Cisambizgo ca Ciwuka Cikumukhwaskani

“Pakuŵa na cigomezgo mwa Ciuta . . . cakuti camkuŵa ciwuka ca ŵarunji na ŵambura urunji wuwo.”—MILIMO 24:15.

1. Kasi vikenda wuli kuti nkhani ya ciwuka yiyowoyeke pamaso pa Sanhedrin?

 KUUMALIRO wa ulendo wake wacitatu wa umishonale mu 56 C.E., mpositole Paulosi wakaŵa mu Yerusalemu. Ŵaroma ŵakati ŵamukaka, ŵakamuzomerezga kuwonana na Sanhedrin, khoti likuru la Ŵayuda. (Milimo 22:29, 30) Apo Paulosi wakalaŵiskanga ŵanthu awo ŵakaŵa mu khoti, wakawona kuti ŵanyake ŵakaŵa Ŵasaduki ndipo ŵanyake Ŵafarisi. Ŵasaduki na Ŵafarisi ŵakapambananga pa cinthu cimoza. Ŵasaduki ŵakatenge ciwuka kulije; apo Ŵafarisi ŵakatenge ciliko. Ntheura mwakuti wavumbure cigomezgo cake, Paulosi wakati: “Mwa ŵabali, ndine Mufarisi ine, mwana wa Ŵafarisi: ico nkhweruzgikira nchigomezgo ca kuwuka kwa ŵakufwa.” Wakati wayowoya nthena, khoti lose likatimbanizgika!—Milimo 23:6-9.

2. Cifukwa wuli Paulosi wakaŵa mucanya kuvikilira cigomezgo cake ca ciwuka?

² Nyengo yinyake pambere ivi vindacitike, apo Paulosi wakalutanga ku Damaseko, wakawona Yesu mu mboniwoni nakuti wakapulika mazgu ghake. Kweniso Paulosi wakafumba Yesu kuti: “Fumu ndicitengeci?” Yesu wakamuzgora kuti: “Wuka, ukanjire mu Damaseko; mwenemumo ndimo kwamkunenekera iwe vyose ivyo vili kwimikikira iwe kuti uvicite.” Paulosi wakati wafika ku Damaseko, musambiri Hananiya wakamovwira ndipo wakamuphalira kuti: “Ciuta wa ŵasekuru wali kukwimika kumanya khumbo lake, na kuwona Wakunyoroka [Yesu uyo wakawuka ku ŵakufwa], na kupulika mazgu ku mlomo wake.” (Milimo 22:6-16) Ipo mphake kuti Paulosi wakaŵa mucanya kuvikilira cigomezgo cake ca ciwuka.—1 Petros 3:15.

Kupharazga Cigomezgo ca Ciwuka ku Ŵanthu

3, 4. Kasi Paulosi wakalongora wuli kuti wakagomezganga nadi ciwuka, ndipo ise tingasambirako vici kwa iyo?

³ Yikati yalutapo nyengo, Paulosi wakimilira panthazi pa Felike Mweruzgi. Pa nyengo iyo, Tertulo, ‘mumanyi malango’ uyo wakayimiranga Ŵayuda pa mulandu uwu, wakacombora Paulosi kuti wakaŵa mulongozgi wa gulu la cigaruka. Penepapo Paulosi wakazgora kuti: “Ici nkhuzomera kwa imwe, cakuti ine nkhumuteŵetera Ciuta wa ŵasekuru kwakuyana na nthowa iyo ŵakuti ndi phira [gulu la cigaruka].” Ndipo pakukhumba kuyowoya fundo yikuru, wakalutizga kuti: ‘Pakuti nili na cigomezgo mwa Ciuta, ceneico iwo nawo ŵeneco ŵakazomera, cakuti camkuŵa ciwuka ca ŵarunji na ŵambura urunji wuwo.’—Milimo 23:23, 24; 24:1-8, 14, 15.

⁴ Pakati pajumpha vilimika viŵiri, Porkiyo Festo, uyo wakahalira malo gha Felike, wakacema Fumu Herode Agripa kuti wamovwire kweruzga mulandu wa Paulosi. Festo wakalongosora kuti Ŵayuda ŵakasuskananga na Paulosi cifukwa ca ‘munthu yunji Yesu, uyo wakafwa . . . ndipo iyo wakuti ngwamoyo.’ Pakukana mulandu Paulosi wakafumba kuti: “Cifukwa nchici cikweruzgika na imwe nga nchambura magomezgeko, cakuti Ciuta wakuwuska ŵakufwa?” Ndiposo wakati: “Nkhati ndapokera covwiro ca Ciuta, ndicali kwimilira na lero wuwo na kupanikizga ku mucoko  na mulara, ndambura kunena kanthu kanji, kweni ivyo Ŵaprofeti na Mozesi wuwo ŵakanenanga kuti vizenge: umo kukwenelera kuti Khristu wakomwe, na kuti iye mwa kuwuka kwa ŵakufwa waŵe wakudanga kupharazga kungweruka ku ŵanthu aŵa na ku Ŵamitundu wuwo.” (Milimo 24:27; 25:13-22; 26:8, 22, 23) Paulosi wakagomezganga nadi ciwuka! Nase tingapharazga na cikanga kuti ciwuka cizamuŵako, umo wakacitira Paulosi. Kweni kasi tingalindizga kuti ŵanthu ŵacitenge wuli? Ŵacitenge nga umo ŵakacitira kwa Paulosi.

5, 6. (a) Kasi ŵanthu ŵakacita wuli apo ŵapositole ŵakapharazganga za ciwuka? (b) Kasi cakuzirwa nchivici peneapo tikuyowoya za cigomezgo cithu ca ciwuka?

⁵ Pulikani ivyo vikacitika Paulosi wakati wafika ku Athene pa ulendo wake waciŵiri wa umishonale (ca mu 49-52 C.E.). Iyo wakadumbiskananga na ŵanthu awo ŵakagomezganga ŵangoza ndipo wakaŵaciska kuti ŵamanye khumbo la Ciuta la kweruzga caru cose mu urunji na munthu uyo Ciuta wali kumwimika. Munthu uyu wakaŵa Yesu. Paulosi wakalongosora kuti Ciuta wakapanikizgira fundo iyi pakumuwuska Yesu. Kasi ŵanthu ŵakacita wuli? Tikuŵazga kuti: ‘Kweni pakupulika za kuwuka kwa ŵakufwa, ŵanji ŵakamuhoya, kweni ŵanyake ŵakati, Tikupulikengeso pa ici.’—Milimo 17:29-32.

⁶ Umo ŵanthu ŵakacitira apa vikuyana waka na umo ŵakacitira kwa Petrosi na Yohane pamanyuma pa Pentekoste mu 33 C.E. Apa napo Ŵasaduki ndiwo ŵakaŵa panthazi kususka. Pakuyowoya ivyo vikacitika, lemba la Milimo 4:1-4 likuti: “Ndipo ŵacali kuyowoya na ŵanthu, Ŵasofi, na nduna ya tempele, na Ŵasaduki ŵakiza pa iwo, ŵakakweŵeka cifukwa ŵakasambizganga ŵanthu, na kupharazga mwa Yesu ciwuka [ca] ŵakufwa.” Ndipouli, ŵanyake ŵakapokelera mazgu. “Ŵanandi ŵa iwo ŵakapulika mazgu, ŵakapulikana; ndipo kupenda kwa ŵanalume kukaŵa pafupi vikwi vinkhondi.” Nchakumanyamanya kuti para tikuyowoya vya ciwuka, ŵanthu ŵatizgorenge mwakupambanapambana. Ntheura, nchakuzirwa kuti tikhozge cipulikano cithu mu cisambizgo ca ciwuka.

Cipulikano na Ciwuka

7, 8. (a) Nga umo kalata ya ku mpingo wakale wa Korinte yalongolera, kasi cipulikano cingaŵa cawaka pa fundo wuli? (b) Kasi Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakupambana wuli na ŵatesi pa nkhani ya ciwuka?

⁷ Pa awo ŵakazgoka Ŵakhristu mu nyengo yakale, ni wose yayi awo ŵakapulikiska luŵiro za cigomezgo ca ciwuka. Mu mpingo wa Korinte ŵakaŵamo ŵanji awo cikaŵaŵira cinonono. Paulosi wakaŵalembera kuti: “Nkhapeleka kwa imwe pakudanga icoso nkhapokera, kuti Khristu wakafwira zakwananga zithu kwakuyana na Malembo; na kuti wakasungika; na kuti wakawuskika ghakati ghalutapo mazuŵa ghatatu kwakuyana na Malembo.” Ndipo Paulosi wakakhozgera fundo iyi mwa kuyowoya kuti Khristu wakati wawuka “wakawoneka . . . ku ŵabali ŵakujumpha makhumi pera makhumi ghankhondi,” ndipo wakasazgirapo kuti ŵanandi ŵa iwo ŵakaŵa ŵacali ŵamoyo. (1 Ŵakorinte 15:3-8) Wakalutizga kuyowoya kuti: “Usange Khristu wakupharazgika kuti wali kuwuskika ku ŵakufwa, kasi ŵanji ŵa imwe ŵakunena wuli kuti kulive kuwuka kwa ŵakufwa? Kweni usange kulive kuwuka kwa ŵakufwa, Khristu nayo walive kuwuskika: ndipo usange Khristu walive kuwuskika, ipo kupharazga kwithu nkhwawaka, cipulikano [cithu] naco nchawaka.”—1 Ŵakorinte 15:12-14.

⁸ Ndipo nadi, cisambizgo ca ciwuka  nchakuzirwa comene mwakuti para Mkhristu wakukana kuti ciwuka ciliko mbwenu cipulikano cake nchawaka. Nakuti Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakuyipulikiska makora nkhani ya ciwuka lekani ŵakupambana na Ŵakhristu ŵatesi. (Genesis 3:4; Ezekiel 18:4) Nakuti Paulosi wakati cisambizgo ca ciwuka nchimoza mwa ‘visambizgo vyakwambilira’ vya Cikhristu. Mphanyi taŵikapo mtima kuti “tilutilire ku ulara.” Ndipo Paulosi wakutikhwimiska kuti: “Ici titi ticite usange Ciuta wakuzomera.”—Ŵahebere 6:1-3.

Cigomezgo ca Ciwuka

9, 10. Kasi Baibolo likung’anamuraci para likuzunura ciwuka?

⁹ Mwakuti tikhozge cipulikano cithu mu ciwuka, tiyeni tiwone mafumbo agha: Kasi para Baibolo likuzunura ciwuka likung’anamuraci? Kasi cisambizgo ca ciwuka cikulongora wuli citemwa ca Yehova? Para tamanya mazgoro gha mafumbo agha tisendelerenge kwa Ciuta kweniso tisambizgengeko ŵanyithu.—2 Timote 2:2; Yakobe 4:8.

¹⁰ “Ciwuka” ni lizgu lakufuma ku Cigiriki ilo likung’anamura “kuyimiliraso.” Kasi lizgu ili likung’anamuraci? Kuyana na Baibolo, ciwuka nchigomezgo cakuti munthu wakufwa wangaŵaso wamoyo. Kweniso Baibolo likulongora kuti munthu wakuwuskika mu thupi la kawiro panji la mzimu, kuyana na cigomezgo ico wakaŵa naco kwali wazamukhala pa caru capasi panji kucanya. Tikuzukuma na citemwa ca Yehova, vinjeru vyake, na nkhongono ivyo vikuwoneka mu cigomezgo ca ciwuka.

11. Kasi nchigomezgo wuli ca ciwuka ico capelekeka kwa ŵateŵeti ŵakuphakazgika ŵa Ciuta?

¹¹ Yesu na ŵabali ŵake ŵakuphakazgika ŵakuwuka mu thupi lauzimu, ntheura mbakwenelera kukateŵetera kucanya. (1 Ŵakorinte 15:35-38, 42-53) Wose pamoza ŵazamuwusa mu Ufumu wa Mesiya, uwo wizenge na Paradiso pa caru capasi. Ŵakuphakazgika mbasofi ŵa ufumu, ndipo Yesu ndiyo Musofi Mulara. Ŵazamovwira ŵanthu kuti ŵazakapindure na sembe ya Khristu mu caru ciphya caurunji. (Ŵahebere 7:25, 26; 9:24; 1 Petros 2:9; Civumbuzi 22:1, 2) Pasono, ŵakuphakazgika awo ŵacali pano pasi ŵakukhumba kulutilira kutemweka na Ciuta. Para ŵafwa, ŵamupokera njombe yawo mwa kuwukira ku umoyo wambura kufwa kucanya. (2 Ŵakorinte 5:1-3, 6-8, 10; 1 Ŵakorinte 15:51, 52; Civumbuzi 14:13) Paulosi wakalemba kuti: “Usange tabatikana nayo mu cilinganizgo ca nyifwa yake, ipo titi tiŵengeso ŵakubatikana nayo mu cilinganizgo ca kuwuka kwake.” (Ŵaroma 6:5) Kweni vizamuŵa wuli kwa ŵanthu awo ŵazamuwukira ku umoyo pa caru capasi? Kasi cigomezgo ca ciwuka cingaŵasendezga wuli kwa Ciuta? Tingasambira vinandi kufuma kwa Abrahamu.

Ciwuka na Ubwezi na Yehova

12, 13. Kasi cifukwa wuli Abrahamu wakenera kuŵa nadi na cipulikano mu ciwuka?

¹² Abrahamu uyo wakacemeka “mbwezi wa Ciuta,” wakaŵa munthu wa cipulikano. (Yakobe 2:23) Paulosi wakazunura cipulikano ca Abrahamu katatu apo wakayowoyanga za ŵanalume na ŵanakazi ŵa cipulikano mu buku la Ŵahebere cipaturo 11. (Ŵahebere 11:8, 9, 17) Kacitatu, Paulosi wakazunura cipulikano  ca Abrahamu ico wakalongora apo wakanozgeka kupeleka mwana wake Yisake kuti yiŵe sembe. Abrahamu wakamanya kuti Yehova ndiyo wakamulayizga mphapu kwizira mwa Yisake. Nanga Yisake wafwenge, Abrahamu “wakapima kuti Ciuta wali na nkhongono kumuwuska munthu nanga nkhu nyifwa.”

¹³ Yehova wakati wawona kuti Abrahamu wakaŵa na cipulikano cikuru, wakamupa nyama kuti ndiyo yiŵe sembe m’malo mwa munthu. Ndipouli, ico cikamucitikira Yisake yikaŵa ntharika ya ciwuka, umo Paulosi wakayowoyera. Iyo wakati: “Kwenekukoso [Abrahamu] wakamupokelera [Yisake] nga ndi mu ntharika.” (Ŵahebere 11:19) Kweniso, Abrahamu wakaŵa na cifukwa cikuru cakugomezgera ciwuka. Asi Yehova wakawezgeramo nkhongono zakubabira mwa Abrahamu na muwoli wake Sara ndipo ŵakababa Yisake mu ucekuru wawo?—Genesis 18:10-14; 21:1-3; Ŵaroma 4:19-21.

14. (a) Kasi Abrahamu wakulindilira vici kuyana na Ŵahebere 11:9, 10? (b) Kuti Abrahamu wazakapokere vitumbiko mu caru ciphya, nchivici cikwenera kuzakacitika? (c) Kasi tingapokera wuli vitumbiko vya Ufumu?

¹⁴ Paulosi wakati Abrahamu wakaŵa mulendo mu caru ndipo wakakhalanga mu mahema. Iyo “wakalindiliranga msumba uwo uli na vyakuzikapo, weneuwo muzengi na cata ndi Ciuta.” (Ŵahebere 11:9, 10) Uwu ukaŵa msumba wanadi nga ni Yerusalemu uko kukaŵa tempele la Ciuta cara. Kweni yikaŵa waka ntharika. Ukaŵa Ufumu wa Ciuta kucanya wakuwusika na Khristu Yesu na ŵanyake ŵa 144,000. Mu ucindami kucanya, ŵa 144,000 ŵakucemekaso kuti “msumba utuŵa, Yerusalemu muphya,” “mwali” wa Khristu. (Civumbuzi 21:2) Yehova wakakhalika Yesu pa citengo ca Ufumu mu 1914 kucanya, ndipo wakamulangura kuti wawusenge mukati mwa ŵalwani ŵake. (Salmo 110:1, 2; Civumbuzi 11:15) Kuti Abrahamu “mbwezi wa Ciuta” wazakapokere vitumbiko vya Ufumu wakwenera kuzakaŵaso wamoyo. Nase ntheura pera, kuti tizakapokere vitumbiko vya Ufumu tikwenera kuzakaŵa ŵamoyo mu caru ciphya ca Ciuta, kwali tizamupona pa Haramagedoni panji tizamuwuskika ku ŵakufwa. (Civumbuzi 7:9, 14) Kweni kasi cifukwa wuli tikugomezga kuti ciwuka cizamuŵako?

Citemwa ca Ciuta, Lufura Lwakugomezgera Ciwuka

15, 16. (a) Kasi ucimi wakwamba mu Baibolo ukutipa wuli cifukwa cakugomezgera ciwuka? (b) Kasi tingasendelera wuli kwa Yehova mwa kugomezga ciwuka?

¹⁵ Kuŵa na wene na wene na Adada ŵithu ŵakucanya, kuŵa na cipulikano cakukhora nga ncha Abrahamu, ndiposo kupulikira malanguro gha Ciuta vikutovwira kuti ticemeke ŵarunji na kuŵa ŵabwezi ŵa Yehova. Ivi vikutipa mwaŵi wakuti tizakapindure na vitumbiko vya Ufumu. Nakuti ucimi wakwamba mu Mazgu gha Ciuta, uwo wuli pa Genesis 3:15, ukutipa cifukwa cakugomezgera ciwuka ndiposo kuŵa ŵabwezi ŵa Ciuta. Ukayowoyerathu kuti Satana wazamubwanyika mutu, kweniso citende ca Mphapu ya mwanakazi wa Ciuta cizamulumika. Yesu wakati wafwa pa khuni vikaŵa ngati walumika citende. Wakati wawuka pa zuŵa lacitatu, cilonda cira cikapora ndipo wakaŵa na nkhongono kuti wacitepo kanthu kwimikana na “mweneuyo wakaŵa na nkhongono za nyifwa, ndiyo Satana.”—Ŵahebere 2:14.

 ¹⁶ Paulosi wakutikumbuska kuti “Ciuta wakuphara kutemwa kwa iyo mwene uko wakatitemwa nako, kwakuti, tikaŵa ticali ŵakwananga, Khristu wakatifwira.” (Ŵaroma 5:8) Para tikuwonga nadi ucizi uwu, tikusendelera kwa Yesu ndiposo kwa Adada ŵithu ŵakucanya.—2 Ŵakorinte 5:14, 15.

17. (a) Kasi Yobu wakaŵa na cigomezgo wuli? (b) Kasi lemba la Job 14:15 likuvumburaci za Yehova, ndipo imwe mukujipulika wuli?

¹⁷ Yobu, munthu wacipulikano uyo wakaŵako kale, nayo wakalindiliranga ciwuka. Satana wakamuyuzga comene. Mwakupambana na ŵanyake ŵatatu awo ŵakazunurapo yayi za ciwuka, Yobu wakapembuzgika na ciwuka ndipo wakafumba kuti: “Usange munthu wafwa, kasi tiwaghumeso?” Pakujizgora, Yobu wakati: “Mazuŵa ghose gha kuteŵetera kwane mphanyi ndalindilira kusuke kwize kusutuka kwane.” Pakuyowoya kwa Ciuta wake, iyo wakati: “Mundiceme ndipo ine ndimuzgoreni.” Pakuyowoya umo Mlengi withu wakujipulikira, Yobu wakati: “Panji munganwekera mlimo wa mawoko ghinu.” (Job 14:14, 15) Nadi, Yehova wakunwekera nyengo iyo ŵakugomezgeka ŵazamuŵaso ŵamoyo pa ciwuka. Para tikughanaghanira citemwa na ucizi ivyo Ciuta watilongora nangauli tili ŵakwananga, tikusendelera kwa iyo.—Ŵaroma 5:21; Yakobe 4:8.

18, 19. (a) Kasi Daniyeli wazamupokera vici para wazakaŵaso na umoyo? (b) Kasi tizamusambiraci mu nkhani yapanthazi apa?

¹⁸ Mprofeti Daniyeli uyo mungelo wa Ciuta wakati ni “munthu wakutemweka,” wakateŵetera mwakugomezgeka nyengo yitali. (Daniel 10:11, 19) Wakagomezga Yehova fikepo kufuma apo wakatolekera ku wuzga mu 617 B.C.E. mupaka pa nyifwa yake wakati wapokera mboniwoni mu 536 B.C.E., mu cilimika cacitatu ca kuwusa kwa Sayirasi, fumu ya Peresiya. (Daniel 1:1; 10:1) Mu cilimika cacitatu ca kuwusa kwa Sayirasi, Daniyeli wakawona mboniwoni ya maufumu ghankhongono gha caru agho ghazamumalira pa suzgo yikuru. (Daniel 11:1–12:13) Pakuti wakapulikiska cara mboniwoni yira, Daniyeli wakafumba mungelo uyo wakamulongoranga kuti: “Fumu yane, umaliro wa vinthu ivi wamkuŵa wuli kasi?” Pakumuzgora mungelo wakamuphalira za “nyengo ya umaliro,” apo “ŵavinjeru ndiwo ŵamkumanyiska.” Kasi Daniyeli iyo mweneko wakenera kulindilira vici? Mungelo wakamuphalira kuti: “Upumule, na kwimilira mu malo ghakupikira iwe pa umaliro wa mazuŵa.” (Daniel 12:8-10, 13) Daniyeli wizengeso “pa ciwuka ca ŵarunji,”  mu Muwuso wa Khristu wa Vilimika Cikwi.—Luka 14:14.

¹⁹ Tikukhala kuumaliro comene wa mazuŵa ghaumaliro, ndipo Muwuso wa Khristu wa Vilimika Cikwi wakhala pacoko kwamba kuluska apo tikambira kugomezga. Ntheura, tikwenera kujifumba kuti, ‘Kasi nizamuŵamo mu caru ciphya kuti nizakawonane na Abrahamu, Yobu, Daniyeli, ndiposo ŵanalume na ŵanakazi ŵanyake ŵacipulikano?’ Cikuru tikukhala pafupi na Yehova na kupulikira malango ghake, tizamuŵamo. Mu nkhani yapanthazi apa, tizamusambiraso za ciwuka mwakuti timanye awo ŵazamuwuskika.

Kasi Mukukumbuka?

• Kasi ŵanthu ŵakacita wuli apo Paulosi wakapharazga cigomezgo cake ca ciwuka?

• Kasi Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakupambana wuli na ŵatesi pa nkhani ya ciwuka?

• Kasi tikumanya wuli kuti Abrahamu, Yobu, na Daniyeli ŵakaŵa na cipulikano mu ciwuka?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 15]

Paulosi wakapharazga za ciwuka mwacikanga pamaso pa Mweruzgi Felike

[Cithuzithuzi pa peji 16]

Cifukwa wuli Abrahamu wakaŵa na cipulikano mu ciwuka?

[Cithuzithuzi pa peji 18]

Yobu wakapembuzgika na cigomezgo ca ciwuka

[Cithuzithuzi pa peji 18]

Daniyeli wizengeso pa ciwuka ca ŵarunji