Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Kufuma Mu Nthamba Yithu

“Cinthu Cambura Kuluwika” Cikiza pa Nyengo Yake

“Cinthu Cambura Kuluwika” Cikiza pa Nyengo Yake

PAKUYOWOYA za “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa” (“Creation Drama”), ŵanthu ŵanandi ŵakatenge ni seŵero ‘lambura kuluwika.’ Likiza pa nyengo yake ndipo ŵanthu awo ŵakaliwonelera ŵakaliluwa yayi. Nadi, “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa” likacitira ukaboni kuti Yehova wapike ucindami pambere boma lankhaza la Hitler lindambe kutambuzga ŵanthu ŵa Ciuta mu Europe. Kasi “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa” ni vici?

Buku la Schöpfung (Creation) ndimo mukafuma zina la seŵero liphya ili

Mu 1914 ofesi yikuru ya ŵanthu ŵa Yehova ku Brooklyn, New York, U.S.A., yikafumiska Sinema Yakulongosora Cilengiwa” (“Photo-Drama of Creation”). Sinema iyi yikaŵa ya maora ghankhondi na ghatatu, ndipo yikaŵa na vithuzithuzi vyakutowa comene ndiposo mazgu. Ŵanthu mamiliyoni ghanandi pa caru cose ŵakawonelera “Sinema Yakulongosora Cilengiwa.” Kweniso mu caka ca 1914 mukafumiskika seŵero linyake lifupi lakucemeka kuti “Eureka Drama.” Kweni kuzakafika mu vyaka vya m’ma 1920 vithuzithuzi, mafilimu, ndiposo makina ghakuwoneskera, vikaŵa kuti vyanangika comene. Ndipouli ŵanthu ŵanandi ŵakakhumbanga kuwoneleraso “Sinema Yakulongosora Cilengiwa.” Mwaciyelezgero, ŵanthu ŵa mu Ludwigsburg, ku Germany, ŵakafumba kuti, “Kasi muzamulongoraso pawuli ‘Sinema Yakulongosora Cilengiwa’?” Kasi nchivici ico cikeneranga kucitika?

Kuti ŵawoneskeso sinema iyi, ca m’ma 1920 ŵabali awo ŵakimiranga mbumba ya Beteli ya ku Magdeburg, Germany, ŵakagura mafilimu ku nyumba yakuwuluska makani ku Paris, France, ndiposo vithuzithuzi ku makampani ghakujambura vithuzithuzi, ku Leipzig na ku Dresden. Ŵakasazga vinthu ivi na vithuzithuzi vyakale vya “Sinema Yakulongosora Cilengiwa” ivyo vikaŵa kuti vicalipo.

Mubali Erich Frost uyo wakaŵa na luso lwapadera comene lwa kwimba, ndiyo wakimba sumu za mu mafilimu na vithuzithuzi ivi. Mazgu gha mulongosori ghakafuma mu buku lithu la Creation. Lekani “Sinema Yakulongosora Cilengiwa” iyo ŵakapanga kaciŵiri yikapika zina liphya lakuti “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa” (“Creation Drama”).

Seŵero liphya ili nalo likaŵa la maora ghankhondi na ghatatu nga ndapakwamba, ndipo likalongorekanga mu vigaŵavigaŵa kwa mausiku ghakulondezgana. Seŵero ili likalongosoranga za mazuŵa gha kulenga, mdauko wa mu Baibolo na ivyo ŵakulemba mdauko ŵakalemba, ndiposo likalongora kuti cisopa cautesi catondeka kovwira ŵanthu. “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa” likalongoreka ku Austria, Germany, Luxemburg, na Switzerland, ndiposo kulikose uko ŵanthu ŵakayowoyanga Cijeremani.

Erich Frost na manosi gha sumu za mu “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa”

Erich Frost wakalongosora kuti: “Pakuwoneska seŵero, nkhaciskanga ŵanyane, comenecomene awo nkhimbanga nawo, kuti ŵayende mose umo mwakhala ŵanthu na kugaŵira mabuku na tumabuku pa nyengo ya kupumura. Tikagaŵira mabuku ghanandi kwizira mu nthowa iyi kuluska agho tikagaŵiranga pakupharazga ku nyumba na nyumba.” Johannes Rauthe, uyo wakanozga vya kuwoneska seŵero ili mu Poland na caru ico sono cikucemeka kuti Czech Republic, wakukumbuka kuti ŵanthu ŵanandi awo ŵakawonelera seŵero ili ŵakapeleka maadiresi ghawo kuti tilute ku nyumba zawo. Tikawelerako ku ŵanthu aŵa ndipo tikadumbiskana nawo makora nkhani za mu Baibolo.

Mu vyaka vya m’ma 1930 nyengo yiliyose pakuwoneska “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa” holo yikazuranga na ŵanthu, ndipo mu matawuni waliyose wakayowoyanga waka vya Ŵakaboni ŵa Yehova. Kuzakafika mu 1933, pafupifupi ŵanthu 1 miliyoni ŵakaŵa kuti ŵawonelera seŵero ili mu malo agho ofesi yithu ya munthavi mu Germany yikanozga. Käthe Krauss wakukumbuka kuti: “Kuti tikawonelere Seŵero, zuŵa lililose kwa mazuŵa ghankhondi, tikendanga makilomita 10, tikajumphanga mu makuni ndipo tikakweranga na kukhira mapiri na kwambuka madambo.” Else Billharz wakayowoya kuti: “‘Seŵero Lakulongosora Cilengiwa’ likanovwira kuti nambe kutemwa unenesko.”

Alfred Almendinger wakayowoya kuti amama ŵake ŵati ŵawonelera Seŵero ili, “ŵakakondwa comene mwakuti ŵakagura Baibolo na kupenja lizgu lakuti ‘puligatoliyo.’” Pakuti ŵakalisanga yayi lizgu ili mu Baibolo, ŵakaleka kuluta ku chalichi lawo ndipo ŵakabapatizika. Erich Frost wakati: “Ŵanthu ŵanandi ŵakiza mu unenesko cifukwa ca ‘Seŵero Lakulongosora Cilengiwa.’”—3 Yoh. 1-3.

Pa nyengo iyo ŵanthu ŵakawoneleranga comene “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa,” ndipo cipani ca Nazi cikamba kuŵa na mazaza comene mu Europe ndipo cikamba kutambuzga ŵanthu. Kwambira mu 1933, milimo ya Ŵakaboni ŵa Yehova mu Germany yikalekeskeka. Kufuma pa nyengo iyi, mpaka apo nkhondo yaciŵiri ya caru cose yikamalira mu 1945, ŵateŵeti ŵa Yehova mu Europe ŵakatambuzgika comene. Erich Frost wakakhala mu jele vyaka vinkhondi na vitatu. Kweni wakafumiskika mu jele ndipo pamanyuma wakamba kuteŵetera pa Beteli mu Wiesbaden, ku Germany. Cikaŵa ciwemi comene kuti “Seŵero Lakulongosora Cilengiwa” ilo likaŵa lambura kuluwika likiza pa nyengo yake kuti likhozge cikanga ca Ŵakhristu ŵanandi apo ŵakaŵa pafupi kukumana na viyezgo pa nyengo ya Nkhondo Yaciŵiri ya Caru Cose.—Kufuma mu nthamba yithu mu Germany.