Fundo Zikuru za m’Buku Laciŵiri la Samuel
Mazgu gha Yehova Ngamoyo
Fundo Zikuru za m’Buku Laciŵiri la Samuel
KASI tikwenera kupulikira kwambura kubuda usange tikuzomera kuti Yehova ndiyo ni Fumu pa vyose? Kasi munthu wakugomezgeka wakucita viwemi pera pamaso pa Ciuta? Kasi ni munthu wuli uyo Ciuta waunenesko wakumuwona kuŵa ‘wa pamtima wake’? (1 Samuel 13:14) Buku Laciŵiri la Samuel likutizgora makora mafumbo agha.
Awo ŵakalemba buku Laciŵiri la Samuel ni Gadi na Natani, ŵaprofeti ŵaŵiri awo ŵakaŵa ŵabwezi ŵa Fumu Davide ya Israyeli. a Buku ili likamara kulembeka mu 1040 B.C.E., apo muwuso wa Davide wa vilimika 40 ukaŵa pafupi kumara, ndipo comene likulongosora za Davide na ubwezi wake na Yehova. Nkhani yakunozga iyi yikulongosora umo caru cakuzura na mphindano cikazgokera cakukolerana pasi pa fumu yankhongono. Yikulongosora ivyo vikaŵa mu mitima ya ŵanthu na umo ŵakavivumbulira.
“DAVIDE WAKAKULIRAKULIRA”
Ivyo Davide wakacita wakati wapulika nyifwa ya Sauli na Jonatani vikalongora umo wakaŵawoneranga ŵanthu aŵa, kweniso umo wakawoneranga Yehova. Apo Davide wakaŵa mu Heburoni, wakimikika kuŵa fumu ya fuko la Yuda. Mwana wa Sauli, Ishibosheti wakimikika kuŵa fumu ya mafuko ghose gha Israyeli. “Davide wakakulirakulira,” ndipo pakati pajumpha vilimika vinkhondi na viŵiri, pacanya myezi yinkhondi na umoza, wakimikika kuŵa fumu ya Israyeli yose.—2 Samuel 5:10.
Davide wakapoka msumba wa Yerusalemu ku Ŵajebusi na kuwuzgora msumba ukuru wa ufumu wake. Pakwamba wakatondeka kusamuskira likasa ku Yerusalemu, ndipo pakacitika ngozi. Kweni wakati wayezga kaciŵiri, vikenda makora, ndipo Davide wakakondwa na kuvina. Yehova wakacita phangano la ufumu na Davide. Davide wakatonda ŵalwani ŵake pakuti Ciuta wakamovwiranga.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
2:18—Cifukwa wuli Yoabu na ŵana ŵakwawo ŵaŵiri ŵakacemekanga ŵana ŵatatu ŵa Zeruya, nyinawo? Mu Malemba gha Cihebere, kanandi fuko likamanyikwanga na zina la dada. Panyake mfumu wa Zeruya wakafwa luŵiro, panji ŵakawona kuti cikaŵa cambura kwenelera kuti zina lake lilembeke mu Malemba Ghatuŵa. Cifukwa cinyake cingaŵa cakuti Zeruya ndiyo wakalembeka pakuti wakaŵa mudumbu wa Davide. (1 Midauko 2:15, 16) Dada wa ŵana aŵa wakazunurika kamoza pera pakulongosora za dindi lake ku Betelehemu.—2 Samuel 2:32.
5:1, 2—Kasi pakajumpha nyengo yitali wuli kufuma apo Ishibosheti wakakomekera kuzakafika apo Davide wakayambira kuwusa Israyeli yose? Vikuwoneka kuti muwuso wa Ishibosheti wa vilimika viŵiri ukayamba Sauli wakati wafwa waka, ndipo nyengo yeneyiyo Davide wakayamba kuwusa mu Heburoni. Davide wakawusa fuko la Yuda ku Heburoni vilimika vinkhondi na viŵiri, pacanya myezi yinkhondi na umoza. Davide wakati wimikika waka kuŵa fumu ya Israyeli yose, wakazgora Yerusalemu kuŵa msumba ukuru wa ufumu wake. Ntheura kufuma apo Ishibosheti wakafwira kuzakafika apo Davide wakayambira kuwusa Israyeli yose, pakajumpha pafupifupi vilimika vinkhondi.—2 Samuel 2:3, 4, 8-11; 5:4, 5.
8:2—Kasi Ŵamoabu awo ŵakakomeka pakurwa na Israyeli ŵakaŵa ŵalinga? Ŵakwenera kuti ŵakamanya unandi wa ŵanthu aŵa mwakucita kupima na mweso m’malo mwa kupenda. Vikuŵa ngati Davide wakagoneka Ŵamoabu pasi mu mzere, ndipo wakapima utali wa mzere na cingwe. Ŵanthu ŵakukwana vingwe viŵiri pa mzere uwu ŵakakomeka, ndipo ŵakukwana cingwe cimoza ŵakalekeka.
Ivyo Tikusambirapo:
2:1; 5:19, 23. Davide wakafumba Yehova pambere wandayambe kukhala mu Heburoni, kweniso pambere wandalute kukarwa na ŵalwani ŵake. Nase tikwenera kupempha Yehova kuti watilongozgenge pakucita vinthu vyakukolerana na umoyo withu wauzimu.
3:26-30. Nduzga zikubaba vitima.—Ŵaroma 12:17-19.
3:31-34; 4:9-12. Tikusambirako kwa Davide pa fundo yakuti wakakhumba cara kuwezgera nduzga na kusunga vyakusingo.
5:12. Tingaluwanga yayi kuti Yehova watisambizga nthowa zake na kutovwira kuŵa ŵabwezi ŵake.
6:1-7. Nangauli Davide wakakhumbanga kusamuska Likasa pa vifukwa vyakwenelera, kweni wakanangira dango la Ciuta pakuyegha Likasa mu galeta, ndipo wakatondeka. (Exodus 25:13, 14; Maŵazgo 4:15, 19; 7:7-9) Ico cikacitikira Uza apo wakakhwaska Likasa cikulongora kuti khumbo la Ciuta likusintha yayi nangauli munthu wangaŵa na cilato ciwemi cakucitira vinthu.
6:8, 9. Vinthu vikati vyasuzga, Davide wakakwiya ndipo panyuma pake wakawopa, panyake wakasuska Yehova cifukwa ca ngozi iyo yikacitika. Tikwenera kucenjera kuti tileke kususka Yehova usange tikusuzgika cifukwa cakuti taleka kulondezga malango ghake.
7:18, 22, 23, 26. Tikwenera kumuyezga Davide pakuti wakaŵa wakujiyuyura, wakujilambika kwa Yehova pera ndiposo wakatemwanga kuthuwuska zina la Ciuta.
8:2. Ucimi uwu ukafiskika pakati pajumpha vilimika 400 kufuma apo ukayowoyekera. (Maŵazgo 24:17) Mazgu gha Yehova ghakufiskika nyengo zose.
9:1, 6, 7. Davide wakafiska layizgo lake. Nase tikwenera kucita ivyo tikulayizga.
YEHOVA WAKAWUSKIRA UHENI WAKUPHAKAZGIKA WAKE
Yehova wakaphalira Davide kuti: “Tindiwuskire uheni . . . nyumba yako kwimikana nawe; tinditore ŵawoli ŵako pamaso pako na kuŵapa ku muzengezgani wako, iye tiwagone nawo ŵawoli ŵako dazi liri nye nye nye.” (2 Samuel 12:11) Cifukwa wuli Yehova wakapharazga ivi? Cifukwa cakuti Davide wakabuda na Batisheba. Nangauli Davide wakalapa ndipo Ciuta wakamugowokera, kweni wakenera kuvimyantha nipera.
Cakwamba, mwana uyo Batisheba wakababa wakafwa. Ndipo Amunoni, mwana wake mwanalume wakakora mudumbu wake wa nyumba yinyake Tamara na kugona nayo. Mudumbu wa Tamara Abisalomu wakakoma Amunoni. Abisalomu wakawukira awiske na kujipharazga kuti ni fumu mu Heburoni. Davide wakacimbira mu Yerusalemu. Abisalomu wakagona na ŵanakazi khumi ŵa wiske awo ŵakakhala pa nyumba. Davide wakawelera pa ufumu Abisalomu wakati wakomeka. Sheba wa fuko la Benjamini wakawukira fumu, ndipo wakakomeka.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
14:7—Kasi mazgu ghakuti “tiŵazimye moto wane” ghakung’anamuraci? Moto ukwimira mwana wamoyo.
19:29—Cifukwa wuli Davide wakamucitira nthena Mefibosheti wakati walongosora umo vinthu vikaŵira? Mefibosheti wakati walongosora umo nkhani yikaŵira, Davide wakwenera kuti wakamanya kuti wakabuda kumupulikira luŵiro Ziba. (2 Samuel 16: 1-4; 19:24-28) Ici cikwenera kuti cikamuŵinya Davide, ndipo wakakhumba yayi kupulika vinandi pa nkhani iyi.
Ivyo Tikusambirapo:
11:2-15. Ivyo Davide wakabuda vikalembeka kwambura kubisa, ndipo uwu mbukaboni wakuti Baibolo ni Mazgu ghakulembeka na nkhongono ya Ciuta.
11:16-27. Para tananga comene, tileke kubisa umo wakacitira Davide. Kweni tikwenera kuvumbulira Yehova ivyo tananga na kupempha ŵalara ŵa mpingo kuti ŵatovwire.—Zintharika 28:13; Yakobe 5:13-16.
12:1-14. Ŵalara ŵa mpingo ŵakwenera kusambirako kwa Natani. Iwo ŵakwenera kovwira awo ŵananga kuti ŵanozge nthowa yawo. Ŵalara ŵakwenera kuŵa ŵaluso pakucita ici.
12:15-23. Davide wakacita mwakwenelera apo suzgo yikamuwira cifukwa cakuti wakaŵa wakupulikiska.
15:12; 16:15, 21, 23. Apo vikawoneka kuti Abisalomu waŵenge fumu, Ahitofele uyo wakayowoyanga ulongozgi wavinjeru wakamba kwendera mphiska cifukwa ca kujikuzga na kutemwa kumanyikwa. Cingaŵa cipingo usange munthu ngwamahara kweni ngwambura kujiyuyura ndiposo wambura kugomezgeka.
19:24, 30. Mefibosheti wakawonga Davide na mtima wose cifukwa cakuti wakamucitira lusungu. Iyo wakazomerezga ivyo fumu yikadumura pa nkhani ya Ziba. Usange tili ŵakuwonga kwa Yehova na gulu lake, tikwenera kupulikira.
20:21, 22. Munthu yumoza wavinjeru wangavikilira ŵanandi ku ulwani.—Mupharazgi 9:14, 15.
TIWE “MU WOKO LA YEHOVA”
Kukaŵa njara vilimika vitatu cifukwa ca murandu wa ndopa uwo Sauli wakacita pakukoma Ŵagibiyoni. (Joshua 9:15) Kuti nduzga ya murandu uwu yiwezgeke, Ŵagibiyoni ŵakapempha kuti ŵana ŵankhondi na ŵaŵiri ŵa Sauli ŵakomeke. Davide wakapeleka ŵana ŵa Sauli kwa Ŵagibiyoni, ndipo vura yikawa. Ŵanthu ŵanayi awo ŵakaŵa vinkhara vya Ŵafilisiti “ŵakawa na woko la Davide na woko la ŵateŵeti ŵake.”—2 Samuel 21:22.
Davide wakananga comene, wakalangura kuti ŵanthu ŵapendeke. Wakalapa, ndipo wakasankha kuwa “mu woko la Yehova.” (2 Samuel 24:14) Ntheura ŵanthu 70,000 ŵakafwa na nthenda yakofya. Davide wakalondezga ico Yehova wakalangura, ndipo nthenda yikamara.
Mafumbo gha m’Malemba Ghazgoleka:
21:9, 10—Kasi Rizpa wakalindilira nyengo yitali wuli vitanda vya ŵana ŵake ŵaŵiri na ŵazukuru ŵankhondi ŵa Sauli awo ŵakakomeka na Ŵagibiyoni? Ŵanthu ŵankhondi na ŵaŵiri aŵa ŵakapayikika “mu mazuŵa gha kwamba kuvuna,” mu Malici panji Epulo. Vitanda vyawo vikaŵa pakweru pacanya pa phiri. Rizpa wakalindilira vitanda vinkhondi na viŵiri vira usiku na muhanya mupaka apo Yehova wakalokweskera vura kulongora kuti ukali wake watuna. Kanandi kukawanga vura yikuru yayi pambere ŵandamalizge kuvuna mu mwezi wa Okutoba. Ntheura, Rizpa wakwenera kuti wakalindilira vitanda myezi yinkhondi panji yinkhondi na umoza. Kufuma apo, Davide wakasunga viwangwa vya ŵanthu aŵa.
24:1—Cifukwa wuli Davide wakananga comene kupenda ŵanthu? Dango likakanizganga yayi kupenda ŵanthu. (Maŵazgo 1:1-3; 26:1-4) Baibolo likuyowoya yayi ico cikamutuma Davide kuti wapende ŵanthu. Kweni pa 1 Midauko 21:1 tikupulika kuti Satana ndiyo wakamukhuŵirizga kuti wacite nthena. Mulongozgi wa nkhondo yake Yoabu wakamanya kuti cikaŵa ciheni kuti Davide wapende ŵanthu, ndipo wakayezga kumukanizga kucita nthena.
Ivyo Tikusambirapo:
22:2-51. Sumu iyo Davide wakimba yikulongora makora kuti Yehova ni Ciuta wanadi, ndipo tikwenera kumugomezga comene!
23:15-17. Davide wakacindikanga dango la Ciuta lakuyowoya za umoyo na ndopa, mwakuti panyengo iyi wakakana kucita cinthu ico cikayana waka na kuswa dango ili. Nase tikwenera kusambirako kuti ticindikenge malango ghose gha Ciuta.
24:10. Njuŵi ya Davide yikamuciska kuti walape. Kasi njuŵi yithu njiwemi mwakuti yikutovwira kucita nthena?
24:14. Davide wakamanya makora kuti Yehova ngwalusungu kuluska ŵanthu. Kasi nase tikugomezga kuti ndimo waliri?
24:17. Citima cikamukora Davide cifukwa cakuti mtundu wose ukasuzgika na kwananga uko wakacita. Munthu uyo walapa zakwananga wakwenera kucita citima pakuti watukiska mpingo cifukwa ca ivyo wakacita.
Tingaŵa ‘ŵa pa Mtima’ ŵa Ciuta
Uyo wakaŵa themba laciŵiri la Israyeli wakaŵa ‘munthu wa pa mtima wa Yehova.’ (1 Samuel 13:14) Davide wakakayikira yayi kuti Yehova ni murunji pa ivyo wakukhumba, ndipo wakalondezga nthowa yake yayi, kweni ya Ciuta. Davide wakazomeranga ubudi wake para wananga, wakapokeranga nchenyo na kunozga nthowa zake. Davide wakaŵa wakugomezgeka. Kasi cingaŵa camahara yayi kumuyezga, comene para tananga?
Mbiri ya umoyo wa Davide yikulongora kuti usange tikuzomera kuti Yehova ndiyo ni Fumu yikuru, tikwenera kukolerana na ivyo wakuti ni viwemi na kukana viheni, kweniso tiŵenge ŵakugomezgeka. Tingatondeka yayi kucita nthena. Tikuwonga comene cifukwa ca ivyo tikusambira mu buku Laciŵiri la Samuel! Uthenga wakulembeka na nkhongono ya mzimu uwo wuli mu buku ili ngwamoyo ndiposo ngwankhongono.—Ŵahebere 4:12.
[Mazgu ghamusi]
a Nangauli Samuyeli wakalembako yayi buku ili, kweni likucemeka na zina lake cifukwa cakuti pakwamba mabuku ghaŵiri gha Samuel ghakaŵa mu mupukutu umoza mu Cihebere. Samuyeli wakalemba vinandi ivyo vili mu buku lakwamba.
[Cithuzithuzi pa peji 8]
Davide wakaŵa wakujiyuyura pakuti wakakumbukanga uyo wakamwimika kuŵa themba
[Vithuzithuzi pa peji 10]
‘Tindiwuskire uheni nyumba yako kwimikana nawe’
Batisheba
Tamara
Amunoni