Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

Yehova Wakaŵabisa mu Mizgezge ya Mapiri

Yehova Wakaŵabisa mu Mizgezge ya Mapiri

APO mwanakazi munyake wakafumanga mu nyumba yake mulenji, wakasanga katoni pa mulyango. Wakayitora ndipo wakati walaŵiska uku na uku wakasanga kuti kukaŵavya munthu waliyose. Munthu munyake wakwenera kuti ndiyo wakaŵikapo usiku. Wakajura katoni iyi pacoko waka ndipo wakanjira mu nyumba luŵiroluŵiro na kujalako. Mphake kuti wacite nthena cifukwa mu katoni iyi mukaŵa mabuku ghakulongosora Baibolo agho ghakakanizgika. Wakakondwa comene ndipo wakawonga Yehova mu lurombo lwa mu mtima cifukwa ca kumupa cakurya cauzimu cakuzirwa.

Ivi vikacitikanga mu Germany mu vyaka vya m’ma 1930. Ŵanazi ŵakati ŵamba kuwusa mu 1933, ŵakaŵika dango lakukanizga mulimo wa Ŵakaboni ŵa Yehova mu vigaŵa vinandi vya caru ici. Richard Rudolph, uyo pasono wali na vyaka vyakujumpha 100, wakati: “Tikasimikizga kuti dango la munthu lingatitondeska yayi kupharazga vya Yehova na zina lake.” a Wakalutizga kuti: “Mabuku ghakulongosora Baibolo ghakaŵa ghakovwira comene pakusambira Mazgu gha Ciuta ndiposo pakupharazga. Ndipouli, cifukwa cakuti mulimo withu ukakanizgika, cikaŵanga cakusuzga kuti tighasange. Tikamanyanga yayi umo mulimo wa kupharazga wenderenge.” Mwaluŵiro Richard wakamanya kuti nayo wangawovwirapo kuti mabuku ghasangikenge nangauli cikaŵa cakusuzga. Pakucita nchito iyi ŵakeneranga kujumpha mu mizgezge ya mapiri.—Ŵeru. 9:36.

KWENDA MU TUNTHOWA TWA ŴAKUGWENTHESKA KATUNDU

Para mungenda mumphepete pera mwa mlonga wa Elbe (panji Labe) kukwelera ku mtunda, mukusanga Mapiri Ghakurughakuru ghakucemeka kuti Krkonoše. Pasono, mapiri agha ni mphaka ya pakati pa caru ca Czech Republic na ca Poland. Nangauli mapiri agha ngatali mamita 1,600 pera, kweni ghakucemeka kuti cirwa cakuzizima comene ca pakatikati pa Europe. Ciwuvi cikubenekelera mapiri agha kwa myezi 6, ndipo cikuŵa cikomi mamita ghatatu. Ŵanthu awo ŵakujithemba kuti mphepo ŵakuyiwopa yayi, ŵangazgeŵa cifukwa ca nyankhuŵinda uyo nyengo zinyake wakubenekelera mapiri mwakubucizga.

Kwa vyaka vinandi, mapiri agha ghaŵa mphaka pakati pa vigaŵa, maufumu, na vyaru. Cifukwa cakuti ŵapolisi ŵakatondekanga kufikako, ŵanthu ŵanandi awo ŵakakhalanga ku malo agha, ŵakagwentheskanga katundu kwizira mu mapiri agha. Ca m’ma 1930, apo Mapiri Ghakurughakuru agha ghakaŵa mphaka pakati pa Czechoslovakia na Germany, Ŵakaboni ŵacikanga ŵakamba kwenda mu tunthowa uto ŵanthu ŵakugwentheska katundu ŵakendangamo kale. Pakuluta nkhuni? Pakukayegha mabuku ghakulongosora Baibolo kufuma uko ghakasangikanga. Richard, uyo pa nyengo iyi wakaŵa muwukirano, wakaŵa yumoza wa Ŵakaboni aŵa.

Ŵabali na ŵadumbu awo ŵakavwaranga nga ni para ŵamutembeya, ŵakanjiranga na mabuku ghakulongosora Baibolo mu Germany kwizira mu Mapiri Ghakurughakuru

MAULENDO GHAKOFYA

Richard wakati: “Pa mazuŵa gha Cisulo na Sabata, tikawukanga ulendo wakujumpha mu mapiri, ndipo tikaŵanga mu magulu gha ŵabali 7 ŵaciwukirano, kweniso tikavwaranga nga ni para tamutembeya. Pakufuma ku Germany, tikendanga kwa maora ghatatu kujumpha mu mapiri na kukafika pa Špindlerův Mlýn.” Agha ni malo gha ŵalendo mu Czech agho ghali pa mtunda wa makilomita 16 na hafu. Pa nyengo iyi, ŵanthu ŵanandi ŵa ku Germany ŵakakhalanga mu cigaŵa ici. Yumoza wawo wakaŵa mulimi, ndipo wakazomera kovwira ŵabali. Mulimi uyu wakayeghanga makatoni gha mabuku kufuma ku tawuni yapafupi mu galeta lake, ilo kanandi wakayeghangamo ŵanthu awo ŵakalutanga ku holide. Makatoni agha ghakizanga pa tawuni iyi kufuma ku Prague na sitima ya pamtunda. Iyo wakabisanga makatoni agha mu nyumba ya vyakurya vya viŵeto kulindilira kuti Ŵakaboni ŵazakayeghe na kuluta nagho ku Germany.

Richard wakalutizga kuti: “Para tafika kwa mulimi uyu, tikapakiranga mabuku mu vikwama vithu vyakubapa ku msana, ivyo vili kupangika kuti viyeghenge katundu muzito. Waliyose wakayeghanga mabuku ghakukwana makilogiramu 50.” Kuti ŵanthu ŵaleke kuŵamanya, ŵakendanga usiku, ŵakanyamukanga para dazi likunjira ndipo ŵakafikanga kukaya kwawo pambere dazi lindafume. Ernst Wiesner, uyo wakaŵa mulaŵiliri wa dera mu Germany pa nyengo iyi, wakalongosora vinyake ivyo ŵakacitanga kuti ŵaleke kukoleka, wakati: “Ŵabali ŵaŵiri ŵakadangirangako, ndipo para ŵakumana na munthu, ŵakalikanga toci zawo nyengo yeneyiyo. Ici cikamanyiskanga ŵabali awo ŵakalondezganga mu masinda, mamita pafupifupi 100, ŵeneawo ŵakabapanga vikwama vizito ku msana, kuti ŵabisame mpaka ŵabali ŵaŵiri awo ŵakadangiranga ŵawelere na kuzakaŵapa cimanyikwiro cinyake kulongora kuti kuli makora. Cimanyikwiro ici cikasinthanga sabata yiliyose.” Ndipouli, ŵapolisi ŵa ku Germany awo ŵakavwaranga mayunifomu ghabuluu, ndiwo pera yayi awo ŵabali ŵakawopanga.

Richard wakati: “Zuŵa linyake nkhawera mwakucedwa ku nchito, ntheura ŵabali ŵakadangirako pakuluta ku Czech, ndipo ine nkhanyamuka panekha. Kukaŵa mdima na nyankhuŵinda, ndipo nkhanjekemeranga pakwenda mu ciwuvi. Nkhazgeŵa mu makuni, ndipo pakajumpha maora ghanandi kuti nisange nthowa. Ŵanthu ŵanandi awo ŵakwenda mu mapiri agha kanandi ŵakufwa nthena. Ŵabali nkhakumana nawo apo ŵakawerangako mulenji.”

Kwa vyaka pafupifupi vitatu, gulu licoko waka ili la ŵabali ŵacikanga likajumphanga mu mapiri agha sabata yiliyose. Mu nyengo yakuzizima, ŵakavwaranga vinthu vyakwendera mu ciwuvi ku malundi ghawo pakukayegha mabuku. Nyengo zinyake, magulu gha ŵabali ŵakukwana pafupifupi 20, ghakajumphanga mu mphaka namuhanya nga ŵamutembeya. Kuti ŵanthu ŵaŵawonenge nga ni para ŵamutembeya waka, ŵakendanga na ŵadumbu. Ŵanji ŵa iwo ŵakadangiranga, ndipo para ŵawona kuti vinthu vili makora cara, ŵakanyamuskanga visoti vyawo mucanya.

Ulendo wakujumpha mu Mapiri Ghakurughakuru ukaŵanga wakofya comene cifukwa ca ciwuvi

Kasi nchivici ico cikacitikanga para ŵabali ŵawerako kukatora mabuku? Ŵakawoneseskanga kuti mabuku ghagaŵika mwaluŵiro para ghiza waka. Kasi ŵakacitanga wuli? Ŵakapakiranga mabuku mu makatoni nga ni sopo ndipo ŵakalutanga nagho pa siteji ya sitima mu Hirschberg. Makatoni agha ghakatumizgikanga ku malo ghakupambanapambana mu Germany, uko ŵabali na ŵadumbu ŵakaghatumizgangaso ku Ŵakhristu ŵanyawo nga umo vyalongosolekera kuuyambiro wa nkhani iyi. Ŵabali na ŵadumbu ŵakacitanga vinthu mwakukolerana comene pakugaŵa mabuku agha mwakuti usange yumoza wakorekenge vikate vitimbanizgenge mulimo wose. Nakuti zuŵa linyake, pakacitika suzgo ilo ŵabali ŵakakhazganga yayi.

Mu 1936, ŵapolisi ŵakabowozga malo ghapafupi na ku Berlin agho ŵabali ŵakatolerangapo mabuku. Pa vinthu ivyo ŵakasanga pakaŵa makatoni ghatatu ghakufuma kwa munthu wambura kumanyikwa wa ku Hirschberg. Ŵapolisi ŵakasanda ivyo vikalembeka pa makatoni agha kuti ŵamanye mubali uyo wakalemba ndipo ŵakamukaka. Nyengo yicoko waka yikati yajumphapo, ŵabali ŵanyake ŵaŵiri ŵakakakika, ndipo yumoza wawo wakaŵa Richard Rudolph. Cifukwa cakuti ŵabali aŵa ŵakayowoya kuti ndiwo pera awo ŵakacitanga mulimo uwu, ŵabali ŵanyake ŵakalutilira kucita mulimo wakofya uwu kwa kanyengo.

IVYO TIKUSAMBIRAPO

Mabuku ghakulongosora Baibolo agho ŵabali ŵakayeghanga mu vikwama vyakubapa ku msana, gheneagho ŵakajumphanga nagho mu Mapiri Ghakurughakuru, ghakawovwira comene Ŵakaboni awo ŵakakhalanga mu Germany. Kweni pakukatora mabuku, ŵabali ŵakendanga mu nthowa yakujumpha mu Mapiri Ghakurughakuru pera yayi. Mpaka mu 1939, apo ŵasilikari ŵa ku Germany ŵakapokera Czechoslovakia, ŵabali ŵakalutilira kujumphiska mabuku mu mphaka za caru ca Germany kwizira mu tunthowa tunyake. Mu vyaru vinyake vyakuzengezgana na Germany nga ni France, Netherland, na Switzerland, Ŵakaboni ŵakajipeleka kuti ŵapelekenge cakurya cauzimu ku ŵabali ŵawo, nangauli cikaŵa cakofya kucita nthena.

Mazuŵa ghano, taŵanandi tikupokera cakurya cauzimu cakukwana kwizira mu mabuku, ma CD, ma DVD, na vinyake vyantheura. Para mwapokera buku liphya ku Nyumba ya Ufumu panji mwakopera pa Webusayiti ya jw.org, mughanaghanirengepo comene pa mulimo uwo ukucitika kuti mupokere buku ilo. Mazuŵa ghano ŵabali ŵakwenda usiku mu mapiri agho ghali na ciwuvi yayi, kweni ŵakugwira nchito mwakujipeleka comene kuti imwe mupokere mabuku agha.

a Wakaŵa mu Mpingo wa Hirschberg ku Silesia. Pasono msumba wa Hirschberg ukucemeka kuti Jelenia Góra, ndipo uli kumwera ca kumanjiliro gha dazi kwa Poland.