‘Jikorani pa Viheni’

“Muzga wa Fumu kuti wakwenera kuŵa wa mphindano cara, kweni waŵenge wakuzika ku wose, . . . [wakujikora pa viheni, NW].”—2 TIMOTE 2:24.

1. Cifukwa wuli nyengo zinyake para tili mu uteŵeti tikusangana na ŵanthu ŵakali?

 KASI mukucita wuli para mwasangana na ŵanthu awo ŵakumukhumbani yayi panji ŵandakhumbe kupulika ivyo mukuyowoya? Mpositole Paulosi wakati mu mazuŵa ghaumaliro ŵanthu ŵaŵenge “ŵakutuka, . . . ŵakusesa, ŵambura kujikora, ŵakali.” (2 Timote 3:1-5, 12) Ŵanthu ŵanthena mungaŵasanga mu uteŵeti panji mu vyakucita vinyake.

2. Kasi ni malemba wuli agho ghangatovwira kucita mwamahara na ŵanthu awo ŵatiyowoyera uheni?

² Pa ŵanthu awo ŵakutemwa kukalipa, ni wose yayi ŵakutinkha viwemi. Munthu wangawukira waliyose uyo wamusanga cifukwa ca suzgo panji kukweŵeka mtima. (Mupharazgi 7:7) Ŵanandi ŵakucita nthena cifukwa cakuti uko ŵakukhala na kugwira nchito kayowoyero kaheni nkhakuzara. Ici cikung’anamura kuti ise Ŵakhristu titolereko kayowoyero aka yayi, kweni cikutovwira kumanya ico ŵanthu ŵanyake ŵakuyowoyera nthena. Kasi tikwenera kucita wuli para munthu watiyowoyera uheni? Lemba la Zintharika 19:11 likuti: “Umanyi weneco ukuziuliska ukali.” Ndipo la Ŵaroma 12:17, 18 likuticenjezga kuti: “Mungawezgerangapo munthu uheni pa uheni [cara]. . . . Usange ndimo kungaŵira, muŵe na mtende na ŵanthu wose, kwakuyana na umo mungamanyira.”

3. Kasi kutemwa mtende vikukolerana wuli na uthenga uwo tikupharazga?

³ Usange tikutemwa nadi mtende, nkharo yithu yilongorenge. Ivyo tikuyowoya na  kucita vilongorenge, kweniso kawonekero ka cisko cithu na kapulikikwiro ka mazgu navyo vilongorenge. (Zintharika 17:27) Apo Yesu wakatumanga ŵapositole ŵake kukapharazga, wakaŵaphalira kuti: “Pakunjira mu nyumba, muyitauzge [“mutenge mtende uŵe namwe,” The New English Bible]. Ndipo usange nyumba njakwenelera, mtende winu wizengemo: kweni usange njambura kwenelera, mtende winu uwelerenge ku mwaŵene.” (Mateyu 10:12, 13) Uthenga uwo tikuyegha ni makani ghawemi. Baibolo likuti ni “ivangeli la cimango,” “ivangeli la ucizi wa Ciuta,” ndiposo “makani ghawemi gheneagha gha ufumu.” (Ŵaefeso 6:15; Milimo 20:24; Mateyu 24:14) Ise tikukhumba kususka vigomezgo vya munthu yayi panji kupindana nayo pa ivyo wakughanaghana, kweni tikukhumba kumuphalirako makani ghawemi ghakufuma mu Mazgu gha Ciuta.

4. Kasi mungayowoyaci usange munthu wakuti “Nindakhumbe” pambere imwe mundamuphalire ivyo mwapukwa?

⁴ Nyengo zinyake pambere munthu wandapulike ivyo mwizira, muzamusanga wakuti, “Nindakhumbe.” Kanandi cingaŵa camacitiko kuyowoya kuti, “Nakhumbanga kumuŵazgirani lemba lifupi waka ili mu Baibolo.” Nyengo zinyake wangakana yayi. Panyake cingaŵa cakwenelera kuyowoya kuti: “Natenge nimuphalirani za nyengo iyo kuzamuŵavya nkhaza ndipo ŵanthu wose ŵazamusambira kutemwana.” Para mwawona kuti wakumufumbanipo yayi, mungasazgirapo kuti: “Kweni nawona kuti muhanya uno mwatangwanika comene.” Nangauli mweneco nyumba wangatizgora mwamtende yayi, kasi mbwenu tingati ‘ngwambura kwenelera’? Kwali wangazgora wuli, kumbukani ulongozgi wa mu Baibolo wakuti muŵe ‘wakuzika ku wose, . . . wakujikora pa viheni.’—2 Timote 2:24.

Wamusinjiro Cifukwa ca Kupuluskika

5, 6. Kasi Saulosi wakacita wuli na ŵalondezgi ŵa Yesu, ndipo cifukwa wuli wakacita nthena?

⁵ Kale, munthu munyake zina lake Saulosi wakamanyikwanga comene cifukwa ca kayowoyero kake kaheni, kweniso nkhaza. Baibolo likuti ‘wakathutira pa ŵasambiri ŵa Fumu kufinga na kukoma.’ (Milimo 9:1, 2) Mweneco nayo wakazomerezga kuti wakaŵa “wakutuka, na wakuzikizga, na wamsinjiro.” (1 Timote 1:13) Nangauli ŵabali ŵake ŵanyake ŵakwenera kuti ŵakaŵa Ŵakhristu kale, pakuyowoya umo wakawoneranga ŵalondezgi ŵa Khristu iyo wakati: “Pakuŵafunthira comenecomene nkhaŵazikizganga kuya kafika na ku vikaya viyeni wuwo.” (Milimo 23:16; 26:11; Ŵaroma 16:7, 11) Palije ukaboni wakuti ŵasambiri ŵakapindananga nayo Saulosi apo wakacitanga nthena.

⁶ Cifukwa wuli Saulosi wakacitanga nthena? Pakati pajumpha vilimika, iyo wakalemba kuti: “Nkhavicitiranga mu ulemwa, nda wambura cipulikano.” (1 Timote 1:13) Iyo wakaŵa Mufarisi ndipo wakasambizgika mu “Malango gha ŵasekuru.” (Milimo 22:3) Nangauli Gamaliyeli msambizgi wa Saulosi wakaŵa munthu wakupulikiska, kweni Kayafa musofi mukuru, uyo Saulosi wakamba kukolerana nayo, wakaŵa munonono. Apo ŵanthu ŵakapangananga kuti ŵakome Yesu Khristu, Kayafa ndiyo wakaŵa mulongozgi wawo. (Mateyu 26:3, 4, 63-66; Milimo 5:34-39) Kufuma apo, Kayafa wakawoneseska kuti ŵapositole ŵa Yesu ŵathyapulika, ndipo wakaŵalangura kuti ŵaleke kupharazga mu zina la Yesu. Apo Stefano wakeruzgikanga na kudinyika na malibwe, Kayafa ndiyo wakaŵa wa  pa mpando mu mphara ya Sanhedrin. (Milimo 5:27, 28, 40; 7:1-60) Saulosi wakaŵapo apo Stefano wakadinyikanga. Ndipo pakukhumba kuparanya ŵalondezgi ŵa Yesu, Kayafa wakamupa mazaza Saulosi na kumutuma kuti wakaŵapenje na kuŵakaka mu Damaseko. (Milimo 8:1; 9:1, 2) Cifukwa ca kupuluskika, Saulosi wakatenge ngwamwamphu kwa Ciuta, kweni unenesko ngwakuti wakaŵavya cipulikano. (Milimo 22:3-5) Pa cifukwa ici, Saulosi wakatondeka kumanya kuti Yesu wakaŵa Mesiya. Kweni Yesu wakati wamuwonekera na kuyowoya nayo mu mboniwoni pa nthowa yakuya ku Damaseko, Saulosi wakajinyumwa.—Milimo 9:3-6.

7. Nchivici cikacitikira Saulosi wakati wawona Yesu mu mboniwoni pa nthowa yakuya ku Damaseko?

⁷ Pakati pajumpha nyengo yicoko waka, musambiri Hananiya wakatumika kuti wakamupharazgire Saulosi. Kasi muŵenge imwe mphanyi mukaluta? Pakwamba Hananiya wakacita wofi, kweni wakayowoya na Saulosi mwalusungu. Saulosi wakasintha wakati wawona Yesu mu mboniwoni pa nthowa yakuya ku Damaseko. (Milimo 9:10-22) Wakamba kucemeka Paulosi, Mkhristu wamwamphu.

Wakaŵa Wakuzika Kweni Wacikanga

8. Kasi Yesu wakalongora wuli nkharo ya Ŵawiske ku ŵanthu ŵakwananga?

⁸ Yesu wakaŵa wamwamphu na wakuzika pakupharazga Ufumu kweni wakaŵa wacikanga pakucita vinthu na ŵanthu. (Mateyu 11:29) Wakalongora nkharo ya Ŵawiske ŵakucanya, awo ŵakuciska ŵakwananga kuti ŵawereko ku nthowa zawo ziheni. (Yesaya 55:6, 7) Yesu wakawonanga dankha usange ŵanthu ŵakwananga ŵakulongora kuti ŵangasintha, ndipo wakaŵakhozganga. (Luka 7:37-50; 19:2-10) M’malo mwa kweruzga ŵanthu cifukwa ca kawonekero, Yesu wakatora nkharo ya Ŵawiske pakulongora lusungu, kujikora, ndiposo kuzizipizga na cigomezgo cakuti ŵang’anamukenge. (Ŵaroma 2:4) Khumbo la Yehova ndakuti ŵanthu ŵa mtundu wose ŵang’anamuke na kuponoskeka.—1 Timote 2:3, 4.

9. Kasi tingasambirapo vici umo mazgu gha pa Yesaya 42:1-4 ghakafiskikira mwa Yesu?

⁹ Pakuyowoya umo Yehova wakuwonera Yesu Khristu, Mateyu, mulembi wa makani ghawemi wakazunura mazgu gha ucimi agha: “Awonani, mteŵeti wane uyo ndamusora; wakutemweka  wane, uyo mtima wane ukuca nayo: Nditi ndiŵike mzimu wane pa iyo, ndipo wati wapharazge njeruzgo ku ŵamitundu. Kuti wati waŵenge na zawe cara, panji wakukolomoka; ndipo ŵanthu kuti ŵati ŵapulike mazgu ghake mu zinthowa cara. Thete lakuphwanyika kuti wati waliphyore cara, cisunda ca josi kuti wati wacizimye cara, wasuke wafumiske urunji kuya katonda, ndipo mu zina lake ndimo ŵamitundu ŵati ŵagomezgenge.” (Mateyu 12:17-21; Yesaya 42:1-4) Mwakukolerana na mazgu gha ucimi agha, Yesu wakapindananga na munthu cara. Nanga ni para wagundizgika, wakayowoyanga unenesko mwakuti wakope ŵanthu awo ŵakaŵa na mtima wakuti ŵasambire.—Yohane 7:32, 40, 45, 46.

10, 11. (a) Nangauli Ŵafarisi ndiwo ŵakamususkanga comene Yesu, cifukwa wuli ŵanyake wakaŵapharazgiranga? (b) Kasi nyengo zinyake Yesu wakaŵazgoranga wuli awo ŵakamususkanga, kweni nchivici ico wakacitanga yayi?

¹⁰ Yesu wakapharazgira Ŵafarisi ŵanandi. Nangauli ŵanyake ŵakamupenjanga vifukwa, Yesu wakadumura kuti wose ŵakaŵa na maghanoghano ghaheni yayi. Simone, Mufarisi uyo wakaŵa wakususka, wakwenera kuti wakakhumbanga kumumanya makora Yesu ndipo wakamucema kuti wakarye nayo. Yesu wakaluta ndipo wakapharazgira wose awo ŵakaŵapo. (Luka 7:36-50) Zuŵa linyake, Nikodemo, Mufarisi wakumanyikwa wakaluta kwa Yesu usiku. Yesu wakamususka yayi cifukwa ca kuluta usiku. Kweni wakamupharazgira Nikodemo, kumuphalira za citemwa ico Ciuta wakalongora pakutuma Mwana wake kuzakajulira nthowa ya ciponosko awo ŵakupulikana. Yesu wakamuphaliraso mwalusungu kuti nchakuzirwa kupulikira ico Ciuta wanozga. (Yohane 3:1-21) Pa nyengo yinyake, Nikodemo wakasuska Ŵafarisi ŵanyake apo ŵakayuyuranga viwemi ivyo Yesu wakayowoyanga.—Yohane 7:46-51.

¹¹ Yesu wakamanyanga apo ŵapusikizgi ŵakakhumbanga kumusanga vifukwa. Wakakhumba cara kupindana na ŵanthu ŵakususka pa vinthu vyawakawaka. Kweni apo cikaŵa cakwenelera, wakazgoranga mwa kuzunura fundo yakudumura, kuyowoya ntharika, panji kuzunura lemba. (Mateyu 12:38-42; 15:1-9; 16:1-4) Nyengo zinyake, apo wakawonanga kuti cikaŵa cambura canduro kuzgora, wakakhalanga waka cete.—Marko 15:2-5; Luka 22:67-70.

12. Kasi Yesu wakaŵawovwiranga wuli ŵanthu awo ŵakaŵa na mizimu yiheni nangauli ŵakacemerezganga kwa iyo?

¹² Ŵanthu ŵa mizimu yiheni nyengo zinyake ŵakacemerezganga kwa Yesu. Para vyacitika nthena, wakajikoranga nakuti wakaŵacizganga na nkhongono izo Ciuta wakamupa. (Marko 1:23-28; 5:2-8, 15) Nase tikwenera kujikora para ŵanthu ŵakwiya ndipo ŵakutikalipira mu uteŵeti. Ndipo tikwenera kuyezga comene kuti tiŵazgore mwalusungu kweniso mwamahara.—Ŵakolose 4:6.

Kujikora mu Mbumba

13. Cifukwa wuli nyengo zinyake para munthu wamba kusambira Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova, ŵabali ŵake ŵakumususka?

¹³ Kanandi mu mbumba ndimo ŵalondezgi ŵa Yesu ŵakwenera kujikora comene. Munthu uyo watoreka mtima na unenesko wa mu Baibolo wakukhumbisiska kuti ŵabali ŵake nawo  ŵasambire. Kweni nga umo Yesu wakayowoyera, ŵabali ŵake ŵangamutinkha. (Mateyu 10:32-37; Yohane 15:20, 21) Ivi vingacitika pa vifukwa vinandi waka. Nangauli visambizgo vya mu Baibolo vingatovwira kuti ticitenge vinthu mwakugomezgeka, kukwaniska maudindo ghithu, kweniso kuti ŵanthu ŵaticindikenge, kweni Malemba ghakutisambizgaso kuti cakwamba tikwenera kupulikira Mlengi withu. (Mupharazgi 12:1, 13; Milimo 5:29) Cifukwa cakuti tikukhumba kugomezgeka kwa Yehova, nyengo zinyake mbali withu wangatikwiyira pakughanaghana kuti tikumudelera. Para ivi vyaticitikira, nchakuzirwa kuti tijikore umo Yesu wakacitiranga!—1 Petros 2:21-23; 3:1, 2.

14-16. Kasi vikenda wuli kuti ŵanyake awo pakwamba ŵakasuskanga ŵabali ŵawo ŵasinthe?

¹⁴ Apo ŵanandi awo sono ŵakuteŵetera Yehova ŵakambanga kusambira Baibolo na kusintha umoyo wawo, ŵakasuskikapo na mfumu panji muwoli wawo kweniso mbali wawo. Panji awo ŵakaŵasuskanga ŵakapusikika kuti Ŵakaboni ŵa Yehova mbaheni, nakuti panyake ŵakopanga kuti ŵangacemera masoka pa mbumba yawo. Nchivici cikasintha maghanoghano ghawo? Kanandi ŵakusintha para ŵawona viwemi ivyo munthu uyo wakucita. Panyake ŵakaleka kumususka pakuwona kuti munthu uyo wakapulikiranga comene Baibolo, wakalutanga ku maungano Ghacikhristu nyengo zose, wakalutanga kukapharazga uku wakupwelelera mbumba kweniso wakaŵa wakujikora para ŵanyake ŵamuyowoyera uheni.—1 Petros 2:12.

¹⁵ Munthu wangakana kutegherezga mazgu gha mu Baibolo cifukwa ca thinkho panji kujikuzga. Ndimo wakaŵira mwanalume munyake ku United States uyo wakati wakatemwanga caru cake pera. Nyengo yinyake apo muwoli wake wakaŵa ku ungano wa cigaŵa, iyo wakayegha malaya ghake ghose na kufumapo pa nyumba. Dazi linyake wakayegha futi yake na kufumapo pa nyumba kuti wakajikome. Wakacombora cisopo ca muwoli wake kuti ndico cikamupangiska kuti wacitenge nthena. Kweni mwanakazi wakalimbikira kulondezga ulongozgi wa mu Baibolo. Pakati pajumpha vilimika 20, mfumu wake nayo wakazgoka Kaboni wa Yehova. Mwanakazi munyake ku Albania wakakalipa cifukwa cakuti mwana wake mwanakazi wakasambiranga Baibolo na Ŵakaboni ŵa Yehova ndipo wakabapatizika. Mama uyu wakamukeluliranga Mabaibolo mwana wake, nyengo zakukwana 12. Zuŵa linyake mama uyu wakatora Baibolo liphya ilo mwana wake wakaliŵika pa thebulu na kulijura. Mwamwaŵi, Baibolo likajurika pa Mateyu 10:36, ndipo mama yura wakati waŵazga wakamanya kuti ivyo vikuyowoyeka pa lemba ili ndivyo iyo wakacitanga. Dazi linyake mwana wake wakalutanga ku ungano wa cigaŵa ku Italy pamoza na Ŵakaboni ŵanyake. Kweni pakufipira mtima umoyo wa mwana wake, mama yura wakamupelekezga kuti wakakwere boti. Mama yura wakati wawona citemwa ico ŵabali ŵakalongora, kuvumbatirana, na kusekelerana, mtima wake ukamba kusintha. Nyengo yicoko waka wakazomera kusambira Baibolo. Lero wakulimbikira kovwira ŵanyake awo pakwamba ŵakususka.

¹⁶ Mwanalume munyake wakayegha cimayi na kulondezga muwoli wake na kumunena  apo wakalutanga ku Nyumba ya Ufumu. Mwanakazi wakamuzgora mwakuzika kuti: “Zani munjire mu Nyumba ya Ufumu, mujiwonere mwekha.” Wakanjira, ndipo nyengo yikati yalutapo wakaŵa mulara mu mpingo.

17. Kasi ni ulongozgi wuli wa m’Malemba uwo ungawovwira usange vinthu vyabudika mu mbumba ya Ŵakhristu?

¹⁷ Nangauli mu mbumba yinu mose mungaŵa Ŵakhristu, kweni cifukwa cakuti tili ŵakwananga, yikuŵapo nyengo apo vinthu vikubudika ndipo mungamba kuyowoyeskana mwaukali. Ŵakhristu ŵakale ku Efeso ŵakacenjezgeka kuti: “Kuŵaŵa kose, na kuceruka, na kukalipa, na kukolomoka, na kutuka, viwuskikeko kwa imwe pamoza na kutokota kose.” (Ŵaefeso 4:31) Ŵakhristu ŵa ku Efeso ŵakwenera kuti ŵakacitanga vinthu pakuwonera ŵanthu ŵanyake, cifukwa cakuti ŵakaŵa ŵambura kufikapo, ndiposo nyengo zinyake cifukwa ca umoyo wawo wakale. Nchivici cikenera kuŵawovwira kuti ŵasinthe? Ŵakenera ‘kuzgoka ŵaphya mu mzimu wa mano ghawo.’ (Ŵaefeso 4:23) Ŵakapambika vipambi vya mzimu wa Ciuta mu umoyo wawo cifukwa cakuti ŵakaŵazganga Mazgu ghake, kughanaghanira umo ghangaŵawovwilira, kwendezgana na Ŵakhristu ŵanyawo, na kufwilirapo kulomba. Ŵakasambira ‘kuŵa ŵakucitirana wezi, ŵa mtima wa cisungusungu, ŵakugowokerana, umo Ciuta nayo mwa Khristu wakaŵagowokelera.’ (Ŵaefeso 4:32) Tikwenera kujikora, kuŵa ŵa wezi, ŵacisungusungu, na ŵakugowokera nangauli ŵanthu ŵangaticitira uheni. Nakuti ‘tingawezgeranga munthu uheni pa uheni cara.’ (Ŵaroma 12:17, 18) Cinthu ciwemi ico tingacita ndico kuyezga Ciuta pakulongora citemwa ceneko.—1 Yohane 4:8.

Ulongozgi kwa Ŵakhristu Wose

18. Kasi ulongozgi wa pa 2 Timote 2:24, ukaŵa wakwenelera wuli kwa mulara wa ku Efeso kale, ndipo Ŵakhristu wose ŵangapindura nawo wuli?

¹⁸ Ŵakhristu wose ŵakwenera kupulikira ulongozgi wakuti ‘ŵajikore pa viheni.’ (2 Timote 2:24) Pakwamba, Timote uyo wakaŵa mulara mu mpingo wa Efeso ndiyo wakaphalirika ulongozgi uwu. Ŵanthu ŵanyake mu mpingo wura ŵakaŵa ŵakujilongora pakuyowoya maghanoghano ghawo ndipo ŵakasambizganga utesi. Ŵakatondeka kumanya kuti cipulikano, citemwa, na njuŵi yiwemi ni vyakuzirwa cifukwa cakuti ŵakapulikiska yayi ico Dango la Mozesi likapelekekera. Cifukwa ca kujikuzga ŵanthu ŵakapindananga mu mazgu, ndipo ŵakatondeka kumanya fundo yeneco ya visambizgo vya Khristu kweniso kuti nchakuzirwa kujipeleka kwa Ciuta. Ntheura kuti Timote wadumure nkhani izi, wakenera kukoleska unenesko wa m’Malemba, kweni wakenera kuŵa wakuzika pakudumbiskana na ŵabali. Timote wakamanya kuti mskambo ukaŵa wake cara, nakuti wakenera kudumbiskana na ŵabali mwakuti paŵe citemwa na kukolerana pakati pa Ŵakhristu. Ndimo ŵalara ŵa mpingo lero ŵakucitira.—Ŵaefeso 4:1-3; 1 Timote 1:3-11; 5:1, 2; 6:3-5.

19. Cifukwa wuli nchakuzirwa kuti tose ‘tipenje kuzika’?

¹⁹ Ciuta wakuciska ŵanthu ŵake kuti ‘ŵapenje kuzika.’ (Zefaniya 2:3) Lizgu la Cihebere lakuti “kuzika” likung’anamura mtima wa kuzizipizga para munthu wakhuŵazgika, kwambura kukalipa na kuwezgera. Ipo tiyeni tiŵeyelere Yehova kuti watovwire kujikora mwakuti timuyimire mwakwenelera, nanga pangaŵa vyakusuzga.

Kasi Mwasambirapo Vici?

• Kasi ni malemba nga agho ghangamovwirani para munthu wamuyowoyerani mwamusinjiro?

• Cifukwa wuli Saulosi wakacita mwamusinjiro?

• Kasi ivyo Yesu wakacitanga vingatovwira wuli pakucita vinthu na ŵanthu ŵa mtundu wose?

• Kasi tingapindura wuli para tikuyowoya mwakujikora pa nyumba?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 15]

Nangauli Saulosi wakaŵa na lumbiri luheni, Hananiya wakamucitira lusungu

[Cithuzithuzi pa peji 17]

Mkhristu uyo wakucita makora vinthu pa nyumba wangazikiska mtima awo ŵakumususka