Yendani na Ciuta mu Nyengo Zinonono Izi
Yendani na Ciuta mu Nyengo Zinonono Izi
“Enoki wakendanga na Ciuta; ndipo pakaŵavye, cifukwa Ciuta wakamutora.”—GENESIS 5:24.
1. Ni vinthu wuli vinyake ivyo vikupangiska umoyo kuŵa wakusuzga lero?
NYENGO zinonono! Mazgu agha ngakwenelera nadi para tikuwona vivulupi na nkhaza ivyo vyacitikira ŵanthu kufuma apo Ufumu wa Mesiya ukambira mu 1914. Mu nyengo yose iyi, ŵanthu ŵakukhala mu “mazuŵa gha ku umaliro.” Ŵanthu ŵasuzgika comene na njara, matenda, vindindindi, na nkhondo. (2 Timote 3:1; Civumbuzi 6:1-8) Awo ŵakusopa Yehova nawo vikuŵakhwaska. Masuzgo na masoka gha nyengo zino ghakutiwira tose. Umoyo ngwakusuzga comene cifukwa ca ukavu, vivulupi cifukwa ca ndyali, kuswa malango, na ulwari.
2. Kasi ŵateŵeti ŵa Yehova ŵasuzgika na vici?
2 Kweniso, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵanandi ŵatambuzgika comene cifukwa Satana wacali kurwa na ‘awo ŵakusungilira malango gha Ciuta, na kukoleska cipanikizgo ca Yesu.’ (Civumbuzi 12:17) Nakuti nangauli taŵanyake tindatambuzgikepo, kweni Ŵakhristu wose ŵaunenesko ŵakwimikana na Satana Dyabulosi na mzimu wake uwo waŵika mu ŵanthu. (Ŵaefeso 2:2; 6:12) Mzimu uwu tikuwuwona pa nchito, ku sukulu, na kulikose uko tikukumana na ŵanthu awo ŵakukhumba yayi kusopa kwaunenesko. Ntheura tikwenera kucenjera kuti tileke kwamburako.
Yendani na Ciuta, Mitundu Yayi
3, 4. Kasi Ŵakhristu ŵakupambana wuli na caru?
3 Ŵakhristu ŵakwambilira nawo ŵakalimbikira comene kwimikana na mzimu wa caru, lekani ŵakaŵa ŵakupambana na ŵanthu wose. Paulosi wakalongosora mphambano yake, wakati: “Ntheura nkhuyowoya ici na kupanikizga mu Fumu kuti muleke kwendaso umo ŵamitundu nawo ŵakwendera mu uzereza wa mano ghawo, uku ŵakufipiskika mu kumanyiska kwawo; mbayeni ku umoyo wa Ciuta cifukwa ca ulemwa weneuwo uli mwa iwo, na unonono wa mtima wawo; awo nga mbambura kupulika kanthu, ŵakajipeleka ku ukwakwa, kucitira ukazuzi wose na ususi.”—Ŵaefeso 4:17-19.
4 Mazgu agha ghakulongosora makora comene mdima wauzimu na nkharo yakuvunda ivyo vikaŵako mu nyengo ya Paulosi na lero wuwo! Lero Ŵakhristu ‘ŵakwenda umo ŵamitundu ŵakwendera’ yayi, ŵakuyezga Ŵakhristu ŵakwambilira. Kweni ŵali na mwaŵi ukuru wa kwenda na Ciuta. Ŵanyake ŵangazizwa usange vingacitika kuti ŵanthu ŵakwananga ŵende na Yehova. Baibolo likulongora kuti ŵangenda nayo nadi. Nakuti Yehova wakukhumba kuti ŵendenge nayo. Mu vilimika vya m’ma 700 B.C.E., nchimi Mika yikalemba mazgu agha na nkhongono ya mzimu: “Yehova wakukhumba kucita urunji, na kutemwa lusungu, na kwenda wakujiyuyura na Ciuta wako.”—Mika 6:8.
Tingenda Wuli na Ciuta Ndipo Cifukwa Wuli?
5. Kasi munthu wakwananga wangenda wuli na Ciuta?
5 Kasi tingenda wuli na Ciuta wankhongonozose, na wambura kuwoneka? Apa cikung’anamura kuti tingenda nayo umo tikwendera na munthu munyithu yayi. Mu Baibolo mazgu ghakuti “kwenda” ghangang’anamura “kulondezga kacitiro kanyake.” a Fundo iyi yikutovwira kupulikiska kuti uyo wakwenda na Ciuta wakulondezga ivyo iyo wakumuphalira na ivyo vikumukondweska. Tikupambana na ŵanthu wose cifukwa cakuti tikulondezga ivyo Ciuta wakukhumba. Kweni ndico nchinthu cekha camahara ico Mkhristu wangacita. Cifukwa wuli? Pali vifukwa vinandi.
6, 7. Cifukwa wuli kwenda na Ciuta nchinthu camahara comene?
6 Cakwamba, Yehova ndiyo wakatilenga, wakatipa umoyo, nakuti ndiyo wakutipa vyose ivyo tikukhumba pa umoyo withu. (Civumbuzi 4:11) Ntheura ndiyo yekha wangatiphalira umo tingendera. Kweniso kwenda na Ciuta kuli na phindu comene. Yehova wanozga nthowa yakuti awo ŵakwenda nayo ŵagowokereke zakwananga zawo, ndiposo wakuŵalayizga umoyo wamuyirayira. Kweniso Dada withu wakucanya uyo ngwakutemwa wakupeleka ulongozgi uwo ukovwira awo ŵakwenda nayo kuŵa na umoyo uwemi sono, nangauli mbambura kufikapo ndipo ŵakukhala mu caru ico cili mu nkhongono za Satana. (Yohane 3:16; 2 Timote 3:15, 16; 1 Yohane 1:8; 2:25; 5:19) Cifukwa cinyake cakwendera na Ciuta nchakuti para tikujipeleka kucita ntheura tikovwira kuti mu mpingo muŵenge mtende na umoza.—Ŵakolose 3:15, 16.
7 Cifukwa caumaliro kweniso cakuzirwa comene nchakuti para tikwenda na Ciuta tikulongora cigaŵa ico tili pa nkhani ya muwuso, iyo yikambika mu munda wa Edeni. (Genesis 3:1-6) Umo tikukhalira mu umoyo withu tikulongora kuti tili ku cigaŵa ca Yehova, ndipo tikupharazga kwambura kopa kuti iyo pera ndiyo wakwenera kuwusa. (Salmo 83:18) Para tikucita nthena ndikuti tikukolerana na lurombo lwithu lwakuti zina na Ciuta lituŵiskike ndipo khumbo lake licitike. (Mateyu 6:9, 10) Awo ŵakusankha kwenda na Ciuta mbavinjeru comene! Pakuti Yehova “njekha na yekha mu mahara,” iwo ŵakugomezga nkhanira kuti ŵakwenda mu nthowa yakwenelera. Yehova wakubudiska yayi.—Ŵaroma 16:27.
8. Kasi vyakucitika mu nyengo ya Enoki na Nowa vikuyana wuli na nyengo yithu?
8 Kweni vingacitika wuli kuti tikhalenge umoyo Wacikhristu apo tili mu nyengo zinonono ndipo ŵanthu ŵanandi ŵakukhumba yayi kuteŵetera Yehova? Zgoro tikulisanga para tikughanaghanira za ŵanalume ŵakale ŵacipulikano awo ŵakagomezgekanga mu nyengo zakusuzga comene. Ŵaŵiri mwa ŵanthu aŵa ŵakaŵa Enoki na Nowa. Wose ŵaŵiri ŵakakhalanga mu nyengo yakuyana na yithu. Uheni ukathandazgika. Mu nyengo ya Nowa, caru cikazura na nkhaza na makhaliro ghaheni. Kweni Enoki na Nowa ŵakakana mzimu wa caru mu nyengo yawo ndipo ŵakendanga na Yehova. Kasi ŵakakwaniska wuli kucita nthena? Kuti tizgore fumbo ili, mu nkhani yino tidumbiskanenge umo Enoki wakacitira. Ndipo mu nkhani yakulondezgapo, tizamudumbiskana vya Nowa.
Enoki Wakendanga na Ciuta mu Nyengo Zinonono
9. Kasi tikumanyapo vici za Enoki?
9 Munthu wakwamba uyo Malemba ghakuzunura kuti wakendanga na Ciuta ni Enoki. Baibolo likuti: “Enoki wakendanga na Ciuta, wakati wababa Metusela.” (Genesis 5:22) Ndipo pamanyuma pa kulongosora vilimika vya Enoki, ivyo kuyana na nyengo yira vikaŵa vicoko, likulutizga kuti: “Enoki wakendanga na Ciuta; ndipo pakaŵavye, cifukwa Ciuta wakamutora.” (Genesis 5:24) Yehova wakwenera kuti wakasamuskira Enoki ku ŵakufwa pambere ŵalwani ŵake ŵandamupweteke. (Ŵahebere 11:5, 13) Padera pa mavesi agha, ni malemba ghacoko waka mu Baibolo agho ghakuyowoya za Enoki. Ndipouli, kufuma pa ivyo tikumanya kweniso maukaboni ghanyake, tili ŵakusimikizga kuti Enoki wakaŵa mu nyengo zinonono.
10, 11. (a) Kasi uheni ukathandazgika wuli Adamu na Heva ŵakati ŵagaruka? (b) Kasi Enoki wakapharazga ucimi wuli, ndipo ŵanthu ŵakwenera kuti ŵakacita wuli?
10 Mwaciyelezgero, wonani umo uheni ukathandazgikira luŵiro mu ŵanthu Adamu wakati wananga. Baibolo likutiphalira kuti Kayini, mwana wakwamba wa Adamu ndiyo wakaŵa wakwamba kukoma munthu, apo wakakoma munung’una wake Abelu. (Genesis 4:8-10) Abelu wakati wakomeka mwankhaza, Adamu na Heva ŵakababaso mwana munyake msepuka ndipo zina lake ŵakamuthya Seti. Pakuyowoya za Seti tikuŵazga kuti: “Kwa Seti nayeso kukababika mwana mwanalume, wakamuthya zina lake Enosi. Penepapo ŵanthu ŵakamba kuzunura zina la Yehova.” (Genesis 4:25, 26) Cacitima nchakuti apa ŵakamba “kuzunura zina la Yehova” mwaupusikizgi. b Vilimika vinandi Enosi wakati wababika, Lameki wa mphapu ya Kayini wakimbira sumu ŵawoli ŵake ŵaŵiri ndipo wakajihaya kuti wakakoma munthu uyo wakamupweteka. Ndipo wakacenjezga kuti: “Usange Kayini wawerezgekera nduzga kankhondi na kaŵiri, Lameki nadi wawezgekera nduzga makhumi ghankhondi na ghaŵiri pacanya kankhondi na kaŵiri.”—Genesis 4:10, 19, 23, 24.
11 Fundo zakudumura izo tadumbiskana zikulongora kuti uheni uwo Satana wakambiska mu munda wa Edeni ukathandazgika luŵiro mu mphapu ya Adamu. Apo caru cikaŵa nthena, Enoki wakaŵa nchimi ya Yehova ndipo mazgu ghake ghankhongono ghakugwira nchito na lero wuwo. Yuda wakutiphalira kuti Enoki wakacima kuti: “Ehena, Fumu [Yehova] yikwiza na ŵatuŵa ŵake vikwi khumi, kwiza kaŵeruzga wose na kususkira ŵambura Ciuta wose na milimo yawo yose iyo ŵayicitira mu kuwura Ciuta, na vinonono vyose ivyo ŵaheni ŵambura Ciuta ŵamunena iyo.” (Yuda 14, 15) Mazgu agha ghazamufiskika kaumaliro pa Haramagedoni. (Civumbuzi 16:14, 16) Ndipouli, tili ŵakusimikizga kuti mu mazuŵa gha Enoki, ŵakaŵakoso ŵanandi “ŵambura Ciuta” awo ŵakakwiya na ucimi wake. Yehova wakalongora citemwa pakuyitora nchimi iyi kuti ŵangayipweteka.
Nchivici Cikamupa Nkhongono Enoki Kuti Wende na Ciuta?
12. Kasi Enoki wakapambana wuli na ŵa nthanga yake?
12 Mu munda wa Edeni, Adamu na Heva ŵakapulikira Satana, ndipo Adamu wakagalukira Yehova. (Genesis 3:1-6) Mwana wawo Abelu wakapulikira Ciuta ndipo Yehova wakamutemwa. (Genesis 4:3, 4) Cacitima nchakuti ŵana ŵanandi ŵa Adamu ŵakaŵa nga ni Abelu yayi. Kweni Enoki, uyo wakababika vilimika vinandi pamanyuma pake, ndiyo wakaŵa nga ni Abelu. Kasi Enoki wakapambana wuli na ŵanandi ŵa mphapu ya Adamu? Mpositole Paulosi wakazgora fumbo ili apo wakalemba kuti: “Na cipulikano Enoki wakatoreka kuti waleke kuwona nyifwa; ndipo kuti wakasangika cara, cifukwa Ciuta wakamutora: cifukwa para wakaŵa wandatoreke, wakaŵa na mbiri yiwemi yakuti wakamukondweska Ciuta.” (Ŵahebere 11:5) Enoki wakaŵa yumoza wa “cibingu cikuru ca . . . ŵapanikizgi” awo ŵakaŵa na cipulikano cakukhora. (Ŵahebere 12:1) Cipulikano ndico cikamovwira Enoki kuŵa na nkharo yiwemi umoyo wake wose wa vilimika vyakujumpha 300, ndipo taŵanandi lero vilimika vithu vinganjiramo katatu na kukhalaposo.
13. Kasi Enoki wakaŵa na cipulikano ca mtundu wuli?
13 Paulosi wakalongosora cipulikano ca Enoki na ŵakaboni ŵanyake apo wakalemba kuti: “Cipulikano nchikhomesko ca vyakugomezgeka, nchiyelezgero ca vinthu vyambura kuwoneka.” (Ŵahebere 11:1) Inya, cipulikano nchikhomesko panji cipanikizgo cakuti vinthu ivyo tikulindizga vizamucitika nadi. Nchilindizga cakukhora comene mwakuti cikutilongozga pa ivyo tikucita mu umoyo withu. Cipulikano ca mtundu uwu ndico cikamovwira Enoki kwenda na Ciuta nangauli caru cose cikendanga nayo yayi.
14. Kasi cipulikano ca Enoki cikwenera kuti cikajintha pa kumanya vici?
14 Cipulikano canadi cikuthemba pa kumanya unenesko. Kasi Enoki wakamanyanga vici? (Ŵaroma 10:14, 17; 1 Timote 2:4) Tikukayika yayi kuti wakamanyanga ivyo vikacitika mu Edeni. Panyake wakapulikaso umo umoyo ukaŵira mu munda wa Edeni, uwo panji panyengo iyo ukaŵa ucalipo, nangauli ŵanthu ŵakakanizgika kunjiramo. (Genesis 3:23, 24) Nakuti wakamanyanga khumbo la Ciuta lakuti ŵana ŵa Adamu ŵazuzge caru capasi na kucizgora Paradiso. (Genesis 1:28) Kweniso Enoki wakwenera kuti wakagomezga nadi layizgo la Yehova lakuti wazamuwuska Mphapu iyo yizamubwanya mutu wa Satana na kufumyapo viheni vyose ivyo vikucitika cifukwa ca utesi wa Satana. (Genesis 3:15) Nakuti ucimi wa Enoki uwo wuli mu buku la Yuda, ukayowoyerathu kuti mphapu ya Satana yizamuparanyika. Pakuti Enoki wakaŵa na cipulikano, tikupanikizga kuti wakasopanga Yehova cifukwa ni Ciuta uyo ‘wakuŵalambula [wakuŵapa njombe] ŵeneawo ŵakumupenja.’ (Ŵahebere 11:6) Ntheura, nangauli Enoki wakamanyanga vyose yayi ivyo ise tikumanya, kweni ivyo wakamanyanga vikaŵa vyakukwana kuti waŵe na cipulikano cakukhora. Na cipulikano ici, wakagomezgeka mu nyengo zinonono.
Citani Nga ni Enoki
15, 16. Kasi tingamulondezga wuli Enoki?
15 Pakuti nase tikukhumba kukondweska Yehova nga ni Enoki mu nyengo zinonono izi, ipo tikwenera kulondezga umo iyo wakacitiranga. Tikwenera kumanya na kusungilira unenesko wakukhwaskana na Yehova na khumbo lake. Kweni tikwenera kucita vinandi. Tikwenera kuzomerezga unenesko uwu kuti utilongozgenge mu umoyo withu. (Salmo 119:101; 2 Petros 1:19) Tikwenera kulongozgeka na maghanoghano gha Ciuta ndipo nyengo zose tilimbikirenge kuti timukondweske mu maghanoghano na vyakucita vithu.
16 Tilije ukaboni wakuti ŵanthu ŵanyake ŵakateŵeteranga Yehova mu nyengo ya Enoki, kweni wakwenera kuti wakaŵa yekha panji na wumba ucoko waka. Nase tili ŵacoko comene mu caru, kweni ici kuti cikutigongoweska yayi. Yehova watifighilirenge nangauli ŵanyake wakwimikana nase. (Ŵaroma 8:31) Enoki wakacenjezga na cikanga cose kuti kukwiza pharaniko la ŵanthu ŵambura kumanya Ciuta. Nase tikupharazga na cikanga “makani ghawemi gheneagha gha ufumu” nangauli tikuhoyeka, kususkika, na kutambuzgika. (Mateyu 24:14) Enoki wakakhala nyengo yitali nga mbanyake yayi. Ndipouli, cigomezgo cake cikaŵa mu caru cira yayi. Wakalindiliranga cinthu cinyake capacanya nkhanira. (Ŵahebere 11:10, 35) Nase tikulindilira na kunweka kuti khumbo la Yehova lifiskike. Lekani tikusuŵilira na caru ici yayi. (1 Ŵakorinte 7:31) Kweni tikuteŵetera Yehova na nkhongono zithu ndiposo vyuma vithu.
17. Kasi ise tikumanya vici ivyo Enoki wakavimanyanga yayi, ntheura tikwenera kucita vici?
17 Enoki wakaŵa na cipulikano cakuti Mphapu iyo Ciuta wakalayizga yizamufika pa nyengo iyo mweneko wakumanya. Sono pajumpha vilimika pafupifupi 2,000 kufuma apo Mphapu iyi, Yesu Khristu yikawonekera, yikapeleka umoyo wake sembe, na kutipa ise mwaŵi wa kuzakahara umoyo wamuyirayira. Kweniso yikajura nthowa kuti ŵakaboni ŵakale nga ni Enoki ŵazakahare umoyo wamuyirayira. Mphapu iyi, sono ni Fumu mu Ufumu wa Ciuta, ndipo yili kuponya Satana kufuma kucanya kwiza pa caru capasi, lekani tikuwona masuzgo. (Civumbuzi 12:12) Inya, lero tikumanya vinandi comene kuluska ivyo Enoki wakamanyanga. Ipo mphanyi nase taŵa na cipulikano cakukhora nga ndiyo. Mphanyi cigomezgo cakuti malayizgo gha Ciuta ghakufiskika catilongozga mu vyose ivyo tikucita. Nase, mphanyi tenda na Ciuta nga ni Enoki, nangauli tikukhala mu nyengo zinonono.
[Mazgu ghamusi]
a Wonani buku la Insight on the Scriptures, Voliyumu 1, peji 220, ndime 6 lakupharazgika na Ŵakaboni ŵa Yehova.
b Pambere Enosi wandaŵeko, Yehova wakayowoyanga na Adamu. Abelu wakapeleka sembe yiwemi kwa Yehova. Ciuta wakayowoya na Kayini pambere wandakome munthu cifukwa ca kutukutwa na sanji. Mwantheura, ŵakwenera kuti ŵakamba “kuzunura zina la Yehova” mu nthowa yinyake, kuyana na kusopa kutuŵa yayi.
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi kwenda na Ciuta cikung’anamuraci?
• Cifukwa wuli kwenda na Ciuta nchinthu camahara comene?
• Nchivici cikamovwira Enoki kwenda na Ciuta nangauli nyengo zikaŵa zinonono?
• Kasi tingamuyezga wuli Enoki?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 25]
Na cipulikano, “Enoki wakendanga na Ciuta”
[Cithuzithuzi pa peji 26]
Tikugomezga nadi kuti ivyo Yehova walayizga vizamufiskika
[Kulongosora Vithuzithuzi pa peji 23]
Mwanakazi, kumalyero: FAO photo/B. Imevbore; nyumba iyo yikuwa: San Hong R-C Picture Company