Yendani na Ciuta Kuti Muvune Viwemi
Yendani na Ciuta Kuti Muvune Viwemi
“Ŵakuseŵa mphepo, ndipo tiŵavune kavuluvulu.”—HOSEYA 8:7.
1. Kasi tingenda wuli na Yehova?
PARA munthu wakwenda mu malo ghakofya, mtima ukuŵa mu malo usange uyo wakulongozga nthowa wakughamanya makora malo agho. Cingaŵa camahara kwenda na munthu uyu kuluska kwenda tekha. Ndimo viliri kwa ise. Tiyowoye kuti Yehova wajipeleka kuti watilongozge apo tikwenda mu cipalamba ca caru ciheni ici. Cingaŵa camahara kwenda nayo kuluska kwenda tekha. Kasi tingenda wuli na Ciuta? Mwa kulondezga ulongozgi uwo wakupeleka mu Mazgu ghake.
2. Kasi mu nkhani iyi tidumbiskanenge vici?
2 Nkhani iyo yajumpha yikalongosora seŵero la ucimi ilo liri mu Hoseya cipaturo 1 mupaka 5. Umo tikawonera, mu seŵero ili muli visambizgo ivyo vingatovwira kuti tende na Ciuta. Tiyeni sono tidumbiskane fundo zinyake zikuru mu vipaturo 6 mupaka 9. Cingaŵa ciwemi kuti tiwone dankha ivyo vili mu vipaturo vinayi ivi.
Kuwona Dankha Ivyo Vilimo
3. Longosorani ivyo vili mu Hoseya cipaturo 6 mupaka 9.
3 Yehova wakatuma Hoseya, comene kuti wakacime ku ufumu wa kumpoto wa mafuko khumi wa Israyeli. Ufumu uwu, uwo ukacemekangaso Efraimu cifukwa cakuti ndilo likaŵa fuko likuru, ukamugalukira Ciuta. Mu Hoseya cipaturo 6 mupaka 9 tikuwona kuti ŵanthu ŵakaleka kugomezgeka kwa Yehova. Ŵakacita ici mwa kuswa phangano ilo wakapangana nawo, na kucita viheni. (Hoseya 6:7) Ŵakamba kugomezga mitundu yambura kusopa Ciuta m’malo mwa kuwelera kwa Yehova. Pakuti ŵakalutilira kumija viheni, ŵakenera kuvuna viheni. Panji titi ŵakaŵa pafupi kupokera cilango cikuru. Kweniso mu ucimi wa Hoseya muli uthenga wakupembuzga. Ŵanthu ŵakaphalirika mwakusimikizga kuti ŵangawelera kwa Yehova ndipo wangaŵalengera lusungu usange ŵangalongora kuti ŵalapa nadi.
4. Kasi ni fundo wuli izo tisambirenge mu ucimi wa Hoseya?
4 Mu vipaturo vinayi ivi vya ucimi wa Hoseya, tingasambiramo vinthu vinyake ivyo vingatovwira kuti tende na Ciuta. Tiyeni tidumbiskane fundo zinayi izo tingasambirapo: (1) kulapa kweneco kukuwoneka mu vyakucita, kuyowoya waka cara; (2) Ciuta wakukondwa na sembe pera yayi; (3) Yehova vikumuŵinya para ŵasopi ŵake ŵamugalukira; ndipo (4) kuti tivune viwemi, tikwenera kumija viwemi.
Umo Munthu Wakulongolera Kuti Walapa Nadi
5. Yowoyani fundo yakuzirwa iyo tikuyisanga pa Hoseya 6:1-3.
5 Ucimi wa Hoseya ukutisambizga vinandi pa nkhani ya kulapa ndiposo lusungu. Pa Hoseya 6:1-3 tikuŵazga kuti: “Zaninge, tiyeni, tiwelere kwa Yehova; cifukwa watwazura, mwakuti watipozge; watimba, ndipo watikake makora. Pamanyuma pa mazuŵa ghaŵiri watipamphuske; zuŵa lacitatu watiwuske, mwakuti tighumenge pa maso pake. Timanye, titunthire kuti timanye Yehova; kufuma kwake kwanozgeka nga ndi mlenji; wati wize kwa ise nga ndi vura, nga ndi vura ya mtendeko iyo yikuzumbwiska caru.”
6-8. Kasi kulapa kwa Ŵaisrayeli kukabudika mphani?
6 Ni njani wakayowoya mazgu agho ghali mu mavesi agha? Ŵanyake ŵakuti mazgu agha ŵakayowoya Mbaisrayeli ŵakugaruka. Ŵakuti ŵanthu ŵambura kugomezgeka aŵa ŵakapusikizgiranga kulapa kuti ŵasangirepo mwaŵi pa lusungu lwa Ciuta. Kweni ŵanyake ŵakuti Hoseya ndiyo wakayowoya mazgu agha, wakapemphanga Ŵaisrayeli kuti ŵawelere kwa Yehova. Nangauli uyo wakayowoya mazgu agha wakumanyikwa viŵi yayi, kweni fumbo lakuzirwa ndakuti: Kasi ŵanthu ŵa mu ufumu wa mafuko khumi wa Israyeli ŵakawelera kwa Yehova na kulongora kuti ŵalapa nadi? Zgoro ndakuti yayi. Kwizira mwa Hoseya, Yehova wakati: “Kasi ndiciteci kwa iwe [Efraimu]? Judah, kasi ndiciteci kwa iwe? Kutemwa kwinu kuli nga bingu la mlenji, ndipo nga ndi jumi lakurakata maluŵiro.” (Hoseya 6:4) Mazgu agha ghakulongora kuti umoyo wauzimu wa ŵanthu ŵa Ciuta ukavunda nadi! Cisungusungu cawo na citemwa cawo vikamara nga ni jumi ilo likurakata para zuŵa lafuma. Nangauli ŵanthu ŵakalongoranga nga ŵalapa, Yehova wakawona kuti palije cifukwa cakuti waŵalengere lusungu. Kasi suzgo likaŵa vici?
7 Ŵaisrayeli ŵakalapa kufumira pasi pa mtima yayi. Pakuyowoya umo Yehova wakakwiyira na ŵanthu ŵake, lemba la Hoseya 7:14 likuti: “Ŵakulilira kwa Ine na mtima wawo cara, para ŵakutengera pa vitara vyawo.” Hoseya 7 Vesi 16 likusazgirapo kuti ŵakaleka kusopa Ciuta wapacanya, ico cikung’anamura kuti ŵakaleka kusopa kwaunenesko. Ŵanthu ŵakakhumbanga yayi kusintha nkharo yawo mwakuti ŵambeso kusopa Yehova na kuŵaso ŵabwezi ŵake. Kuyowoya unenesko, ŵakakhumbanga viŵi yayi kwenda na Ciuta.
8 Ŵaisrayeli ŵakaŵa na suzgo linyake pakulapa. Ŵakaleka yayi kwananga, nakuti ŵakacitanga zakwananga zinandi, kusazgapo uryarya, kukoma, kwiba, kusopa vikozgo, na kukolerana na mitundu yambura kusopa Ciuta. Pa Hoseya 7:4, ŵanthu aŵa ŵakuyelezgereka na “uvuno,” cifukwa cakuti makhumbiro ghaheni ghakagoleranga mwa iwo. Pakuwona umo umoyo wauzimu wa ŵanthu aŵa ukahenipira, kasi ŵakakhumbikwiranga kuŵalengera lusungu. Yayi! Hoseya wakuphalira ŵanthu ŵakugaruka aŵa kuti Yehova “wati wakumbuke ubendezi wawo” na ‘kuŵalanga cifukwa ca zakwananga zawo.’ (Hoseya 9:9) Waŵalengerenge lusungu yayi!
9. Kasi mazgu gha Hoseya ghakutisambizgaci pakuyowoya za kulapa ndiposo lusungu?
9 Para tikuŵazga mazgu gha Hoseya, kasi tikusambiraci pa nkhani ya kulapa ndiposo lusungu? Nkhani ya Ŵaisrayeli ŵakugaruka yikutisambizga kuti tikwenera kulapa mwakufumira pasi pa mtima kuti Yehova waticitire lusungu. Kasi munthu wakulongora wuli kuti walapa nadi? Yehova wakupusikika na kuthiska masozi panji kuyowoya waka pa mulomo yayi. Milimo ya munthu ndiyo yikwenera kulongora kuti walapa nadi. Kuti Ciuta wamulengere lusungu, munthu wakwananga wakwenera kulekerathu zakwananga zake na kucita vinthu mwakukolerana na fundo zapacanya za Yehova, zakukhwaskana na umo tikwenera kumusopera.
Yehova Wakukondwa na Sembe Pera Yayi
10, 11. Kuyana na umo nkhani ya Ŵaisrayeli yikulongolera, cifukwa wuli sembe pera zikumukondweska yayi Yehova?
10 Tiyeni sono tidumbiskane fundo yaciŵiri iyo yingatovwira kuti tende na Yehova. Fundo yake njakuti: Ciuta wakukondwa na sembe pera yayi. Lemba la Hoseya 6:6 likuti: “Pakuti [ine Yehova] nkhukhumba lusungu, sembe cara, kumumanya Ciuta, kwakuluska sembe zakocha.” Wonani kuti Yehova wakukhumba cisungusungu, uwo ni mukhaliro wa mu mtima, kweniso kumumanya. Kweni mungafumba kuti: ‘Cifukwa wuli vesi ili likuti Yehova wakukhumba “sembe” cara nesi “sembe zakocha.”? Asi Dango la Mozesi likatenge ŵanthu ŵapelekenge sembe?’
11 Dango likatenge Ŵaisrayeli ŵapelekenge sembe, kweni ŵanthu ŵa mu nyengo ya Hoseya ŵakaŵa na suzgo likuru. Nchakuwonekerathu kuti pakaŵa Ŵaisrayeli ŵanyake awo ŵakapelekanga sembe izi kuti ŵajiwoneske waka kuti ŵakusopa Ciuta. Kweni ŵakacitanga zakwananga. Zakwananga zawo zikalongora kuti ŵakaŵavya cisungusungu. Kweniso ŵakalongora kuti ŵakakhumbanga yayi kumanya Ciuta, pakuti vyakucita vyawo vikakolerananga yayi na kumanya Ciuta. Pakuti ŵanthu ŵakaŵa na mitima yiheni ndipo vyakucita vyawo vikaŵa viheni, kasi sembe zawo zikaŵa na nchito wuli? Sembe zawo zikamuseruskanga Yehova Ciuta.
12. Kasi lemba la Hoseya 6:6 liri na cenjezgo wuli ku ŵanthu mazuŵa ghano?
12 Mazgu gha Hoseya ni cenjezgo kwa ŵanthu ŵanandi awo ŵakuluta ku machalichi mazuŵa ghano. Ŵakupeleka sembe kwa Ciuta mwa kutokatoka na milimo ya cisopo. Kweni ŵakusintha yayi nkharo yawo nangauli ŵakusopa. Kasi ŵanthu aŵa ŵakukondweska Ciuta usange mitima yawo yikuleka kuŵatuma kuti ŵamumanye makora na kulondezga ivyo ŵamanya mwa kuleka viheni? Paŵavye munthu waghanaghane kuti Ciuta wakukondwa na kucita milimo ya cisopo pera. Yehova wakukondwa yayi na ŵanthu awo ŵakukhumba kumujara kumaso mwa kujilongora waka nga ŵakumusopa, m’malo mwa kucita ivyo Mazgu ghake ghakuyowoya.—2 Timote 3:5.
13. Kasi ni sembe wuli izo tikupeleka, ndipo tikwenera kukumbuka kuti cakuzirwa comene nchivici?
13 Pakuti tili Ŵakhristu ŵaunenesko, tikukumbuka kuti Ciuta wakukondwa na sembe pera yayi. Mbunenesko kuti tikupeleka sembe za nyama yayi kwa Yehova. Kweni ‘tikupeleka sembe ya malumbo kwa Ciuta lutaluta, uko ndiko kuti cipambi ca milomo iyo yikuzomera zina lake.’ (Ŵahebere 13:15) Nchakuzirwa kuti ise tileke kuŵa nga Mbaisrayeli ŵakwananga ŵa mu nyengo ya Hoseya, na kughanaghana kuti tingabenekelera zakwananga zithu mwa kupeleka sembe kwa Ciuta. Wonani umo wakacitira muwukirano munyake uyo wakacitanga uzaghali mwakubisirizga. Pamanyuma wakati: “Nkhamba kulimbikira comene uteŵeti wa m’munda, kughanaghana kuti kucita nthena kubenekelerenge zakwananga zane.” Umu ndimo Ŵaisrayeli ŵakugaruka nawo ŵakacitiranga. Kweni Yehova wakupokelera sembe zithu za malumbo pekha usange mtima uwemi ndiposo nkharo iyo wakutemwa ndivyo vikutituma.
Yehova Vikumuŵinya Para Ŵasopi Ŵake Ŵamugalukira
14. Kasi ucimi wa Hoseya ukulongora kuti Ciuta wali wuli?
14 Fundo yacitatu iyo tikusambira mu Hoseya cipaturo 6 mupaka 9 njakukhwaskana na umo Yehova wakujipulikira para ŵasopi ŵake ŵamugalukira. Ciuta wakukalipa, kweniso ngwalusungu. Wakukondwa na kulengera lusungu awo ŵalapa na kuleka zakwananga zawo. Kweni para ŵanthu ŵake ŵakulapa yayi, wakukalipa na kucitapo kanthu. Pakuti Ciuta wakutifipira mtima comene, wakukondwa para tikwenda nayo mwakugomezgeka. Lemba la Salmo 149:4 likuti “Yehova wakuca nawo ŵanthu ŵake.” Kweni kasi Ciuta wakujipulika wuli para ŵateŵeti ŵake ŵaleka kugomezgeka?
15. Kuyana na Hoseya 6:7, kasi Ŵaisrayeli ŵanyake ŵakacitanga wuli?
15 Pakuyowoya za Ŵaisrayeli ŵambura kugomezgeka, Yehova wakuti: “Iwo, nga ndi Adamu, ŵajuvya phangano; ŵacita mwakupusikizga na Ine.” (Hoseya 6:7) Lizgu la Cihebere ilo likung’anamulika kuti ‘kucita mwakupusikizga’ likung’anamuraso “kucita uryarya, (kucita) mwambura kugomezgeka.” Pa Malaki 2:10-16, lizgu ili likuyowoyekaso pakulongosora nkharo ya Ŵaisrayeli awo ŵakaŵa ŵambura kugomezgeka ku ŵawoli ŵawo. Pakuyowoya za umo lizgu ili liri kulembekera pa Hoseya 6:7, buku linyake likuti lizgu ili “nchinthanguni ico cikulongora mikhaliro ya waliyose mu nthengwa . . . Ndipo waliyose wakukhwaskika mu nthengwa usange citemwa palije.”
16, 17. (a) Kasi Israyeli wakacita nalo wuli phangano ilo Ciuta wakapangana nayo? (b) Kasi tikwenera kukumbuka vici pakucita vinthu?
16 Yehova wakawonanga Israyeli nga ni muwoli wake, pakuti wakacita nayo phangano. Mwantheura, apo ŵanthu ŵake ŵakaleka kulondezga ivyo ŵakapangana, cikaŵa nga ŵakuleŵa. Ciuta wakaŵa nga ni mufumu wakugomezgeka, kweni ŵanthu ŵake ŵakamuleka!
17 Ise ke? Ciuta wakutifipira mtima kuti kwali tendenge nayo panji yayi. Tingacita makora kukumbuka kuti “Ciuta nkhutemwa” nakuti ivyo tikucita vikumukhwaska. (1 Yohane 4:16) Usange tikucita viheni, Yehova vikumuŵinya ndipo tikumukwiyiska. Para tikumbukenge fundo iyi, titherenge yayi para tikuyezgeka.
Umo Tingavunira Viwemi
18, 19. Ni fundo wuli iyo tikuyisanga pa Hoseya 8:7, ndipo yikafiskika wuli pa Ŵaisrayeli?
18 Tiyeni tiwone fundo yacinayi iyo tingasambira mu ucimi wa Hoseya. Fundo yake njakukhwaskana na umo tingavunira viwemi. Pakuyowoya za Ŵaisrayeli na uzereza uwo ŵakacitanga pakuleka kugomezgeka, Hoseya wakulemba kuti: “Ŵakuseŵa mphepo, ndipo tiŵavune kavuluvulu.” (Hoseya 8:7) Apa tikusangapo fundo iyo tikwenera kuyikumbuka. Fundo yake njakuti: Pali kukolerana pakati pa ivyo tikucita sono na ivyo viticitikirenge kunthazi. Kasi fundo iyi yikawoneka wuli kuti njaunenesko ku Ŵaisrayeli ŵambura kugomezgeka?
19 Apo ŵakacitanga zakwananga, Ŵaisrayeli ŵakaseŵanga viheni. Kasi ŵakatenge ŵalutilirenge kuseŵa viheni kwambura kuvuna viheni? Ŵakate ŵacigwenthenge yayi ceruzgo. Lemba la Hoseya 8:13 likuti: ‘[Yehova] wati wakumbuke ubendezi wawo, na kuŵalanga cifukwa ca zakwananga zawo.’ Pa Hoseya 9:17 tikuŵazga kuti: “Ciuta wane wati waŵataye, cifukwa ŵakawura kumupulikira Iye; ŵaŵenge ŵamuyingayinga mukati mwa mitundu.” Yehova wakati walangenge Ŵaisrayeli cifukwa ca zakwananga zawo. Cifukwa cakuti ŵakaseŵa viheni, ŵakenera kuvuna viheni. Ceruzgo ca Ciuta cikiza pa iwo mu 740 B.C.E., apo Ŵaasiriya ŵakapoka ufumu wa mafuko khumi wa Israyeli na kuŵatolera ku wuzga.
20. Kasi ivyo vikacitikira Ŵaisrayeli vikutisambizga vici?
20 Ivyo vikacitikira Ŵaisrayeli vikutisambizga unenesko wakuzirwa wakuti: Tikuvuna ivyo tikumija. Mazgu gha Ciuta ghakuticenjezga kuti: “Mungapusikikanga: Ciuta kuti ngwakusekeka cara; cifukwa ceneico munthu wakumija, ndico wati wavunenge.” (Ŵagalatiya 6:7) Para tikumija viheni, tivunenge viheni. Mwaciyelezgero, awo ŵakucita uzaghali, ŵavunenge vyakuŵinya. Uyo wakunanga kwambura kulapa, wazamulira zuŵa linyake.
21. Kasi tingavuna wuli viwemi?
21 Ipo kasi tingavuna wuli viwemi? Tingazgora fumbo ili mwa kupeleka ciyelezgero cipusu. Para mulimi wakukhumba kuvuna mpunga, kasi wangamija tirigu? Yayi! Wakwenera kumija ivyo wakukhumba kuzakavuna. Mwantheura, para tikukhumba kuvuna viwemi, tikwenera kumija viwemi. Kasi mukukhumba kulutilira kuvuna viwemi, kukhorwa na umoyo sono na kulindizga umoyo wamuyirayira mu caru ciphya ca Ciuta? Para ni nthena, mukwenera kulutilira kumija viwemi mwa kwenda na Ciuta ndiposo kulondezga malango ghake ghaurunji.
22. Kasi tasambira vici mu buku la Hoseya 1-5 Hoseya cipaturo 6 mupaka 9?
22 Mu buku la Hoseya cipaturo 6 mupaka 9, tasambira fundo zinayi izo zingatovwira kuti tende na Ciuta: (1) Kulapa kweneco kukuwoneka mu vyakucita, kuyowoya waka cara; (2) Ciuta wakukondwa na sembe pera yayi; (3) Yehova vikumuŵinya para ŵasopi ŵake ŵamugalukira; ndipo (4) kuti tivune viwemi, tikwenera kumija viwemi. Kasi vipaturo vinkhondi vyaumaliro mu buku ili la mu Baibolo vingatovwira wuli kuti tende na Ciuta?
Kasi Mungazgora Wuli?
• Kasi munthu wakulongora wuli kuti walapa nadi?
• Cifukwa wuli Adada ŵithu ŵa kucanya ŵakukondwa na sembe pera yayi?
• Kasi Ciuta wakujipulika wuli para ŵasopi ŵake ŵamuleka?
• Kasi tikwenera kumija vici kuti tivune viwemi?
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 15]
Nchifukwa wuli Yehova wakakana sembe za ŵanthu ŵake?
[Cithuzithuzi pa peji 16]
Kuti tivune viwemi, tikwenera kumija viwemi