“Mukagulika na Mtengo”
“Mukagulika na Mtengo”
“Mukagulika na mtengo: ntheura cindikani Ciuta.”—1 ŴAKORINTE 6:20.
1, 2. (a) Kasi Dango la Mozesi likati Ŵaisrayeli ŵakenera kukhala nawo wuli ŵazga? (b) Kasi muzga uyo wakatemwanga sekuru wake wakaŵa na mwaŵi wuli?
“KALE kukaŵa ŵazga ŵanandi ndipo ŵanandi ŵakawutemwanga,” ndimo likuyowoyera buku lakuti Holman Illustrated Bible Dictionary. Likulutizga kuti: “Vyaru vya Eguputo, Greece, na Roma, vikaŵa visambazi cifukwa ca nchito iyo ŵazga ŵakagwiranga. Apo Cikhristu cikayambiranga, pa ŵanthu ŵatatu mu Italy yumoza wakaŵa muzga ndipo mu vyaru vinyake pa ŵanthu ŵankhondi yumoza wakaŵa muzga.”
2 Nangauli mu Israyeli namo mukaŵa wuzga, kweni Dango la Mozesi likalangura kuti ŵazga awo ŵakaŵa Ŵahebere ŵakenera kuvikilirika. Mwaciyelezgero, Dango likati Muisrayeli wangaŵanga muzga kujumpha vilimika vinkhondi na cimoza cara. Para wafika mu cilimika ca cinkhondi na ciŵiri, ŵakamuzomerezganga ‘kufuma wakufwaturika.’ Kweni malango ghakuyowoya umo ŵakenera kukhalira na ŵazga ghakaŵa ghawemi comene ndiposo ghakulongora lusungu. Nakuti Dango la Mozesi likati: “Usange muteŵeti uyu wati waneneske kuti, Nkhutemwa sekuru wane, muwoli wane na ŵana ŵane; ntha tindifume mwanangwa, penepapo sekuru wake wizenge nayo kwa Ciuta, wafike naye pa mulyango, panji pa mphanjizgo ya mulyango; ndipo sekuru wake wamudolore khutu lake na cikatimo [citungu]; ndipo wamuteŵetere mupaka nyifwa.”—Exodus 21:2-6; Leviticus 25:42, 43; Duteronome 15:12-18.
3. (a) Kasi Ŵakhristu ŵakale ŵakazomera wuzga wa mtundu wuli? (b) Nchivici cikutituma kuti timuteŵetere Ciuta?
3 Wuzga wakucita kukhumba ukayimiranga wuzga uwo Ŵakhristu ŵaunenesko ŵalimo. Mwaciyelezgero, ŵanthu awo ŵakalemba Baibolo, Paulosi, Yakobe, Petrosi na Yuda ŵakati mbazga ŵa Ciuta na Khristu. (Tito 1:1; Yakobe 1:1; 2 Petros 1:1; Yuda 1) Paulosi wakakumbuska Ŵakhristu ŵa ku Tesalonika kuti ‘ŵakalazga nkhontho ku vikozgo, na kung’anamukira kwa Ciuta, kuti ŵateŵetere Ciuta wamoyo na waunenesko.’ (1 Ŵatesalonika 1:9) Nchivici cikaŵaciska Ŵakhristu ŵara kuti ŵalolere kuŵa ŵazga ŵa Ciuta? Kasi nchivici ico cikamuciskanga muzga mu Israyeli kukana kuŵa mwanangwa? Asi cikaŵa cakuti wakatemwanga sekuru wake? Mkhristu ni muzga cifukwa cakuti wakutemwa Ciuta. Para tamumanya na kumutemwa Ciuta wamoyo na waunenesko, tikuciskika kuti timuteŵetere ‘na mtima withu wose na umoyo withu wose.’ (Duteronome 10:12, 13) Ipo kasi kuzgoka muzga wa Ciuta na wa Khristu ni vici? Ndipo ici cikukhwaska wuli umoyo withu?
“Citirani Vyose ku Ucindami wa Ciuta”
4. Kasi tikuzgoka wuli ŵazga ŵa Ciuta na ŵa Khristu?
4 Muzga ni “munthu uyo wagulika na munthu munyake panji gulu la ŵanthu ndipo wakwenera kuŵapulikira fikepo.” Para tapatulira umoyo withu kwa Yehova na kubapatizika ndikuti tagulika na iyo. Mpositole Paulosi wakalongosora kuti: “Muli ŵa mwaŵene cara: cifukwa mukagulika na mtengo.” (1 Ŵakorinte 6:19, 20) Mtengo uwo wakatigulira ni sembe yakuwombora ya Yesu Khristu. Ndipo cifukwa ca sembe iyi, Ciuta wakutipokelera kuŵa ŵazga ŵake, kwali ndise ŵakuphakazgika panji ŵanyawo awo ŵakulindilira kuzakakhala pa caru capasi. (Ŵaefeso 1:7; 2:13; Civumbuzi 5:9) Ntheura, kufuma apo tikabapatizikira, “tili ŵa Fumu [Yehova].” (Ŵaroma 14:8) Tiliso ŵazga ŵa Yesu Khristu cifukwa tikagulika na ndopa zake zakuzirwa, ndipo tikwenera kusunga malango ghake.—1 Petros 1:18, 19.
5. Pakuŵa ŵazga ŵa Yehova, kasi tikwenera kucitaci ndipo tingakwaniska wuli?
5 Ŵazga ŵakwenera kupulikira fumu yawo. Tikuyitemwa Fumu yithu lekani tikujipeleka kuti tiyiteŵetere. Lemba la 1 Yohane 5:3 likuti: “Kumutemwa Ciuta ncheneici, cakuti tisungilire malango ghake: ndipo malango ghake kuti ngazitu cara.” Ipo usange tikumupulikira tikulongora kuti tikumutemwa kweniso tikujilambika kwa iyo. Ndipo vyose ivyo tikucita vikwenera kulongora. Paulosi wakati: “Manyi mukurya, manyi mukumwa, manyi mukucita kanthu wuli, citirani vyose ku ucindami wa Ciuta.” (1 Ŵakorinte 10:31) Nyengo zose tikukhumba kulongora kuti ‘tikuteŵetera Yehova,’ nanga ni mu tunthu tucoko.—Ŵaroma 12:11.
6. Pakuti tili ŵazga ŵa Ciuta, kasi tikusankha wuli vyakucita mu umoyo withu? Yowoyani ciyelezgero.
6 Tikwenera kucenjera para tikughanaghanira vyakucita, tikwenera kumanya ilo ni khumbo la Fumu yithu yakucanya, Yehova. (Malaki 1:6) Pali vithu vinyake vyakusuzga kughanaghanira ivyo vingatiyezga usange tikupulikira nadi Ciuta. Kasi tipulikirenge ivyo Ciuta wakutiphalira panji tilondezgenge ivyo mtima withu ‘wakupusika’ kweniso “wambura kulorako” ukukhumba? (Yeremiya 17:9) Nyengo yicoko waka Melisa wakati wabapatizika, munyamata munyake wakamba kumusonga. Munyamata uyu wakawoneka kuti ni munthu muwemi, nakuti pa nyengo iyo wakasambiranga Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova. Kweni mbali munyake wakamuphalira Melisa uwemi wa kupulikira dango la Yehova la kutengwa “mu Fumu pera.” (1 Ŵakorinte 7:39; 2 Ŵakorinte 6:14) Melisa wakuti: “Pakaŵa pakusuzga kuti nipulikire. Kweni nkhaghanaghana kuti pakuti nili kujipeleka kwa Ciuta kuti nicite khumbo lake, mbwenu nipulikire malango ghake.” Sono pakuwona ivyo vikacitika, iyo wakuti: “Nili wakukondwa comene kuti nkhapulikira ulongozgi wura. Munyamata yura wakaleka kusambira Baibolo. Nilutilirenge na ubwezi wura, mphanyi sono nili kutengwa kwa munthu wambura cipulikano.”
7, 8. (a) Cifukwa wuli nchambura kwenelera kukhumba kukondweska ŵanthu? (b) Yelezgerani umo tingatondera kopa ŵanthu.
7 Pakuti ndise ŵazga ŵa Ciuta, tileke kuzgoka ŵazga ŵa ŵanthu. (1 Ŵakorinte 7:23) Mbunenesko kuti tose tikukhumba kumanyikwa, kweni tikwenera kumanya kuti ivyo Ŵakhristu ŵakulondezga vikupambana comene na caru. Paulosi wakafumba kuti: “Kasi nkhupenja kukondweska ŵanthu?” Ndipo wakajizgora yekha kuti: “Usange ndicali kukondweska ŵanthu, ipo kuti ndili muzga wa Khristu cara.” (Ŵagalatiya 1:10) Tingathera cara usange ŵanyithu ŵakutikoserezga kuti tikondweskenge ŵanthu. Ipo kasi tingacitaci usange tikucicizgika kuti tithere?
8 Pulikani umo wakacitira Elena, Mkhristu muwukirano wa ku Spain. Ŵanandi awo wakasambiranga nawo ŵakapelekanga ndopa. Wose ŵakamanyanga kuti Elena ni Kaboni wa Yehova, ndipo wangapeleka panji kupokera ndopa cara. Apo mwaŵi ukasangika kuti walongosolere kilasi lose ico iyo wakucitira nthena, Elena wakajipeleka kuti wakayowoye. Iyo wakuti: “Kuyowoya unenesko, pakwamba nkhaŵa na wofi. Kweni nkhanozgekera makora, ndipo vikenda makora comene. Ŵana ŵa sukulu ŵanyane ŵakamba kunicindika, ndipo ŵasambizgi ŵakaniphalira kuti ŵakadokera nchito iyo nkhucita. Kuluska vyose, nkhakhorwa kuti nkhavikilira zina la Yehova ndiposo nkhalongosora makora vifukwa vyakufuma mu Malemba ivyo nkhukanira kupeleka panji kupokera ndopa.” (Genesis 9:3, 4; Milimo 15:28, 29) Nadi, tikupambana comene na caru cifukwa cakuti tili ŵazga ŵa Ciuta na ŵa Khristu. Ndipouli, usange tili ŵakunozgeka kuvikilira vigomezgo vithu mwanchindi, ŵanthu ŵanandi ŵaticindikenge.—1 Petros 3:15.
9. Kasi tikusambirapo vici pa mungelo uyo wakawonekera kwa mpositole Yohane?
9 Kweniso para tikukumbuka kuti tili ŵazga ŵa Ciuta, tiŵenge ŵakujiyuyura. Nyengo yinyake mpositole Yohane wakazukuma comene na mboniwoni ya Yerusalemu wakucanya, ndipo wakajikama kuti walambire mungelo uyo Ciuta wakamutuma. Mungelo wakamuphalira kuti: “Leka kucita ntheura: ndine muzga munyako na iwe na ŵabali ŵako Ŵaprofeti, na awo ŵakusungilira mazgu gha buku leneili: mulambira Ciuta.” (Civumbuzi 22:8, 9) Mungelo wakalongora ciyelezgero ciwemi comene kwa ŵazga wose ŵa Ciuta. Ŵakhristu ŵanyake ŵangaŵa na milimo yapadera mu mpingo. Kweni Yesu wakati: “Yose uyo wakukhumba kuŵa mukuru mwa imwe, waŵenge muteŵeti winu; ndipo yose uyo wakukhumba kuŵa wakudanga mwa imwe, waŵenge muzga winu.” (Mateyu 20:26, 27) Pakuti tikulondezga Yesu, tose tili ŵazga.
“Tacita Ico Cikaŵa Mulimo Withu Kucita Ndipera”
10. Zunurani ŵanthu awo ŵakuzunulika mu Malemba kulongora kuti nyengo zinyake cikaŵa cinonono kuti ŵacite khumbo la Ciuta.
10 Nchipusu cara kuti ŵanthu ŵambura kufikapo ŵacite khumbo la Ciuta nyengo zose. Apo Yehova wakapempha mprofeti Mozesi kuti wakafumiske ŵana ŵa Israyeli mu wuzga ku Eguputo, iyo wakadonda. (Exodus 3:10, 11; 4:1, 10) Yona ‘wakawuka na kucimbilira ku Tarshish kuwukapo pamaso pa Yehova,’ cifukwa cakuti Yehova wakamutuma kuti wakapharazge uthenga wa ceruzgo ku ŵanthu ŵa ku Nineve. (Yona 1:2, 3) Baruki, mulembi wa mprofeti Yeremiya, wakadandaura na vyakulema. (Yeremiya 45:2, 3) Kasi tikwenera kucita wuli usange ivyo tikukhumba panji tikutemwa vikupambana na kucita khumbo la Ciuta? Yesu wakayowoya ntharika iyo yikutovwira kusanga zgoro.
11, 12. (a) Longosorani mwakudumura ntharika ya Yesu iyo yili pa Luka 17:7-10. (b) Kasi ntharika iyi yikutisambizga vici?
11 Yesu wakayowoya za muzga uyo wakaŵa kuthondo zuŵa lose kuliska viŵeto vya fumu yake. Muzga yura wakati wawerako kuthondo, na vyakulema cifukwa ca kutokatoka zuŵa lose, fumu yake yikamucema cara kuti wakhale pasi warye dankha. Kweni fumu yikati: ‘Ninozgera makora vyakurya mwakuti ndoneske [nirye], ujiphinye, unditeŵetere ndisuke [mupaka] ndirye na kumwa; sono ndipo iwe uryenge na kumwa.’ Muzga wakenera kurya para wamara kupwelelera fumu yake. Pakumalizga ntharika yira, Yesu wakati: “Ntheura na imwe wuwo, para mwacita vyose ivyo vikuneneka kwa imwe, mutenge, Tili ŵazga ŵambura candulo; tacita ico cikaŵa mulimo withu kucita ndipera.”—Luka 17:7-10.
12 Mu ntharika yira, Yesu wakang’anamuranga kuti Yehova wakuleka kuwonga ivyo tikumucitira cara. Baibolo likutiphalira kuti: “Ciuta kuti ngwambura urunji cara, kuti waluwe mulimo winu na kutemwa uko mukalongora ku zina lake.” (Ŵahebere 6:10) Kweni ntharika ya Yesu yikutisambizga kuti muzga wangajikondweska yekha cara, nesi kujinozgera dankha iyo mwene. Apo tikajipeleka kwa Ciuta na kuzgoka ŵazga ŵake, tikapulikana kuti ticitenge dankha khumbo lake, lithu cara. Pa vyose ivyo tikukhumba kucita, khumbo la Ciuta ndilo liŵenge pakwamba.
13, 14. (a) Kasi mphawuli apo tingakhumbikwira kukanizga makhumbiro ghithu? (b) Cifukwa wuli tikwenera kuŵika khumbo la Ciuta panthazi?
13 Tikwenera kulimbikira comene kuti tisambirenge Mazgu gha Ciuta na mabuku gha “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru.” (Mateyu 24:45) Comene usange tikutemwa viŵi cara kuŵazga panji usange buku ilo tikuŵazga likulongosora ‘vinthu vya ndimba vya Ciuta.’ (1 Ŵakorinte 2:10) Ntheura, asi tikwenera kuŵa na nyengo yakucitira sambiro la taŵene? Panji tingakhumbikwira kujikora kuti tikhale pasi na kufwasa nalo makora buku ilo. Kweni usange taleka kucita nthena, kasi tingacilaŵa wuli “cakurya cakukhoma [ico] ncha awo ŵali kufikapo pa ulara”?—Ŵahebere 5:14.
14 Wuli usange tafuma ku nchito ndipo tavuka comene? Tikwenera kujikoserezga kuti tikafike pa maungano Ghacikhristu. Panyake mwakawiro tikukhumba cara kupharazgira ŵanthu ŵacilendo. Paulosi nayo wakamanya kuti yikuŵapo nyengo iyo tikupharazga makani ghawemi mwakupambana na ‘khumbo lithu.’ (1 Ŵakorinte 9:17) Kweni tikucita vyose ivi cifukwa cakuti watituma ni Yehova, Fumu yithu yakucanya, uyo tikumutemwa. Nakuti kanandi para talimbikira kusambira, kufika pa maungano, kweniso kupharazga, asi tikukhorwa na kupembuzgika?—Salmo 1: 1, 2; 122:1; 145:10-13.
Lekani Kulaŵiska ‘Vyakumanyuma’
15. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti ngwakujilambika kwa Ciuta?
15 Yesu wakalongora makora comene kuti wakaŵa wakujilambika kwa Awiske ŵakucanya. Iyo wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Kucanya kuti ndili kwikhira kucita khumbo lane na lane cara, kweni khumbo la Uyo wakandituma.” (Yohane 6:38) Apo wakaŵa mu ulwilwi mu munda wa Getsemane, Yesu wakalomba kuti: “Ŵadada, usange kungacitika, yindijumphilire nkhombo yeneiyi; ndipouli nga ndi umo nkhukhumbira Ine cara, kweni nga ndi umo mukukhumbira imwe.”—Mateyu 26:39.
16, 17. (a) Kasi vinthu ivyo tili kuvileka kumanyuma tikwenera kuviwona wuli? (b) Yowoyani umo Paulosi wakacitira kulongora kuti wakawona vinthu vya caru kuŵa “vya ku cizara.”
16 Yesu Khristu wakukhumba kuti umo tili kusankhira kuti tiŵenge ŵazga ŵa Ciuta tikhalilire ntheura. Wakati: ‘Palive munthu, uyo waŵikapo woko lake pa cilimiro, ndipo wakulaŵiska kumanyuma, wakwenera kuŵa mu Ufumu wa Ciuta.’ (Luka 9:62) Para tikuteŵetera Ciuta nchiwemi cara kulaŵiska ivyo tili kuleka kumanyuma. Kweni tikwenera kukondwa na ivyo tasanga cifukwa ca kuŵa ŵazga ŵa Ciuta. Paulosi wakalembera Ŵafilipi kuti: “Inya nadi, nkhuvipima vyose kuti nvyatayisi cifukwa ca kazilwiro ka kumumanya Khristu Yesu Fumu yane: cifukwa ca mweneuyo nkhatayira vyose, ndipo nkhuvipima kuti nvya ku cizara pera, mwakuti ndandule Khristu.”—Ŵafilipi 3:8
17 Wonani vinthu ivyo Paulosi wakati ni vya ku cizara ndipo wakavileka kuti wasange vitumbiko vyauzimu pakuŵa muzga wa Ciuta. Wakaleka vinthu viwemi mu caru kweniso mwaŵi wa kuŵa mulongozgi wa Ciyuda. Paulosi walutilirenge na Ciyuda, mphanyi wakaŵa na mazaza nga ni Simiyoni, mwana wa musambizgi wake Gamaliyeli. (Milimo 22:3; Ŵagalatiya 1:14) Simiyoni wakazakaŵa mulara wa Ŵafarisi ndipo ndiyo wakadangilira Ŵayuda kuti ŵagalukire Roma mu 66-70 C.E. Wakafwa pa nkhondo yira, wakwenera kuti wakakomeka na Ŵayuda awo ŵakamutinkhanga panji ŵankhondo ŵa Roma.
18. Yowoyani ciyelezgero kulongora umo ŵanthu ŵakupindulira na vinthu vyauzimu.
18 Ŵakaboni ŵa Yehova ŵanandi ŵacita nga ni Paulosi. Yumoza wawo ni Jean uyo wakuti: “Nkhati namalizga sukulu nkhasanga nchito, nkhaŵa mulembi mulara wa loya wakumanyikwa comene ku London. Nchito iyi nkhayitemwa nakuti nkhapokeranga ndarama zinandi, kweni mu mtima wane nkhamanya kuti ningacita vinandi kuti niteŵetere Yehova. Ntheura nkhalemba kalata kuti naleka nchito ndipo nkhamba kucita upayiniya. Vilimika 20 vyajumphapo kufuma apo nkhacitira ici ndipo nili wakuwonga comene kuti ndimo nkhacitira. Napindura comene na uteŵeti wa nyengo zose kuluska ivyo mphanyi nkhasanga na nchito iyo. Kuwona umo Mazgu gha Yehova ghakusinthira ŵanthu nchinthu cakukhorweska comene ndipo palije cakuyana naco. Nakuti nchiwemi comene kucitako nchito iyi. Ivyo Yehova wakutipa ni vinandi comene kuluska ivyo ise tikumupa.”
19. Kasi tikwenera kuŵikapo mtima kucitaci, ndipo cifukwa wuli?
19 Vinthu vikusintha nyengo na nyengo. Kweni ticali ŵanthu ŵakujipeleka ŵa Ciuta. Ticali ŵazga ŵa Yehova, ndipo wakutipa mwaŵi wakuti timanye tekha umo tingacitira mwamahara na nyengo yithu, nkhongono, maluso na vinthu vinyake. Ntheura cilicose ico tikucita cingalongora umo tikutemwera Ciuta. Vingalongoraso usange tili ŵakunozgeka kujipeleka panji yayi. (Mateyu 6:33) Kwali vinthu viŵe wuli, asi tikwenera kumupa Yehova viwemi comene? Paulosi wakalemba kuti: ‘Usange ciphamphu cilipo, nchakupokelereka kwakuyana na umo munthu waliri navyo, ivyo walije cara.’—2 Ŵakorinte 8:12.
“Muli na Vipambi Vinu”
20, 21. (a) Kasi ŵazga ŵa Ciuta ŵakupambika vipambi wuli? (b) Kasi Yehova wakuŵatumbika wuli awo ŵakulimbikira kumuteŵetera?
20 Nchakuvuska cara kuŵa ŵazga ŵa Ciuta. Kweni tikupona ku wuzga wakuŵinya uwo ukutikwenyerezga. Paulosi wakalemba kuti: “Sono pakusutulika ku kwananga na kuzgoka ŵazga ŵa Ciuta, muli na vipambi vinu ivyo vikurazga ku utuŵa, na umaliro ndiwo umoyo wamuyirayira.” (Ŵaroma 6:22) Pakuŵa ŵazga ŵa Ciuta tikupambika vipambi mu utuŵa, mu fundo yakuti tikupindura na nkharo yituŵa panji makhaliro ghawemi. Kweniso kunthazi tizamusanga umoyo wamuyirayira.
21 Yehova ngwalusungu ku ŵazga ŵake. Para tikulimbikira kumuteŵetera, wakutijulira “vidangazi vyakucanya” na kutipungulira “citumbiko cakufuruka.” (Malaki 3:10) Cizamuŵa cakukondweska comene kuŵa ŵazga ŵa Yehova muyirayira swii!
Kasi Mukukumbuka?
• Cifukwa wuli tikuzgoka ŵazga ŵa Ciuta?
• Kasi tikulongora wuli kuti tikujilambika ku khumbo la Ciuta?
• Cifukwa wuli tikwenera kucita dankha khumbo la Yehova m’malo mwa khumbo lithu?
• Cifukwa wuli tikwenera ‘kulaŵiska vinthu vyakumanyuma’ cara?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 14, 15]
Wuzga wakucita kukhumba mu Israyeli ukayimiranga wuzga uwo Ŵakhristu ŵalimo
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Para tabapatizika ndikuti tazgoka ŵazga ŵa Ciuta
[Vithuzithuzi pa peji 15]
Ŵakhristu ŵakucita dankha khumbo la Ciuta