Cifukwa Wuli Mwaŵanakazi Mukwenera Kujilambika ku Ŵafumu Ŵinu?
Cifukwa Wuli Mwaŵanakazi Mukwenera Kujilambika ku Ŵafumu Ŵinu?
“Mutu wa mwanakazi ni mwanalume.”—1 KOR. 11:3.
1, 2. (a) Kasi mpositole Paulosi wali kulemba vici pakuyowoya za ndondomeko ya umutu iyo Yehova wali kuŵika? (b) Kasi ni mafumbo wuli agho tidumbiskanenge mu nkhani iyi?
PAKUYOWOYA za ndondomeko iyo Yehova wali kuŵika, mpositole Paulosi wakalemba kuti, “mutu wa mwanalume waliyose ni Khristu,” ndipo “mutu wa Khristu ni Ciuta.” (1 Kor. 11:3) Mu nkhani iyo yajumpha, tikasambira kuti Yesu wakawonanga kuti ni mwaŵi kujilambika kwa Yehova Ciuta, uyo ni Mutu wake, kweniso kuti mutu wa ŵanalume mu mpingo ni Khristu. Khristu wakaŵa walusungu, wakuzika, waciwuravi, ndiposo wambura uryezi. Mikhaliro iyi ndiyo ŵanalume ŵakwenera kulongora mu mpingo, comenecomene ku ŵawoli ŵawo.
2 Kweni wuli pakuyowoya za ŵanakazi? Kasi mutu wawo ni njani? Paulosi wakalemba kuti: “Mutu wa mwanakazi ni mwanalume.” Kasi ŵanakazi ŵakwenera kughawona wuli mazgu agha? Kasi fundo iyi yikung’anamura kuti mwanakazi wakwenera kujilambika pekha para mfumu wake ni muteŵeti wa Yehova? Kasi kujilambika kukung’anamura kuti muwoli waleke kuyowoya maghanoghano ghake? Kasi mwanakazi wangacita wuli kuti walumbike?
“Tindimucitire Movwiri”
3, 4. Cifukwa wuli ndondomeko ya umutu njakuzirwa mu nthengwa?
3 Ciuta ndiyo wali kuŵika ndondomeko ya umutu. Pamasinda pa kulenga Adamu, Yehova wakati: “Nkhuwemi cara kuti munthu wakhale yekha; tindimucitire movwiri wakumwenelera.” Eva wakati walengeka waka, Adamu wakakondwa comene cifukwa wakasanga mubwezi kweniso wakovwirana nayo, ndipo wakati: “Uyu sono nchiwangwa ca viwangwa vyane na nyama ya nyama yane.” (Gen. 2:18-24) Adamu na Eva ŵakaŵa na mwaŵi wa kuŵa ŵapapi ŵa ŵanthu wose ŵakufikapo, awo ŵakatenge ŵakhalenge mwakukondwa kweniso kwamuyirayira mu paradiso.
4 Cifukwa cakuti ŵapapi ŵithu ŵakudankha ŵakagaluka, ŵakataya mwaŵi wa kukhala mu munda wa Edeni umo umoyo ukaŵa uwemi comene. (Ŵazgani Ŵaroma 5:12.) Kweni Ciuta wakalutilira nipera kuwona mfumu kuŵa mutu wa muwoli wake. Para ŵakutorana ŵakulondezga fundo iyi, ŵakukondwa comene ndipo ŵakutumbikika nga umo Yesu wakatumbikikira cifukwa ca kujilambika kwa Yehova, uyo ni Mutu wake. Pambere Yesu wandize pa caru capasi, ‘wakakondwanga pamaso pa [Yehova] lutaluta.’ (Zinth. 8:30) Ŵanalume ŵakutondeka kulongozga makora ŵawoli ŵawo cifukwa mbambura kufikapo. Ŵanakazi nawo ŵakutondeka kujilambika mwakufikapo cifukwa mbambura kufikapo. Kweni para ŵakutorana ŵakuyezgayezga kulondezga ndondomeko ya umutu, nthengwa yawo yikuŵa yakunothiska comene.
5. Cifukwa wuli ŵakutorana ŵakwenera kulondezga ulongozgi wa pa Ŵaroma 12:10?
5 Nthengwa yikwenda makora para ŵakutorana ŵakulondezga ulongozgi wa mu Malemba uwo Ŵakhristu wose ŵakwenera kulondezga, wakuti: “Mu kutemwa ŵabali, muŵe na mtima wacitemwa kwa yumoza na munyake. Pakulongora nchindi kwa yumoza na munyake, yambani ndimwe.” (Rom. 12:10) Kweniso ŵakutorana ŵakwenera kufwilirapo kulongora “lusungu kwa yumoza na munyake, mtima wa ciwuravi, [ndiposo] kugowokerana na mtima wose.”—Efe. 4:32.
Para Munyinu ni Muteŵeti wa Yehova Yayi
6, 7. Kasi cingacitika nchivici usange muwoli wakujilambika ku mfumu wake uyo ni muteŵeti wa Yehova yayi?
6 Wuli usange mfumu panji muwoli winu ni muteŵeti wa Yehova yayi? Kanandi mfumu ndiyo wakuŵa muteŵeti wa Yehova yayi. Para vili nthena, kasi muwoli wakwenera kucita wuli? Baibolo likuzgora kuti: “Imwe ŵawoli, muŵe ŵakujilambika ku ŵafumu ŵinu, mwakuti usange ŵanyake mbambura kupulikira mazgu, ŵawojeke kwambura mazgu kwizira mu makhaliro gha ŵawoli ŵawo, cifukwa ca kuŵa ŵakaboni ŵakuwona na maso makhaliro ghinu ghatuŵa pamoza na nchindi zikuru.”—1 Pet. 3:1, 2.
7 Mazgu gha Ciuta ghakuphalira ŵawoli kuti ŵalutilire kujilambika ku ŵafumu ŵawo nanga ŵangaŵa kuti ŵakuteŵetera Yehova yayi. Nkharo yiwemi ya muwoli yingaciska mfumu wake kuti wasande ico cikucitiska muwoli wake kuŵa na nkharo yiwemi. Ici cingakhuŵilizga mfumu kuti wambe kusambira unenesko, na kuŵa muteŵeti wa Yehova.
8, 9. Kasi muwoli uyo ni Mkhristu wangacitaci para mfumu wake wakutondeka kuwojeka na nkharo yiwemi?
8 Wuli usange mfumu uyo ni muteŵeti wa Yehova yayi wakutondeka kusintha? Malemba ghakuciska muwoli uyo ni Mkhristu kuti nyengo zose walongorenge nkharo yiwemi, nangauli nyengo zinyake cingaŵa cakusuzga. Mwaciyelezgero, pa 1 Ŵakorinte 13:4 tikuŵazga kuti: “Citemwa cikukhomezga.” Ntheura, cifukwa ca citemwa muwoli uyo ni Mkhristu wakwenera kulutilira ‘kujicefya, kuzika, kukhomezga, na kuzizipizga.’ (Efe. 4:2) Nanga pangaŵa suzgo wuli, mzimu utuŵa ungawovwira Mkhristu kuti walutilire kulongora nkharo yiwemi.
9 Paulosi wakati: “Mu vinthu vyose, nili na nkhongono mwa uyo wakunipa nkhongono.” (Fil. 4:13) Mzimu wa Ciuta ungawovwira Mkhristu kucita vinthu ivyo payekha wangatondeka. Mwaciyelezgero, para mu nthengwa yumoza ngwankhaza, munyake nayo wangakhumba kuwezgera. Kweni Baibolo likuphalira Ŵakhristu wose kuti: “Kuwezgera munthu uheni pa uheni cara. . . . Pakuti kuli kulembeka: ‘Nduzga ni zane; nizamuwezgera, wakuti Yehova.’” (Rom. 12:17-19) Pa 1 Ŵatesalonika 5:15 napo pali ulongozgi wakuti: “Muwoneseske kuti paŵavye yumoza wakuwezgera munyake uheni pa uheni, kweni nyengo zose londezgani ico nchiwemi kwa yumoza na munyake kweniso ku ŵanji wose.” Mzimu wa Ciuta ungatovwira kuti ticite vinthu ivyo patekha tingatondeka. Ipo nchakwenelera kulomba mzimu wa Ciuta kuti utovwire.
10. Kasi Yesu wakacita nawo wuli ŵanthu awo ŵakamuyowoyera panji kumucitira viheni?
10 Umo Yesu wakacitiranga na ŵanthu awo ŵakamuyowoyera panji kumucitira vinthu viheni nchiyelezgero ciwemi kwa ise. Lemba la 1 Petrosi 2:23 likuti: “Apo wakatukikanga, wakawezgera kutuka cara. Apo wakayuzgikanga, wakafingiranga cara, kweni wakajipelekanga kwa uyo wakweruzga mwaurunji.” Tikuciskika kuti ticitenge nga ni Yesu. Ntheura, lekani kukhuŵara na nkharo ziheni za ŵanji. Ŵakhristu wose ŵakuciskika kuŵa na “mtima wa ciwuravi, ŵakujiyuyura, ŵakuwezgera uheni pa uheni cara, nesi kutuka pa kutuka.”—1 Pet. 3:8, 9.
Kasi Mukwenera Kukhala Waka Cete?
11. Kasi ŵanakazi ŵanyake ŵali na mwaŵi wuli?
11 Kasi kujilambika ku ŵafumu kukung’anamura kuti ŵanakazi ŵaleke kuyowoya maghanoghano ghawo? Yayi. Mwakuyana na ŵanalume, ŵanakazi nawo Yehova wakuŵapa milimo yapadera. Ghanaghanirani waka za mwaŵi wa kukawusa na Khristu kucanya nga ni mathemba ndiposo ŵasembe uwo ŵa 144,000 ŵali nawo. Ŵanyake mwa ŵanthu aŵa mbanakazi. (Gal. 3:26-29) Nchakuwonekerathu kuti Yehova wapeleka mulimo wapacanya comene ku ŵanakazi.
12, 13. Mphawuli apo ŵanakazi ŵakacima?
12 Mwaciyelezgero, mu nyengo yakale, ŵanakazi ŵanyake ŵakacimanga. Lemba la Joel 2:28, 29 likuti: “Ndamkupungulira mzimu wane pa ŵanthu wose; ŵana ŵinu ŵanalume na ŵana ŵinu ŵanakazi ŵamkucima, . . . Nanga ndi pa ŵateŵeti ŵinu na ŵateŵetikazi mu mazuŵa agho, ndipungulirenge mzimu wane.”
13 Ŵanji mwa ŵasambiri pafupifupi 120 awo ŵakawungana mu Yerusalemu pa Pentekoste mu 33 C.E. ŵakaŵa ŵanakazi. Nawo Ciuta wakaŵapungulira mzimu wake. Lekani Petrosi pakukora mazgu gha nchimi Joyeli, wakati: “Ici ndico cikayowoyeka kwizira mwa nchimi Joyeli, ‘Ndipo mu mazuŵa ghaumaliro,’ wakuti Ciuta, ‘Nizamupungulira mzimu wane pa mtundu uliwose wa munthu, ndipo ŵana ŵinu ŵasepuka na ŵana ŵinu ŵasungwana ŵazamucima . . . nizamupungulira mzimu wane nanga mpha ŵazga ŵane ŵanalume na pa ŵazga ŵane ŵanakazi, ndipo ŵazamucima.’”—Mil. 2:16-18.
14. Kasi ŵanakazi ŵakawovwira wuli pakuthandazga Cikhristu?
14 Mu nyengo ya ŵapositole, ŵanakazi ŵakawovwira comene pakuthandazga Cikhristu. Ŵakapharazganga Ufumu wa Ciuta kweniso ŵakacitanga vinthu vinyake kuti ŵawovwire pa mulimo wa kupharazga. (Luka 8:1-3) Mwaciyelezgero, mpositole Paulosi wakati Febe ‘wakateŵeteranga mu mpingo uwo ukaŵa mu Kenkereya.’ Pakutawuzga ŵanchito ŵanyake, Paulosi wakazunura ŵanakazi ŵanandi ŵakugomezgeka, ŵanji ŵa iwo ni ‘Turufina na Turufosa, ŵanakazi awo ŵakafukafuka comene mu Fumu.’ Wakazunuraso ‘Peresisi, pakuti mwanakazi uyu wakacita milimo yinandi mu Fumu.’—Rom. 16:1, 12.
15. Kasi ŵanakazi ŵakucita milimo wuli pakuthandazga Cikhristu?
15 Mazuŵa ghano, ŵanakazi ŵa misinkhu yakupambanapambana ndiwo mbanandi pakati pa gulu la ŵanthu ŵakujumpha 7 miliyoni awo ŵakupharazga Ufumu wa Ciuta pa caru cose capasi. (Mat. 24:14) Ŵanandi ŵa iwo ŵakucita upayiniya wanyengozose, umishonale, ndipo ŵanji ŵakuteŵetera pa Beteli. Davide wakimba kuti: “Yehova wakulangura dango; wumba wa [ŵanakazi] awo ŵakathuwuska makani ngukuru.” (Sal. 68:11) Mazgu agha ngaunenesko nadi. Yehova wakuzirwiska mulimo wa kupharazga makani ghawemi uwo ŵanakazi ŵakucita pa kufiska khumbo lake. Ntheura, dango lakuti ŵadumbu ŵajilambikenge likung’anamura kuti ŵakhalenge waka cete yayi.
Ŵanakazi Ŵaŵiri Awo Ŵakayowoya
16, 17. Kasi ivyo Sara wakacita vikulongora wuli kuti ŵanakazi ŵakwenera kukhala waka cete yayi mu nthengwa?
16 Usange Yehova wakupa ŵanakazi milimo, kasi pali cifukwa ico ŵafumu ŵangatondekera kufumba dankha ŵawoli ŵawo para ŵakusankha cakucita? Ŵangacita makora kuŵafumba. Malemba ghakuyowoya za ŵanakazi ŵaŵiri awo ŵakayowoya panji kucitapo kanthu nangauli ŵakafumba dankha ŵafumu ŵawo yayi. Tiyeni tiwone ivyo ŵakacita.
17 Sara, muwoli wa Abrahamu, wakakosera kuphalira mfumu wake kuti wacimbizge muzgakazi wake pamoza na mwana wake cifukwa ŵakaŵavya nchindi. “Cinthu ici cikaŵa cakukwiyiska Abrahamu,” kweni Ciuta wakakolerana na ivyo Sara wakayowoya. Yehova wakaphalira Abrahamu kuti: “Cileke kukukwiyiska cifukwa ca kapungwe, na cifukwa ca muzgakazi wako; mu vyose ivyo Sara wanene kwa iwe, pulikira mazgu ghake.” (Gen. 21:8-12) Abrahamu wakapulikira Yehova, wakategherezga kwa Sara, ndipo wakacita ivyo wakayowoya.
18. Kasi Abigelu wakacita vici?
18 Wonaniso ivyo Abigelu, muwoli wa Nabala wakacita. Apo Davide wakacimbiranga Themba Sauli, kwa kanyengo wakakhala pafupi na apo pakaŵa viŵeto vya Nabala. M’malo mwa kutorapo viŵeto ivi, Davide na ŵanalume ŵake ŵakavivikilira. Kweni Nabala “wakaŵa wa msinjiro ndipo na muheni mu maluso ghake,” ndipo “wakaŵasunjizga” ŵanalume ŵa Davide. Nabala wakaŵaso “cindere.” Apo ŵanalume ŵa Davide ŵakamupempha kuti waŵapeko cakurya, Nabala wakakana. Kasi Abigelu wakacita wuli wati wapulika ivyo vikacitika? Kwambura kuphalira Nabala, mwaluŵiro Abigelu “wakatora vingwa makumikhumi ghaŵiri, na mathumba ghaŵiri gha vinyo, na mberere zinkhondi zakukomerathu, na miyeso yinkhondi ya tirigu wakukazinga, na makhunje gha mpheska ghakomira makumikhumi, na tuvingwa twa mikuyu makumikhumi ghaŵiri,” wakapeleka kwa Davide na ŵanalume ŵake. Kasi Abigelu wakacita ciwemi? Baibolo likuti: “Yehova wakamutimba Nabala, wakafwa.” Mazuŵa ghakati ghalutapo Davide wakatora Abigelu.—1 Sam. 25:3, 14-19, 23-25, 38-42.
‘Mwanakazi Uyo Tiwalumbike’
19, 20. Kasi mwanakazi wakulumbika para wakucita vici?
19 Malemba ghakulumba ŵawoli awo ŵakucita vinthu nga umo Yehova wakukhumbira. Buku la Zintharika likulumba “mwanakazi wamagomezgeka” na mazgu ghakuti: “Mtengo wake ukujumpha mtengo wa mawe ghaswesi ghamtengo. Mtima wa mfumu wake ukumugomezga wantheura, ndipo kuti tiwaleke kuwona phindu cara. Mwanakazi wantheura tiwamucitilenge viwemi, viheni cara, mazuŵa ghose gha umoyo wake.” Nakuti wakujura “mulomo wake na vinjeru, ndipo mu lulimi lwake muli dango la lusungu. Wakulaŵiska makora mendero gha mbumba yake, ndipo kuti wakurya vyakurya vya ukata cara. Ŵana ŵake ŵakuwuka na kumucema wakutumbikika; mfumu wake naye wakumulumba.”—Zinth. 31:10-12, 26-28.
20 Kasi mwanakazi wakulumbika para wakucita vici? Lemba la Zintharika 31:30 likuti: “Uwemi ungapusika ndipo utozi panji ngwawaka, kweni mwanakazi uyo wakumopa Yehova tiwalumbike.” Padera pa kopa Yehova, ŵanakazi ŵakwenera kulondezga ndondomeko ya umutu. “Mutu wa mwanakazi ni mwanalume,” “mutu wa mwanalume waliyose ni Khristu,” ndipo “mutu wa Khristu ni Ciuta.”—1 Kor. 11:3.
Wongani Vyawanangwa vya Ciuta
21, 22. (a) Kasi Ŵakhristu ŵakutorana ŵali na vifukwa wuli vyakuwongera Ciuta? (b) Cifukwa wuli tikwenera kucindika ndondomeko ya Yehova yakukhwaskana na mazaza ndiposo umutu? (Wonani bokosi pa peji 17.)
21 Ŵakhristu awo mbakutorana ŵali na vifukwa vinandi vyakuwongera Ciuta. Ŵangacitira vinthu pamoza nga mbakutorana. Comenecomene ŵangawonga Yehova kuti ŵali kusanga munyawo wa mu nthengwa, uyo ŵakusopera nayo lumoza. (Ruth 1:9; Mika 6:8) Yehova wakumanya makora ico cikukhumbikwa kuti nthengwa yende makora cifukwa ndiyo wali kwambiska. Nyengo zose para mukucita vinthu nga umo wakukhumbira, ‘cimwemwe ca Yehova ciŵenge nkhongono zinu,’ nangauli muli mu caru ca masuzgo ici.—Neh. 8:10.
22 Kuti mfumu waŵe mutu uwemi wakwenera kutemwa muwoli wake nga umo wakujitemwera. Para muwoli uyo wakopa Ciuta wakovwira mfumu wake ndiposo kumucindika, mfumu wake wamutemwenge. Cakuzirwa comene nchakuti nthengwa yawo yiwovwirenge kuti ŵanji ŵalumbe Yehova, Ciuta withu.
Kasi Mukukumbuka?
• Kasi ndondomeko ya Yehova ya umutu na kujilambika njakuti wuli?
• Cifukwa wuli ŵakutorana ŵakwenera kucindikana?
• Kasi muwoli wakwenera kucitaci para mfumu wake wakuteŵetera Yehova yayi?
• Cifukwa wuli ŵafumu ŵakwenera kudumbiskana dankha na ŵawoli ŵawo para ŵakukhumba kucita cinthu cinyake cikuru?
[Mafumbo]
[Bokosi pa peji 17]
Cifukwa Wuli Tikwenera Kucindika Awo Ciuta Waŵapa Mazaza?
Yehova wali kuŵika ndondomeko yakuti vilengiwa vinyake vyamahara vilongozgenge. Yehova wali kucita nthena kuti ŵangelo ndiposo ŵanthu ŵasange candulo. Ndondomeko iyi yikovwira kuti ŵacitenge vinthu mwawanangwa ndiposo kucindika Ciuta mwakukolerana.—Sal. 133:1.
Ŵakhristu ŵakuphakazgika ŵakumanya kuti Yesu Khristu wali na mazaza ndipo ŵakujilambika ku udangiliri wake. (Efe. 1:22, 23) Cifukwa ca kumanya ndiposo kuzomerezga kuti Yehova wali na mazaza, “Mwana nayo wazamujilambika kwa Uyo wakalambika vinthu vyose kwa iyo, mwakuti Ciuta waŵe vinthu vyose kwa waliyose.” (1 Kor. 15:27, 28) Ipo nchakwenelera kuti ŵanthu awo ŵakuteŵetera Ciuta ŵajilambikenge ku udangiliri mu mpingo ndiposo mu mbumba. (1 Kor. 11:3; Heb. 13:17) Para tikujilambika tikusanga candulo cifukwa tikuŵa paubwezi na Yehova ndipo wakutitumbika.—Yes. 48:17.
[Cithuzithuzi pa peji 13]
Lurombo lungawovwira muwoli uyo ni Mkhristu kulongora nkharo yiwemi
[Vithuzithuzi pa peji 15]
Yehova wakuzirwiska ivyo ŵanakazi ŵakucita pakuthandazga Ufumu