Gomezgani Yehova, Ciuta wa “Zinyengo na Vigaŵa vya Vilimika”
Gomezgani Yehova, Ciuta wa “Zinyengo na Vigaŵa vya Vilimika”
“Wakusintha zinyengo na vigaŵa vya vilimika; wakusezga mathemba na kwimika mathemba.”—DAN. 2:21.
KASI MUNGAZGORA WULI?
Kasi cilengiwa na maucimi agho ghali kufiskika vikulongora wuli kuti Yehova wakusunga comene nyengo?
Kasi kumanya kuti Yehova ni Ciuta wa “zinyengo na vigaŵa vya vilimika” kukuticiska kucitaci?
Cifukwa wuli tikuti Yehova wakulongozgeka na vinthu ivyo vikucitika mu caru yayi nesi mapulani gha ŵanthu?
1, 2. Nchivici ico cikulongora kuti Yehova wakuyimanya makora nyengo?
YEHOVA CIUTA wakapeleka vinthu vyakumanyira nyengo pambere wandalenge munthu. Pa zuŵa lacinayi la kulenga, Ciuta wakati: “Kuŵeko miyuni mu mlengalenga wa mtambo yakupatulanya muhanya na usiku; yiŵenge vimanyikwiro vya nyengo, na mazuŵa na vilimika.” (Gen. 1:14, 19, 26) Mwakukolerana na khumbo la Yehova, ivi vikacitika nadi.
2 Ndipouli, mpaka sono ŵasayansi ŵakutondeka kuyilongosora makora nyengo. Buku linyake likuti: “Nyengo nchimoza mwa vinthu vyakusuzga comene kuvipulikiska. Palije uyo wangalongosora kuti nyengo nchakuti.” Kweni Yehova wakuyimanya makora nyengo. Nakuti, ndiyo “wakalenga mitambo, . . . wakawumba caru na kucicita.” Kweniso Yehova ‘wakupharazga vya umaliro kwamba ku mtendeko ndipo na vyapakwamba kuya na ku ivyo vindacitike.’ (Yes. 45:18; 46:10) Kuti tikhozge cipulikano cithu mwa Yehova na mu Mazgu ghake, Baibolo, tiyeni tiwone umo cilengiwa ndiposo maucimi agho ghali kufiskika kale vikulongolera kuti Yehova wakusunga comene nyengo.
CILENGIWA CIKUKHOZGA CIPULIKANO CITHU MWA YEHOVA
3. Kasi mapulaneti na nyenyezi vikulongora wuli kuti vikusunga comene nyengo?
3 Vinthu vinandi ivyo Yehova wali kulenga, vicoko na vikuru wuwo, vikusunga comene nyengo. Mwaciyelezgero, mapulaneti na nyenyezi vikwenda mwakulondezga nyengo. Vinthu ivi vyawovwira ŵanthu kumanya zinyengo ndiposo vikulongozga ŵanthu awo ŵali pa ulendo. Yehova, Mlengi wa vinthu vyakugomezgeka pa nkhani ya “nyengo” ivi “ngwakukhora [nadi] mu nkhongono” ndipo ngwakwenelera kupokera malumbo.—Ŵazgani Yesaya 40:26.
4. Kasi umo vyamoyo vikusungira nyengo vikulongora wuli vinjeru vya Ciuta?
4 Vyamoyo navyoso vikulongora kuti vikusunga nyengo. Vyakumera vinandi vikwendera nyengo kuti vipambike. Vinyama navyo vikwendera nyengo pakubaba. Mwakawiro, viyuni vinandi vikumanya nyengo yakwendera kufuma ku malo ghanyake kuluta ku ghanyake. (Yer. 8:7) Ŵanthu nawo ŵakwendera nyengo ya maora 24, ŵakumanya kuti sono kwafipa, sono kwaca. Para munthu wenda mtunda utali mu ndege ndipo wajumpha mu vyaru ivyo vili na nyengo zakupambana, pangatora mazuŵa kuti thupi lake likolerane na nyengo izi. Nadi, viyelezgero vinandi vya umo vilengiwa vikusungira nyengo, vikulongora nkhongono na vinjeru vya Ciuta wa “zinyengo na vigaŵa vya vilimika.” (Ŵazgani Salmo 104:24.) Yehova, uyo ni Ciuta wakusunga comene nyengo, ngwavinjeru ndiposo ngwankhongono comene. Tili na cigomezgo cose kuti wafiskenge khumbo lake.
MAUCIMI AGHO GHAKUFISKIKA PA NYENGO YAKE GHAKUKHOZGA CIPULIKANO CITHU
5. (a) Kasi tingavimanya wuli vinthu ivyo vicitikirenge ŵanthu munthazi? (b) Cifukwa wuli Yehova wakuyowoyerathu ivyo vicitikenge munthazi na nyengo iyo vizamucitikira?
5 Cilengiwa cikutisambizga vinandi vyakukhwaskana na ‘makhaliro ghambura kuwoneka’ gha Yehova, kweni cikutipa yayi zgoro la fumbo lakuzirwa lakuti, Kasi nchivici ico cicitikirenge ŵanthu munthazi? (Rom. 1:20) Kuti tisange zgoro la fumbo ili, tikwenera kusambira ivyo Ciuta wali kuyowoya mu Mazgu ghake, Baibolo. Para tikulisanda, tikusanga maucimi agho ghakufiskika pa nyengo yake. Yehova wakuyowoyerathu ivyo vicitikenge munthazi cifukwa wakuwonerathu vyamunthazi. Kweniso, ivyo Malemba ghali kuyowoyerathu, vikucitika pa nyengo yake cifukwa Yehova Ciuta wakupangiska vinthu kuti vicitike mwakuyana na khumbo lake ndiposo pa nyengo iyo watema.
6. Nchivici ico cikulongora kuti Yehova wakukhumba kuti timanye umo maucimi gha mu Baibolo ghazamufiskikira?
6 Yehova wakukhumba kuti ŵasopi ŵake ŵapulikiskenge maucimi gha mu Malemba na kusanga nagho candulo. Nangauli Ciuta wakuwona nyengo nga umo ise tikuyiwonera yayi, kweni para wakuyowoyerathu kuti cinthu cinyake cizamucitika pa nyengo yakutemeka, wakuyowoya mu nthowa yakuti tipulikiske. (Ŵazgani Salmo 90:4.) Mwaciyelezgero, buku la Uvumbuzi likuyowoya za “ŵangelo ŵanayi” awo “ŵakanozgekera ora, zuŵa, mwezi na cilimika,” ndipo nyengo izi tikuzimanya makora. (Uvu. 9:14, 15) Cipulikano cithu cikukhora mwa Ciuta wa “zinyengo na vigaŵa vya vilimika” ndiposo mu Mazgu ghake, para tikuwona umo maucimi ghakafiskikira pa nyengo yake. Tiyeni tiwone viyelezgero vicoko waka.
7. Kasi umo ucimi wa Yeremiya wakuyowoya za Yerusalemu na Yuda ukafiskikira, ukulongora wuli kuti Yehova wakusunga comene nyengo?
7 Cakwamba tiyeni tiwone ivyo vikacitika mu vilimika vya m’ma 600 B.C.E. “Mu cilimika cacinayi ca Yehoyakimu mwana wa Yosiya, themba la Yuda,” mazgu gha Yehova “ghakiza kwa Yeremiya kunena ŵanthu wose ŵa kwa Yuda.” (Yer. 25:1) Yehova wakayowoyerathu kuti Yerusalemu waparanyikenge ndipo Ŵayuda ŵazamutolekera ku Babuloni. Uku, ‘ŵamuteŵetera themba la Babuloni vilimika makuni ghankhondi na ghaŵiri.’ Ŵasilikari ŵa Babuloni ŵakaparanya Yerusalemu mu 607 B.C.E., ndipo Ŵayuda ŵakatolekera nadi ku Babuloni. Kweni nchivici cikacitika vilimika 70 vikati vyamara? Yeremiya wakacima kuti: “Wakuti ntheura Yehova; Para vyamara vilimika makumi ghankhondi na ghaŵiri ku Babuloni, nditi ndimwendereni imwe, na kufiska mazgu ghane ghawemi pa imwe kumuwezgerani ku malo ghano.” (Yer. 25:11, 12; 29:10) Ucimi uwu ukafiskika pa nyengo yake, mu 537 B.C.E. pamanyuma pakuti Ŵamedi na Ŵaperesiya ŵafwatura Ŵayuda ku Babuloni.
8, 9. Kasi maucimi gha Daniyeli ghakuyowoya za kwiza kwa Mesiya ndiposo kukhazikiskika kwa Ufumu kucanya ghakulongora wuli kuti Yehova ni Ciuta wa “zinyengo na vigaŵa vya vilimika”?
8 Wonani ucimi unyake wakuyowoya za ŵanthu ŵa Ciuta ŵa mu nyengo yakale. Vilimika pafupifupi viŵiri pambere Ŵayuda ŵandawukeko ku Babuloni, Ciuta wakayowoyerathu kwizira mwa nchimi Daniyeli kuti Mesiya wazamuwoneka para pajumpha vilimika 483 kufuma apo languro la kuzengaso Yerusalemu lizamupelekekera. Themba la Ŵamedi na Ŵaperesiya likapeleka languro ili mu 455 B.C.E. Vilimika 483 vikati vyajumphapo, mu 29 C.E., Yesu wa ku Nazarete wakaphakazgika na mzimu utuŵa pa nyengo iyo wakabapatizikanga ndipo wakaŵa Mesiya. a—Neh. 2:1, 5-8; Dan. 9:24, 25; Luka 3:1, 2, 21, 22.
9 Sono wonani ivyo Malemba ghakayowoyerathu vyakukhwaskana na Ufumu. Ucimi wa mu Baibolo ukayowoyerathu kuti Ufumu wa Mesiya uzamwamba kuwusa kucanya mu 1914. Baibolo likayowoya za “cimanyikwiro” ca kuŵapo kwa Yesu. Likayowoya za nyengo iyo Satana wazamuŵa kuti wacimbizgika kucanya na kupeleka masuzgo ghanandi pa caru capasi. (Mat. 24:3-14; Uvu. 12:9, 12) Maucimi ghanyake gha mu Baibolo ghakutovwira kumanya nyengo yeneco apo ‘nyengo zakutemeka za mitundu zikafiskikira’ ndipo Ufumu ukamba kuwusa kucanya. Nyengo iyi ni 1914.—Luka 21:24; Dan. 4:10-17. b
10. Ni vinthu wuli vyamunthazi ivyo vicitikenge pa nyengo yake?
10 Sonosono apa kuŵenge “suzgo yikuru” iyo Yesu wakayowoyerathu. Para suzgo iyi yajumpha, Yesu wazamuwusa kwa Vilimika Cikwi. Tikukayika yayi kuti vinthu ivi vizamucitika pa nyengo yake. Pa nyengo iyo Yesu wakaŵa pa caru capasi, Yehova wakaŵa kuti watema kale ‘zuŵa na ora’ apo vinthu ivi vizamucitikira.—Mat. 24:21, 36; Uvu. 20:6.
‘JIGULIRANI NYENGO’
11. Kasi tikwenera kucitaci usange tikumanya kuti tili mu mazuŵa ghaumaliro?
11 Kasi tikwenera kucita wuli cifukwa ca kumanya kuti Ufumu uli kwamba kuwusa ndiposo kuti tili mu “mazuŵa ghaumaliro”? (Dan. 12:4) Ŵanandi ŵakuwona kuti vinthu vikuhenipirahenipira pa caru kweni ŵakutondeka kumanya kuti vinthu ivi vikufiska ucimi wa mu Baibolo wakuyowoya za mazuŵa ghaumaliro. Ŵanji ŵakughanaghana kuti masuzgo ghafikenge paheni comene. Ŵanji ŵakugomezga kuti ŵanthu ŵawovwirenge kuti paŵe “bata na mtende.” (1 Tes. 5:3) Ise ke? Usange tikumanya kuti tili mu mazuŵa ghaumaliro gha caru ca Satana, ipo mu nyengo iyo yakhalako tikwenera kufwilirapo kuteŵetera Ciuta wa “zinyengo na vigaŵa vya vilimika,” na kovwira ŵanji kuti ŵamumanye. (2 Tim. 3:1) Tikwenera kugwiliskira nchito nyengo yithu mwamahara.—Ŵazgani Ŵaefeso 5:15-17.
12. Kasi tingasambirako vici ku ivyo Yesu wakayowoya vyakukhwaskana na mazuŵa gha Nowa?
12 Nchipusu yayi ‘kujigulira nyengo’ mu caru ico cili na vyakutimbanizga vinandi. Yesu wakacenjezga kuti: “Umo ghakaŵira mazuŵa gha Nowa, ntheura ndimo kuŵapo kwa Mwana wa munthu kuzamuŵira.” Kasi mazuŵa gha Nowa ghakaŵa wuli? Ciuta wakayowoyerathu kuti waparanyenge caru ca mu nyengo ya Nowa. Wakati ŵanthu ŵaheni ŵazamuparanyika na maji gha Ciwowota ca pa caru cose. Pakuŵa “mupharazgi wa urunji,” Nowa wakapharazga uthenga wa Ciuta ku ŵanthu ŵa mu nyengo yake. (Mat. 24:37; 2 Pet. 2:5) Kweni “ŵakaryanga na kumwa, ŵanalume ŵakatoranga na ŵanakazi kutengwa, . . . ndipo ŵakaŵikako mahara cara mpaka ciwowota cikiza na kuŵayora wose.” Ntheura Yesu wakacenjezga ŵalondezgi ŵake kuti: “Imwe namwe muŵe ŵakunozgeka, cifukwa pa ora ilo mukughanaghana kuti ndilo cara, Mwana wa munthu wakwiza.” (Mat. 24:38, 39, 44) Tikwenera kuŵa ŵakunozgeka nga ni Nowa, tingaŵanga nga ni ŵanthu ŵa mu nyengo ya Nowa yayi. Nchivici ico citovwirenge kuti tiŵe ŵakunozgeka?
13, 14. Kasi tikwenera kukumbuka vici vyakukhwaskana na Yehova kuti timuteŵetere mwakugomezgeka apo tikulindilira nyengo iyo Mwana wa munthu wizirenge?
13 Nangauli Mwana wa munthu wizenge pa ora ilo ise tikughanaghana yayi, kweni tikwenera kukumbuka kuti Yehova wakusunga comene nyengo. Yehova wakusankha yekha nyengo yakucitira vinthu kuti khumbo lake licitike. Wakucita ntheura kwali mu caru mungaŵa kuti mukucitika vinthu wuli, kwali nanga ŵanthu ŵangaŵa na mapulani wuli. (Ŵazgani Daniel 2:21.) Nakuti, lemba la Zintharika 21:1 likutiphalira kuti: “Mtima wa themba uli mlonga wa maji mu woko la Yehova; Iye wakuwuzgolera kwenekuko wakukhumba.”
14 Yehova wangapangiska kuti vinthu vinyake vicitike mwakuti wafiske khumbo lake pa nyengo yakutemeka. Vinthu vinandi ivyo vyasintha mu caru vikufiska ucimi, comenecomene wakukhwaskana na kupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa Ciuta pa caru cose capasi. Ghanaghanirani vya kuwa kwa boma la Soviet Union na ivyo vikacitika pamanyuma pake. Mbanthu ŵacoko comene awo ŵakaghanaghananga kuti ndyali zingasintha mwaluŵiro nthena. Kweni, cifukwa cakuti vinthu vikusintha, sono makani ghawemi ghakupharazgika mu vyaru vinandi ivyo kale mulimo withu ukakanizgikanga. Ntheura, mulimose umo vingaŵira, tiyeni tijigulire nyengo kuti titeŵetere Ciuta wa “zinyengo na vigaŵa vya vilimika” mwakugomezgeka.
LONGORANI CIPULIKANO MWA YEHOVA, PAKUŴA CIUTA WAKUSUNGA NYENGO
15. Kasi tingalongora wuli cipulikano para gulu lasintha fundo zinyake?
15 Tikwenera kuŵa na cipulikano mwa Yehova pakuŵa Ciuta wakusunga nyengo, kuti tilutilire kupharazga makani ghawemi gha Ufumu mu mazuŵa ghaumaliro agha. Pakuti vinthu vikusintha mu caru, nyengo zinyake pangakhumbikwira kuti tisinthe nthowa zakupharazgira. Nyengo zinyake gulu lingasintha vinthu vinyake kuti litovwire pa umo tingapharazgira makora makani ghawemi gha Ufumu. Tikulongora kuti tili na cipulikano mwa Ciuta wa “zinyengo na vigaŵa vya vilimika” para tikukolerana na fundo izo gulu lasintha apo tikuteŵetera mwakugomezgeka mwakulongozgeka na Mwana wake, uyo ni “mutu wa mpingo.”—Efe. 5:23.
16. Cifukwa wuli tikugomezga kuti Yehova watovwirenge pa nyengo yakwenelera?
16 Yehova wakukhumba kuti tilombenge kwa iyo nyengo yiliyose na kugomezga kuti ‘watovwirenge pa nyengo yakwenelera.’ (Heb. 4:16) Asi fundo iyi yikulongora kuti Ciuta wakutemwa waliyose wa ise payekha? (Mat. 6:8; 10:29-31) Tikulongora kuti tili na cipulikano mwa Yehova Ciuta para tikulomba wovwiri kwa iyo nyengo zose na kucita mwakukolerana na malurombo ghithu ndiposo ulongozgi wake. Kweniso, tikukumbuka kulombera Ŵakhristu ŵanyithu.
17, 18. (a) Kasi sonosono apa Yehova wacitenge nawo wuli ŵalwani ŵake? (b) Kasi nchipingo wuli ico tikwenera kugega?
17 Sono ni nyengo ‘yakusunkhunyikira cara mu cipulikano’; ni nyengo yakuŵira ŵankhongono mwa kuŵa na cipulikano. (Rom. 4:20) Ŵalwani ŵa Ciuta, awo ni Satana na ŵanthu ŵake ŵakuyezga kulekeska mulimo uwo Yesu wali kupeleka ku ŵalondezgi ŵake. (Mat. 28:19, 20) Nangauli Dyabulosi wakutiwukira, tikumanya kuti Yehova ni “Ciuta wamoyo, uyo ni Mponoski wa ŵanthu ŵa mitundu yose, comene awo ŵakupulikana.” “Wakumanya kuŵathaska ku ciyezgo ŵanthu awo ŵakusopa Ciuta mwakujipeleka.”—1 Tim. 4:10; 2 Pet. 2:9.
18 Sonosono apa, Yehova wawuskengepo mgonezi uheni uwu. Nangauli wandatiphalire vyose ndiposo nyengo yeneco apo wazamuwuskirapo mgonezi uheni, tikumanya kuti pa nyengo yakwenelera, Khristu wazamuparanya ŵalwani ŵa Ciuta, ndipo muwuso wa Yehova uzamumanyikwa kuti ndiwo ngwakwenelera. Ntheura, tingabudiska comene usange tingatondeka kumanya “nyengo na vigaŵa vya vilimika” ivyo tilimo. Mphanyi taleka kuwira mu cipingo ca kughanaghana kuti “vinthu vyose vikulutilira ntheura pera kufuma pa kwamba kwa cilengiwa.”—1 Tes. 5:1; 2 Pet. 3:3, 4.
‘LINDILIRANI’
19, 20. Cifukwa wuli tikwenera kulindilira Yehova?
19 Khumbo lakwamba la Yehova Ciuta likaŵa lakuti ŵanthu ŵasambirenge kwamuyirayira vyakukhwaskana na iyo ndiposo cilengiwa cake cakutowa. Lemba la Mupharazgi 3:11 likuti: “[Yehova] wacita vyose vyakutowa mu nyengo yake; ndiposo wimika vya muyirayira mu mtima wa munthu, ndipouli palije munthu wangamanyiska mulimo wakucitika na Ciuta kwamba ku jando kufikira ku umaliro.”
20 Tili ŵakukondwa comene kuti Yehova wandasinthe khumbo lake lakukhwaskana na ŵanthu. (Mal. 3:6) Ciuta ‘wakusintha cara, wakupambana na mfwiri, uwo ukuzgoka.’ (Yak. 1:17) Mfwiri ukusintha cifukwa cakuti caru cikuzingilira, kweni Yehova wakusintha yayi. Yehova ni “Themba lamuyirayira.” (1 Tim. 1:17) Ntheura, tiyeni ‘tilindilire Ciuta wa ciponosko’ cithu. (Mika 7:7) Nadi, “khwimani, mitima yinu yiŵe yakuganga, mose imwe mukumugomezga Yehova.”—Sal. 31:24.
[Mazgu ghamusi]
a Wonani buku la Samalani Ulosi wa Danieli! peji 186-195.
b Wonani buku la Samalani Ulosi wa Danieli! peji 94-97.
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 19]
Daniyeli wakaŵa na cipulikano cakuti ucimi uwo Ciuta wakamuphalira ufiskikenge
[Cithuzithuzi pa peji 21]
Kasi mukugwiliskira nchito makora nyengo kuti mucite khumbo la Yehova?
