Kasi Mukucimanya Cimanyikwiro ca Kuŵapo kwa Yesu?

PALIJE uyo wakukhumba kulwara panji kucita ngozi. Kuti wagege vinthu ivi, munthu wamahara wakuŵa maso na vimanyikwiro vya matenda na vinthu ivyo vingapangiska ngozi, ndipo wakucitapo kanthu. Yesu Khristu wakalongosora cimanyikwiro cinyake ico tikwenera kucimanya. Cimanyikwiro ico wakayowoya cikukhwaska ŵanthu wose pa caru capasi, kusazgapo imwe na mbumba yinu.

Yesu wakapharazganga za Ufumu wa Ciuta, uwo uzamuwuskapo uheni na kunozga caru kuŵa paradiso. Ŵasambiri ŵake ŵakanweka na ici ndipo ŵakakhumba kumanya nyengo iyo Ufumu uwu wizirenge. Ŵakafumba kuti: “Nchici cimanyikwiro ca kwiza [kuŵapo] kwinu, na ca umaliro wa mgonezi?”—Mateyu 24:3.

Yesu wakamanya kuti para wakomeka na kuwuka, pazamujumpha vilimika vinandi kuti wazakaŵe Themba kucanya na kwamba kuwusa ŵanthu. Pakuti wakamanya kuti ŵanthu ŵazamumuwona yayi kuti wakhala pa cizumbe, Yesu wakayowoya cimanyikwiro ico cizamovwira ŵasambiri ŵake kumanya kuti wayamba kuwusa ndiposo kuti “umaliro wa mgonezi” uli pafupi. Cimanyikwiro ici cikusazgapo vinthu vinandi ivyo vikulongora kuti Yesu wayamba kuwusa.

Mateyu, Marko, na Luka wose ŵakalemba ivyo Yesu wakazgora. (Mateyu, cipaturo 24 na 25; Marko, cipaturo 13; Luka, cipaturo 21) Ŵalembi ŵanyake ŵakalongosora vinthu vinyake vyakukhwaskana na cimanyikwiro ici. (2 Timote 3:1-5; 2 Petros 3:3, 4; Civumbuzi 6:1-8; 11:18) Malo ngacoko kuti tilongosore vyose, kweni tidumbiskanenge vinthu vinkhondi ivyo vikupanga cimanyikwiro ico Yesu wakayowoya. Muwonenge kuti kudumbiskana vinthu ivi kumovwiraninge comene imwe pamwekha.—Wonani bokosi pa peji 6.

“Nyengo Iyo Vinthu Vikasinthira”

“Mtundu wamkuwukirana na mtundu, ufumu na ufumu.” (Mateyu 24:7) Magazini yinyake ya ku Germany ya Der Spiegel yikati pambere cilimika ca 1914 cindize, ŵanthu  ‘ŵakagomezganga kuti vinthu vizamuŵayendera makora kunthazi. Ŵakaghanaghananga kuti ŵazamuŵa na wanangwa, ŵazamutukuka, na kusakata comene.’ Kweni vyose vikasintha. Magazini ya GEO yikati ‘ŵanthu ŵakatindikika comene na nkhondo iyo yikamba mu Ogasiti 1914 na kumara mu Novemba 1918. Yikasintha vinthu, yikalekaniska caru ca kale na ca sono.’ Ŵasilikari ŵakujumpha 60,000,000 kufumira mu makontinenti ghankhondi ŵakatimbana uheni comene. Ŵasilikari pafupifupi 6,000 ŵakafwanga zuŵa lililose. Awo ŵakulemba mdauko na ŵandyali ŵakuti ‘vilimika vyapakati pa 1914 na 1918 ni nyengo iyo vinthu vikasinthira.’

Nkhondo Yakwamba ya Caru Cose yikasintha vinthu comene mwakuti vingaweleraso pakale yayi. Ŵanthu ŵakamba kukhala mu mazuŵa gha umaliro. Vilimika vyose vya mu ma 1900 vikazura na nkhondo, mphindano, na ucigeŵenga. Vinthu vindasinthe mupaka sono. Padera pa nkhondo, pali vimanyikwiro vinyake.

Njara, Matenda, na Vindindindi

‘Kuzamuŵa videro [njara].’ (Mateyu 24:7) Ku Europe kukaŵa njara yiheni comene mu nyengo ya nkhondo yakwamba ya caru cose, ndipo ŵanthu ŵacali kusuzgika na njara. Munthu munyake wakulemba mdauko, zina lake Alan Bullock, wakalemba kuti mu 1933, ku Russia na ku Ukraine, “ŵanthu ŵanandi ŵakayinganga mu vikaya kupenja cakurya . . . Vitanda vikawunjikika mumphepete mwa misewu.” Mu 1943, mutolamakani munyake T.H. White, wakajiwonera yekha njara iyo yikaŵa mu cigaŵa ca Henan mu caru ca China. Wakalemba kuti: ‘Para kuli njara, ŵanthu ŵakurya cilicose. Ŵangacigaya na kurya kuti thupi lisange tunkhongono. Kweni ico cikupangiska munthu kurya bweka nchakuti wakopa kufwa.’ Nchacitima kuti lero mu Africa njara yatora malo. Nangauli mu caru muli vyakurya vinandi ivyo vingakwana waliyose, kweni wupu wa UN Food and Agriculture Organization ukusacizga kuti ŵanthu 840,000,000 pa caru cose ŵakutondeka kusanga cakurya cakukwana.

‘Mu malo na malo [muzamuŵa] vilengo [matenda].’ (Luka 21:11) Nyuzipepara ya Süddeutsche Zeitung yikati: “Nthenda ya fuluwenza yikakoma ŵanthu pakati pa 20,000,000 na 50,000,000 mu 1918, kuluska awo ŵakafwa mu nkhondo yakwamba ya caru cose.” Kufumira pa nyengo iyo, ŵanthu ŵanandi ŵasuzgika na maleriya, nthomba, cikhoso ca TB, poliyo, na kolera. Ndipo vyaru vikusoŵa cakucita na umo Ezi (AIDS) yikuthandazgikira. Lero taŵanthu tikutindikika comene cifukwa cakuti madokotara ghakumanya vinandi, kweni matenda ghanyake ghacali kukana munkhwara. Fundo yakuzizwiska iyi, yikutovwira kumanya nyengo iyo tilimo, nangauli ŵanthu ŵakuyimanya yayi.

 “Vindindindi.” (Mateyu 24:7) Mu vilimika 100 ivyo vyajumpha, vindindindi vyakoma ŵanthu ŵanandi comene. Lipoti linyake likati kwambira mu 1914, cilimika cilicose kukucitika vindindindi pafupifupi 18 ivyo vili na nkhongono ya kunanga nyumba na kuswa caru. Vindindindi vyakofya comene, ivyo vikuwiska nyumba, vikucitika pafupifupi kamoza cilimika cilicose. Nangauli lero ŵanthu ŵakumanya maluso ghanandi, kweni ŵanandi ŵacali kufwa na vindindindi cifukwa cakuti misumba yinandi iyo yili na ŵanthu ŵanandi yili mu malo agho mukucitika vindindindi.

Makani Ghakukondweska!

Vinthu vinandi ivyo vikupanga cimanyikwiro ca mazuŵa gha umaliro ni vyakufipiska mtima. Kweni Yesu wakayowoyaso makani ghakukondweska.

“Makani ghawemi gheneagha gha Ufumu ghamkupharazgika mu vyaru vyose ghaŵe cipanikizgo ku mitundu yose.” (Mateyu 24:14) Yesu wakati mulimo wa kupharazga makani ghawemi gha Ufumu, uwo iyo wakambiska, uzamufika peneco mu mazuŵa gha umaliro. Ici ndico cikucitika. Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakupharazga uthenga wa mu Baibolo na kusambizga ŵanthu awo ŵakukhumba kuti ŵalondezgenge ivyo ŵakusambira mu umoyo wawo. Pa nyengo yasono, Ŵakaboni ŵakujumpha 6,000,000 ŵakupharazga mu vyaru 235 na mu viyowoyero vyakujumpha 400.

Yesu wakayowoyapo yayi kuti vinthu vyose vizamuyima cifukwa ca vinthu vyakufipiska mtima ivyo vizamucitika pa caru. Ndiposo wakayowoyapo yayi kuti pa caru cose pazamuŵa cimanyikwiro cimoza pera. Kweni wakayowoya vinthu vinandi ivyo vizamupanga cimanyikwiro ico ŵanthu kulikose pa caru capasi ŵazamuwona.

M’malo mwa kuŵika maghanoghano pa cinthu panji cakucitika cimoza, kasi mukuwona cakucitika cilicose kuŵa cigaŵa ca vinthu ivyo vikupanga cimanyikwiro ico cikukhwaska caru cose? Ivyo vikucitika pa caru vikumukhwaskani  imwe na mbumba yinu. Tingafumba kuti: ‘Kweni kasi cifukwa wuli mbanthu ŵacoko waka awo ŵakupwelerako?’

Kudangizga Ivyo Tikutemwa

“Kugeza Pano Yayi,” “Mphakofya,” “Gowozganiko.” Ivi ni vinyake mwa viphambano ivyo tikuwona kweni kanandi tikuvizerezga. Cifukwa wuli? Cifukwa cakuti tikukaŵa yayi kupusikika na cinthu ico ise tikuwona kuti nchiwemi. Mwaciyelezgero, para tikucimbilira tingaghanaghana kwendeska luŵiro galimoto mwakujumphizga dango, panji tingadokera comene kugeza pa malo ghakukanizgika. Kweni nchamahara yayi kuzerezga vimanyikwiro.

Mwaciyelezgero, nyengo zinyake mapiri ghakudilimuka na kukoma ŵalendo ŵanandi awo ŵakuwona malo ku Austria, France, na Switzerland cifukwa ca kuleka kupulikira cenjezgo lakuti ŵaseŵerenge uko kukuleka kudilimuka. Nyuzipepara ya Süddeutsche Zeitung yikati ŵalendo ŵanandi ŵakuzerezga cenjezgo ili cifukwa ŵakugomezga kuti para munthu wakopa kupwetekeka mbwenu wangakondwa yayi. Nchacitima kuti ngozi zinandi zikucitika cifukwa ca kuleka kupulikira.

Kasi cifukwa wuli ŵanthu ŵakuzerezga cimanyikwiro ico Yesu wakayowoya? Panyake nchifukwa ca kukhumba usambazi, mphwayi, kusoŵa cakucita, kuzgoŵera comene ivyo ŵakucita, panji kopa kuti ŵanthu ŵalekenge kuŵacindika. Kasi pa ivyo tazunura apa, cilipo ico cikumupangiskani kuzerezga cimanyikwiro cakuti Yesu wakuwusa? Kasi nchamahara yayi kumanya cimanyikwiro ici na kucitapo kanthu?

Umoyo pa Caru Capasi ca Paradiso

Ŵanthu ŵanandi ŵakupulikira na kucitapo kanthu pa cimanyikwiro ca kuŵapo kwa Yesu. Kristian, mwanalume munyake wakutora ku Germany, wakalemba kuti: “Izi ni nyengo zinonono. Nkhukayika yayi kuti tikukhala mu ‘mazuŵa gha ku umaliro.’” Iyo na muwoli wake ŵakumalira nyengo yinandi kuphalira ŵanyawo za Ufumu wa Mesiya. Frank nayo wakukhala ku Germany. Iyo na muwoli wake ŵakukhozga ŵanyawo na makani ghawemi gha mu Baibolo. Frank wakati: “Cifukwa ca ivyo vikucitika mu caru, ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ŵakwenjerwa na vya kunthazi. Tikuyezgayezga kuti tiŵakhozge na maucimi gha mu Baibolo agho ghakuyowoya za caru capasi ca paradiso.” Mwakucita nthena, Kristian na Frank ŵakovwira kufiska cigaŵa cimoza ca cimanyikwiro ca kuŵapo kwa Yesu, ico nkhupharazga makani ghawemi gha Ufumu.—Mateyu 24:14.

Para mazuŵa gha umaliro ghamara, Yesu wazamuwuskapo caru cakale ici na ŵanthu awo ŵakukolerana naco. Pa nyengo iyo, Ufumu wa Ciuta uzamulongozga vyose ivyo vizamucitika pa caru capasi, ndipo caru cizamuŵa Paradiso umo Baibolo likuyowoyera. Matenda na nyifwa vizamumara, ndipo ŵakufwa ŵazamuwuka na kukhala pa caru capasi. Ivi ni vinthu vyakukondweska ivyo ŵakulindilira awo ŵakumanya cimanyikwiro ca nyengo izo tikukhalamo. Kasi cingaŵa camahara yayi kusambira vinandi vyakukhwaskana na cimanyikwiro ici na ivyo munthu wakwenera kucita kuti wazakapone umaliro wa caru cino? Waliyose wakwenera kucitapo kanthu mwaluŵiro nadi.—Yohane 17:3.

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji  4]

Yesu wakayowoya vinthu vinandi ivyo vikupanga cimanyikwiro ico ŵanthu ŵazamuwona mu malo ghakupambanapambana

[Mazgu Ghakukhozgera pa peji  6]

Kasi mukuwona vinthu ivyo vikupanga cimanyikwiro ico cikukhwaska caru cose?

[Bokosi/Vithuzithuzi pa peji 6]

VIMANYIKWIRO VYA MAZUŴA GHA UMALIRO

Nkhondo.—Mateyu 24:7; Civumbuzi 6:4

Njara.—Mateyu 24:7; Civumbuzi 6:5, 6, 8

Miliri.—Luka 21:11; Civumbuzi 6:8

Kwandana kwa ucikana malango.—Mateyu 24:12

Vindindindi.—Mateyu 24:7

Nyengo zinonono.—2 Timote 3:1

Kutemwa ndarama.—2 Timote 3:2

Kuleka kupulikira ŵapapi.—2 Timote 3:2

Kuŵavya citemwa.—2 Timote 3:3

Kutemwa comene vyakusekereska kuluska Ciuta.—2 Timote 3:4

Kuleka kujikora.—2 Timote 3:3

Kuleka kutemwa uwemi.—2 Timote 3:3

Kuleka kupwelerako za pharaniko ilo likwiza.—Mateyu 24:39

Ŵagoski ŵakukana ukaboni wakuti tikukhala mu mazuŵa ghaumaliro.—2 Petros 3:3, 4

Kupharazgika kwa Ufumu wa Ciuta.—Mateyu 24:14

[Kulongosora Vithuzithuzi pa peji 5]

Ŵasilikari: Kufuma mu buku la The World War—A Pictorial History, 1919; mbumba yikavu: AP Photo/Aijaz Rahi; Munthu wa poliyo: © WHO/P. Virot