“Nthowa za Yehova ni Zakunyoroka”

“Nthowa za Yehova ni zakunyoroka, ŵakurunjika ŵakwendamo.”—HOSEYA 14:9.

1, 2. Kasi Yehova wakacita nawo wuli Ŵaisrayeli mu nyengo ya Mozesi, kweni iwo ŵakacita wuli?

 YEHOVA wakaŵatumbika Ŵaisrayeli mu mazuŵa gha mprofeti Mozesi. Kweni kukwambilira kwa vilimika vya mu 700 B.C.E., nkharo yawo yikavunda comene mwakuti Yehova wakaŵasanga na mlandu wakuti ŵakacitanga zakwananga zikuru comene. Ivi tikuviwona mu Hoseya 1-5 Hoseya cipaturo 10 mupaka 14.

² Ŵaisrayeli ŵakamba kucita upusikizgi. Ŵanthu ŵa mu ufumu wa mafuko khumi aŵa ‘ŵakalima uheni’ na kuvuna ubendezi. (Hoseya 10:1, 13) Yehova wakati: “Para Israyeli wakaŵa mwana, nkhamutemwa, ndipo nkhacema mwana wane wafume mu Eguputo.” (Hoseya 11:1) Nangauli Ciuta wakawombora Ŵaisrayeli ku wuzga ku Eguputo, kweni malipiro agho ŵakamupa ghakaŵa utesi na upusikizgi. (Hoseya 11:12) Ntheura, Yehova wakaŵapa ulongozgi wakuti: ‘Kwa Ciuta winu, welerani, sungani lusungu na weruzgi.’—Hoseya 12:6.

3. Nchivici cikaŵa pafupi kucitikira Samariya wakugaruka, kweni Ŵaisrayeli ŵakenera kucita wuli kuti ŵagowokereke?

³ Samariya wakugaruka, pamoza na fumu yake, ŵakenera kulangika. (Hoseya 13:11, 16) Kweni cipaturo caumaliro ca ucimi wa Hoseya cikwamba na ŵeyelero lakuti: “Welera, iwe Israyeli, kwa Yehova Ciuta wako.” Para Ŵaisrayeli ŵangalapa na kupempha cigowokero, Ciuta wangaŵalengera lusungu. Kweni ŵakenera kuzomera kuti “nthowa za Yehova ni zakunyoroka” na kwenda mwenemumo.—Hoseya 14:1-6, 9.

4. Kasi tisambirenge fundo wuli mu ucimi wa Hoseya?

⁴ Mu cigaŵa ici ca ucimi wa Hoseya muli fundo zinandi izo zingatovwira kuti tende na Ciuta. Tisambirenge fundo izi: (1) Yehova wakukhumba kuti timusopenge kwambura upusikizgi, (2) Ciuta wakucitira cisungusungu ŵanthu ŵake, (3) tikwenera kulindilira Yehova nyengo zose, (4) nthowa za Yehova ni zakunyoroka nyengo zose, ndipo (5) ŵakwananga ŵangawelera kwa Yehova.

 Yehova Wakukhumba Kuti Timusopenge Mwambura Upusikizgi

5. Kasi Ciuta wakukhumba kuti timuteŵeterenge wuli?

⁵ Yehova wakukhumba kuti ticitenge uteŵeti wake wakupatulika mwambura ukazuzi na upusikizgi. Kweni Israyeli wakazgoka mpheska yambura kubaba vipasi. Ŵaisrayeli ‘ŵakandaniska majochero’ ghakusoperapo ŵaciuta ŵatesi. Ŵanthu ŵakugaruka aŵa ŵakimika na vikozgo wuwo, panji ŵakazenga vimanyikwiro ivyo ŵakasopanga. Yehova wakati wawiskirenge pasi majochero agha na kugumura vimanyikwiro ivi.—Hoseya 10:1, 2.

6. Kuti tende na Ciuta, kasi tikwenera kugega nkharo wuli?

⁶ Ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakwenera kuŵa ŵapusikizgi yayi. Kweni kasi Ŵaisrayeli ŵakacita wuli? Ŵakamba kuŵa na ‘mtima wautesi’! Nangauli pa nyengo yinyake ŵakacita phangano na Yehova kuti ŵaŵenge ŵanthu ŵake, kweni wakawona kuti mbapusikizgi. Kasi tingasambirapo vici? Para tili kujipeleka kwa Ciuta, tileke kuŵa ŵapusikizgi. Lemba la Zintharika 3:32 likucenjezga kuti: “Ucikanamarango mbukazuzi kwa Yehova kweni ŵarunji ŵakugomezgeka na Iye.” Kuti tende na Ciuta tikwenera kulongora citemwa ‘cakufuma mu mtima utuŵa na njuŵi yiwemi na cipulikano cambura kupusikizga.’—1 Timote 1:5.

Ciuta Wakucitira Cisungusungu Ŵanthu Ŵake

7, 8. (a) Kasi Ciuta wangaŵa nase na cisungusungu para tikucita wuli? (b) Kasi tikwenera kucitaci para tacita kwananga kukuru?

⁷ Ciuta waticitirenge cisungusungu usange tikumusopa mwambura upusikizgi ndiposo mwakunyoroka. Ŵaisrayeli ŵakugaruka ŵakaphalirika kuti: “Mujiseŵere mu urunji, vunani cipasi ca lusungu; limani malongo ghinu, pakuti ndi nyengo yakupenja Yehova, mwakuti wize na kulokweska urunji pacanya pinu.”—Hoseya 10:12.

⁸ Ŵaisrayeli ŵalapenge na kupenja Yehova mphanyi vinthu vikaŵayendera makora. Yehova wakatenge ‘waŵalokweskerenge urunji.’ Para tacita kwananga kukuru, tiyeni tipenje Yehova, kumulomba kuti watigowokere, na kupempha wovwiri wauzimu ku ŵalara ŵa mpingo. (Yakobe 5:13-16) Tikweneraso kupempha ulongozgi wa mzimu utuŵa wa Ciuta, cifukwa “uyo wakumijira ku thupi lake, ku thupi lake wati wavunenge kuvunda; kweni uyo wakumijira ku mzimu, ku mzimu wati wavunenge umoyo wamuyirayira.” (Ŵagalatiya 6:8) Para ‘tikumijira ku mzimu,’ Ciuta walutilirenge kuŵa nase na cisungusungu.

9, 10. Kasi lemba la Hoseya 11:1-4 likuyana wuli na ivyo Ciuta wakacitira Israyeli?

⁹ Tingaŵa na cigomezgo cose kuti nyengo zose Yehova wakucitira ŵanthu ŵake vinthu mwacitemwa. Ukaboni tikuwusanga pa Hoseya 11:1-4, apo tikuŵazga kuti: “Para Israyeli wakaŵa mwana, nkhamutemwa, ndipo nkhacema mwana wane wafume mu Eguputo. . . . Ŵakakomeranga sembe kwa Baalimu, na kocha vyakununkhira ku vikozgo. Ndipouli Ine nkhamusambizga Efraimu [Israyeli] kwenda, ndaŵakora mu mawoko ghane; kweni ŵakamanya cara kuti nkhaŵacizga. Nkhaŵaguza na vingwe vya lusungu, na mikusa ya kutemwa, nkhaŵa kwa iwo nga ndi munthu uyo wakufumyamo goliwoli mu matama ghawo, ndipo nkhabendama na kupa cakurya kwa iwo.”

¹⁰ Pa lemba ili, Israyeli wakuyelezgereka na mwana mucoko. Mwacitemwa, Yehova wakasambizga Ŵaisrayeli kwenda mwa kuŵakora pa woko. Ndipo nyengo na nyengo wakaŵaguzanga na “vingwe vya lusungu.” Apa tikuwona cinthu cakukondweska comene! Yelezgerani kuti  ndimwe mupapi ndipo mukovwira mwana winu kuti wasambire kwenda. Mukutandazura mawoko ghinu. Mungamukolerezga vingwe kuti waleke kuwa. Yehova nayo ndimo wakumutemwerani nthena. Wakukhumba comene kuti wamulongozgani na “vingwe vya lusungu” panji citemwa.

11. Kasi Ciuta wakaŵa wuli ‘nga ndi munthu uyo wakufumyamo goliwoli’?

¹¹ Umo Yehova wakacitiranga na Ŵaisrayeli, ‘wakaŵa kwa iwo nga ndi munthu uyo wakufumyamo goliwoli mu matama ghawo, ndipo wakabendama na kupa cakurya kwa iwo.’ Ciuta wakacita nga ni munthu uyo wakusutura goliwoli pa singo ya nyama panji kulisezgera kutali na singo mwakuti nyama yirye makora. Ŵaisrayeli ŵakati ŵaleka kupulikira Yehova, ŵakamba kusuzgika na goliwoli la ŵalwani ŵawo. (Duteronome 28:45, 48; Yeremiya 28:14) Tiŵe maso mwakuti tileke kuwa mu mawoko gha mulwani withu Satana na kukomwa na goliwoli lake. M’malo mwake, tiyeni tilutilire kwenda mwakugomezgeka na Ciuta withu wacitemwa.

Lindilirani Yehova Nyengo Zose

12. Kuyana na lemba la Hoseya 12:6, kasi tikwenera kucitaci kuti tilutilire kwenda na Ciuta?

¹² Kuti tilutilire kwenda na Ciuta, tikwenera kumulindilira nyengo zose. Ŵaisrayeli ŵakaphalirika kuti: “Ntheura iwe, na kovwira kwa Ciuta winu, welera, sunga lusungu na weruzgi, na kulindilira Ciuta wako lutaluta.” (Hoseya 12:6) Ŵaisrayeli ŵakate ŵalongorenge kuti ŵalapa nadi ndipo ŵakukhumba kuwelera kwa Yehova mwa kulongora cisungusungu, urunji, na ‘kulindilira Ciuta nyengo zose.’ Kwali tenda na Ciuta nyengo yitali, kweni tikwenera kufwilirapo kulongora cisungusungu, kucita urunji, na kulindilira Ciuta nyengo zose.—Salmo 27:14.

13, 14. Kasi Paulosi wakalilongosora wuli lemba la Hoseya 12:14, ndipo wakutipa cifukwa wuli cakuti tilindilire Yehova?

¹³ Ucimi wa Hoseya wakukhwaskana na Ŵaisrayeli ukutipa cifukwa capadera ico tikwenera kulindilira Ciuta. Yehova wakayowoya kuti: “Kasi nditi ndiŵawombore ku mazaza gha Sheole? Kasi ndiŵawombore ku nyifwa? Nyifwa ‘we, nthenda zinu zilinkhu? Sheole ‘we, pharaniko lako lilinkhu?” (Hoseya 13:14) Yehova wakang’anamuranga kuti wawomborenge Ŵaisrayeli ku nyifwa pa nyengo yira yayi, kweni kuti kunthazi wazamuwuskapo nyifwa kwamuyirayira na kuyithereska.

¹⁴ Apo Paulosi wakalemberanga Ŵakhristu ŵanyake ŵakuphakazgika, wakawerezgapo mazgu gha mu ucimi wa Hoseya. Wakalemba kuti: “Para cakuvunda ici cavwara kuwura kuvunda, na ca nyifwa ici cavwara kuwura kufwa, penepapo ghamkufiskika mazgu agho ghali kulembeka, Nyifwa yili kumalika mu kuvivya. Nyifwa ‘we, kuvivya kwako kulinkhu? Nyifwa ‘we, liwozga lako lilinkhu? Liwozga la nyifwa nkhwananga; ndipo nkhongono za kwananga ndi Malango: kweni kuwonga kuŵe kwa Ciuta, Uyo wakutipira kuvivya mu Fumu yithu Yesu Khristu.” (1 Ŵakorinte 15:54-57) Yehova wakawuska Yesu ku ŵakufwa, ndipo uwu mbukaboni wakukwana wakuti ŵanthu wose awo Ciuta wakuŵakumbuka ŵazamuwuka. (Yohane 5:28, 29) Tili na cifukwa cakukondweska comene cakuti tilindilire Yehova! Kweni padera pa cilindizga cakuti ŵakufwa ŵazamuwuka, pali cinthu cinyake ico cikutikwezga nkhongono kuti tende na Ciuta.

Nthowa za Yehova ni Zakunyoroka Nyengo Zose

15, 16. Kasi ucimi ukayowoyaci pakukhwaskana na Samariya, ndipo ukafiskika wuli?

¹⁵ Cisimikizgo cakuti “nthowa za Yehova ni zakunyoroka” cikutovwira kuti tilutilire kwenda nayo. Ŵanthu ŵa mu Samariya ŵakendanga mu nthowa zaurunji za Ciuta yayi. Ntheura, ŵakenera kuvimyantha cifukwa ca kwananga kwawo na kuŵavya cipulikano mwa Yehova. Ŵakaphalirika kuti: “Samariya wati wasuskike, cifukwa wagaruka kwa Ciuta wake; ŵatiŵawe na lupanga, ŵabonda ŵawo ŵathenyulikenge teketeke, na ŵanakazi ŵa nthumbo ŵati ŵatumbulikenge.” (Hoseya 13:16) Mbiri yakale yikulongora kuti Ŵaasiriya, awo ŵakapoka Samariya, ŵakacitanga nadi vinthu vyankhaza ivi.

¹⁶ Samariya ukaŵa msumba ukuru mu ufumu wa mafuko khumi wa Israyeli. Kweni apa, zina lakuti Samariya likwimira caru cose ca  ufumu wa Israyeli. (1 Mathemba 21:1) Themba la Asiriya, Shalmaneser V, likawukira msumba wa Samariya mu 742 B.C.E. Apo Samariya wakawa mu 740 B.C.E.,ŵanthu ŵanandi ŵakumanyikwa comene mu msumba uwu ŵakatolekera ku wuzga ku Mesopotamiya na Media. Vikumanyikwa viŵi yayi usange uyo wakapoka msumba wa Samariya ni Shalmaneser V panji Sargon II. (2 Mathemba 17:1-6, 22, 23; 18:9-12) Ndipouli, ivyo Sargon wakalemba vikuyowoya kuti Ŵaisrayeli ŵakukwana 27,290 ŵakaluta nawo kunena kwa Yufurate na Media.

17. M’malo mwa kuyuyura malango ghaurunji gha Ciuta, kasi tikwenera kucitaci?

¹⁷ Ŵanthu ŵa mu Samariya ŵakalangika cifukwa ca kutondeka kulondezga nthowa zakunyoroka za Yehova. Pakuti ndise Ŵakhristu ŵakujipatulira kwa Ciuta, nase tingapwetekeka comene para tingamba kwananga, kuyuyura malango ghaurunji gha Ciuta. Tingacitanga nthena yayi! M’malo mwake, tiyeni tose tilondezge ulongozgi wa Petrosi wakuti: “Paŵavye yumoza wa imwe wakomwe nga nchikozi [cigeŵenga], panji munkhungu, panji wakucita uheni, panji nga ndi uyo wakwenda nato twaŵene: kweni usange munthu wakukomwa nga ndi Mkhristu, waleke kufwa soni; kweni wamucindike Ciuta mu zina leneili.”—1 Petros 4:15, 16.

18. Kasi tingalutilira wuli ‘kucindika Ciuta’?

¹⁸ Tikulutilira ‘kumucindika Ciuta’ mwa kwenda mu nthowa zake zakunyoroka m’malo mwa kucita ivyo tikukhumba. Kayini wakakoma munung’una wake cifukwa cakuti wakacita ivyo wakakhumbanga na kutondeka kupulikira cenjezgo ilo Yehova wakamuphalira, lakuti kwananga kukumuŵenda. (Genesis 4:1-8) Balamu wakapoka malipiro kwa themba la Moabu kuti wakatembe Israyeli, kweni wakatondeka. (Maŵazgo 24:10) Ndipo Ciuta wakakoma Kora, uyo wakaŵa Mulevi, pamoza na awo ŵakakolerananga nayo, cifukwa ca kugalukira ulongozgi wa Mozesi na Aroni. (Maŵazgo 16:1-3, 31-33) Enya, tikukhumba yayi kwenda ‘mu nthowa ya Kayini,’ kulotokera mu ‘usovyi wa Balamu,’ panji ‘kumara mu cigaruka ca Kora.’ (Yuda 11) Ndipouli, para tananga, ucimi wa Hoseya ukutipembuzga.

Ŵakwananga Ŵangawelera kwa Yehova

19, 20. Kasi Ŵaisrayeli ŵakulapa ŵakaŵa na mwaŵi wa kupeleka sembe wuli?

¹⁹ Nanga ŵaŵe awo ŵacita kwananga kukuru ŵangawelera kwa Yehova. Pa Hoseya 14:1, 2 pali pempho ili: “Welera, iwe Israyeli, kwa Yehova Ciuta wako, cifukwa wakhuŵara na ubendezi wako. Ŵize na mazgu na kuwelera kwa Yehova; uti kwa Iye, ‘Wuskaniko ubendezi wose; muzomerezge ico nchiwemi ndipo titi tipeleke vipasi vya milomo yithu.’”

²⁰ Ŵaisrayeli ŵakulapa ŵakapelekanga ‘vipasi vya milomo yawo’ kwa Ciuta. Izi zikaŵa sembe za malumbo ghakufumira pasi pa mtima. Paulosi wakaghanaghaniranga ucimi uwu apo wakaciska Ŵakhristu kuti ‘ŵapelekenge sembe ya malumbo kwa Ciuta lutaluta, uko ndiko kuti cipambi ca milomo iyo yikuzomera zina lake.’ (Ŵahebere 13:15) Ni mwaŵi ukuru comene kwenda na Ciuta na kupeleka sembe izi mazuŵa ghano!

21, 22. Kasi Ŵaisrayeli awo ŵalapa ŵasangenge vici?

²¹ Ŵaisrayeli awo ŵakaleka ucigaruka na kuwelera kwa Ciuta ŵakamupa ‘vipasi vya milomo yawo.’ Cifukwa ca kucita nthena, Ciuta wakaŵapokelera nga ni umo wakaŵalayizgira. Lemba la Hoseya 14:4-7 likuti: “Nditi ndicizge uweleri nyuma wawo; ndiŵatemwenge kwa wanangwa, cifukwa ukali wane wawelera kwa iwo. Ndiŵenge nga ndi jumi kwa Israyeli; wati wazote maluŵa  ngati kakombo, na kuthambaliska misisi yake ngati Lebanon. Minthavi yake yithambalarenge; utozi wake uŵenge ngati khuni la maolive, na sungu lake ngati Lebanon. Ŵati ŵawelere na kukhala mu mufwiri wane, ŵatikite makora nga ndi munda; ŵati ŵazote maluŵa nga ndi mpheska, sungu lawo liŵe nga ndi vinyo wa Lebanon.”

²² Ŵaisrayeli awo ŵalapa ŵacilenge mwauzimu ndipo Ciuta waŵatemwenge. Yehova waŵenge nga ni jumi liwemi kwa iwo cifukwa cakuti waŵatumbikenge comene. Ŵanthu awo ŵawelera kwa iyo ŵatowenge “ngati khuni la maolive,” ndipo ŵendenge mu nthowa za Ciuta. Pakuti ise tasimikizga kuti tendenge na Yehova Ciuta, kasi tikwenera kucitaci?

Lutilirani Kwenda mu Nthowa Zakunyoroka za Yehova

23, 24. Kasi buku la Hoseya likumara na ucimi wuli wakukhozga, ndipo ukutikhwaska wuli?

²³ Kuti tilutilire kwenda na Ciuta, tikwenera kuŵa na “vinjeru ivyo ni vyakucanya” na kucita vinthu mwakukolerana na nthowa zakunyoroka za Ciuta nyengo zose. (Yakobe 3:17, 18) Vesi laumaliro mu ucimi wa Hoseya likuti: “Uyo yose ngwamahara wapulikiske vinthu ivi; uyo yose ngwakucenjera wamanye ivi; cifukwa nthowa za Yehova ni zakunyoroka, ŵakurunjika ŵakwendamo mwa izo, kweni ŵajuvyi ŵakhuŵaremo.”—Hoseya 14:9.

²⁴ M’malo mwakuti vinjeru na vipimo vya caru ndivyo vitilongozgenge, tiyeni tiŵikepo mtima kuti tendenge mu nthowa zakunyoroka za Ciuta. (Duteronome 32:4) Ndimo Hoseya wakacitira kwa vilimika 59 panji kujumpha apa. Wakapharazga uthenga wa Ciuta mwakugomezgeka, cifukwa wakamanya kuti awo mbavinjeru ŵapulikenge. Ise ke? Cikuru Yehova walutilira kutizomerezga kuti tipharazgenge, tilutilirenge kupenja ŵanthu ŵavinjeru, awo ŵapokerenge ucizi wake. Ndipo tili ŵakunweka kucita ici mwakukolerana na “muzga wa magomezgeko na wa vinjeru.”—Mateyu 24:45-47.

25. Kasi ucimi wa Hoseya uwo tasanda ukwenera kutovwira kucita vici?

²⁵ Ucimi wa Hoseya uwo tasambira ukwenera kutovwira kuti tilutilire kwenda na Ciuta, uku tikulindilira umoyo wamuyirayira mu caru ciphya ico Ciuta walayizga. (2 Petros 3:13; Yuda 20, 21) Ici nchilindizga cakukondweska comene! Tizamujiwonera tekha kuti cilindizga ici cafiskika usange mazgu ghithu ndiposo milimo yithu vikulongora kuti tikuneneska nadi para tikuti “Nthowa za Yehova ni zakunyoroka.”

Kasi Mungazgora Wuli?

• Kasi Ciuta wacitenge nase wuli para tikumusopa kwambura ukazuzi?

• Cifukwa wuli tikwenera kulindilira Yehova nyengo zose?

• Cifukwa wuli mukugomezga kuti nthowa za Yehova ni zakunyoroka nadi?

• Kasi tingalutilira wuli kwenda mu nthowa zakunyoroka za Yehova?

[Mafumbo]

[Cithuzithuzi pa peji 18]

Zomerani wovwiri wauzimu kufuma kwa ŵalara ŵa mpingo

[Vithuzithuzi pa peji 21]

Lutilirani kwenda na Ciuta, uku mukulindilira umoyo wamuyirayira