Tendenge mu Zina la Yehova Ciuta Withu

“Ise tendenge mu zina la Yehova Ciuta withu muyaya na muyaya.”—MIKA 4:5.

1. Kasi nkharo ya ŵanthu yikaŵa wuli mu nyengo ya Nowa, ndipo Nowa wakapambana wuli na ŵanthu wose?

 MUNTHU wakwamba uyo Baibolo likuti wakendanga na Ciuta ni Enoki. Waciŵiri wakaŵa Nowa. Baibolo likutiphalira kuti: “Nowa wakaŵa murunji na wakunyoroka mu nthanga yake; Nowa wakendanga na Ciuta.” (Genesis 6:9) Mu nyengo ya Nowa, ŵanthu ŵanandi ŵakapatukako ku kusopa kwaunenesko. Vinthu vikahenipa comene apo ŵangelo ŵambura kugomezgeka ŵakatora ŵanakazi na kubaba ŵana ŵakucemeka Ŵanefili, “ŵanthu ŵankhongono,” panji “ŵanthu ŵa lumbiri,” mu nyengo iyo. Lekani caru cikazura na nkhaza! (Genesis 6:2, 4, 11) Ndipouli, Nowa wakaŵa wakunyoroka ndipo wakaŵa “mupharazgi wa urunji.” (2 Petros 2:5) Apo Ciuta wakamuphalira kuti wazenge cingalaŵa, Nowa wakapulikira “kwakulingana na umo Ciuta wakamuwuzgira, ndimo wakacitira.” (Genesis 6:22) Nowa wakenda nadi na Ciuta.

2, 3. Kasi tikusambirapo vici pa ivyo wakacita Nowa?

² Apo Paulosi wakalembanga za ŵakaboni ŵakugomezgeka, wakayowoya za Nowa kuti: “Na cipulikano Nowa, wakati wasokeka na Ciuta na ivyo vikaŵa vindawoneke, wakakhuŵirizgika na kopa Ciuta, wakanozga cingalaŵa cakuponoskeramo mbumba yake; mu ceneico wakasuska caru, ndipo wakazgoka muhaliri wa urunji uwo ngwa cipulikano.” (Ŵahebere 11:7) Wakalongora ciyelezgero ciwemi nadi! Na cigomezgo cakuti mazgu gha Yehova ghafiskikenge, Nowa wakamara nyengo, nkhongono na vyuma vyake mwakuti wafiske ivyo Ciuta wakamulangulira. Mwakuyana waka, ŵanandi lero ŵaleka mwaŵi wa kucita vinthu vinyake mu caru ndipo ŵakumalira nyengo, nkhongono, na vyuma vyawo kucitira ivyo Yehova walangura. Cipulikano cawo cikuwoneka ndipo cizamuŵaponoska kweniso cizamuponoska awo ŵakuŵapulika.—Luka 16:9; 1 Timote 4:16.

³ Umo vikaŵira na sekuru wake Enoki uyo wakazunurika mu nkhani iyo yajumpha, cikwenera kuti cikaŵa cipusu yayi kwa Nowa na mbumba yake kuŵa na cipulikano. Mu nyengo ya Nowa, nga umo vikaŵira mu nyengo ya Enoki, mbanthu ŵacoko waka awo ŵakasopanga mwaunenesko. Ŵanthu ŵankhondi na ŵatatu pera ndiwo ŵakaŵa ŵakugomezgeka ndipo ŵakapona pa Cigumula. Nowa wakapharazganga urunji mu caru cakuzura na nkhaza na makhaliro ghaheni. Kweniso, iyo na mbumba yake ŵakakhomanga cingalaŵa cikuru ca mathabwa kunozgekera cigumula ca caru cose, nangauli pakaŵavya uyo wakaciwonapo na kale cigumula canthena. Ici cikwenera kuti cikaŵatindika comene awo ŵakaŵawonanga.

4. Kasi ni ubudi wuli wa ŵanthu ŵa mu nyengo ya Nowa uwo Yesu wakazunura?

⁴ Apo Yesu wakayowoyanga za mazuŵa gha Nowa, wakayowoyapo yayi za nkhaza, cisopo cautesi, panji makhaliro ghaheni, nangauli vinthu ivi vikathandazgika. Kweni ubudi uwo Yesu wakazunura ngwakuti ŵanthu ŵakatondeka kupulikira nchenjezgo. Wakayowoya kuti iwo “ŵakaryanga, ŵakamwanga, ŵakatenganga [ŵakatoranga], ŵakatengwanga, likasuka likiza zuŵa ilo Nowa wakanjiranga mu  ngalaŵa.” Kasi cikaŵa ciheni kurya, kumwa, kutora na kutengwa? Iwo ŵakakhalanga waka umo ŵanthu wose ŵakukhalira! Kweni cigumula cikaŵa pafupi ndipo Nowa wakapharazganga urunji. Mphanyi ŵakatorapo kanthu pa mazgu na nkharo yake. Ndipouli, “ŵakawura kumanya cikasuka cikiza Ciwowota, ndipo cikaŵakukura wose.”—Mateyu 24:38, 39.

5. Kasi Nowa na mbumba yake ŵakenera kuŵa na nkharo wuli?

⁵ Para tikughanaghanira umo vinthu vikaŵira nyengo yira, tikuwona kuti Nowa wakaŵa wavinjeru. Ndipouli, pambere Cigumula cindize, munthu wakeneranga kuŵa na cikanga kuti wapambane na ŵanthu wose. Nowa na mbumba yake ŵakasimikizga mtima kuzenga cingalaŵa cikuru cira na kuŵikamo vinyama vya mtundumtundu. Kasi ŵanyake mwa ŵanthu ŵakugomezgeka ŵacoko waka ŵara ŵakaghanaghanapo kuti ŵayambe kukhala umo ŵanthu wose ŵakakhaliranga? Nangauli panyake ŵakaghanaghanapo nthena, kweni ŵakawelera nyuma yayi. Pakati pajumpha vilimika vinandi kuluska ivyo waliyose walindilirenge mu caru ici, Nowa wakapona Cigumula cifukwa ca cipulikano. Kweni Yehova wakeruzga wose awo ŵakademwera na umoyo na kuleka kumanya nyengo iyo ŵakaŵamo.

Caru Cikazuraso na Nkhaza

6. Cigumula cikati camara, kasi ni vinthu wuli vikalutilira kuŵako?

⁶ Maji gha Cigumula ghakati ghakamuka, ŵanthu ŵakambaso kubabana. Kweni ŵanthu ŵakaŵa ŵambura kufikapo nipera ndipo “maghanoghano gha mtima wa munthu” ghakalutilira kuŵa ‘ghaheni kwamba ku wanici wake.’ (Genesis 8:21) Nakuti viŵanda vikaŵa vicali kugwira nchito nangauli vikatondeka kuvwaraso mathupi gha wunthu. Caru ca ŵanthu ŵambura kumanya Ciuta cikamba kulongora kuti “cikugona mu nkhongono za muheni” ndipo nga umo viliri lero, ŵasopi ŵaunenesko ŵakenera kwimikana na “mauryarya gha Satana.”—1 Yohane 5:19; Ŵaefeso 6:11, 12.

7. Kasi nkhaza zikathandazgika wuli mu caru Cigumula cikati camara?

⁷ Caru cikazuraso na nkhaza comene kufuma mu nyengo ya Nimurodi. Kufuma nyengo iyo, nkhaza izi zatora malo comene cifukwa ŵanthu ŵandana, ndipo ŵali na maluso gha vyakupangapanga. Kale ŵanthu ŵakalwanga nkhondo na lupanga na mkondo, uta na mivwi, na magaleta. Kweni sonosono apa kukamba kuŵa futi za mitundu yakupambanapambana. Vilwero vyakofya comene vikapangika mu Nkhondo Yakwamba ya Caru Cose; ndege za nkhondo, ŵakasinja, sitima za nkhondo za pa maji, na mphepo za poyizoni. Vilwero ivi vikakoma ŵanthu ŵakukwana mamiliyoni ghanandi comene mu nkhondo yira. Kasi vinthu vikacitika waka mwamabuci? Yayi.

8. Kasi lemba la Civumbuzi 6:1-4 lafiskika wuli?

⁸ Mu 1914, Yesu wakakhalikika kuŵa Fumu ya Ufumu wa Ciuta kucanya, ndipo “zuŵa la Fumu” likamba. (Civumbuzi 1:10) Mu mboniwoni iyo yili mu buku la Civumbuzi, Yesu wakuwoneka kuti ni Fumu ndipo wakwera pa kavalo mutuŵa, wakurwa nkhondo. Ŵanalume ŵanyake na ŵakavalo ŵawo ŵakumulondezga, ndipo waliyose wakwimira soka ilo wakukhizgira pa ŵanthu. Yumoza wakwera pa  kavalo muswesi, ndipo wapika nchito yakuti “wafumyepo cimango pa caru capasi, na kuti ŵanthu ŵakomanenge: ndipo kukapika kwa iyo lupanga lukuru.” (Civumbuzi 6:1-4) Kavalo uyu na wakukwerapo wake vikwimira nkhondo, ndipo lupanga lukuru lukuyimira ukuru wa nkhondo na vilwero vyakofya ivyo viliko mazuŵa ghano. Vinyake mwa vilwero ivi ni mabomba gha nyukiliya ndipo lililose lingakoma ŵanthu ŵanandi comene pa nyengo yimoza; na ndege zakwenda luŵiro comene izo zingaponya mabomba agha kutali comene; kweniso pali vinyake ivyo vikufumiska mphepo yiheni iyo yingakoma ŵanthu ŵanandi.

Tikupulikira Nchenjezgo za Yehova

9. Kasi lero caru cikuyana wuli na ico cikaŵako pambere Cigumula cindacitike?

⁹ Mu mazuŵa gha Nowa, Yehova wakaparanya ŵanthu cifukwa ca nkhaza izo ŵanthu ŵaheni ŵakacitanga pamoza na Ŵanefili. Lero ke? Kasi lero caru nchiwemiko kuluska umo cikaŵira mu nyengo ya Nowa? Yayi nadi! Nakuti nga umo vikaŵira nyengo yira, lero ŵanthu ŵakutangwanika na milimo yawo, ŵakuti ndimo umoyo ukwenera kuŵira, ndipo ŵakukhumba yayi kupulikira cenjezgo. (Luka 17:26, 27) Ntheura kasi pangaŵa cakukayikiska kuti Yehova wazamuparanyaso ŵanthu? Yayi.

10. (a) Kasi ni cenjezgo wuli ilo likuyowoyeka kanandi waka mu ucimi wa Baibolo? (b) Nchivici camahara ico tingacita lero?

¹⁰ Vilimika vinandi comene pambere Cigumula cindaŵeko, Enoki wakacima za pharaniko ilo licitikenge mu nyengo yithu. (Yuda 14, 15) Yesu nayo wakayowoya kuti “suzgo yikuru” yizenge. (Mateyu 24:21) Ŵaprofeti ŵanyake ŵakacenjezgapo za nyengo iyi. (Ezekiel 38:18-23; Daniel 12:1; Joel 2:31, 32) Ndipo mu buku la Civumbuzi, tikuŵazga za umo pharaniko laumaliro ili lizamucitikira. (Civumbuzi 19:11-21) Tose, waliyose payekha tikuyezga Nowa ndipo tikulimbikira kupharazga urunji. Tikupulikira nchenjezgo za Yehova ndipo tikovwira ŵanthu kuti nawo ndimo ŵacitirenge. Ntheura, nase tikwenda na Ciuta nga ni Nowa. Nakuti nchakuzirwa kuti waliyose uyo wakukhumba umoyo wendenge na Ciuta. Kasi tingakwaniska wuli pakuti zuŵa lililose tikusuzgika? Tikwenera kuŵa na cipulikano cakukhora cakuti Ciuta wazamufiska ivyo wakukhumba.—Ŵahebere 11:6.

Endaninge na Ciuta mu Nyengo Zinonono

11. Kasi tikuŵayezga wuli Ŵakhristu ŵakwambilira?

¹¹ Kale, Ŵakhristu ŵakwambilira ŵakacemekanga ŵa “Nthowa.” (Milimo 9:2) Ŵakaŵa na cipulikano mwa Yehova na Yesu Khristu mu kakhaliro kawo kose. Ŵakendanga mu nthowa  ya Fumu yawo. Ŵakhristu ŵakugomezgeka nawo ndimo ŵakucitira.

12. Kasi nchivici cikacitika apo Yesu wakaryeska wumba mwakuzizwiska?

¹² Ico cikacitika apo Yesu wakaŵa pa caru capasi cikulongora kuti cipulikano nchakuzirwa. Nyengo yimoza, Yesu wakaryeska wumba, ŵanalume pafupifupi 5,000. Ŵanthu ŵakazukuma kweniso ŵakakondwa. Kweni wonani ico cikacitika. Tikuŵazga kuti: “Para ŵanthu, ŵakawona cimanyikwiro ico wakacita, ŵakati, Uyu nadi ndi Mprofeti mweneuyo wakwiza mu caru. Ntheura Yesu, para wakamanya kuti ŵakakhumbanga kwiza na kumukoserezga kuti ŵamukore ufumu, wakagweŵeraso ku lupiri pa yekha.” (Yohane 6:10-15) Usiku wura wakaluta ku malo ghanyake. Ŵanandi ŵakwenera kuti ŵakakhuŵara apo Yesu wakakana ufumu. Nakuti iyo wakalongora kuti wakaŵa wakwenelera kuŵa fumu cifukwa wakaŵa wavinjeru ndiposo wakaŵa na nkhongono kuŵapa ŵanthu ivyo ŵakakhumbanga. Kweni nyengo ya Yehova yakuti Yesu waŵe Fumu yikaŵa yindakwane. Nakwenenako, Ufumu wa Yesu ukaŵa wa kucanya, pa caru capasi yayi.

13, 14. Kasi ŵanandi ŵakalongora kuti ŵakaŵa na maghanoghano wuli, ndipo cipulikano cawo cikayezgeka wuli?

¹³ Nangauli vikaŵa nthena, Yohane wakuti wumba ukamulondezga Yesu ndipo ukamusanga ku “sirya linyake la nyanja.” Kasi ŵakamulondezgeraci uku wakaŵakanira apo ŵakakhumbanga kumukora ufumu? Ŵanandi ŵakalongora kuti ŵakaŵa na maghanoghano gha uryezi, ŵakayowoyanga za vyakurya ivyo Yehova wakapelekanga mu mapopa mu nyengo ya Mozesi. Ntheura ŵakakhumbanga kuti Yesu waŵapenge vyakurya. Yesu wakati wamanya ivyo vikaŵa mu mitima yawo, wakamba kuŵasambizga vinthu vyauzimu mwakuti ŵasinthe kaghanaghaniro kawo. (Yohane 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Ndipo ŵanyake ŵakamba kunyunyuta, comene wakati wayowoya ciyelezgero ici: “Inya, inya nadi, nkhumunenerani, Kwambura kuti murye thupi la Mwana wa munthu na kumwa ndopa zake, kuti muli na umoyo mwa ku mwaŵene cara. Uyo wakurya thupi lane na kumwa ndopa zane, ndiyo wali na umoyo wa muyirayira; ndipo Ine nditi ndimuwuske pa zuŵa la kumalira.”—Yohane 6:53, 54.

¹⁴ Kanandi viyelezgero ivyo Yesu wakayowoyanga vikavumburanga usange ŵanthu mbakukhumbisiska nadi kwenda na Ciuta. Ndico cikaŵa cilato ca ciyelezgero ici. Cikatindika ŵanthu. Tikuŵazga kuti: “Ŵasambiri ŵake ŵanandi, para ŵakapulika vyeneivi, ŵakati, Mazgu agha nganonono; ndi njani wamanya kughapulika?” Yesu wakaŵalongosolera kuti mazgu ghake ghakang’anamuranga vinthu vyauzimu. Iyo wakati: “Mzimu ndiwo ukupa umoyo; thupi kuti likwandura kanthu cara: mazgu agho ndayowoya namwe ndi mzimu ndipo mbumoyo.” Ndipouli, ŵanandi ŵakapulikiska yayi, ndipo nkhani iyi yikuti: “Penepapo ŵasambiri ŵake ŵanandi ŵakawelera kumanyuma, ndipo kuti ŵakenderanangaso nayo cara.”—Yohane 6:60, 63, 66.

15. Kasi ni maghanoghano wuli ghawemi agho ŵalondezgi ŵa Yesu ŵanyake ŵakaŵa nagho?

¹⁵ Nangauli ŵasambiri ŵa Yesu ŵanyake ŵakakhwizuka, kweni ŵanyake ŵakakhalira. Mbunenesko kuti ŵasambiri ŵakugomezgeka nawo ŵakapulikiska yayi ivyo Yesu  wakayowoya. Kweni ŵakalutilira kumugomezga. Yumoza wa ŵasambiri ŵakugomezgeka wakaŵa Petrosi, ndipo m’malo mwa ŵanyake wose awo ŵakakhalira, iyo wakati: “Fumu, tilute tiye kwa njani? ndimwe muli nagho mazgu gha umoyo wa muyirayira.” (Yohane 6:68) Agha ghakaŵa maghanoghano ghawemi nadi agho ise tingatolerako!

16. Kasi tingayezgeka wuli, ndipo tikwenera kuŵa na maghanoghano wuli?

¹⁶ Nase lero tingayezgeka umo ŵakayezgekera ŵasambiri ŵakwambilira. Ise nyengo zinyake tingakhuŵara cifukwa cakuti malayizgo gha Yehova ghakufiskika luŵiro yayi umo ise tikukhumbira. Nyengo zinyake tingawona ngati nchinonono kupulikiska umo mabuku ghithu ghakulongosolera Malemba. Kweniso tingakhuŵara cifukwa ca nkharo ya Mkhristu munyithu. Kasi cingaŵa cakwenelera kuleka kwenda na Ciuta pa vifukwa ivi? Yayi nadi! Ŵasambiri awo ŵakamuleka Yesu ŵakalongora kuti ŵakaŵa na maghanoghano gha wunthu. Ise ndimo tingacitiranga yayi.

‘Tili Ŵamo na Awo Ŵakuchizuka Cara’

17. Kasi tingawovwirika wuli kuti tendenge na Ciuta?

¹⁷ Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Malembo ghose ghakupelekeka na Ciuta.” (2 Timote 3:16) Mu Baibolo, Yehova wakutiphalira makora kuti: “Iyi ndiyo nthowa, endaninge mwa iyi.” (Yesaya 30:21) Para tikupulikira Mazgu gha Ciuta ‘tiŵenge ŵakucenjera comene umo tikwendera.’ (Ŵaefeso 5:15) Kusambira Baibolo na kughanaghanirapo ivyo tikuŵazga vitovwirenge kuti ‘tendenge mu unenesko.’ (3 Yohane 3) Nadi, umo Yesu wakayowoyera, “mzimu ndiwo ukupa umoyo; thupi kuti likwandura kanthu cara.” Ulongozgi wauzimu ndiwo wekha ungalongozga makora mendero ghithu, ndipo tikuwusanga mu Mazgu gha Yehova, kwizira mu mzimu wake, na gulu lake.

18. (a) Kasi ŵanyake ŵakucita vici kwambura mahara? (b) Kasi tili na cipulikano ca mtundu wuli?

¹⁸ Lero awo ŵakukwenyelera cifukwa ca maghanoghano gha uryezi panji cifukwa cakuti ivyo ŵakulindilira vikufiskika yayi, kanandi ŵakwamba kusuŵilira na vinthu vya caru. Cifukwa ca kudemwera, ŵakuluwa kuti ŵakwenera ‘kuŵa maso,’ ndipo ŵakucita vinthu vyakujikondweska m’malo mwakuti ŵadangizgenge vinthu vya Ufumu. (Mateyu 24:42) Kendero aka nkhawemi yayi. Wonani mazgu gha mpositole Paulosi: “Ise tili ŵamo na awo ŵakuchizuka kuya ku pharaniko cara; kweni tili ŵamo na awo ŵakupulikana kuya ku kuponoska mzimu.” (Ŵahebere 10:39) Nase tikukhala mu nyengo zinonono nga ni Enoki na Nowa. Ndipo nase tili na mwaŵi wa kwenda na Ciuta nga ndiwo. Antheura, tikukhorwa kuti tizamuŵapo apo malayizgo gha Yehova ghazamufiskika, uheni uzamumara, ndipo caru ciphya caurunji cizamwamba. Tikulindilira vinthu vyakukondweska nadi!

19. Kasi Mika wakulongosora wuli nthowa ya ŵasopi ŵaunenesko?

¹⁹ Nchimi Mika yikayowoya kuti mitundu yose ya ŵanthu mu caru yendenge “wose mu zina la ciuta wake na wake.” Ndipo pakuyowoya za iyo mwene na ŵasopi ŵanyake ŵakugomezgeka wakati: “Ise tendenge mu zina la Yehova Ciuta withu muyaya na muyaya.” (Mika 4:5) Usange namwe mukukhumba kuŵa nga ni Mika, muŵe pafupi na Yehova nanga nyengo zingaŵa zinonono viŵi. (Yakobe 4:8) Ipo mphanyi waliyose waŵikapo mtima kuti wendenge na Yehova Ciuta withu sono na muyirayira swii!

Kasi Mungazgora Wuli?

• Kasi mazuŵa gha Nowa na ghithu ghakuyana wuli?

• Kasi Nowa na mbumba yake ŵakalondezga nthowa wuli, ndipo tingayezga wuli cipulikano cawo?

• Kasi ŵasambiri ŵanyake ŵa Yesu ŵakalongora maghanoghano wuli ghaheni?

• Kasi Ŵakhristu ŵaunenesko ŵaŵikapo mtima kucitaci?

[Mafumbo]

[Vithuzithuzi pa peji 30]

Umo vikaŵira mu mazuŵa gha Nowa, lero ŵanthu mbakutangwanika na milimo yawo

[Cithuzithuzi pa peji 31]

Pakuti tili ŵapharazgi ŵa Ufumu, “tili ŵamo na awo ŵakuchizuka cara”