PA Seputembala 7, 1950, nkhamba kuteŵetera pa Beteli ya Brooklyn. Pa nyengo iyi, pa Beteli pakaŵa ŵabali na ŵadumbu 355 ŵakufuma mu mitundu yakupambanapambana kweniso ŵa vyaka kwambira pa 19 mpaka 80. Ŵanandi mwa ŵabali na ŵadumbu aŵa ŵakaŵa Ŵakhristu ŵakuphakazgika.

Amama ndiwo ŵakanisambizga kuti nambe kuteŵetera “Ciuta wakukondwa.” (1 Tim. 1:11) Iwo ŵakamba kuteŵetera Yehova pa nyengo iyo ine nkhaŵa musepuka. Pa Julayi 1, 1939, apo nkhaŵa na vyaka 10, nkhabapatizika pa ungano wa dera uwo ukacitikira mu msumba wa Columbus, ku Nebraska, U.S.A. Tikawungana ŵanthu pafupifupi 100 mu holo iyo tikacita lenti, ndipo tikategherezganga nkhani yakujambulika ya Mubali Joseph Rutherford, ya mutu wakuti: “Muwuso Wankhaza Panji Muwuso Wamtende” (“Fascism or Freedom”). Nkhani yicali mukati, kuwaro kwa holo iyi kukawungana gulu likari la ŵanthu. Ŵanthu aŵa ŵakanjira mu holo na kutimbanizga ungano withu ndipo ŵakaticimbizga mu msumba uwu. Ungano withu tikamalizgira ku famu ya mubali munyake iyo yikaŵa pafupiko na msumba uwu. Cifukwa ca ivyo vikacitika apa, nkhuluwa yayi deti lane la ubapatizo.

Amama ŵakafwilirapo kuti ŵanilere mu cisopa caunenesko. Nangauli adada ŵakaŵa munthu muwemi kweniso mupapi muwemi, kweni mu vyacisopa ŵakenderangamo yayi nesi kumanya vya umoyo wane wauzimu. Amama kweniso ŵabali na ŵadumbu mu mpingo wa Omaha, ndiwo ŵakanikhozganga.

Apo nkhaŵa pafupi kumalizga sukulu ya sekondare, nkheneranga kusankha ico nicitenge pa umoyo wane. Pa nyengo ya holide, nkhacitanga upayiniya wakanyengo pamoza na ŵabali ŵanyake awo ŵakaŵa nthanga zane.

John Chimiklis na Ted Jaracz, ŵabali ŵawukirano awo ŵakaŵa kuti ŵamalizga waka masambiro ku sukulu ya Giliyadi mu kalasi la nambara 7, ŵakatumika kuŵa ŵateŵeti ŵakwendakwenda mu cigaŵa cithu. Nkhazizikika kuti ŵakaŵa na vyaka vya m’ma 20. Ine nkhaŵa na vyaka 18, ndipo nkhaŵa pafupi kumalizga sukulu ya sekondare. Nicali kukumbuka apo Mubali Chimiklis wakanifumba ico nicitenge pa umoyo wane. Nkhati namuphalira, wakati: “Waneneska, uyambe uteŵeti wanyengozose. Usangenge  vitumbiko vinandi para wacita nthena.” Nkhakondwa comene na ulongozgi uwu ndiposo ciyelezgero ciwemi ca ŵabali aŵa. Nkhati namalizga sukulu, nkhamba upayiniya mu 1948.

Mu Julayi 1950, ine na ŵapapi ŵane tikaluta ku ungano wa mitundu yose uwo ukacitikira mu sitediyamu ya Yankee mu msumba wa New York. Pa ungano uwu, nkhaluta ku ungano wa awo ŵakukhumba kukateŵetera pa Beteli. Nkhalemba fomu ya kupempha uteŵeti uwu.

Nangauli adada ŵakasuskanga yayi kuti nicitenge upayiniya kweniso kuti nilutilire kukhala panyumba pawo, kweni ŵakakhumbanga kuti nisange nchito. Ntheura, zuŵa linyake kuuyambiro kwa mwezi wa Ogasiti, apo nkhalutanga kukapenja nchito, nkhadankha kwima pa malo agho tikapokeleranga makalata ghithu. Nkhasangapo kalata yane yakufuma ku Brooklyn. Uyo wakalemba kalata iyi wakaŵa Nathan H. Knorr, ndipo wakati: “Napokera fomu yako yakupempha uteŵeti wa pa Beteli. Nkhugomezga kuti ungatemwa kuteŵetera pa Beteli umoyo wako wose. Ntheura, pa Seputembala 7, 1950, wize ku Beteli ku 124 Columbia Heights, Brooklyn, mu msumba wa New York.”

Adada ŵakati ŵawera ku nchito pa zuŵa ili, nkhaŵaphalira kuti nasanga nchito. Iwo ŵakati: “Wacita makora, wayisanga nkhu?” Nkhazgora kuti: “Nayisanga ku Beteli ku Brooklyn, kweni njakujipeleka waka ndipo nipokerenge ndalama zakukwana madola 10 pa mwezi.” Adada ŵakakondwa yayi na ivyo nkhacita, kweni ŵakaniphalira kuti pakuti ndivyo nasankha, nifwilirepo kuti nicite makora. Pakati pajumpha nyengo yicoko waka, ŵakabapatizika pa ungano uwo ukacitikira mu Sitediyamu ya Yankee mu 1953.

Alfred Nussrallah, uyo tikacitiranga lumoza upayiniya, nayo wakacemeka kuti wakambe kuteŵetera pa Beteli, ndipo tikalutira lumoza ku Beteli. Pamanyuma pake wakatora, ndipo iyo na muwoli wake zina lake Joan, ŵakaluta ku Sukulu ya Giliyadi na kutumika ku umishonale ku Lebanon. Kufuma uko, ŵakawelera ku United States kuzakacita uteŵeti wakwendakwenda.

Mulimo wane wakwamba pa Beteli ukaŵa ku Dipatimenti Yakupanga Mabuku. Nkhasonanga pamoza mapepara gha mabuku na kuŵikako vikopi. Buku lakwamba ilo nkhasonako likaŵa la mutu wakuti, Kasi Cisopa Caŵacitira Vici Ŵanthu? (What Has Religion Done for Mankind?) Ku Dipatimenti Yakupanga Mabuku nkhateŵeterako myezi pafupifupi yinkhondi na yitatu. Kufuma apo, nkhatumika kukateŵetera ku Dipatimenti Yakulaŵilira Uteŵeti, ndipo Mubali Thomas J. Sullivan ndiyo wakaŵa mulaŵiliri wa dipatimenti iyi. Nkhakondwanga comene kuteŵetera nayo lumoza ndipo nkhasanga candulo na vinjeru ivyo wakaŵa navyo cifukwa ca kuteŵetera mu gulu la Yehova kwa vyaka vinandi.

Nkhati nateŵetera ku Dipatimenti Yakulaŵilira Uteŵeti kwa vyaka pafupifupi vitatu, Max Larson, uyo wakaŵa mulaŵiliri ku fakitare, wakaniphalira kuti Mubali Knorr wakunipenja. Nkhaghanaghananga kuti panji nabudiska cinthu cinyake. Mtima ukakhira apo Mubali Knorr wakaniphalira kuti wakukhumba kumanya usange nilutilirenge kuteŵetera pa Beteli. Iyo wakapenjanga munthu wakuti wamovwire mu ofesi yake kwa kanyengo ndipo wakakhumbanga kumanya usange ine ningafiska. Nkhamuphalira kuti nilutilirenge kuteŵetera pa Beteli. Kufuma pa nyengo iyi, nkhateŵetera mu ofesi yake kwa vyaka 20.

Kanandi nkhuyowoya kuti mphanyi nkhafiska yayi kugura masambiro agho nkhasanga cifukwa ca kugwira nchito na Mubali Sullivan na Knorr, kweniso ŵabali ŵanyake ŵa pa Beteli nga ni Milton Henschel, Klaus Jensen, Max Larson, Hugo Riemer, na Mubali Grant Suiter. *

Ŵabali awo nateŵeterapo nawo, ŵakacitanga  makora comene milimo iyo ŵakacitanga mu gulu la Yehova. Mubali Knorr wakalimbikiranga comene nchito ndipo wakakhumbanga kuti mulimo wa kupharazga Ufumu ufike patali comene. Ise tikagwiranga nchito mu ofesi yake tikawonanga kuti wakaŵa wakucezgeka. Nanga ni para tili na maghanoghano ghakupambana na ghake, tikayowoyanga mwakufwatuka ndipo wakalutiliranga kutigomezga.

Zuŵa linyake, Mubali Knorr wakaniphalira kuti nchakuzirwa comene kucita milimo yithu mwakupwelelera, nanga ni iyo yingawoneka kuŵa yambura kuzirwa. Kuti nipulikiske fundo iyi, wakaniphalira kuti apo wakaŵa mulaŵiliri ku fakitare, nyengo zinyake Mubali Rutherford wakamuyimbiranga foni na kumuphalira kuti: “Mubali Knorr, para ukufuma ku fakitare kwiza ku cipinda cakulyeramo namise, uyegheko mphira zakusisitira. Para wafika uzakaziŵike pa desiki lane.” Mubali Knorr wakayowoya kuti wakambanga na kuluta ku cipinda cakusungiramo katundu kukatora mphira na kuziŵikirathu mu thumba. Ntheura para wakwiza kuzakarya muhanya, wakaziŵikanga mu ofesi ya Mubali Rutherford. Nangauli uwu ukaŵa mulimo ucoko, kweni ukaŵa wakuzirwa comene kwa Mubali Rutherford. Kufuma apo, Mubali Knorr wakaniphalira kuti: “Nkhukhumba kuti niŵenge na maphesulu ghakuŵaja makora pa desiki lane. Ntheura, mulenji uliwose ndivyo ucitenge.” Kwa vyaka vinandi, nkhawoneseskanga kuti naŵaja maphesulu ghake.

Kanandi Mubali Knorr wakayowoyanga kuti tikwenera kutegherezga mwakupwelelera para tikuphalirika kuti tikacite mulimo unyake. Zuŵa linyake wakaniphalira ulongozgi wakupulikikwa makora wa umo nkheneranga kucitira mulimo unyake, kweni nkhategherezga mwakupwelelera yayi. Ici cikapangiska kuti wakhozgeke soni. Citima cikanikora, ntheura, nkhalemba kalata, kumuphalira kuti nkhacita vinthu vyawakawaka ndipo nkhawona kuti nchiwemi kuti wanisinthe ofesi. Pakati pajumpha nyengo yicoko waka, Mubali Knorr wakiza pa desiki lane. Wakaniphalira kuti: “Robert, napokera kalata yako. Wangubudiska nadi. Nangukupa kale ulongozgi, ndipo nkhugomezga kuti uzamuwerezgaposo yayi. Pa nyengo yasono, tiye tilutizge kugwira nchito.” Nkhawonga comene kuti wakanighanaghanira.

Nkhati nateŵetera pa Beteli kwa vyaka vinkhondi na vitatu, nkhakhumbanga kulutilira kucita uteŵeti uwu. Ndipouli, vinthu vikasintha. Pa nyengo iyo nkhaluta ku ungano wa mitundu yose uwo ukacitikira mu Sitediyamu ya Yankee na ku Polo mu 1958, nkhakumana na Lorraine Brookes, uyo tikamanyana mu 1955 apo wakacitanga upayiniya mu msumba wa Montreal ku Canada. Nkhakopeka nayo cifukwa cakuti wakatemwanga uteŵeti wanyengozose kweniso wakakhumbanga kuteŵetera kulikose uko gulu la Yehova lingamutuma. Lorraine wakakhumbanga kuluta ku Sukulu ya Giliyadi. Apo wakaŵa na vyaka 22, wakacemeka kuti wakanjire kalasi la nambara 27 ilo likaŵako mu 1956. Wati wamalizga masambiro agha, wakatumika ku Brazil kuti wakacite umishonale. Mu 1958, ine na Lorraine tikakumana kaciŵiri, ndipo wakazomera kuti titorane. Tikapangana kuti titorane caka cakulondezgapo na kwamba kucita umishonale lumoza.

 Nkhati naphalira Mubali Knorr kuti nkhukhumba kutora, wakasacizga kuti nilindilire kwa vyaka vitatu. Wakakhumbanga kuti para natora nilutilire kuteŵetera pa Beteli ya Brooklyn. Pa nyengo iyi, munthu wakeneranga kuteŵetera pa Beteli kwa vyaka 10 panji kujumphirapo, ndipo uyo watoranenge nayo wakeneranga kuteŵetera pa Beteli kwa vyaka vitatu. Para ŵacita nthena, ndipo ŵakazomerezgekanga kuteŵetera lumoza pa Beteli. Ntheura, Lorraine wakazomera kuteŵetera pa Beteli ya Brazil kwa vyaka viŵiri na kuteŵetera pa Beteli ya Brooklyn kwa caka cimoza pambere tindatorane.

Pa vyaka viŵiri ivyo tikaŵa pacibwezi, tikalemberananga waka makalata. Pa nyengo iyi, kwimba foni kukaŵa kwakudura ndipo kukaŵavya kulemberana mauthenga gha pa kompyuta. Apo tikatorananga pa Seputembala 16, 1961, Mubali Knorr ndiyo wakadumba nkhani ya ukwati. Mbunenesko kuti vyaka ivyo tikalindilira, vikawonekanga kuŵa vinandi. Kweni para tikughanaghanirapo, tikuwona kuti tikacita makora cifukwa nthengwa yithu yaŵapo kwa vyaka vyakujumpha 50 ndipo ndise ŵakukhorwa kweniso ŵakukondwa.

Mu 1964, nkhapika mulimo wa kwendera maofesi gha munthavi. Pa nyengo iyi, ŵalaŵiliri ŵakwendera minthavi ŵakendanga na ŵawoli ŵawo yayi. Kweni mu 1977, ŵakamba kwenda na ŵawoli ŵawo. Mu caka ici, ine na Lorraine tikalongozgana na Grant na Edith Suiter kukendera maofesi gha munthavi gha ku Germany, Austria, Greece, Cyprus, Turkey, na Israel. Nendera maofesi gha munthavi gha mu vyaru vyakukwana 70.

Pa ulendo unyake mu 1980, tikaluta ku Brazil ndipo tikafika mu msumba wa Belém, uko Lorraine wakaŵa mishonale. Kweniso tikafika mu msumba wa Manaus kuti tikawone ŵabali. Pa nyengo iyo nkhani yikayowoyekanga mu sitediyamu, tikawona kagulu ka ŵabali ŵanyake ako kakakhala kwakekha. Ŵadumbu awo ŵakaŵa pa kagulu aka ŵakafyofyonthananga yayi, ndipo ŵabali ŵakakorananga casa yayi. Ivi vikaŵa vyakupambanako na umo ŵakucitira ŵanthu ŵa ku Brazil. Cifukwa wuli ŵabali aŵa ŵakacita nthena?

Ŵakaŵa Ŵakaboni ŵakufuma ku cigaŵa ca ŵanthu ŵa vyoni mukati mwa nkhorongo ya Amazon. Cifukwa ca kopa kupirako ŵanyawo matenda ghawo, lekani ŵakakhala kwaŵekha pa ungano uwu. Ndipouli, ŵakatikondweska comene ndipo tizamuluwa yayi cimwemwe ico ŵakaŵa naco. Nadi, Mazgu gha Yehova ngaunenesko agho ghakuti: “Ŵateŵeti ŵane tiŵimbenge na mitima ya cimwemwe.”—Yes. 65:14.

Kanandi ine na Lorraine tikughanaghanirapo pa vyaka vyakujumpha 60 ivyo tateŵetera Yehova. Tili ŵakukondwa na vitumbiko ivyo tasanga cifukwa ca kuzomerezga kuti Yehova watilongozge na gulu lake. Nangauli pa nyengo yasono ningafiska yayi kwendera maofesi gha munthavi, kweni nkhucita mulimo wa kovwira Wupu Wakulongozga mu Komiti ya Kulongozga na Komiti ya Uteŵeti. Nkhuwonga comene uteŵeti uwu, ndipo mu nthowa iyi nane nkhovwira ŵabali pa caru cose. Tikukondwa comene na unandi wa ŵawukirano awo ŵamba uteŵeti wanyengozose ndipo ŵali na mtima wa nga wa Yesaya, uyo wakati: “Ndine pano; nditumani!” (Yes. 6:8) Ŵanalume na ŵanakazi aŵa, ŵakukolerana na ulongozgi uwo mulaŵiliri wa dera wakanipa, apo wakati: “Uyambe uteŵeti wanyengozose. Usangenge vitumbiko vinandi para wacita nthena.”