Tamirani Mazgu gha Yehova
Tamirani Mazgu gha Yehova
“Nkhutamira mu mazgu ghinu.”—SALMO 119:42.
1. Kasi mukumanyaci za uyo wakalemba Salmo 119 na umoyo wake wauzimu?
MAZGU gha Yehova ghakaŵa ghakuzirwa comene kwa uyo wakata Salmo 119. Uyu wakwenera kuti wakaŵa Hezekiya, Mwana wa themba la Yuda. Mazgu gha sumu yakulembeka na nkhongono ya mzimu iyi ghakuyana nadi na umo Hezekiya wakaŵira, pakuti “wakademelera kwa Yehova” apo wakaŵa themba la Yuda. (2 Mathemba 18:3-7) Tikumanya makora kuti uyo wakalemba Salmo ili wakatemwanga vinthu vyauzimu.—Mateyu 5:3.
2. Kasi fundo yikuru mu Salmo 119 ni vici, ndipo sumu iyi yalembeka wuli?
2 Mu Salmo 119, fundo yikuru njakuti mazgu gha Ciuta, panji uthenga wake ngwakuzirwa. a Mlembi wa sumu iyi wakayilemba mu ndondomeko ya alifabeti, panji kuti waleke kuyiluwa. Sal. 119 Mavesi 176 gha sumu iyi ghakulondezga alifabeti ya Cihebere. Salmo ili liri na ndime 22, ndipo yiliyose yili na mizere 8 iyo mu Cihebere yikwamba na cilembo ca mtundu umoza. Mu salmo ili, mukuzunurika mazgu gha Ciuta, dango, visimikizgo, nthowa, vipango, malanguro, malango, vyeruzgo, vilayizgo na mazgu. Mu nkhani iyi na iyo yili panthazi, Salmo 119 likukonkhoskeka umo likalembekera mu Baibolo la Cihebere. Pakughanaghanira ivyo vikacitikira ŵateŵeti ŵa Yehova kale na lero wuwo, tiyipulikenge makora sumu yakulembeka na nkhongono ya Ciuta iyi. Kweniso vitovwirenge kuti tiwonge Ciuta cifukwa ca Mazgu ghake ghakulembeka, Baibolo.
Tikukondwa Para Tikupulikira Mazgu gha Ciuta
3. Longosorani ng’anamuro la kuŵa wakufikapo na kuyowoya ciyelezgero.
3 Kuti tiŵe ŵakukondwa nadi, tikwenera kwenda mu dango la Ciuta. (Salmo 119:1-8) Usange tacita nthena, Yehova wawonenge kuti tili ‘ŵakufikapo mu mendero ghithu.’ (Salmo 119:1) Kuŵa ŵakufikapo cikung’anamura kuti tili ŵambura kwananga yayi, kweni kuti tikulimbikira kucita khumbo la Yehova Ciuta. Nowa “wakaŵa murunji na wakunyoroka [panji wakufikapo] mu nthanga yake” cifukwa cakuti “wakendanga na Ciuta.” Wakapona pa Cigumula pamoza na mbumba yake cifukwa cakuti wakendanga munthowa ya Yehova. (Genesis 6:9; 1 Petros 3:20) Kuti nase tizakapone pharaniko la caru ici, nchakuzirwa “kuti tisungenge vipango” vya Ciuta. Para tikucita nthena ndikuti tikucita khumbo lake.—Salmo 119:4.
4. Nchivici cikukhumbikwa kuti ticitenge makora nakuti tikondwenge?
4 Yehova watilekenge yayi para ‘tikumuwonga na mtima wakunyoroka na kusunga vilayizgo vyake.’ (Salmo 119:7, 8) Ciuta wakamuleka yayi Joshua, mulongozgi wa Ŵaisrayeli uyo wakapulikira ulongozgi wa kuŵazga ‘buku la dango muhanya na usiku na kupwelelera kucita kwakuyana na vyose ivyo vikalembekamo.’ Lekani wakendeskanga makora vinthu, ndipo wakacitanga mwavinjeru. (Joshua 1:8) Apo Joshua wakaŵa pafupi kufwa, wakaleka yayi kuwonga Ciuta, ndipo wakakumbuska Ŵaisrayeli kuti: “Mukumanya mu mitima yinu yose na miyoyo yinu yose, kuti palive kutondeka kanthu pa viwemi vyose ivyo Yehova Ciuta winu wakayowoya namwe.” (Joshua 23:14) Kuti nase tiŵe ŵakukondwa nakuti vinthu vitiyendere makora, tikwenera kulumba Yehova na kutamira mazgu ghake, umo wakacitira Joshua na mlembi wa Salmo 119.
Mazgu gha Yehova Ghakutitozga
5. (a) Longosorani umo tingajitozgera mwauzimu. (b) Kasi muwukirano uyo wananga wangawovwirika wuli?
5 Tingaŵa ŵakutowa mwauzimu usange tikujisunga mwakukolerana na mazgu gha Ciuta. (Salmo 119:9-16) Tingafiska kuŵa ŵakutowa nangauli ŵapapi ŵithu ŵangatondeka kutilongozga makora. Nangauli ŵawiske ŵa Hezekiya ŵakasopanga vikozgo, iyo ‘wakatozga mendero ghake.’ Panji wakaleka kusopa ŵaciuta ŵatesi. Tiyelezgere kuti muwukirano uyo wakuteŵetera Ciuta wananga. Iyo wangarapa, kulomba na kupempha ŵapapi na ŵalara kuti ŵamovwire kuŵa nga ni Hezekiya na ‘kutozga mendero ghake na kughapwelelera.’—Yakobe 5:13-15.
6. Kasi mbanakazi wuli awo ‘ŵakatozga mendero ghawo na kughapwelelera kwakuyana na mazgu gha Ciuta’?
6 Rahabi na Rute ŵakaŵako kale comene pambere Salmo 119 lindalembeke, kweni ‘ŵakatozga mendero ghawo.’ Rahabi wakaŵa muzaghali mu caru ca Kenani, kweni pamanyuma wakamanyikwa cifukwa ca cipulikano na kusopa Yehova. (Ŵahebere 11:30, 31) Rute wakaŵa wa caru ca Moabu ndipo wakaleka ŵaciuta ŵake, wakamba kuteŵetera Yehova na kupulikira Dango ilo Ciuta wakaphalira Ŵaisrayeli. (Ruth 1:14-17; 4:9-13) Ŵanakazi aŵa ŵakaŵa Ŵaisrayeli yayi, kweni ‘ŵakapwelelera mendero ghawo kwakuyana na mazgu gha Ciuta’ ndipo ŵakapika mwaŵi wakuti Yesu Khristu wababikiremo.—Mateyu 1:1, 4-6.
7. Kasi tikusambirako vici kwa Daniyeli na Ŵahebere ŵanyake ŵatatu pa kujisungilira ŵakutoŵa mwauzimu?
7 “Mtima wa munthu nguheni kwamba ku wanici wake,” kweni ŵawukirano ŵangalondezga nthowa yituŵa nangauli ŵakukhala mu caru ciheni ico cikuwusika na Satana. (Genesis 8:21; 1 Yohane 5:19) Apo Daniyeli na Ŵahebere ŵanyake ŵatatu ŵakaŵa mu wuzga, ‘ŵakapwelelera mendero ghawo kwakuyana na mazgu gha Ciuta.’ Ŵakakana kujifipiska na “vyakurya vya themba.” (Daniel 1:6-10) Ŵababulone ŵakaryanga nyama zakufipirwa izo Dango lakupelekeka mwa Mozesi likakanizganga. (Leviticus 11:1-31; 20:24-26) Kanandi pakukoma nyama ŵakacekanga pa singo yayi, ntheura ŵakajumphanga dango la Ciuta lakuyowoya za ndopa pakurya nyama izi. (Genesis 9:3, 4) Lekani Ŵahebere ŵanayi ŵara ŵakakana kuryako vyakurya vya themba. Ŵawukirano ŵakopa Ciuta ŵara ŵakajisungilira ŵatuŵa, ndipo nase tikwenera kucita ntheura.
Mazgu gha Ciuta Ghakutovwira Kugomezgeka
8. Kasi tikwenera kuŵa na mtima wuli ndipo tikwenera kumanya vici kuti tipulikiske na kucita dango la Ciuta?
8 Kuti tilutizge kugomezgeka kwa Yehova, tikwenera kutemwa mazgu ghake. (Salmo 119:17-24) Para tili nga ni mlembi wa sumu iyi, tiŵenge na njara yakuti tipulikiske “vyakuzizwiska” ivyo vili mu dango la Ciuta. Nyengo zose tiŵenge ‘ŵakunweka na maweruzgo ghake’ na ‘visimikizgo’ panji vikumbusko vyake. (Salmo 119:18, 20, 24) Usange tikajipeleka kwa Yehova sonosono apa, kasi tili na nyota ya mazgu gha Ciuta nga ni “suru la mzimu lambura uryarya,” panji kuti lambura kusazgako kanthu? (1 Petros 2:1, 2) Tikwenera kupulikiska dankha visambizgo vikuru vya Baibolo mwakuti tilimanye makora dango la Ciuta na kulicita.
9. Kasi tikwenera kucita wuli para ŵanthu ŵakukhumba kuti ticite mwakupambana na khumbo la Ciuta?
9 Panyake tikutemwa visimikizgo panji kuti vikumbusko vya Ciuta, kweni kasi tikucita wuli para “ŵakuru” ŵakutinena pa cifukwa cinyake? (Salmo 119:23, 24) Lero ŵanthu ŵamazaza ŵakutemwa kuticicizga kuti tipulikire malango gha ŵanthu m’malo mwa dango la Ciuta. Kasi ticitenge wuli para ŵanthu ŵakukhumba kuti ticite mwakupambana na khumbo la Ciuta? Para tikutemwa mazgu gha Ciuta, tiŵenge ŵakugomezgeka kwa iyo. Tizamuzgora nga mbapositole ŵa Yesu awo ŵakati: “Tikwenera kupulikira Ciuta kwakuluska ŵanthu.”—Milimo 5:29.
10, 11. Longosorani ciyelezgero kulongora umo tingacitira kuti tigomezgeke kwa Yehova nangauli viyezgo vingaŵa vyakofya.
10 Tingagomezgeka nipera kwa Yehova nangauli viyezgo vingaŵa vyakofya comene. (Salmo 119:25-32) Kuti tilutilire kugomezgeka kwa Ciuta, tikwenera kuzomera kusambizgika na kulomba kuti watisambizge. Kweniso tikwenera kusankha “nthowa ya unenesko.”—Salmo 119:26, 30.
11 Hezekiya, uyo wakwenera kuti wakalemba Salmo 119, wakasankha “nthowa ya unenesko.” Wakacita nthena nangauli ŵanandi ŵakasopanga ŵaciuta ŵatesi, nakuti ŵakuru mu mphara ya themba ŵakwenera kuti ŵakamusekanga. Wakwenera kuti wakawa “nkhumbi na kuzotofyeka” cifukwa ca ivi. (Salmo 119:28) Kweni Hezekiya wakatamira mwa Ciuta, wakawusanga makora, ndipo wakacita “vyakunyoroka pamaso pa Yehova.” (2 Mathemba 18:1-5) Nase para titamirenge mwa Ciuta, tizizipizgenge viyezgo na kugomezgeka kwa iyo.—Yakobe 1:5-8.
Mazgu gha Yehova Ghakutipa Cikanga
12. Kasi tingalondezga wuli ulongozgi uwo wuli pa Salmo 119:36, 37?
12 Para tikulondezga ulongozgi uwo wuli mu mazgu gha Ciuta, tikuŵa na cikanga ico cikutovwira kuzizipizga. (Salmo 119:33-40) Tikulomba Yehova mwakujiyuyura kuti watovwire umo tingasungira dango lake ‘na mtima withu wose.’ (Salmo 119:33, 34) Nase tingalomba Ciuta nga ni uyo wakata salmo ili kuti: “Mtima wane urazge ku visimikizgo vyinu, ku udokezi ndiko cara!” (Salmo 119:36) Tikucita nga ni mpositole Paulosi, “tikukhumba mu vyose kukhala makora,” panji kugomezgeka. (Ŵahebere 13:18) Usange bwana withu wakukhumba kuti ticite uryarya, tikwenera kuŵa na cikanga mwakuti tilondezge ulongozgi wa Ciuta, ndipo nyengo zose tikutumbikika na Yehova para tacita nthena. Nakuti wakutovwira kujikora kuti tileke kudokera viheni. Ntheura tilombenge kuti: “Zgorani maso ghane kuti ghaleke kulaŵiska vyawaka.” (Salmo 119:37) Tikukhumba yayi kudokera vyawaka ivyo Ciuta wakutinkha. (Salmo 97:10) Kweniso lurombo lukutovwira kuti tileke kuwona vithuzithuzi vyakulongora uzaghali na mizimu yiheni.—1 Ŵakorinte 6:9, 10; Civumbuzi 21:8.
13. Mu suzgo, kasi ŵasambiri ŵa Yesu wakazitorankhu nkhongono kuti ŵapharazge na cikanga?
13 Cifukwa cakuti tikughamanya makora mazgu gha unenesko, tikupharazga na cikanga. (Salmo 119:41-48) Nakuti tikwenera kuŵa ŵacikanga kuti ‘timuzgore uyo wakutihoya.’ (Salmo 119:42) Nyengo zinyake tingacita nga mbasambiri ŵa Yesu, awo pakusuzgika ŵakalomba kuti: “Fumu, . . . mupe ŵazga ŵinu kuyowoya mazgu ghinu na cikanga cose.” Kasi ŵakawovwirika? Enya, ‘wose ŵakazuzgika na mzimu utuŵa, ndipo ŵakayowoyanga mazgu gha Ciuta na cikanga.’ Ciuta Wankhongono zose uyo wakakhozga ŵapositole ndiyo wakutipa cikanga pakuyowoya mazgu ghake.—Milimo 4:24-31.
14. Kasi nchivici cikutovwira kupharazga na cikanga nga ni Paulosi?
14 Usange tikutemwa “mazgu gha unenesko” tizamuŵa na cikanga kuti tipharazge kwambura wofi panji kukhozgeka soni. (Salmo 119:43, 44) Para tikulimbikira kusambira Mazgu gha Ciuta, tikuŵa ŵakunozgeka ‘kuyowoya pamaso pa mafumu kupharazga visimikizgo vyake.’ (Salmo 119:46) Lurombo na mzimu wa Yehova vitovwirenge kuyowoya mazgu ghakwenelera ndiposo munthowa yiwemi. (Mateyu 10:16-20; Ŵakolose 4:6) Paulosi wakayowoya vikumbusko vya Ciuta na cikanga pamaso pa mafumu. Mwaciyelezgero, wakapharazgira Kazembe wa Ŵaroma Felike uyo ‘wakamupulika wakuyowoya za cipulikano mwa Khristu Yesu.’ (Milimo 24:24, 25) Kweniso Paulosi wakapharazgira Kazembe Festo na Fumu Agripa. (Milimo 25:22–26:32) Nase Yehova wangatovwira, ndipo tingapharazga na cikanga kwambura ‘kufwa soni na ivangeli.’—Ŵaroma 1:16.
Mazgu gha Ciuta Ghakutipembuzga
15. Kasi Mazgu gha Ciuta ghangatipembuzga wuli para ŵanthu ŵakutiseka?
15 Mazgu gha Ciuta ghakutipembuzga nyengo zose. (Salmo 119:49-56) Nyengo zinyake tikukhumba kupembuzgika comene. Nangauli tikuyowoya na cikanga pakuŵa Ŵakaboni ŵa Yehova, nyengo zinyake “ŵanthu ŵambura kumanya Ciuta,” awo ŵakujikuzga pamaso pake ‘ŵakutiseka.’ (Salmo 119:51) Kweni pakulomba tingakumbuka mazgu ghakukhozga agho ghakuyowoyeka mu Baibolo, ntheura ‘tikujisanguruska.’ (Salmo 119:52) Pakulomba, tingakumbuka dango la Ciuta panji fundo iyo yingatipembuzga na kutipa cikanga kuti tizizipizge suzgo.
16. Kasi nchivici ico ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵakucita yayi nangauli ŵangasuzgika?
16 Ŵanthu ŵakujikuzga awo ŵakasekanga mlembi wa salmo ili ŵakaŵa Ŵaisrayeli, ŵanthu ŵa fuko lakusoreka la Ciuta. Ici cikaŵa cacitima. Kweni ise tileke kucita nga ndiwo, tikwenera kuŵikapo mtima kuti tileke kupatuka mu dango la Ciuta. (Salmo 119:51) Ŵateŵeti ŵa Ciuta ŵanandi comene ŵakakana kuleka malango gha Ciuta na fundo izo zili mu Mazgu ghake apo ŵakasuzgikanga na boma la Nazi na vyaru vinyake. (Yohane 15:18-21) Nakuti kupulikira Yehova ni mphingo yayi, cifukwa malango ghake ghali nga ni sumu zakupembuzga kwa ise.—Salmo 119:54; 1 Yohane 5:3.
Wongani Mazgu gha Yehova
17. Kasi tikucita wuli cifukwa cakuti tikutemwa mazgu gha Ciuta?
17 Tingalongora kuti tikukondwa na mazgu gha Ciuta para tikughasunga. (Salmo 119:57-64) Mlembi wa salmo ili ‘wakapangana [wakalayizga] kuti wasungenge mazgu gha Yehova,’ nakuti ‘usiku pakati wakawukanga na kumuwonga cifukwa ca maweruzgo ghake ghakunyoroka.’ Ntheura para tulo twamara usiku, ungaŵa mwaŵi kuti tiwonge Ciuta mu lurombo. (Salmo 119:57, 62) Cifukwa cakuti tikutemwa mazgu gha Ciuta, tikukhumba kuti watisambizge mwakuti tiŵe ‘ŵanyawo ŵa wose awo ŵakumopa.’ (Salmo 119:63, 64) Kasi ŵaliko ŵabwezi ŵakuluska aŵa pa caru capasi?
18. Kasi Yehova wakuzgora wuli malurombo ghithu para ‘magoli gha ŵaheni ghatikurunga’?
18 Para tikulomba na mtima wose, kweniso para tikupempha Yehova kuti watisambizge ndikuti ‘tikuŵeya wezi wake’ kuti waleke kutitaya. Tikwenera kulomba comene para ‘magoli gha ŵaheni ghatikurunga.’ (Salmo 119:58, 61) Yehova wangatifwatura mu magoli gha ŵalwani ŵithu kuti tilutizge nchito ya kupharazga na kusambizga. (Mateyu 24:14; 28:19, 20) Ivi vyacitika kanandi waka mu vyaru ivyo nchito yithu yikakanizgika.
Muŵe na Cipulikano mu Mazgu gha Ciuta
19, 20. Cifukwa wuli cingaŵa ciwemi kusuzgika?
19 Para tili na cipulikano mu mazgu gha Ciuta, tikuzizipizga masuzgo na kucita khumbo lake. (Salmo 119:65-72) Nangauli ŵakujikuzga ŵakamutetera “utesi,” mlembi wa salmo ili wakimba kuti: “Nkhuwemi kuti nkhasuzgika.” (Salmo 119:66, 69, 71) Cingaŵa wuli ciwemi usange yumoza wa ŵateŵeti wa Yehova wakusuzgika?
20 Para tikusuzgika, tikuŵeyelera Yehova na mtima wose, ndipo ici cikutovwira kuŵa pafupi na iyo. Panyake tingasambira Mazgu ghake nyengo yitali panji tingalimbikira kughacita. Usange tacita nthena, tikuŵa ŵakukondwa. Kweni wuli usange pa suzgo talongora kuti tili na nkharo yiheni, nga nkhuleka kujikora na kujikuzga? Para tingalomba na mtima wose na kupenja ulongozgi mu Mazgu gha Ciuta na mzimu wake, tingaleka nkharo iyi na kuvwaraso ‘wunthu uphya.’ (Ŵakolose 3:9-14) Kweniso cipulikano cithu cikukhozgeka para tikusuzgika. (1 Petros 1:6, 7) Visuzgo vikamovwira Paulosi, cifukwa wakasambira kugomezga Yehova. (2 Ŵakorinte 1:8-10) Kasi tikuzomera kovwirika na masuzgo?
Tamirani mwa Yehova Nyengo Zose
21. Kasi nchivici cikucitika para Ciuta wakhozga soni ŵakujikuzga?
21 Mazgu gha Ciuta ghakutipa cifukwa cakugomezgera Yehova. (Salmo 119:73-80) Para tikutamira nadi mwa Mlengi withu, ticitenge soni yayi. Kweni cifukwa ca ivyo ŵanthu ŵakucita, tingakhumbikwira cipembuzgo, ndipo tingalomba kuti: “Ŵakujikuzga ŵakhozgeke soni.” (Salmo 119:76-78) Para Yehova wakhozga soni ŵakujikuzga, nthowa zawo ziheni zikuvumbukwa ndipo zina lake lituŵa likuthuwuskika. Tikumanya kuti awo ŵakusuzga ŵanthu ŵa Ciuta palije cawo. Mwaciyelezgero, ŵatondeka kumara Ŵakaboni ŵa Yehova awo ŵakutamira mwa iyo na mtima wose, ndipo ŵatondekenge nipera.—Zintharika 3:5, 6.
22. Kasi mlembi wa salmo ili wakaŵa “nga ndi cikumba mu josi” pa fundo wuli?
22 Mazgu gha Ciuta ghakutikhozga kuti titamirenge mwa iyo para tikusuzgika. (Salmo 119:81-88) Mlembi wa salmo ili wakajipulika “nga ndi cikumba mu josi” cifukwa cakuti ŵakamusuzganga. (Salmo 119:83, 86) Kale ŵakaŵikanga maji, vinyo na vyakumwa vinyake mu vikumba. Para ŵapungura ivyo vikaŵa mu cikumba na kucipayika kufupi na josi, cikakwinyananga. Kasi mukujipulika “nga ndi cikumba mu josi” para mukusuzgika? Usange ni nthena, tamirani mwa Yehova na kulomba kuti: “Mu kutemwa kwinu kwakukhwima mundizomere ndighume [niŵe wamoyo] mwakuti ndilimbikire na kusunga vya mu mlomo winu.”—Salmo 119:88.
23. Kasi tasambira vici mu Salmo 119:1-88, ndipo tingajifumba fumbo wuli apo tikunweka kuzakasambira Salmo 119:89-176?
23 Ivyo tasambira mu cigaŵa cakwamba ca Salmo 119 vikulongora kuti Yehova wakuŵacitira cisungusungu ŵateŵeti ŵake, pakuti ŵakutamira mu mazgu ghake, ndipo ŵakutemwa vilayizgo, visimikizgo na malango ghake. (Salmo 119:16, 47, 64, 70, 77, 88) Iyo wakukondwa na awo ŵali kujipeleka kwa iyo kuti ŵapwelelere mendero ghawo kwakuyana na mazgu ghake. (Salmo 119:9, 17, 41, 42) Apo mukunweka kusambira cigaŵa ico cakhalako ca salmo ili, mungajifumba kuti: ‘Kasi nkhuzomera kuti mazgu gha Yehova ghangweruske nthowa yane?’
[Mazgu ghamusi]
a Apa ŵakunena uthenga wa Yehova, ŵakung’anamura vyose ivyo vili mu Baibolo yayi.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi nchivici cikukhumbikwa kuti tiŵe ŵakukondwa nadi?
• Kasi mazgu gha Yehova ghakutitozga wuli mwauzimu?
• Kasi ni nthowa wuli izo mazgu gha Ciuta ghakutipira cikanga na cipembuzgo?
• Cifukwa wuli tikwenera kuŵa na cipulikano mwa Yehova na mazgu ghake?
[Mafumbo]
[Vithuzithuzi pa peji 4]
Rute, Rahabi na Ŵahebere ku Babulone ‘ŵakapwelelera mendero ghawo kwakuyana na mazgu gha Ciuta’
[Cithuzithuzi pa peji 5]
Paulosi ‘wakayowoya visimikizgo vya Ciuta pamaso pa mafumu’ na cikanga