Kasi Mukuwonga Nadi Cawanangwa ca Ciuta ca Nthengwa?
Kasi Mukuwonga Nadi Cawanangwa ca Ciuta ca Nthengwa?
“Yehova wamupeni [cawanangwa] kuti musange cipumulo, yose wa imwe, mu nyumba ya mfumu wake.”—RUTH 1:9.
SANGANI MAZGORO:
Cifukwa wuli tingayowoya kuti ŵateŵeti ŵa mu nyengo yakale ŵa Ciuta ŵakawonganga cawanangwa ca nthengwa?
Kasi tikumanya wuli kuti Yehova wakukhwaskika na umo tikusankhira wakuti titorane nayo?
Kasi ni ulongozgi wuli wa mu Baibolo wakukhwaskana na nthengwa uwo mwasimikizga kuti muwulondezgenge mu umoyo winu?
1. Longosorani umo Adamu wakajipulikira wati wapika muwoli.
“UYU sono nchiwangwa ca viwangwa vyane na nyama ya nyama yane; tiwathyike Mwanakazi, cifukwa wakatoleka ku mwanalume.” (Gen. 2:23) Adamu, ndiyo wakayowoya mazgu agha. Wakakondwa comene cifukwa cakuti Yehova wakamupa mwanakazi wakutowa. Yehova wati wagoneka Adamu tulo tuzito, wakatorako mbambo yimoza ya Adamu na kulenga mwanakazi. Adamu wakathya mwanakazi uyu zina lakuti Eva. Ciuta wakakwatiska ŵanthu ŵaŵiri aŵa ndipo nthengwa yawo yikaŵa yacimwemwe. Pakuti Yehova wakatora mbambo ya Adamu na kulenga Eva, ŵanthu aŵa ŵakatemwananga comene kuluska ŵakutorana wose mazuŵa ghano.
2. Cifukwa wuli mfumu na muwoli ŵakudokerana?
2 Pakuti Yehova wali na vinjeru vinandi comene, wali kulenga ŵanthu na citemwa capadera ico cikupangiska kuti mfumu na muwoli ŵadokeranenge. Buku linyake likuti: “Mwanalume na mwanakazi awo ŵatorana ŵakugomezga kuti ŵatemwanenge umoyo wawo wose.” (The World Book Encyclopedia) Ivi ndivyo vikucitika nadi pakati pa ŵanthu ŵa Yehova kwamba kale.
ŴAKAZIRWISKANGA CAWANANGWA CA NTHENGWA
3. Kasi Yisake wakamusanga wuli muwoli wake?
3 Abrahamu wakazirwiskanga comene nthengwa. Mwantheura, wakatuma muteŵeti wake mulara ku Mesopotamiya kukapenja mwanakazi wa Yisake. Lurombo lwa muteŵeti uyu lukawovwira kuti vinthu vyende makora. Rabeka mwanakazi wakopa Ciuta wakatengwa kwa Yisake ndipo wakaŵa muwoli wakutemweka. Nayo wakawovwirapo kuti ndondomeko iyo Yehova wakanozga yakukhwaskana na mphapu ya Abrahamu yisungike. (Gen. 22:18; 24:12-14, 67) Nkhani iyi yikutiphalira kuti tisankhirenge ŵanji yayi munthu wakuti ŵatorane nayo, nanga tingaŵa na cilato ciwemi. Mazuŵa ghano, ŵanthu ŵanandi ŵakusankha ŵekha munthu uyo ŵatoranenge nayo. Nangauli nthengwa zikupangika kucanya yayi, kweni Ciuta wakovwira Ŵakhristu pa nkhani iyi na zinyake usange ŵakulomba ulongozgi wake ndiposo para ŵakulongozgeka na mzimu wake.—Gal. 5:18, 25.
4, 5. Nchivici ico cikumukhorweskani kuti Mushulamu na muliska ŵakatemwananga comene?
4 Mwali Mushulamu wakutowa wa ku Israyeli wakakhumba yayi kuti ŵanji ŵamucicizge kutengwa kwa Themba Solomoni ilo likaŵa na ŵanakazi ŵanandi. Wakati: “Nkhumuwuzgani; ’mwe ŵanaŵanakazi ŵa Yerusalemu, [‘kuti muleke kuwuska citemwa mwa ine mpaka cikhumbe cekha,’ NW].” (Sumu. 8:4) Mushulamu na muliska munyake ŵakaŵa pa cibwezi. Mwakujiyuyura, Mushulamu wakati: ‘Ndine luŵa liswesi la ku Sharoni, Luŵa zoto la mu madambo.’ Muliska wakazgora kuti: “Nga ndi luŵa zoto mukati mwa minga, ntheura ndimo waliri wakutemweka wane mwa ŵamwali.” (Sumu. 2:1, 2) Ŵanthu aŵa ŵakatemwananga nadi.
5 Pakuti Mushulamu na muliska ŵakatemwanga Ciuta, nthengwa yawo yikwenera kuti yikazakaŵa yakukhora comene. Lekani Mushulamu wakaphalira Muliska mazgu agha: “Undiŵike ngati cidinizgo pa mtima wako, ngati cidinizgo pa mkono wako; pakuti kutemwa nkhwankhongono ngati nyifwa, sanji njinonono ngati malaro. Makara ghake ndi makara gha moto, ghali na dimi lakofya [la Yehova cifukwa kutemwa uku kukufuma kwa iyo]. Majigha ghanandi kuti ghangazimya kutemwa cara, nanga ndi milonga yakuzura. Usange munthu wapeleka mphango zake zose cifukwa ca kutemwa zitiziyuyurikenge ndipera.” (Sumu. 8:6, 7) Kasi ise taŵateŵeti ŵa Yehova tingatemwa yayi kuti munyithu wa mu nthengwa watitemwe nthena?
IVYO MUSANKHENGE PA NKHANI YA WAKUTORANA NAYO VIKUMUKHWASKA CIUTA
6, 7. Kasi tikumanya wuli kuti ivyo tisankhenge pa nkhani ya uyo titoranenge nayo Ciuta vikumukhwaska?
6 Manyani kuti ivyo musankhenge pa nkhani ya uyo mutoranenge nayo Yehova vikumukhwaska. Pakuyowoya za ŵanthu ŵa mu Kenani, Ŵaisrayeli ŵakalangulika kuti: ‘Mungatolerananga nawo nthengwa. Mungamupanga mwanamwanalume wa iwo mwanamwanakazi winu, panji kutolera mwana winu mwanalume mwanamwanakazi wa iwo. Cifukwa tiŵamupatuske mwana winu kuleka kulondezga Ine, mwakuti wateŵetere ŵaciuta ŵanyake; ntheura ukali wa Yehova ugolere kwimikana namwe, na kumuparanyani luŵiro.’ (Dute. 7:3, 4) Vilimika vinandi vikati vyajumphapo, Ezra, uyo wakaŵa musofi, wakayowoya kuti: “Mwananga imwe, mwajitolera ŵanakazi ŵalendo mwakuzga kwananga kwa Israyeli.” (Ezra 10:10) Mpositole Paulosi wakaphalira Ŵakhristu ŵanyake kuti: “Muwoli ngwakukakika nyengo yose iyo mfumu wake ngwamoyo. Kweni usange mfumu wake wagona tulo mu nyifwa, ni mwanangwa kutengwa kwa uyo wakukhumba, kweni mu Fumu pera.”—1 Kor. 7:39.
7 Usange muteŵeti wakujipatulira wa Yehova watorana na munthu wambura kupulikana, ndikuti wagalukira Ciuta. Ŵaisrayeli ŵa mu nyengo ya Ezra ŵakananga cifukwa ‘ŵakajitolera ŵanakazi ŵalendo,’ ndipo nchiheni comene kuyuyulira dala fundo zakupulikikwa makora za mu Malemba. (Ezra 10:10; 2 Kor. 6:14, 15) Mkhristu uyo watorana na munthu wakuwaro nchiyelezgero ciwemi yayi ndipo wakuzirwiska yayi cawanangwa ca Ciuta ca nthengwa. Munthu uyo wacita nthena pamanyuma pakuti wabapatizika wangapika yayi mauteŵeti ghanyake mu mpingo. Ndipo munthu wangalongora kuti ngwambura mahara usange wakulindizga kuti Yehova wamutumbikenge uku wakwanangira dala. Vingaŵa nga ni para wakulomba kuti: ‘A Yehova, nili kunangira dala, kweni conde nitumbikani.’
ADADA ŴITHU ŴA KUCANYA ŴAKUMANYA VYOSE
8. Longosorani cifukwa ico tikwenera kulondezgera ulongozgi wa Ciuta pa nkhani ya nthengwa.
8 Munthu uyo wakapanga makina ndiyo wakumanya makora umo ghakugwilira nchito. Munthu uyu ndiyo wangapeleka ulongozgi wakwenelera wakukakira makina agha. Wuli usange tingakana ulongozgi wake na kukaka makina agha umo taŵeneko takhumbira? Vinthu vinganangika, ndipo nchakukayikiska usange makina ghangagwira nchito. Ntheura, usange tikukhumba kuti nthengwa yithu yiŵe yacimwemwe, tikwenera kulondezga ulongozgi wa Yehova, uyo wali kwambiska nthengwa.
9. Cifukwa wuli tikuti Yehova wakumanya phukwa ilo munthu wakuŵa nalo kweniso wakumanya kuti mu nthengwa mungaŵa cimwemwe?
9 Yehova wakumanya cilicose cakukhwaskana na ŵanthu ndiposo nthengwa. Wali kulenga ŵanthu na khumbo la kugonana mwakuti ‘ŵababane na kwandana.’ (Gen. 1:28) Ciuta wakumanya phukwa ilo munthu wakuŵa nalo, cifukwa pambere wandalenge mwanakazi wakwamba, wakati: “Kuti nkhuwemi cara kuti munthu wakhale yekha; tindimucitire movwiri wakumwenelera.” (Gen. 2:18) Kweniso, Yehova wakumanya makora kuti mu nthengwa mungaŵa cimwemwe.—Ŵazgani Zintharika 5:15-18.
10. Ni fundo wuli izo Ŵakhristu ŵakutorana ŵakwenera kulondezga pa nkhani ya nthengwa?
10 Cifukwa ca kwananga uko tili kuhara kwa Adamu, mazuŵa ghano palije nthengwa iyo yikuleka kukumana na masuzgo. Ndipouli, ŵateŵeti ŵa Yehova ŵangaŵa ŵakukondwa mu nthengwa usange ŵakulondezga ivyo Mazgu gha Ciuta ghakuyowoya. Mwaciyelezgero, wonani ulongozgi uwo Paulosi wakapeleka pa nkhani ya nthengwa. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 7:1-5.) Malemba ghakuyowoya yayi kuti ŵakutorana ŵakwenera kugonana pekha para ŵakukhumba kubaba ŵana. Ŵakutorana ŵangagonana kuti ŵasanguluskane waka. Kweni Ciuta wakutinkha kugonana kwambura kwenelera. Ntheura, pa nkhani yakuzirwa iyi, Ŵakhristu ŵakutorana ŵakwenera kucitirana mwalusungu ndiposo kulongorana citemwa ceneko. Ŵakwenera kugega kucita cilicose ico cingakwiyiska Yehova.
11. Kasi Rute wakatumbikika wuli cifukwa ca kugomezgeka kwa Yehova?
11 Nthengwa yikwenera kuŵa yakukondweska, yingaŵanga yakuvuska yayi. Pa nyumba ya Mkhristu ndipo pakwenera kuŵa mtende comene. Wonani ivyo vikacitika vilimika 3,000 ivyo vyajumpha, apo Naomi uyo wakaŵa mucekuru kweniso cokoro na ŵakamwana ŵake, Oripa na Rute, awo nawo ŵakaŵa vyokoro, ŵakaŵa pa ulendo kufuma ku Moabu kuya ku Yuda. Naomi wakaphalira Oripa na Rute kuti ŵawelere ku ŵanthu ŵa kwawo. Rute uyo wakaŵa Mumoabu wakademelera kwa Naomi na kuŵa wakugomezgeka kwa Ciuta waunenesko, ndipo wakaphalirika kuti ‘njombe yikuru yipikenge kwa iyo na Yehova Ciuta wa Israyeli,’ cifukwa ca kwiza ‘kusi ku mapapindo gha Ciuta na kumugomezga.’ (Ruth 1:9; 2:12) Pakuti wakazirwiskanga comene cawanangwa ca nthengwa ico nchakufuma kwa Ciuta, Rute wakaŵa muwoli wa Bowazi uyo wakaŵa munthu mulara mweneuyo wakasopanga Yehova mwaunenesko. Para wazakawuskika mu caru ciphya ca Ciuta, wazamukondwa comene kumanya kuti wakaŵa buya wa Yesu Khristu. (Mat. 1:1, 5, 6; Luka 3:23, 32) Wakatumbikika comene cifukwa ca kugomezgeka kwa Yehova.
ULONGOZGI UWEMI UWO UNGAWOVWIRA KUTI NTHENGWA YENDENGE MAKORA
12. Kasi munthu wangawusanga nkhu ulongozgi uwemi pa nkhani ya nthengwa?
12 Mweneco wa nthengwa wakutiphalira ivyo tikwenera kumanya kuti nthengwa yithu yendenge makora. Palije munthu uyo wangaŵa na ulongozgi wakovwira kuluska Ciuta. Nyengo zose Baibolo likuneneska ndipo ndimo mwekha muli ulongozgi wakovwira pa nkhani ya nthengwa. Ntheura waliyose uyo wakupeleka ulongozgi pa nkhani iyi wakwenera kuwutora mu Malemba. Mwaciyelezgero, mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Waliyose payekha watemwenge muwoli wake umo wakujitemwera yekha; ndipo muwoli nayo wacindikenge comene mfumu wake.” (Efe. 5:33) Ulongozgi wa mu Baibolo uwu ngwakuti Mkhristu waliyose wakukhwima wakuwupulikiska. Fumbo ndakuti, Kasi wagwiliskirenge nchito Mazgu gha Yehova? Wacitenge ntheura usange wakuwonga cawanangwa ca nthengwa. a
13. Nchivici ico cingacitika usange mfumu wakutondeka kupulikira ulongozgi wa pa 1 Petrosi 3:7?
13 Mfumu uyo ni Mkhristu wakwenera kucita vinthu mwacitemwa na muwoli wake. Mpositole Petrosi wakalemba kuti: “Imwe ŵafumu, lutilirani kukhala nawo mwakuyana waka, kwakuyana na kumanya, kuŵapa nchindi nga nchiŵiya cambura kukhora kuluska imwe, mwanakazi, pakuti muli ŵahaliri ŵamoza ŵa cawanangwa cikuru ca umoyo, mwakuti malurombo ghinu ghaleke kujandizgika.” (1 Pet. 3:7) Usange mfumu wakupulikira yayi ulongozgi wa Yehova malurombo ghake ghangajandizgika. Mfumu na muwoli ubwezi wawo na Yehova unganangika ndipo ŵangamba kusuzgika maghanoghano, kupindana, na kucitirana nkhaza.
14. Kasi muwoli wacitemwa wangawovwira wuli mbumba yake?
14 Muwoli uyo wakulongozgeka na Mazgu gha Yehova na mzimu wake utuŵa wangawovwira comene kuti mbumba yake yiŵe yacimwemwe. Nchakawiro kuti mfumu uyo wakopa Ciuta watemwenge muwoli wake na kumuvikilira mwakuthupi ndiposo mwauzimu. Muwoli wakukhumba comene kuti mfumu wake wamutemwenge ndipo kuti watemweke nayo wakwenera kuŵa na nkharo yiwemi. Lemba la Zintharika 14:1 likuti: ‘Mwanakazi wavinjeru wakuzenga nyumba yake, kweni mubereŵeza wakuyipasula na mawoko ghake.’ Muwoli wavinjeru na wacitemwa wakovwira kuti mbumba yake yendenge makora ndiposo kuti yiŵenge yacimwemwe. Wakulongoraso kuti wakuwonga nadi cawanangwa ca Ciuta ca nthengwa.
15. Kasi pa Ŵaefeso 5:22-25 pali ulongozgi wuli?
15 Ŵafumu na ŵawoli awo ŵakucita nga umo Yesu wakucitira na mpingo wake ŵakulongora kuti ŵakuwonga cawanangwa ca Ciuta ca nthengwa. (Ŵazgani Ŵaefeso 5:22-25.) Ŵakutorana ŵakutumbikika comene usange ŵakutemwana zanadi ndiposo ŵakuzomerezga yayi kuti kujikuzga na kudundukwadundukwa viŵanangire nthengwa yawo.
MUNTHU WALEKE KUPATURA
16. Cifukwa wuli Ŵakhristu ŵanji ŵakutora yayi nesi kutengwa?
16 Nangauli ŵanthu ŵanandi ŵakunozgekera kuti dazi linyake ŵazamutora panji kutengwa, kweni ŵateŵeti ŵanji ŵa Yehova ŵakutora yayi cifukwa ŵandasange munyawo wakwenelera wakuti ŵatorane nayo. Ŵanji ŵali na cawanangwa ca Ciuta ca kuleka kutora panji kutengwa. Ici cikuŵapa mpata unandi wa kuteŵetera Yehova kwambura nthimbanizgo yiliyose. Kweni, awo mbambura kutora panji kutengwa ŵakwenera kulondezga ivyo Yehova wakuyowoya.—Mat. 19:10-12; 1 Kor. 7:1, 6, 7, 17.
17. (a) Kasi ni mazgu wuli gha Yesu ghakukhwaskana na nthengwa agho tose tikwenera kukumbuka? (b) Usange Mkhristu waliyose wamba kudokera muwoli panji mfumu wamwene, kasi wakwenera kucitaci mwaluŵiro?
17 Kwali tili mu nthengwa panji yayi, tose tikwenera kukumbuka mazgu gha Yesu ghakuti: “Kasi mundaŵazge kuti [Ciuta] uyo wakaŵalenga pakwamba wakaŵalenga iwo mwanalume na mwanakazi ndipo wakati, ‘Pa cifukwa ici mwanalume wasidenge ŵawiske na ŵanyina ndipo wademelerenge ku muwoli wake, ndipo wose ŵaŵiri ŵaŵenge thupi limoza’? Ntheura kuti mbaŵiriso cara, kweni thupi limoza. Pa cifukwa ici, ico Ciuta wagumanya pamoza munthu waleke kupatura.” (Mat. 19:4-6) Kudokera muwoli panji mfumu wamwene nkhwananga. (Dute. 5:21) Usange Mkhristu wamba kudokera muwoli panji mfumu wamwene, wakwenera kuwuskamo mwaluŵiro khumbo liheni ili, nanga ni para vimusuzgenge kucita nthena. (Mat. 5:27-30) Nchakuzirwa comene kuti tiwuskemo maghanoghano agha ndiposo makhumbiro ghaheni gha mtima withu uwo ngwakupusika.—Yer. 17:9.
18. Kasi tikwenera kuciwona wuli cawanangwa ca Ciuta ca nthengwa?
18 Nanga ni ŵanthu awo ŵakumanya yayi, panji ŵakumanya vicoko waka vyakukhwaskana na Yehova Ciuta ndiposo cawanangwa ca nthengwa, ŵakuyezga kulongora kuti ŵakuwonga cawanangwa ici. Ipo comene ise tili kujipatulira kwa Yehova uyo ni “Ciuta wakukondwa,” ndise tikwenera kusangwa comene na vyose ivyo wakupeleka, na kulongora kuti tikuwonga nadi cawanangwa cake ca nthengwa.—1 Tim. 1:11.
[Mazgu ghamusi]
a Kuti mumanye vinandi vyakukhwaskana na nthengwa, wonani vipaturo 10 na 11 vya buku la “Jisungilirani mu Citemwa ca Ciuta.”
[Mafumbo]
[Mazgu Ghakukhozgera pa peji 6]
Nthengwa iyo yikwenda makora yikucindika Yehova ndipo yikovwira kuti waliyose mu mbumba waŵe wakukondwa
[Cithuzithuzi pa peji 5]
Rute wakalongora kuti wakazirwiskanga cawanangwa ca Ciuta ca nthengwa
[Cithuzithuzi pa peji 7]
Kasi mukulongora kuti mukuwonga nadi cawanangwa ca Yehova ca nthengwa?
