Manyani Nthowa za Yehova

“Mundilongore nthowa yinu, kuti ndimumanyeni imwe.”—EXODUS 33:13.

1, 2. (a) Cifukwa wuli Mozesi wakakwiya apo wakawona Mueguputo wakutimba Muhebere? (b) Kasi Mozesi wakenera kusambira vici kuti waŵe wakwenelera kuteŵetera Yehova?

 MOZESI wakalerekera mu nyumba ya Faro ndipo wakasambizgika vinjeru vyapacanya vya ku Eguputo. Ndipouli, Mozesi wakamanya kuti iyo wakaŵa Mueguputo yayi. Ŵapapi ŵake ŵakaŵa Ŵahebere. Apo wakaŵa na vilimika 40, wakanyamuka kuti wakawone ŵabali ŵake ŵana ŵa Israyeli. Wakati wawona Mueguputo wakutimba Muhebere, vikamukwiyiska Mozesi. Ntheura wakakoma Mueguputo yura. Mozesi wakasankha kuŵa pamoza na ŵanthu ŵa Yehova ndipo wakaghanaghananga kuti Ciuta wakamutuma kuti wathaske ŵabali ŵake. (Milimo 7:21-25; Ŵahebere 11:24, 25) Nkhani iyi yikati yamanyikwa, nyumba ya Faro yikamba kumuwona Mozesi kuŵa wakugaruka, ndipo iyo wakacimbira kuthaska umoyo wake. (Exodus 2:11-15) Mozesi wakenera kumanya makora nthowa za Yehova, mwakuti wacite ivyo Ciuta wakakhumbanga. Kasi Mozesi wakasambizgika?—Salmo 25:9.

² Vilimika vinyakeso 40, Mozesi wakakhalanga mu caru cacilendo ndipo wakaliskanga viŵeto. M’malo mwa kukwiya cifukwa cakuti ŵabali ŵake Ŵahebere ŵakamukana, Mozesi wakazomera kusambizgika na Ciuta. Nangauli Mozesi wakamanyikwa yayi vilimika vinandi, kweni wakazomera kuti Yehova wamuwumbe. Iyo wakalemba kuti: “Munthu uyu Mozesi wakaŵa wakuzika comene kwakuluska wose awo ŵakaŵa pa caru.” (Maŵazgo 12:3) Apa wakajikuzganga yayi, kweni wakakhuŵirizgika na nkhongono ya mzimu utuŵa wa Ciuta. Yehova wakamupa Mozesi nchito yapadera comene. Usange nase tikupenja kuzika, Yehova watitumbikenge.—Zefaniya 2:3.

Wakapika Nchito

3, 4. (a) Kasi Yehova wakamutuma nchito wuli Mozesi? (b) Kasi Mozesi wakapika wovwiri wuli?

³ Zuŵa linyake mungelo wa Yehova wakayowoya na Mozesi pafupi na Phiri la Horebu ku Sinayi. Mozesi wakaphalirika kuti: ‘Nadi ndawona visuzgo vya ŵanthu ŵane ŵeneawo ŵali mu Eguputo, ndapulika kulira kwawo cifukwa ca ŵakuru ŵa milimo; pakuti nkhumanya vitima vyawo, ndipo ndakhira kuŵapoka mu mawoko gha ŵanthu ŵa Eguputo, na kuŵafumiska mu caru cira kukwelera ku caru ciwemi na cisani, caru cakuzara na sulu [mkaka] na uci.’ (Exodus 3:2, 7, 8) Apa Ciuta wakakhumbanga kumupa nchito Mozesi, kweni wakenera kuyicita umo Ciuta wakakhumbiranga.

⁴ Mungelo wa Yehova wakalutizga kuti: ‘Tiye sono, ndikutume kwa Faro kuti ukafumiske ŵanthu ŵane, ŵana ŵa Israyeli mu Eguputo.’ Mozesi wakadonda. Wakawona kuti wangafiska cara, ndipo nadi pa iyo yekha wakatenge wafiskenge yayi. Kweni Yehova wakamusimikizgira Mozesi kuti: “Ine tindiŵe nawe.” (Exodus 3:10-12) Yehova wakamupa Mozesi nkhongono zakucitira minthondwe na vimanyikwiro ivyo vikalongora kuti Ciuta wakamutuma nadi. Mozesi wakalutaso na mukuru wake Aroni kuti ndiyo wakamuyowoyerenge. Yehova ndiyo wakenera kuŵaphalira vyakuyowoya na vyakucita. (Exodus 4:1-17) Kasi Mozesi wakacita nchito yira mwakugomezgeka?

5. Cifukwa wuli nkharo ya Ŵaisrayeli yikaŵa yakusuzga kwa Mozesi?

⁵ Pakwamba ŵalara ŵa Israyeli ŵakapulikana  na Mozesi na Aroni. (Exodus 4:29-31) Kweni nyengo yicoko waka, “ŵakapitawe ŵa Israyeli” ŵakasuska Mozesi na mukuru wake, kuti ndiwo ‘ŵakaŵanunkhiska’ pamaso gha Faro na ŵateŵeti ŵake. (Exodus 5:19-21; 6:9) Apo Ŵaisrayeli ŵakafumanga mu Eguputo, ŵakatenthema comene pakuwona Ŵaeguputo ŵakuŵalondezga pa magaleta. Pakuti kunthazi kukaŵa Nyanja Yiswesi ndipo kumanyuma kukizanga ŵalwani, Ŵaisrayeli ŵakaghanaghana kuti mbwenu kwamara, ndipo ŵakamukalipira Mozesi. Kasi imwe mphanyi mukacita wuli? Nangauli Ŵaisrayeli ŵakaŵavya mawato, kweni Mozesi mwakulongozgeka na Yehova wakaphalira ŵanthu kuti ŵanyamuke. Ciuta wakagaŵa maji gha mu Nyanja Yiswesi, ndipo pasi pakomira mwakuti Israyeli wakambuka.—Exodus 14:1-22.

Nkhani Yakuzirwa Kuluska Kuwombokwa

6. Kasi Yehova wakati wuli kwa Mozesi apo wakamupanga nchito?

⁶ Apo Yehova wakamupanga nchito Mozesi, wakati zina lake ndakuzirwa. Cikaŵa cakuzirwa comene kucindika zina ili na Uyo likwimira. Wakati wafumbika za zina lake, Yehova wakaphalira Mozesi kuti: “Nizamuŵa ico nizamuŵa,” (NW). Kweniso Mozesi wakenera kuphalira ŵana ŵa Israyeli kuti: “Yehova Ciuta wa ŵasekuru ŵinu, Ciuta wa Abrahamu, Ciuta wa Yisake, Ciuta wa Yakobe, wandituma kwa imwe.” Ndiposo Yehova wakati: “Ili ndilo zina lane muyaya, ndipo ici nchikumbusko cane mu mazuŵa ghose.” (Exodus 3:13-15) Ŵateŵeti ŵa Ciuta pa caru cose ŵacali kumumanya na zina lakuti Yehova.—Yesaya 12:4, 5; 43:10-12.

7. Kasi Ciuta wakaciska Mozesi kucitaci nangauli Faro wakaŵa wamtafu?

⁷ Mozesi na Aroni ŵakati ŵafika kwa Faro, ŵakayowoya mu zina la Yehova. Kweni mwakujikuzga Faro wakati: “Kasi Yehova ndinjani, kuti ndipulikire mazgu ghake na kuzomerezga Israyeli walute? Nkhumanya Yehova cara, nesi kumuzomerezga Israyeli walute.” (Exodus 5:1, 2) Faro wakalongora kuti wakaŵa munonono mtima ndiposo mutesi, ndipouli Yehova wakamuciska Mozesi kukayowoya nayo kaŵirikaŵiri. (Exodus 7:14-16, 20-23; 8:1, 2, 20) Mozesi wakawona kuti Faro wakakalipa comene. Kasi wamuzomera para wangakayowoyaso nayo? Ŵaisrayeli ŵakakhumbisiska kuwombokwa. Kweni Faro wakakananga. Kasi muŵenge imwe mphanyi mukacita wuli?

8. Kasi ŵanthu ŵakapindura wuli na umo Yehova wakacitira na Faro, ndipo ise tikwenera kucitaci pakumanya vinthu ivi?

⁸ Mozesi wakayowoyaso uthenga unyake wakati: “Wakuti ntheura Yehova, Ciuta wa Ŵahebere, Zomerezga ŵanthu ŵane ŵalute kuti ŵakanditeŵetere.” Ciuta wakayowoyaso kuti: ‘Mphanyi nkhanyoroska kale woko lane kuti ndikutimbe iwe na ŵanthu ŵako na nthenda, ndipo mphanyi ukaparanyika pa caru capasi. Kweni kwa cifukwa ici ndakuleka wamoyo kuti ndikuwoneske nkhongono yane, kuti zina lane lithuwuskike mu caru cose capasi.’ (Exodus 9:13-16) Pambere wandalange Faro munonono mtima, Yehova wakadankha kulongora nkhongono zake mwakuti wose awo ŵakwimikana nayo ŵacenjezgeke.  Satana Dyabulosi uyo Yesu Khristu wakati ni “fumu ya caru,” nayo wakenera kucenjezgeka. (Yohane 14:30; Ŵaroma 9:17-24) Zina la Yehova likapharazgika pa caru cose, umo kukayowoyekera. Cifukwa ca kuzizipizga kwa Ciuta, Ŵaisrayeli pamoza na mitundu yinyake iyo yikasazgikana nawo pakumusopa, ŵakathaskika. (Exodus 9:20, 21; 12:37, 38) Kufuma pa nyengo iyo, ŵanthu ŵanandi comene ŵasankha cisopo caunenesko cifukwa cakuti zina la Yehova likupharazgika.

Kulongozga Ŵanthu Ŵakusuzga

9. Kasi ŵanthu awo Mozesi wakalongozganga ŵakayuyura wuli Yehova?

⁹ Ŵahebere ŵakalimanyanga zina la Ciuta. Apo Mozesi wakayowoyanga nawo wakalizunuranga zili ili, kweni iwo kanandi ŵakamucindikanga cara Mweneco wa zina. Nyengo yicoko waka Yehova wakati waŵafumiska Ŵaisrayeli mu Eguputo, kasi ŵakacita wuli apo ŵakasoŵa maji gha kumwa? Ŵakadinginyikira Mozesi. Pamanyuma pake ŵakadandaura za cakurya. Mozesi wakaŵasoka kuti ŵaleke kughanaghana kuti ŵakudinginyikira iyo na Aroni, kweni Yehova. (Exodus 15:22-24; 16:2-12) Apo Ŵaisrayeli ŵakaŵa pa Phiri la Sinayi, Yehova wakaŵapa Dango na kuŵalongora vimanyikwiro vyankhongono. Kweni ŵanthu ŵakapulikira yayi, ŵakapanga tholi la golide na kulisopa ndipo ŵakatenge cikaŵa “ciphikiro ca Yehova.”—Exodus 32:1-9.

10. Cifukwa wuli pempho la Mozesi ilo liri pa Exodus 33:13 ndakukhumbikwa comene kwa ŵalaŵiliri Ŵacikhristu lero?

¹⁰ Kasi Mozesi wakenera kucita wuli na ŵanthu awo Yehova mweneko wakati mbasingo zinonono? Mozesi wakaŵeyelera Yehova kuti: “Usange ndasanga ucizi pamaso pinu, mundilongore nthowa yinu, kuti ndimumanyeni Imwe mwakuti ndisange ucizi pamaso pinu.” (Exodus 33:13) Lero ŵalaŵiliri Ŵacikhristu awo ŵakupwelelera ŵanthu ŵa Yehova, ŵakuliska mskambo wakujiyuyura comene pakuyelezgera na mtundu wa Israyeli. Ndipouli, nawo ŵakulomba kuti: “Mundisambizge mendero ghinu, A Yehova; ndilongorani nthowa zinu.” (Salmo 25:4) Cifukwa ca kumanya nthowa za Yehova ŵalaŵiliri ŵakwendeska vinthu mwakuyana na Mazgu gha Ciuta kweniso wunthu wake.

Ivyo Yehova Wakukhumba ku Ŵanthu Ŵake

11. Kasi ni ulongozgi wuli uwo Yehova wakapeleka kwa Mozesi, ndipo cifukwa wuli ngwakuzirwa kwa ise?

¹¹ Yehova wakaphalira ŵanthu ŵake ivyo wakakhumbanga apo ŵakaŵa pa Phiri la Sinayi. Mozesi wakapokera mawe ghaŵiri agho pakalembeka Malango Khumi. Apo Mozesi wakakhiranga kufuma ku phiri, wakawona Ŵaisrayeli ŵakusopa tholi la golide ndipo wakakwiya na kuponya pasi mawe ghara ndipo ghakasweka. Yehova wakalembaso Malango Khumi pa mawe agho Mozesi wakaŵaja. (Exodus 32:19; 34:1) Malango agha ghakaŵa  gheneghara gha pakwamba, ghakasintha cara. Mozesi wakenera kughalondezga. Ciuta wakaphaliraso Mozesi wunthu wake, ntheura wakamulongora umo wakenera kucitira pakuŵa mwimiliri wa Yehova. Ŵakhristu ŵali pasi pa Dango la Mozesi cara, kweni mazgu agho Yehova wakaphalira Mozesi ghali na fundo ziwemi izo zindasinthe ndipo zicali zakuzirwa kwa wose awo ŵakusopa Yehova. (Ŵaroma 6:14; 13:8-10) Tiyeni tiwonepo fundo zicoko waka.

12. Kasi Ŵaisrayeli ŵakenera kucita wuli pakumanya kuti Yehova wakakhumbanga kuti ŵamusopenge iyo pera?

¹² Sopani Yehova pera. Ŵaisrayeli wose ŵakaŵapo apo Yehova wakayowoyanga kuti wakukhumba kuti ŵamusopenge iyo pera. (Exodus 20:2-5) Ŵaisrayeli ŵakawona vinandi ivyo vikalongora kuti Yehova ni Ciuta waunenesko. (Duteronome 4:33-35) Yehova wakayowoya pakweru kuti wazomerezgenge cara kuti ŵanthu ŵake ŵasopenge vikozgo panji kugomezga mizimu, nangauli mitundu yinyake yikacitanga vinthu ivi. Ŵakenera kumusopa na mtima wawo wose, mwa dango waka cara. Wose ŵakenera kumutemwa Yehova na mtima wawo wose, umoyo wawo wose, na nkhongono zawo zose. (Duteronome 6:5, 6) Ici cikenera kulongoreka mu kayowoyero kawo, nkharo yawo, na mu vyakucita vyawo vyose. (Leviticus 20:27; 24:15, 16; 26:1) Yesu Khristu nayo wakayowoya makora comene kuti Yehova wakukhumba kuti timusopenge iyo pera.—Marko 12:28-30; Luka 4:8.

13. Cifukwa wuli Ŵaisrayeli ŵakenera kumupulikira Ciuta, ndipo nchivici cikwenera kutituma ise kuti timupulikire? (Mupharazgi 12:13)

¹³ Pulikirani malango gha Yehova. Ŵaisrayeli ŵakenera kumanya kuti apo ŵakacitanga phangano na Yehova, ŵakalapa kuti ŵamupulikirenge iyo pera. Ŵakaŵa ŵanangwa pa vinandi, kweni pa nkhani izo Yehova wakaŵapa malango ŵakenera kupulikira. Nakuti usange ŵapulikira ŵakalongoranga kuti ŵakumutemwa Ciuta ndipo iwo na ŵana ŵawo ŵakapinduranga cifukwa vyose ivyo Yehova wakakhumbanga vikaŵa vyakuti viŵawovwire.—Exodus 19:5-8; Duteronome 5:27-33; 11:22, 23.

14. Kasi Ciuta wakaŵalongora wuli Ŵaisrayeli kuti nchakuzirwa kucita dankha vinthu vyauzimu?

¹⁴ Citani dankha vinthu vyauzimu. Ŵaisrayeli ŵakenera kuluwa yayi vinthu vyauzimu cifukwa ca kutangwanika na kupenja vinthu vya thupi. Ŵakenera kutangwanika na vyawo pera cara. Yehova wakapatura nyengo mu sabata yakuti ŵasopenge Ciuta waunenesko. (Exodus 35:1-3; Maŵazgo 15:32-36) Ndiposo wakimika nyengo yakucitira maungano ghakupatulika cilimika cilicose. (Leviticus 23:4-44) Pa maungano agha ŵakadumbiskananga milimo yikuru ya Yehova, nthowa zake, na kumuwonga cifukwa ca uwemi wake wose. Peneapo ŵanthu ŵakatangwanikanga na milimo ya Yehova, ŵakalutilira kumopa Ciuta na kumutemwa kweniso ŵakendanga mu nthowa zake. (Duteronome 10:12, 13) Ŵateŵeti ŵa Yehova lero ŵakupindura na fundo ziwemi izo zili mu ulongozgi uwu.—Ŵahebere 10:24, 25.

Kumanya Mikhaliro ya Yehova

15. (a) Kasi Mozesi wakapindura wuli cifukwa ca kumanya mikhaliro ya Yehova? (b) Ni mafumbo wuli agho ghangatovwira kughanaghanira comene mukhaliro wuliwose wa Yehova?

¹⁵ Mozesi wakaŵalongozga makora ŵanthu cifukwa wakamanya mikhaliro ya Yehova. Lemba la Exodus 34:5-7 likuti Ciuta wakajumpha pamaso pa Mozesi na kupharazga kuti: “Yehova, Yehova, Ciuta wa lusungu na ucizi, wakukunthirapo, wakuzara na uwemi na unenesko, wakusungira ŵanthu vikwi lusungu, wakugowokera kwananga na majuvyo na uheni kweni ntha tiwamuleke waka uyo wasuskika na mlandu, wakulanga ŵana cifukwa ca kwananga kwa ŵawiskewo kuyakafika na ku ŵazukuru, fuko lacitatu na lacinayi.” Fwasani na kughanaghanira mazgu agha. Jifumbani kuti:  ‘Kasi mukhaliro wuliwose wukung’anamura vici? Kasi Yehova wakawulongora wuli? Kasi Ŵakhristu awo mbalaŵiliri ŵangalongora wuli mukhaliro uwu? Kasi wukwenera kumovwira wuli waliyose pa ivyo wakucita?’ Tiyeni tiwonepo mikhaliro yicoko waka.

16. Kasi lusungu lwa Ciuta lukusazgapo vici, ndipo cifukwa wuli nchakuzirwa kupulikiska fundo iyi?

¹⁶ Yehova ni “Ciuta walusungu na ucizi.” Cifukwa ca lusungu, nyengo zinyake Yehova wakucepeska cilango kweniso wakulengera citima. Ici cikumutuma Ciuta kuti wacitepo kanthu kuwombora ŵanthu ŵake. Ukaboni tikuwuwona umo Ciuta wakapwelelera Ŵaisrayeli kuthupi na kuuzimu pa ulendo wawo wakuluta ku Caru ca Layizgano. (Duteronome 1:30-33; 8:4) Mu lusungu lwake, Yehova wakaŵagowokeranga para ŵamubudira. Wakaŵacitira lusungu ŵanthu ŵake ŵakale. Ntheura nchakwenelera comene kuti ŵateŵeti ŵake lero nawo ŵalongoranenge lusungu!—Mateyu 9:13; 18:21-35.

17. Kasi tingathuwuska wuli kusopa kwaunenesko cifukwa ca kumanya ucizi wa Yehova?

¹⁷ Lusungu lwa Yehova lukwendezgana na ucizi. Kasi ucizi ni vici? Yaniskani fundo iyi na malemba agho ghakuyowoya kuti Yehova ngwaucizi. Baibolo likulongora kuti ucizi wa Yehova ukung’anamura kuti wakufipira mtima ŵanthu ŵake ŵakusoŵerwa. (Exodus 22:26, 27) Mu caru cilicose, ŵalendo kweniso ŵanthu ŵanyake vinthu vikuŵendera makora yayi. Apo Yehova wakasambizganga ŵanthu ŵake kuti ŵaleke kutemwera na kuti ŵalongorenge lusungu ku ŵanthena aŵa, iyo wakaŵakumbuska kuti nawo ŵakaŵa ŵalendo ku Eguputo. (Duteronome 24:17-22) Kasi taŵanthu ŵa Ciuta lero tikwenera kucitaci? Para tikutemwa ucizi, tikoleranenge na ŵanyithu kweniso tiwovwirenge ŵanthu kuti ŵambe kusopa Yehova.—Milimo 10:34, 35; Civumbuzi 7:9, 10.

18. Kasi tikusambirapo vici pakumanya kuti Yehova wakakanizga Ŵaisrayeli kutolera nthowa za ŵamitundu?

¹⁸ Nangauli Ŵaisrayeli ŵakenera kulengera lusungu ŵanthu ŵa mitundu yinyake, kweni cakwamba ŵakenera kutemwa Yehova na nthowa zake. Lekani ŵakasambizgika kuti ŵaleke kutolera nthowa za mitundu yinyake, kuleka kulondezga maluso ghawo gha kasopero na makhaliro ghawo ghaheni. (Exodus 34:11-16; Duteronome 7:1-4) Nase ndimo tikwenera kucitira. Tikwenera kuŵa ŵanthu ŵatuŵa, pakuti Ciuta withu Yehova, ni mutuŵa.—1 Petros 1:15, 16.

19. Kasi ŵanthu ŵa Yehova ŵangavikilirika wuli pakumanya umo iyo wakuwonera kwananga?

¹⁹ Mwakuti Mozesi wapulikiske nthowa  Zake, Yehova wakalongora kuti nangauli wakutinkha kwananga, kweni wakukalipa luŵiro yayi. Iyo wakuzikira mwakuti ŵanthu ŵamanye ivyo wakukhumba na kuvilondezga. Para munthu walapa, Yehova wakugowokera kwananga, kweni wakuleka yayi kulanga awo mbakwenelera cilango. Mozesi wakacenjezga Ŵaisrayeli kuti ŵana ŵawo ŵangazakapindura panji kusuzgika cifukwa ca ivyo ŵakacitanga. Ŵanthu ŵa Ciuta ŵakuvikilirika cifukwa ca kumanya nthowa za Yehova, ndipo ŵakumupa Ciuta mulandu yayi cifukwa ca suzgo iyo ŵajicemera nesi kuyowoya kuti wakucedwa kucitapo kanthu.

20. Nchivici cingatovwira kuti tikhale makora na ŵasopi ŵanyithu na awo tikuŵasanga mu uteŵeti? (Salmo 86:11)

²⁰ Usange mukukhumba kumumanya makora Yehova na nthowa zake, lutizgani kuŵazga Baibolo na kughanaghanirapo para mukuŵazga. Sandani mwakupwelelera wunthu wa Yehova. Pamoza na kulomba, wonani umo mungayezgera Ciuta na kusintha umoyo winu kuti uyane na khumbo lake. Ici cimovwiraninge kuti mugege vikhuŵazgo, mukhale makora na ŵasopi ŵanyinu, ndiposo kuti muwovwire ŵanthu kuti ŵamanye na kutemwa Ciuta withu muwemi.

Kasi Mwasambirapo Vici?

• Cifukwa wuli cikaŵa cakuzirwa kuti Mozesi waŵe wakuzika, ndipo cifukwa wuli nchakuzirwa kwa ise?

• Kasi ni uwemi wuli uwo ukaŵapo cifukwa ca kuphalira Faro mazgu gha Yehova kaŵirikaŵiri?

• Kasi ni fundo wuli ziwemi izo Mozesi wakasambizgika zeneizo ni zakuzirwa na kwa ise wuwo?

• Kasi tingacita wuli kuti tiyimanye makora mikhaliro ya Yehova?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 9]

Mozesi wakayowoya mazgu gha Yehova kwa Faro mwakugomezgeka

[Cithuzithuzi pa peji 10]

Yehova wakavumbura khumbo lake kwa Mozesi

[Cithuzithuzi pa peji 12, 13]

Ghanaghanirani mikhaliro ya Yehova