Dango la Citemwa Lakulembeka mu Mitima
Dango la Citemwa Lakulembeka mu Mitima
‘Ndiŵikenge dango lane mukati mwawo na kulilemba mu mitima yawo.’—YEREMIYA 31:33.
1, 2. (a) Kasi tidumbiskanenge vici sono? (b) Kasi Yehova wakajivumbura wuli pa Phiri la Sinayi?
MU NKHANI ziŵiri zira, tikasambira kuti Mozesi wakati wakhira mu Phiri la Sinayi, cisko cake cikagadima na ucindami wa Yehova. Kweniso tikasambira kuti Mozesi wakadikanga cisko cake. Sono tiyeni tiwone nkhani yakuyana na nkhani izi iyo njakuzirwa kwa Ŵakhristu lero.
2 Mozesi wakaŵa pacanya pa phiri, Yehova wakamuphalira ulongozgi. Ŵaisrayeli ŵakawungana musi mu Phiri la Sinayi, ndipo ŵakawona vimanyikwiro vyakuzizwiska vya Ciuta. Kukaŵa “vikayokayo na ŵaleza, na bingo lifipa bii pa lupiri, na lizgu la kwimba kwa mbata kukuru nadi, lekani ŵanthu wose [awo] ŵakaŵa mu misasa ŵakatenthema. . . . Ndipo lupiri lwa Sinayi lukasunkha josi, cifukwa Yehova wakakhilirapo mu moto; josi lake likakwera kuthuvuka nga ndi josi la ng’anjo, ndipo lupiri lose lukasunkhunyika comene.”—Exodus 19:16-18.
3. Kasi Yehova wakapeleka wuli Malango Khumi ku Ŵaisrayeli, ndipo mtundu uwu ukamanya fundo wuli?
3 Yehova wakayowoya na ŵanthu mwa mungelo, wakaŵaphalira mazgu agho lero ghakumanyikwa kuti Malango Khumi. (Exodus 20:1-17) Ntheura vikawonekerathu kuti malango agha ghakafuma kwa Wankhongono Zose. Yehova wakalemba malango agha pa malibwe. Agha ni malibwe agho Mozesi wakaswa apo wakawona kuti Ŵaisrayeli ŵakusopa tholi la golide. Yehova wakalembaso malango agha pa malibwe. Nyengo iyi, Mozesi wakati wakhira na malibwe agha, cisko cake cikagadima. Wose ŵakenera kumanya kuti malango agha ghakaŵa ghakuzirwa comene.—Exodus 32:15-19; 34:1, 4, 29, 30.
4. Cifukwa wuli Malango Khumi ghakaŵa ghakuzirwa comene?
4 Malibwe ghaŵiri agho pakalembeka Malango Khumi ghakaŵikika mukati mu likasa la phangano mu Malo Ghatuŵa Nkhanira gha cihema na mu tempele. Pa malibwe agha pakalembeka fundo zikuru za Dango la phangano la Mozesi, nakuti ndizo Ciuta wakalongozgeranga mtundu wura. Ukaŵa ukaboni wakuti Yehova wakacitanga vinthu na mtundu wapadera, ŵanthu ŵakusoreka.
5. Ni nthowa wuli izo Malango gha Ciuta ku Ŵaisrayeli ghakulongolera citemwa cake?
5 Malango agha ghakavumbura vinandi vya Yehova, comene umo wakatemweranga ŵanthu ŵake. Ici cikaŵa cawanangwa cikuru comene kwa awo ŵakapulikiranga! Munthu munyake uyo wali kusambira comene Baibolo wakalemba kuti: “Malango agha ghakuluska malango ghose agho ŵanthu ŵalemba kwamba kale . . . palije dango lililose la ŵanthu ilo lingayana nagho.” Yehova wakayowoya za Dango lose la Mozesi kuti: ‘Usange mupulikirenge mazgu ghane nadi na kusunga phangano lane, apo muŵenge usambazi wane wapadera pacanya pa ŵanthu wose; pakuti caru cose nchane, ndipo muŵenge kwa ine ufumu wa ŵapristi na mtundu wakupatulika.’—Exodus 19:5, 6.
Dango Lakulembeka mu Mtima
6. Kasi ni dango wuli ilo ndakuzirwa comene kuluska malango ghakulembeka pa malibwe?
6 Inya nadi, malango ghakupelekeka na Ciuta ghakaŵa ghakuzirwa comene. Kweni kasi mukumanya kuti Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵali na cinthu cinyake cakuzirwa comene kuluska malango ghakulembeka pa malibwe? Yehova wakalayizga phangano liphya lakupambana na phangano la Dango ilo wakacita na mtundu wa Israyeli. Wakati: ‘Ndiŵikenge dango lane mukati mwawo na kulilemba mu mitima yawo.’ (Yeremiya 31:31-34) Yesu, Nkhoswe ya phangano liphya, wakacita kuŵalembera ndondomeko ya malango yayi awo ŵakamulondezganga. Iyo wakasambizga dango la Yehova, na kulikhozga mu maghanoghano na mitima ya ŵasambiri ŵake mu mazgu ghake na vyakucita wuwo.
7. Kasi “dango la Khristu” likamba kupelekeka kwa njani, ndipo mbanjani ŵanyake awo ŵakamba kulilondezga?
7 Dango ili likucemeka “dango la Khristu.” Likamba kupelekeka ku Ŵaisrayeli ŵa mphapu ya Yakobe yayi, kweni ku mtundu wauzimu, “Ŵaisrayeli ŵa Ciuta.” (Ŵagalatiya 6:2, 16; Ŵaroma 2:28, 29) Ŵaisrayeli ŵa Ciuta Mbakhristu ŵakuphakazgika na mzimu. Nyengo yikati yalutapo, pakasazgikira ŵa “mzinda ukuru” ŵakufuma mu mitundu yose awo ŵakukhumba kusopa Yehova. (Civumbuzi 7:9, 10; Zekariya 8:23) Pakuŵa “mskambo umoza,” ŵakulongozgeka na “muliska yumoza.” Magulu ghose ghaŵiri ghakulondezga “dango la Khristu,” ndipo likuŵalongozga pa vyose ivyo ŵakucita.—Yohane 10:16.
8. Kasi pali mphambano wuli pakati pa Dango la Mozesi na dango la Khristu?
8 Mwakupambana na Ŵaisrayeli awo ŵakababikira mu Dango la Mozesi, Ŵakhristu ŵakucita kukhumba kulondezga dango la Khristu, ndipo mtundu, fuko na uko ŵakababikira vilije kanthu. Ŵakusambira za Yehova na nthowa zake, ndipo ŵakunweka kucita khumbo lake. Pakuti ŵali na dango la Ciuta “mukati mwawo” nga kuti liri kulembeka “mu mitima yawo,” Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakupulikira Ciuta cifukwa ca kopa cilango yayi, nesi kuti ŵafiske waka dango. Iwo ŵakupulikira cifukwa ca cinthu cinyake cakuzirwa ndiposo cankhongono, nakuti ŵa mberere zinyake nawo ŵakupulikira cifukwa cakuti ŵali na dango la Ciuta mu mitima yawo.
Dango Lakupelekeka Cifukwa ca Citemwa
9. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti fundo yikuru mu malango gha Yehova nchitemwa?
9 Malango ghose gha Yehova ghakuyana pa cinthu cimoza: citemwa. Kwamba kale, citemwa nchakuzirwa comene pa kusopa kutuŵa. Apo Yesu wakafumbika kuti wayowoye dango likuru comene pa ghose, wakazgora kuti: “Utemwenge Yehova Ciuta wako na mtima wako wose, na mzimu wako wose, na vinjeru vyako vyose.” Laciŵiri likaŵa lakuti: “Utemwenge munyako nga ndi wamwene.” Wakayowoyaso kuti: “Pa Malango ghaŵiri gheneagha ndipo pali kwima Malango ghose na Ŵaprofeti.” (Mateyu 22:35-40) Ntheura Yesu wakalongora kuti mu Malango Khumi na Malemba ghose mu Cipangano Cakale, fundo yikuru nchitemwa.
10. Kasi tikumanya wuli kuti citemwa nchakuzirwa comene mu dango la Khristu?
10 Kasi dango ilo liri mu mitima ya Ŵakhristu nalo liri kugona pa kutemwa Ciuta na ŵanthu? Ni nthena nadi! Kweniso dango la Khristu likung’anamura kutemwa Ciuta na mtima wose, na kulondezga dango liphya. Ŵakhristu ŵakwenera kutemwana kwambura kughanaghana vyawo pera. Iwo ŵakwenera kuŵa na citemwa nga ni Yesu. Wakanozgeka kupeleka umoyo wake cifukwa ca ŵabwezi ŵake. Iyo wakasambizga ŵasambiri ŵake kuti ŵatemwenge Ciuta, na kutemwana yumoza na munyake umo wakaŵatemwera. Citemwa cikuru ico ŵakulongorana yumoza na munyake ndico cimanyikwiro cikuru ca Ŵakhristu ŵanadi. (Yohane 13:34, 35; 15:12, 13) Yesu wakaŵaciska kuti ŵatemwenge na ŵalwani ŵawo wuwo.—Mateyu 5:44.
11. Kasi Yesu wakalongora wuli kuti wakutemwa Ciuta na ŵanthu?
11 Yesu wali kusambizga makora umo tingalongolera citemwa. Iyo ni munthu wankhongono wauzimu kucanya, kweni wakazomera kuzakacita khumbo la Ŵawiske pano pa caru capasi. Padera pa kupeleka umoyo wake mwakuti ŵanyake ŵazakaŵe na umoyo wamuyirayira, wakalongora ŵanthu umo ŵakwenera kukhalira. Wakaŵa wakujiyuyura, walusungu, wakughanaghanira ŵanyake, wakawovwira awo ŵakaŵa na masuzgo na vitima. Kweniso wakasambizga “mazgu gha umoyo wa muyirayira” na kuŵawovwira kuti ŵamanye Yehova.—Yohane 6:68.
12. Cifukwa wuli tingayowoya kuti kutemwa Ciuta na kutemwa ŵanthu vikwendera lumoza?
12 Nakuti kutemwa Ciuta na ŵanthu vikwendera lumoza. Mpositole Yohane wakati: “Kutemwa nkhwa Ciuta; . . . Usange munthu wakuti, Nkhumutemwa Ciuta, ndipo wakutinkha mbali wake, ndi mutesi: cifukwa uyo wakuwura kumutemwa mbali wake uyo wakumuwona, walive kumanya kumutemwa Ciuta uyo walive kumuwona.” (1 Yohane 4:7, 20) Citemwa cikufuma kwa Yehova, nakuti iyo nkhutemwa. Wakucita vithu vyose cifukwa ca citemwa. Ise tikutemwa cifukwa cakuti tili kulengeka mu cikozgo cake. (Genesis 1:27) Usange tikutemwa ŵanyithu, tikulongora kuti tikutemwa Ciuta.
Kutemwa Cikung’anamura Kupulikira
13. Kasi tikwenera kucita dankha vici kuti titemwe Ciuta?
13 Kasi tingamutemwa wuli Ciuta uyo ngwambura kuwoneka? Cinthu cakwamba na cakuzirwa nchakuti tikwenera kumumanya. Vingacitika yayi kuti titemwe panji kugomezga munthu wambura kumumanya. Lekani Mazgu gha Ciuta ghakuticiska kuti timumanye Ciuta mwa kuŵazga Baibolo, kulomba na kuwungana na awo ŵakumumanya kale, ndipo ŵakumutemwa. (Salmo 1:1, 2; Ŵafilipi 4:6; Ŵahebere 10:25) Mabuku ghanayi agho ghakulongosora umoyo na uteŵeti wa Yesu ngakuzirwa comene, cifukwa ghakuvumbura umo Yesu Khristu wakalongolera wunthu wa Yehova. Khumbo lithu lakuti tipulikire Ciuta na kumuyezga likukura para tikumumanya na kumuwonga cifukwa ca citemwa ico wali kutilongora. Inya, usange tikutemwa Ciuta tikwenera kupulikira.
14. Cifukwa wuli tingayowoya kuti malango gha Ciuta ngazito yayi?
14 Usange tikutemwa ŵanyithu, tikumanya ivyo ŵakutemwa na kutinkha, ndipo tikucita vinthu kuti ŵakondwe. Tikukhumba yayi kukwiyiska awo tikuŵatemwa. Mpositole Yohane wakalemba kuti: “Kumutemwa Ciuta ncheneici, cakuti tisungilire malango ghake: ndipo malango ghake kuti ngazito cara.” (1 Yohane 5:3) Ngazito cara, ndipo nganandi comene yayi. Nchakwenelera yayi kuti tisunge pamtima malango mwakuti ghatilongozgenge pa cilicose ico tikucita. Citemwa ndico cikutilongozga. Usange tikutemwa Yehova Ciuta, tikukondwa kucita khumbo lake. Ntheura Ciuta wakukondwa nase ndipo tikupindura, ulongozgi wake ukutovwira kuti tipindure nyengo zose.—Yesaya 48:17.
15. Kasi nchivici ico cititumenge kuyezga Yehova? Longosorani.
15 Usange tikutemwa Yehova, tikuciskika kumuyezga. Usange tikutemwa munthu, tikudokera nkharo yake na kuyezga kuŵa nga ndiyo. Ghanaghanani za ubwezi wa Yehova na Yesu. Ŵakaŵa lumoza kucanya vilimika vinandi comene. Iwo ŵakatemwana kufumira pasi pa mtima. Yesu wakaŵayezga makora comene Ŵawiske ŵa kucanya, mwakuti wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Uyo wawona Ine, wawona na Ŵadada wuwo.” (Yohane 14:9) Apo tikumanya Yehova na Mwana wake, tikuciskika kuti tiŵe nga ndiwo. Pakuti tikutemwa Yehova, ndipo wakutovwira na mzimu wake utuŵa, tingakwaniska ‘kuvulako wunthu ukoloŵere pamoza na milimo yake, na kuvwara wunthu uphya.’—Ŵakolose 3:9, 10; Ŵagalatiya 5:22, 23.
Kulongora Citemwa
16. Kasi tikulongora wuli kuti tikutemwa Ciuta na ŵanyithu para tikupharazga na kusambizga?
16 Pakuŵa Ŵakhristu, tikucitako nchito ya kupharazga za Ufumu na kusambizga cifukwa cakuti tikutemwa Ciuta na ŵanyithu. Para tikucita nthena, tikukondweska Ciuta, “mweneuyo wakukhumba kuti ŵanthu wose ŵaponoskeke, na kufikapo pa kumanya unenesko.” (1 Timote 2:3, 4) Ntheura tingaŵa ŵakukondwa kovwira ŵanthu kuti dango la Khristu lilembeke mu mitima yawo. Nakuti tikukondwa kuwona kuti ŵakusintha wunthu wawo na kuyezga wunthu wa Yehova. (2 Ŵakorinte 3:18) Ipo cawanangwa cikuru comene ico tingaŵapa ŵanthu nchakuti tiŵawovwire kumanya Ciuta. Awo ŵakuzomera kuŵa ŵabwezi ŵa Yehova ŵangaŵa ŵakukondwa na ubwezi uwu muyirayira.
17. Cifukwa wuli nchamahara kutemwa Ciuta na ŵanthu kuluska cuma?
17 Tikukhala mu caru ico ŵanthu ŵali maso kupenja usambazi, nakuti ŵakutemwa cuma. Kweni cuma cikukhalilira yayi. Ŵankhungu ŵangiba, panji cingavunda. (Mateyu 6:19) Baibolo likuticenjezga kuti: “Caru cikuluta na makhumbiro ghake, kweni uyo wakucita khumbo la Ciuta, wakukhalilira muyirayira.” (1 Yohane 2:16, 17) Inya, Yehova waliko muyaya, ndipo awo ŵakumutemwa na kumuteŵetera nawo ŵaŵengeko muyirayira. Ipo nchamahara kutemwa Ciuta na ŵanthu kuluska kupenja ivyo vili mu caru, vinthu ivyo vilipo nyengo yicoko waka, asi ŵati?
18. Kasi mishonale yumoza wakalongora wuli citemwa kwambura kughanaghana vyake pera?
18 Awo ŵali na citemwa ŵakupeleka malumbo kwa Yehova. Pulikani nkhani ya Sonia, mishonale mu caru ca Senegal. Wakasambiranga Baibolo na mwanakazi wakucemeka Heidi uyo wakatora HIV kwa mfumu wake uyo wakaŵa Kaboni yayi. Heidi wakabapatizika mfumu wake wakati wafwa, wakayamba kulwara matenda gha AIDS, ndipo wakaŵa mu cipatala. Sonia wakuti: “Ŵanchito pa cipatala ŵakayezga comene kovwira, kweni ŵakaŵa ŵakucepa. Ŵanyake mu mpingo ŵakapempheka kuti ŵapwelelere mudumbu uyu mu cipatala. Usiku waciŵiri, nkhakhala pa mphasa pafupi na bedi lake na kumovwira mupaka wapotera. Dokotala mulara wakati: ‘Suzgo yikuru iyo yilipo njakuti para vyamanyikwa kuti munthu wali na AIDS, na ŵabali ŵake wuwo ŵakumuzerezga. Cifukwa wuli iwe wajipeleka kumovwira na kujiŵika mu ulwani nangauli uli mbali wake yayi, uli kufuma ku caru cinyake nakuti mukuyana cikumba yayi?’ Nkhalongosora kuti Heidi wakaŵa mukuru wane wanadi, wakaŵa munyane comene nga kuti amama na adada ŵakaŵa ŵamoza. Cifukwa ca ubwezi uwo ukaŵapo pakati pa ine na mukuru wane uyu, nkhawona kuti cikaŵa cakwenelera kumupwelelera.” Nakuti Sonia wakadandaura yayi cifukwa ca citemwa ico wakalongora pakovwira Heidi.
19. Pakuti tili na dango la Ciuta mu mitima yithu, kasi tikwenera kucita vici?
19 Ŵateŵeti ŵanandi ŵa Yehova ŵakulongora kuti ŵakutemwa ŵanyawo kwambura kughanaghana vyawo pera. Lero kulije ndondomeko ya malango iyo yikulongora awo mbanthu ŵa Ciuta. Kweni tikuwona kuti ivyo vili kulembeka pa Ŵahebere 8:10 vikucitika: ‘Ili ndi phangano ilo ndipanganenge na nyumba ya Israyeli pamanyuma pa mazuŵa agho, yikuti Fumu; Ndiŵikenge malango ghane mu mano [maghanoghano] ghawo, ndipo pa mitima yawo ndighalembenge: Ndipo ndiŵenge Ciuta wawo, ndipo iwo ŵaŵenge ŵanthu ŵane.’ Ipo tiyeni tikoleske dango la citemwa ilo Yehova walemba mu mitima yithu, uku tikupenja mipata yakulongolera citemwa.
20. Cifukwa wuli dango la Khristu ndakuzirwa comene?
20 Nchakukondweska comene kuteŵetera Ciuta pamoza na ŵabali ŵithu pa caru cose capasi awo ŵali na citemwa! Awo ŵali na dango la Khristu mu mitima yawo ŵali na cinthu cakuzirwa comene mu caru cambura citemwa ici. Ŵakutemweka na Yehova, kweniso ŵakukondwa pakuti mbakukolerana mu ubali wacitemwa. “Wonani, nako nkhukongora na kunozga uko ŵanambumba ŵakukhala pamoza na mtima wakulungana [umoza]!” Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakukhala mu vyaru vinandi, ŵakuyowoya viyowoyero vinandi ndipo mbanthu ŵa mafuko ghanandi, kweni ŵakukolerana pa kusopa, ndipo palije cisopo cinyake ico nchakukolerana nthena. Yehova wakukondwa na umoza uwu. Mlembi wa Salmo wakati: “[Pakati pa ŵanthu ŵakutemwana] Yehova wakalangura citumbiko, cenecico ndi umoyo wandanda.”—Salmo 133:1-3.
Kasi Mungazgora?
• Kasi Malango Khumi ghakaŵa ghakuzirwa wuli?
• Kasi dango lakulembeka mu mitima ni vici?
• Kasi citemwa nchakuzirwa wuli mu “dango la Khristu”?
• Kasi tingalongora wuli kuti tikutemwa Ciuta na ŵanyithu?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 19]
Ŵaisrayeli ŵakaŵa na malango ghakulembeka pa malibwe
[Vithuzithuzi pa peji 20]
Ŵakhristu ŵali na dango la Ciuta mu mitima yawo