Ivyo Mungacita Kuti Muŵe Ŵamwaŵi Nadi pa Umoyo Winu
Ivyo Mungacita Kuti Muŵe Ŵamwaŵi Nadi pa Umoyo Winu
“Tiucite nthowa yako yiŵenge ya mwaŵi, ndipo tiuŵenge wakufikapo.”—JOSH. 1:8.
KASI MUNGAZGORA WULI?
Kasi Solomoni wakaŵa wamwaŵi mu nthowa wuli?
Kasi Paulosi wakaŵa wamwaŵi nadi mu nthowa wuli?
Kasi mungacita wuli kuti muŵe ŵamwaŵi kwamuyirayira?
1, 2. (a) Kasi ŵanthu ŵanandi ŵakuwona kuti munthu wamwaŵi wakuŵa wuli? (b) Kasi mungamanya wuli umo imwe mukuwonera mwaŵi?
KASI kuŵa wamwaŵi pa umoyo cikung’anamuraci? Usange mungafumba ŵanthu fumbo ili, muwonenge kuti mazgoro ghawo ghakupambana comene. Mwaciyelezgero, ŵanthu ŵanandi ŵakuti munthu wamwaŵi ni uyo wasanga ndalama zinandi, wali pa nchito yiwemi panji wasambira comene. Ŵanyake ŵakuti kuŵa paubwezi na ŵanji ndico nchakuzirwa comene. Ŵakuti mbumba, ŵabwezi ŵawo, panji awo ŵakugwira nawo nchito ndiwo ŵangawovwira kuti ŵaŵe ŵamwaŵi. Uyo wakuteŵetera Ciuta wangawona nga ni para udindo uwo wali nawo mu mpingo panji ivyo wafiska mu uteŵeti ndivyo vingapangiska kuti waŵe wamwaŵi.
2 Kuti mumanye umo mukuwonera mwaŵi, mungalemba mazina gha ŵanthu ŵacoko waka awo mukuwona kuti mbamwaŵi. Ŵaŵe ŵanthu awo mukukhumba kuŵa nga ndiwo ndipo mukuŵacindika. Kasi wose ŵakuyana pa vinthu wuli vyapadera? Kasi mbasambazi panji mbakumanyikwa? Kasi ŵali na udindo wapacanya? Mazgoro agho muzgorenge ghangavumbura ivyo vili mu mtima winu, ndipo ivi vingakhwaska comene vinthu ivyo mukusankha pa umoyo, ndiposo vilato ivyo mukukhumba kufiska.—Luka 6:45.
3. (a) Kasi Joshua wakeneranga kucita vici kuti waŵe wamwaŵi? (b) Kasi sono tidumbiskanenge vici?
3 Cakuzirwa comene ni usange Yehova wakutiwona kuti tili ŵamwaŵi, cifukwa umoyo withu wathemba pa kuŵa paubwezi na iyo. Apo wakapelekanga mulimo ukuru kwa Joshua, wa kulongozga Ŵaisrayeli kuya ku Caru ca Layizgano, Yehova wakamuphalira kuti waŵazgenge Dango la Mozesi “muhanya na usiku” ndiposo kuti wapwelelere kucita ivyo vili kulembekamo. Ciuta wakamusimikizgira kuti: “Pakucita ntheura tiucite nthowa yako yiŵenge ya mwaŵi, ndipo tiuŵenge wakufikapo.” (Josh. 1:7, 8) Ndipo mukumanya kuti Joshua wakaŵa wamwaŵi nadi pa umoyo wake. Ise ke? Kasi tingamanya wuli kuti umo tikuwonera mwaŵi vikuyana na umo Yehova wakuwuwonera? Kuti ticite nthena, tiyeni tiwone umo vinthu vikaŵira kwa ŵanalume ŵaŵiri awo ŵakuzunulika mu Baibolo.
KASI SOLOMONI WAKAŴA WAMWAŴI PA UMOYO WAKE?
4. Cifukwa wuli tingayowoya kuti Solomoni wakaŵa wamwaŵi?
4 Pa vinthu vinandi Solomoni wakaŵa wamwaŵi. Cifukwa wuli? Cifukwa kwa vyaka vinandi wakawopanga na kupulikira Yehova, uyo wakamutumbika comene. Kumbukani kuti apo Yehova wakaphalira Solomoni kuti walombe cilicose kwa iyo, themba likalomba vinjeru kuti lilongozge makora ŵanthu ŵa Yehova. Solomoni wakati wacita nthena, Ciuta wakamupa vinjeru na usambazi. (Ŵazgani 1 Mathe. 3:10-14.) Vinjeru vyake “vikaluska vinjeru vya ŵana wose ŵa caru ca ku mafumiro gha dazi, na vinjeru vyose vya ku Eguputo.” Lumbiri lwa Solomoni lukathuwukwa “mu ŵamitundu wose zingilizge.” (1 Mathe. 4:30, 31) Pa nkhani ya usambazi wake, misonkho pera iyo wakapokeranga caka cilicose yikakwananga matani 25 gha golide. (2 Chron. 9:13) Wakaŵa nkhwantha pa nkhani ya ubali wapakati pa vyaru, pa vyakuzengazenga, na pa vyamalonda. Enya nadi, apo Solomoni wakaŵa paubwezi na Ciuta, wakaŵa wamwaŵi nadi.—2 Mid. 9:22-24.
5. Kasi Solomoni wakayowoya vici vyakukhwaskana na ŵanthu awo mbamwaŵi mu maso gha Ciuta?
5 Ivyo Solomoni wakalemba mu buku la Mupharazgi vikulongora kuti wakaghanaghanapo yayi kuti munthu wakuŵa wamwaŵi para ni musambazi nesi para ngwakumanyikwa. Ndimo wakacitira cara. Iyo wakalemba kuti: “Nkhumanya kuti mulije kawemi kwakuluska kukondwera na kuŵa na cimwemwe umoyo wawo wose; ndiposo kuti munthu yose waryenge na kumwa na kusekelera mu mulimo wake ndi cawanangwa ca Ciuta.” (Muph. 3:12, 13)Ndipo wakamanya kuti munthu uyo wangasangwa nadi na vinthu ivi ni uyo Ciuta wakukondwa nayo, uyo wali paubwezi na iyo. Solomoni wakalemba kuti: “Tiyeni, tipulike umaliro wa makani ghose: Muwope Ciuta, na kusunga malango ghake, cifukwa ici ndico mulimo wose wa munthu.”—Muph. 12:13.
6. Kasi ciyelezgero ca Solomoni cikutovwira wuli kumanya umo mwaŵi wanadi ukuŵira?
6 Solomoni wakawopa Ciuta kwa vyaka vinandi. Tikuŵazga kuti iyo “wakatemwa Yehova, wakenda mu vilayizgo vya Davide wiske.” ” (1 Ki. 3:3) Uwu ukaŵa mwaŵi wanadi. Mwakulongozgeka na Ciuta, Solomoni wakazenga tempile lakutowa comene la kusopa kwaunenesko, ndiposo wakalemba mabuku ghatatu gha mu Baibolo. Nangauli ise tikukhumbikwira kuti ticite nga umo Solomoni wakacitira yayi, kweni ciyelezgero cake pa nyengo iyo wakaŵa wakugomezgeka kwa Ciuta cikwenera kutovwira kumanya umo mwaŵi weneco ukuŵira na kutovwira kuti nase tiwusange. Pa nkhani iyi, kumbukani kuti mwakovwirika na mzimu utuŵa, Solomoni wakalemba kuti usambazi, vinjeru, kumanyikwa, na mazaza, vinthu ivyo ŵanthu ŵanandi ŵakuviwona kuti ni vyakuzirwa comene kuti munthu waŵe wamwaŵi ni vyawaka. Vinthu ivi ni vyawaka nadi, “suzgo ya mtima.” Kasi mukuwona yayi kuti awo ŵakutemwa usambazi, nyengo zose ŵakuyezgayezga kuti ŵaŵe na vinthu vinandi comene kuluska ivyo ŵali navyo kale? Ndipo kanandi ŵakwenjerwa na ivyo ŵali navyo. Kweniso zuŵa linyake usambazi wawo uzamuluta ku ŵanji.—Ŵazgani Mupharazgi 2:8-11, 17; 5:10-12.
7, 8. Kasi Solomoni wakalongora wuli kuleka kugomezgeka, ndipo cikacitika nchivici?
7 Kweniso mukumanya kuti nyengo yikati yajumphapo, Solomoni wakaleka kupulikira. Mazgu gha Ciuta ghakuti: “Wakati wacekura Solomoni, ŵawoli ŵake ŵakapatuska mtima wake kulondezga ŵaciuta ŵanyake; ndipo mtima wake ntha ukanyoloka na Yehova Ciuta wake, nga ndi umo ukaŵira mtima wa Davide wiske. . . . Solomoni wakacita uheni pamaso pa Yehova.”—1 Mathe. 11:4-6.
8 Ivi Yehova wakakondwa navyo yayi, ndipo wakaphalira Solomoni kuti: “Pakuti . . . ulije kusunga phangano lane na vilayizgo vyane ivyo nkhakulangulira iwe, nadi tindipalure uthemba kwa iwe na kuwupa kwa muteŵeti wako.” (1 Mathe. 11:11) Ici cikaŵa cinthu ciheni comene. Nangauli Solomoni wakacita makora pa vinthu vinandi, nyengo yikati yajumphapo wakakhuŵazga Yehova. Solomoni wakatondeka pa cigaŵa cakuzirwa comene ca umoyo, wakatondeka kugomezgeka kwa Ciuta. Waliyose wa ise wangajifumba kuti: ‘Kasi ine naŵikapo mtima kuti sambiro lakuzirwa ilo nasambira pa nkhani ya Solomoni linovwire kuti niŵe wamwaŵi?’
UMOYO UWO NGWACANDULO NADI
9. Kasi caru cikawonanga kuti Paulosi wakaŵa wamwaŵi? Longosorani.
9 Umoyo wa mpositole Paulosi ukaŵa wakupambana comene na wa Themba Solomoni. Paulosi wakaŵavya cizumbe ca uthemba nesi mwaŵi wa kurya cakurya na mathemba. M’malo mwake, nyengo zinyake Paulosi wakaŵanga na njara, nyota, wakapimanga na mphepo, ndiposo kusuzgika na unkhuli. (2 Kor. 11:24-27)Wakati wazomera kuti Yesu ni Mesiya, Paulosi wakaŵaso na udindo wapacanya yayi mu cisopa ca Ŵayuda. M’malo mwake ŵalongozgi ŵa cisopa ca Ciyuda ŵakamutinkha comene. Wakaŵikika mu jele, kuthyapulika, kutimbika na zindodo, na kudinyika na malibwe. Paulosi wakati iyo na Ŵakhristu ŵanyake ŵakatukika, kutambuzgika na kuneneka. Wakati: “Tazgoka nga ni viswaswa vya caru, vyawakawaka vya vinthu vyose, mpaka sono.”—1 Kor. 4:11-13.
10. Cifukwa wuli ŵanthu ŵa mu nyengo ya Paulosi ŵakwenera kuti ŵakawonanga nga ni para Paulosi wakataya mwaŵi?
10 Apo mpositole Paulosi wakaŵa munyamata, zina lake wakaŵa Saulosi, ndipo wakawonekanga kuti vinthu vikamwenderanga makora comene. Wakababikira mu mbumba yakumanyikwa, ndipo wakasambizgika na Gamaliyeli, uyo wakaŵa msambizgi wakucindikika. Paulosi wakalemba kuti: “Nkhakulanga comene mu Ciyuda kuluska ŵanandi ŵa nthanga yane.” (Gal. 1:14) Pakuti wakayowoyanga makora Cihebere na Cigiriki, Saulosi wakaŵa na wenekaya wa Romu, uwo ukamupanga mwaŵi na wanangwa ukuru ivyo ŵanji ŵakavidokeranga. Usange wasankhenge kuti wafiske vilato vya ku caru, mphanyi ŵanthu ŵakamuzirwiskanga comene ndiposo mphanyi wakaŵa musambazi. M’malo mwake, wakasankha nthowa iyo ŵanji, panyake nanga mbabali ŵake ŵakawonanga kuti yikaŵa yaucindere comene. Cifukwa wuli?
11. Kasi ni fundo wuli ndiposo vilato ivyo Paulosi wakazirwiskanga comene, ndipo cifukwa wuli?
11 Paulosi wakamutemwanga comene Yehova ndipo wakakhumba kutemweka na iyo kuluska kusanga usambazi panji kumanyikwa na ŵanthu. Wakati wamanya makora unenesko, Paulosi wakamba kuzirwiska sembe yakuwombora, uteŵeti Wacikhristu, na cigomezgo ca umoyo wamuyirayira kucanya, vinthu ivyo caru cikusulako. Paulosi wakamanyanga kuti pakaŵa nkhani yikuru yakuti yimazgike. Satana wakayowoya kuti wangapuluska ŵanthu wose kuti ŵaleke kuteŵetera Ciuta. (Job 1:9-11; 2:3-5) Ntheura Paulosi wakaŵikapo mtima kuti wasope Ciuta mwakugomezgeka nanga wangakumana na viyezgo vinandi wuli. Cilato ici cikuzunulikapo yayi pa vinthu ivyo caru cikuti munthu wangacita kuti waŵe wamwaŵi.
12. Cifukwa wuli imwe mukasankha kuŵika cigomezgo cinu mwa Ciuta?
12 Kasi namwe mwaŵikapo mtima kuti mucite vinthu nga umo Paulosi wakacitira? Nangauli ni nyengo zose yayi apo cikuŵa cipusu kugomezgeka, kweni tikumanya kuti para munthu wacita nthena wakutumbikika na Yehova na kuŵa mubwezi wake, ndipo ici ndico cikupangiska kuti munthu waŵe wamwaŵi nadi. (Zinth. 10:22) Tikusanga vyandulo sono nthena cifukwa ca kugomezgeka, ndipo tili na cigomezgo cose kuti munthazi namo tizamutumbikika. (Ŵazgani Mariko 10:29, 30.) Ntheura tili na vifukwa vyakukwana vyakulekera kuŵika cigomezgo cithu mu “usambazi wambura kuchintha . . . kweni mwa Ciuta, uyo wakutipa vinthu vyose mwakuzara mwakuti tikondwenge.” ‘Tikujisungira taŵene lufura luwemi lwa munthazi, mwakuti tikoleske umoyo wanadi.’ (1 Tim. 6:17-19) Nadi, tingasimikizga kuti vyaka 100 kufuma sono, nanga ni vyaka 1000 panji kujumphirako, tizamulaŵiska kumasinda na kuyowoya kuti, “Nadi ine nkhasankha nthowa ya mwaŵi.”
UKO KULI USAMBAZI WAKO
13. Kasi Yesu wakapeleka ulongozgi wuli pa nkhani ya kujiŵikira usambazi?
13 Pakuyowoya vya usambazi Yesu wakati: “Leka kujiŵikira wamwene usambazi pa caru capasi, apo vidoyo na mlosko vikunanga, ndiposo apo ŵankhungu ŵakugumura na kwiba. Kweni ujiŵikire wamwene usambazi kucanya, uko nanga ni vidoyo panji mlosko vikunanga cara, ndiposo uko ŵankhungu ŵakugumura na kwiba cara. Pakuti uko kuli usambazi wako, ndiko mtima wako uŵengeso.”—Mat. 6:19-21.
14. Cifukwa wuli nchambura mahara kupenja usambazi wa pa caru capasi?
14 Usambazi wa pa caru capasi wa munthu ni ndalama pera yayi. Mwakudumura tingayowoya kuti pa usambazi uwu pali vinthu ivyo Solomoni wakazunura vyakukhwaskana na kuŵa wamwaŵi mu maso gha ŵanthu, nga ni kuzirwa, kumanyikwa, panji mazaza. Yesu wakayowoya fundo yakuyanako na iyo wakayowoya Solomoni mu buku la Mupharazgi yakuti usambazi wa caru ngwambura kukhaliska. Nga umo mukuwonera kale mu caru mazuŵa ghano, usambazi wose wanthena uwu ukumara ndipo ungatayika mu kanyengo kacoko comene. Pulofesa munyake zina lake F. Dale Bruner wakalemba vya usambazi uwu, kuti: “Waliyose wakumanya kuti kumanyikwa kukumara. Munthu uyo pa Cisulo camara ici wakacemekanga kuti mwanalume, sonosono apa wakuluwika. Para caka cino cuma cenda makora, caka cikwiza nkhulira pera. . . . [Yesu] wakutemwa ŵanthu. Wakuciska ŵanthu kuti ŵagege kupwetekeka mu mtima uko kukwiza para ucindami wakanyengo kacoko uwu wamara. Ukukhaliska yayi. Yesu wakukhumba yayi kuti ŵasambiri [ŵake] ŵakhuŵare. ‘Zuŵa lililose caru cikuzgokera munthu uyo wangukhala pacanya pa ico.’” Ŵanthu ŵanandi ŵakuzomerezga kuti mazgu agha ngaunenesko. Kweni kasi mbanthu ŵalinga awo ŵakuzomerezga kuti mazgu gha Yesu ghasinthe kacitiro kawo ka vinthu? Kasi imwe muzomerezgenge kuti mazgu gha Yesu ghasinthe kacitiro kinu ka vinthu?
15. Kasi ni mwaŵi wuli uwo tikwenera kuyezgayezga kuwupenja?
15 Ŵalongozgi ŵanyake ŵa visopa ŵakupharazga kuti nchiheni kuti munthu wayezgeyezge kuti waŵe wamwaŵi ndiposo kuti uyo wakucita nthena wakwenera kuleka. Kweni wonani kuti Yesu wakakanizgirathu yayi ŵanthu para ŵakuyezgayezga kuti ŵaŵe ŵamwaŵi. M’malo mwake wakaciskanga ŵasambiri ŵake kuti ŵayezgeyezgenge kucita vinthu vyakwenelera, wakaŵaciska kuti ŵajiŵikirenge “usambazi kucanya,” weneuwo ukunangika cara. Cilato cithu cikuru cikwenera kuŵa cakuti tiyezgeyezge kuti tiŵe ŵamwaŵi mu maso gha Yehova. Enya, mazgu gha Yesu ghakutikumbuska kuti tili na wanangwa wa kusankha vinthu ivyo tipenjenge pa umoyo withu. Kweni fundo njakuti, tipenjenge cinthu ico cili mu mtima withu, ico ise tikuwona kuti nchakuzirwa comene.
16. Kasi tikugomezga vici?
16 Usange tikukhumba kukondweska Yehova kufumira pasi pa mtima, iyo wawoneseskenge kuti tili na vinthu ivyo tikukhumbikwira. Nyengo zinyake wangazomerezga kuti tiŵe na njara, panji nyota, kwa nyengo yicoko waka, nga umo vikaŵira na mpositole Paulosi. (1 Kor. 4:11) Kweni tili na cigomezgo cose mu mazgu gha Yesu ghakuti: “Kwenjerwa cara napacoko na kuyowoya kuti, ‘Tiryengeci?’ panji, ‘Timwengeci?’ panji, ‘Tivwarengeci?’ Cifukwa vyose ivi ni vinthu ivyo mitundu yikupenjisiska. Pakuti Ŵawiskemwe ŵakucanya ŵakumanya kuti mukusoŵerwa vinthu vyose ivi. Ipo lutilirani kupenja dankha ufumu na urunji wake, ndipo vinthu vinyake vyose ivi visazgikengeko kwa imwe.”—Mat. 6:31-33.
ŴANI ŴAMWAŴI KWA CIUTA
17, 18. (a) Kasi mwaŵi weneco ukuthemba pa vici? (b) Kasi mwaŵi weneco ukuleka kuthemba pa vici?
17 Fundo yikuru ni iyi: Munthu wakuŵa wamwaŵi cifukwa ca ivyo wafiska yayi nesi cifukwa ca udindo wake uwo ungawoneka wapacanya ku caru. Kweniso kuŵa wamwaŵi nkhuŵa na udindo mu mpingo yayi. Ndipouli, thumbiko ili lingakolerana na lufura lwa mwaŵi weneco. Lufura ulu nkhupulikira na kugomezgeka kwa Ciuta, uyo wakutisimikizgira kuti: “Ico cikukhumbikwa kwa ŵateŵeti ŵalara nchakuti munthu wasangike wakugomezgeka.” (1 Kor. 4:2) Ndipo tikwenera kulutilira kuŵa ŵakugomezgeka. Yesu wakati: “Uyo wazizipizga mpaka ku umaliro ndiyo wazamuponoskeka.” (Mat. 10:22) Kasi mungasuska fundo yakuti para munthu wazakapona ndikuti ngwamwaŵi?
18 Para mukughanaghanirapo pa fundo izo zili pacanya apa, mungawona kuti kugomezgeka kwa Ciuta kukukolerana yayi na kumanyikwa, masambiro, ndalama, panji kuzirwa kwa munthu. Mungawonaso kuti munthu wakuŵa wakugomezgeka cifukwa ca mahara yayi, nesi luso lwake. Mulimose umo vinthu vingaŵira kwa ise, tingaŵa ŵakugomezgeka kwa Ciuta. Mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira, ŵateŵeti ŵanji ŵa Ciuta ŵakaŵa ŵasambazi, ŵanji ŵakaŵa ŵakavu. Ulongozgi uwo Paulosi wakapeleka ku ŵasambazi wakuti “ŵacitenge uwemi, ŵaŵenge ŵasambazi mu milimo yiwemi, ŵapenge mwawanangwa, ŵakunozgeka kugaŵana na ŵanji,” ukaŵa wakwenelera. Wose, ŵasambazi na ŵakavu wuwo, ŵakeneranga ‘kukoleska umoyo wanadi.’ (1 Tim. 6:17-19) Mazuŵa ghano napo tikwenera kupulikira fundo iyi. Tose tili na mwaŵi ndiposo mulimo wakuyana: Tikwenera kulutilira kuŵa ŵakugomezgeka na kuŵa “ŵasambazi mu milimo yiwemi.” Usange ticitenge nthena, tiŵenge ŵamwaŵi kwa Mlengi withu ndipo tiŵenge ŵacimwemwe pakumanya kuti tikumukondweska.—Zinth. 27:11.
19. Pa nkhani ya mwaŵi, kasi mwasimikizga kucita vici?
19 Mungagega yayi masuzgo ghose pa umoyo winu, kweni mungacita waka vinthu vinyake kuti mumalane na masuzgo agho. Yezgayezgani kuŵa ŵakugomezgeka nanga mungasangana na suzgo wuli. Nchakuzirwa comene kucita nthena. Ŵani na cigomezgo kuti Yehova wamutumbikaninge comene sono ndiposo kwamuyirayira. Kuluwa yayi mazgu agho Yesu wakayowoya ku Ŵakhristu ŵakuphakazgika, ghakuti: “Uŵe wakugomezgeka mpaka nyifwa, ndipo nizamukupa mphumphu ya umoyo.” (Uvu. 2:10) Uwu ndiwo mwaŵi weneco.
[Mafumbo]
[Cithuzithuzi pa peji 4]
[Cithuzithuzi pa peji 6]
Kuyana na umo ŵanthu ŵakuwonera vinthu, Saulosi wakawonekanga nga ni para ngwamwaŵi
[Cithuzithuzi pa peji 7]
Paulosi wakaŵa wamwaŵi nadi
