1, 2. Kasi pali mphambano wuli pakati pa cilato ca Yehova pakutilaŵiska na cilato ca ŵapolisi pakuŵika makamera pa msewu?

MU VYARU vinandi, ŵapolisi ŵakuŵika makamera mu misewu kuti ghajamburenge magalimoto na ngozi izo zikucitika. Usange makamera ghajambura dilayivala uyo waganda munthu na kucimbira, vithuzithuzi ivyo vyajambulika vingawovwira ŵapolisi kuti ŵamusange na kumukaka. Nadi, cifukwa cakuti makamera ghali posepose, nchakusuzga comene kuti munthu wagwenthe para wacita vyambura kwenelera.

² Baibolo likuti maso gha Yehova “ghali mu malo ghose.” (Zinth. 15:3) Kweni kasi fundo iyi yikung’anamura kuti wakusanda kalikose ako tikucita? Kasi Ciuta wakutilaŵiska kuti wawone usange tikulondezga malango ghake? Kasi pakutilaŵiska wakuŵa na cilato cakuti watilange para tatondeka kulondezga malango ghake? (Yer. 16:17; Heb. 4:13) Yayi. Yehova wakutilaŵiska cifukwa cakuti wakutitemwa ndipo wakukhumba kuti watovwire.—1 Pet. 3:12.

3. Zunurani nthowa zinkhondi izo tisambirenge zeneizo zikulongora kuti Ciuta wakutilaŵiska cifukwa cakuti wakutitemwa.

³ Kasi nchivici ico cingatovwira kuti tipulikiske citemwa ca Ciuta? Tiyeni tidumbiskane nthowa zinkhondi izo zikulongora  kuti Yehova wakutilaŵiska cifukwa cakuti wakutitemwa. (1) Wakuticenjezga para tamba kuŵa na maghanoghano ghaheni. (2) Wakuticenya para tabuda. (3) Wakutilongozga na fundo za mu Mazgu ghake. (4) Wakutovwira para takumana na viyezgo. (5) Wakutitumbika para wawona viwemi mwa ise.

4. Cifukwa wuli Yehova wakacenjezga Kayini kuti uheni “wakharizga pa mulyango”?

⁴ Cakwamba, tiyeni tiwone ivyo Ciuta wakucita kuti waticenjezge para tamba kuŵa na maghanoghano ghaheni. (1 Mid. 28:9) Kuti tipulikiske fundo iyi, ghanaghanirani umo Ciuta wakacitira na Kayini, uyo “wakakalipa comene” apo wakatondeka kucita vinthu umo Ciuta wakakhumbiranga. (Ŵazgani Genesis 4:3-7.) Yehova wakaciska Kayini kuti ‘wacite makora.’ Yehova wakamucenjezga kuti usange walekenge kucita makora, uheni ‘ukharizgenge pa muryango.’ Ciuta wakamufumba kuti: Kasi “iwe utiuwusenge pacanya pake”? Ciuta wakakhumbanga kuti Kayini wapulikire cenjezgo na cilato cakuti ‘wapokelereke.’ Kayini wapokelerekenge, mphanyi wakaŵa paubwezi uwemi comene na Ciuta.

5. Kasi Yehova wakuticenjezga wuli para tamba kuŵa na maghanoghano ghaheni?

⁵ Ise ke? Yehova wakulaŵiska mukati mu mitima yithu ndipo wakumanya makora maghanoghano na vilato vithu. Adada ŵithu awo mbacitemwa, ŵakukhumba kuti tendenge mu nthowa zaurunji. Kweni ŵakucita kuticicizga yayi. Kwizira mu Mazgu ghake, agho ni Baibolo, Ciuta wakuticenjezga para tamba kupatuka mu nthowa izi. Kasi wakucita wuli nthena? Para tikuŵazga Baibolo zuŵa na zuŵa, kanandi tikusanga fundo izo zikutovwira kumazga nkharo na maghanoghano ghaheni. Kweniso, nyengo zinyake mabuku ghithu ghangalongosora suzgo ilo panji nase tili nalo, ndipo ghangalongosora nthowa ya kulimazgira. Ndiposo, pa maungano ghithu tikupokera ulongozgi wa pa nyengo yakwenelera.

6, 7. (a) Cifukwa wuli mabuku agho ghakunozgekera ŵanthu ŵanandi mbukaboni wakuti Ciuta wakumutemwani imwe pamwekha? (b) Kasi mungacita wuli kuti musange candulo na wovwiri uwo Yehova wakupeleka?

⁶ Macenjezgo ghose agho Yehova wakutipa, mbukaboni wakuti wakutitemwa kweniso kuti wakutipwelelera waliyose payekha. Mbunenesko kuti Baibolo laŵapo kwa vyaka vinandi comene, kweniso kuti mabuku ghithu ghakulembekera ŵanthu ŵanandi, ndiposo kuti maungano ghithu ghakunozgeka kuti ghasambizge mpingo wose. Ndipouli, kwizira mu nthowa izi, Yehova wakukhumba kuti imwe mupulike Mazgu ghake na kusintha kaghanaghaniro kinu. Ntheura, uwu mbukaboni wakuti Yehova wakumutemwani na kumupwelelerani imwe pamwekha.

⁷ Kasi tingacita wuli kuti tisange candulo na macenjezgo gha Ciuta? Cakwamba tikwenera kugomezga kuti wakutipwelelera nadi ndipo pamanyuma pake tilondezgenge Mazgu ghake. Tifwilirengepo kumazga maghanoghano ghaheni. (Ŵazgani Yesaya 55:6, 7.) Para tipulikirenge macenjezgo agho tapika, tigegenge masuzgo ghanandi. Ndipouli, tiyelezgere kuti tamba kuŵa na maghanoghano ghaheni. Kasi Adada ŵithu awo ŵakutitemwa, ŵakutovwira wuli?

⁸ Nyengo zinyake para tacenyeka ndipo tikumanya makora kuti Yehova wakutipwelelera. (Ŵazgani Ŵahebere 12:5, 6.) Mbunenesko kuti palije uyo wakukondwa para wakucenyeka panji kupika ulongozgi. (Heb. 12:11) Kweni para munthu wakutipa ulongozgi wakufuma mu Baibolo, nchiwemi kuti tighanaghanirenge cifukwa ico wakutipira ulongozgi. Wakucita nthena cifukwa cakuti wawona kuti ubwezi withu na Yehova uli pafupi kunangika. Wapatura  nyengo yake kuti watovwire na fundo za Baibolo pa umo tingacitira kuti tinozge ubwezi withu na Yehova. Tikwenera kuwuzirwiska comene cifukwa Mweneko wa ulongozgi uwu ni Yehova.

8, 9. Kasi ulongozgi uwo Yehova wakupeleka kwizira mu ŵateŵeti ŵake ukulongora wuli kuti wakutitemwa comene? Yowoyani ciyelezgero.

⁹ Tiyeni tiwone ivyo awo ŵakupeleka ulongozgi ŵangacita kuti ŵalongore lusungu lwa Ciuta. Pambere wandize mu unenesko, mubali munyake wakawoneleranga vithuzithuzi vyamuziro, kweni wakaleka. Ndipouli, khumbo la kulaŵilira vithuzithuzi vyamuziro likamalirathu yayi. Wakati wagura foni yiphya, wakajuranga Mawebusayiti gha vithuzithuzi vyamuziro ndipo wakambaso kuvilaŵilira. (Yak. 1:14, 15) Zuŵa linyake, foni yake wakabwereka mulara ndipo pakawoneka maadiresi gha pa Intaneti gha vithuzithuzi vyamuziro. Ici cikapangiska kuti mubali withu wakulopwa mwauzimu uyu wawovwirike. Wakapokera ulongozgi wa panyengo yake, wakasanga nawo candulo, na kuleka cizgoŵi cake ciheni. Tikuwonga comene kuti Adada ŵithu ŵa kucanya ŵakuwona zakwananga zakubisika na kuticenya pambere tindapulukirethu.

10, 11. (a) Kasi mungapenja wuli ulongozgi wa Ciuta? (b) Kasi mbumba yinyake yikamanya wuli kuti ni vinjeru kulondezga ulongozgi wa Yehova?

¹⁰ Wamasalimo wakimba kwa Yehova kuti: “Timundilongozge na vipango vinu.” (Sal. 73:24) Nyengo yiliyose para tikukhumba ulongozgi tikwenera kulaŵiska kwa Yehova. Tingacita nthena para tikuŵazga Mazgu ghake kuti tiwone umo iyo wakuwonera vinthu. Para tikulondezga fundo za mu Baibolo tikovwirika mwauzimu ndipo nyengo zinyake tikovwirika pakupenja vinthu vyakukhumbikwa vyakuthupi.—Zinth. 3:6.

¹¹ Ivyo vikacitikira mubali munyake uyo wakacitanga lenti munda ku Masbate mu Philippines, nchiyelezgero ciwemi cakuti Yehova wakulongozga ŵanthu ŵake. Iyo na muwoli wake ŵakacitanga upayiniya wanyengozose uku ŵakupwelelera mbumba yawo yikuru. Zuŵa linyake wakazizwa apo mweneko wa munda wakaŵalembera kalata yakuŵaphalira kuti ŵaleke kulimamoso ndipo ŵafumepo. Kasi cifukwa cikaŵa cakuti wuli? Ŵanji ŵakaŵapusikizgira kuti mbakhuluku. Nangauli mubali wakenjerwanga usange wasangenge malo ghanyake ghakuti iyo na mbumba yake ŵakhalepo, kweni wakati: “Yehova watipenge. Nyengo zose wakutipa ivyo tikukhumbikwira visuzge viti wuli.” Mubali uyu wakacita makora  kugomezga Yehova. Pakati pajumpha mazuŵa ghacoko waka, mbumba iyi yikaphalirika kuti yifumengepo yayi. Kasi cikacitika nchivici? Mweneko wa munda wakawona kuti nangauli mubali uyu na mbumba yake ŵakaŵapusikizgira kuti mbakhuluku, kweni iwo ŵakalutilira kuŵa ŵanchindi kweniso ŵamtende cifukwa cakuti ŵakalondezganga fundo za mu Baibolo. Ici cikamukondweska comene mweneko wa malo, mwakuti wakaŵazomerezga kuti ŵakhale kweniso wakaŵasazgirako malo ghakuti ŵalimengepo. (Ŵazgani 1 Petrosi 2:12.) Nadi, Yehova wakutilongozga kwizira mu Mazgu ghake kuti timarane makora na masuzgo ghithu.

12, 13. Kasi mpha vyakucitika wuli apo ŵanji ŵangakayika usange Ciuta wakuwona nadi masuzgo ghawo?

¹² Ndipouli, nyengo zinyake suzgo likucedwa kumara. Tingaŵa kuti tikuzizipizga nthenda yambura kukonda munkhwala, panji ŵabali ŵithu ŵatisuska kwa nyengo yitali, panyake tikutambuzgika. Kweniso nyengo zinyake tikupambana maghanoghano na ŵabali mu mpingo.

¹³ Mwaciyelezgero, mungakhuŵara na mazgu ghanyake agho imwe mukuwona kuti ngamsinjiro. Mungayowoya kuti: ‘Ivi vikwenera cara kucitika mu gulu la Ciuta.’ Ndipouli, mubali uyo wakayowoya mazgu agha wakupokera mauteŵeti mu mpingo ndipo ŵanji ŵakumuwona kuti wakucita makora. Mungazizwa na kuyowoya kuti: ‘Cifukwa wuli vili nthena? Kasi Yehova wakuwona yayi? Kasi wacitengepo kanthu yayi?’—Sal. 13:1, 2; Hab. 1:2, 3.

14. Cifukwa wuli nyengo zinyake Ciuta wakunjilirapo luŵiro yayi kuti wamazge masuzgo ghithu?

¹⁴ Yehova wakwenera kuti wakuŵa na vifukwa viwemi vyakulekera kunjilirapo. Mwaciyelezgero, apo imwe mukuwona kuti munyinu ndiyo ngwakubuda, Ciuta wangaŵa kuti wakuwona nthena yayi. Nyengo zinyake iyo wakuwona kuti imwe ndimwe mwapuvya comene. Mazgu agho mukuwona kuti ghakaŵa ghamsinjiro, ghangaŵa kuti mbulongozgi uwo mukakhumbikwiranga. Mu nkhani yakulongosora umoyo wake, Mubali Karl Klein, uyo wakateŵeterapo mu Wupu Wakulongozga, wakayowoya ivyo vikacitika apo wakapokera ulongozgi wankhongono kufuma kwa Mubali J. F. Rutherford. Pamanyuma, Mubali Rutherford wakatawuzga Mubali Klein mwakukondwa. Ndipouli, Mubali Klein wakazgora mwakucicizgika waka cifukwa wakaŵa kuti wacali wakukhuŵara. Mubali Rutherford wakamanya kuti Mubali Klein wacali wakukhuŵara, ndipo wakamucenjezga kuti waleke kumupa malo Dyabulosi. Pamanyuma Mubali Klein wakalemba kuti: “Para mubali tamusungira vyakusingo, comenecomene cifukwa cakuti watipa ulongozgi, tikujiŵika mu vipingo vya Dyabulosi.” *

15. Kasi nchivici ico cingamovwirani kuti muzizipizge apo mukulindilira kuti Yehova wamovwirani panyengo iyo muli mu suzgo?

¹⁵ Ndipouli, tingatondeka kuzikira para masuzgo ghakuwoneka kuti ngambura kumara. Kasi tingacita wuli kuti tizizipizge? Tiyelezgere kuti muli pa mzere ku cigayo ndipo mukukhumba kuti mugayise mphale. Mzere ngutali ndipo mukumanya yayi apo imwe mugayirenge. Usange mungaghanaghana kuti mzere ukucedwa kumara na kufumapo kuluta ku cigayo cinyake, panji uku ndiko mungakasanga mzere utali comene kuluska uko mwanguŵa. Apa ndipo mungacedwa comene. Kweni mulindilirenge mwakuzika pa mzere wakwamba, mphanyi mwangugaya luŵiro. Mwakuyana waka, usange mwademelera ku ulongozgi wa mu Mazgu gha Ciuta vimwenderaninge makora.

16. Cifukwa wuli nyengo zinyake Yehova wakucedwa kunjilirapo pa masuzgo ghithu?

¹⁶ Nyengo zinyake Yehova wangacedwa  kunjilirapo pa masuzgo ghithu kuti watisambizge. (Ŵazgani 1 Petrosi 5:6-10.) Ciuta ndiyo wakucitiska masuzgo yayi. (Yak. 1:13) “Mulwani winu, Dyabulosi” ndiyo wakupangiska masuzgo ghanandi. Ndipouli, Ciuta wangatovwira kuti tikure mwauzimu para tili mu suzgo. Wakuwona para tikusuzgika, ndipo ‘cifukwa cakuti wakutipwelelera,’ wawoneseskenge kuti tisuzgike kwa “kanyengo” kacoko waka. Kasi mukuwonga kuti Yehova wakumulaŵiskani mwacitemwa para muli mu masuzgo? Kasi mukugomezga kuti wapelekenge nthowa yakufumiramo?—2 Kor. 4:7-9.

17. Kasi Yehova wakukhumba ŵanthu ŵa mtundu wuli, ndipo cifukwa wuli?

¹⁷ Caumaliro, Ciuta wakusanda umoyo withu pa cifukwa cinyake cakukhozga comene. Kwizira mwa Hanani muwoni, Ciuta wakaphalira Themba Asa kuti: “Maso gha Yehova ghakulaŵiska uku na uko mu caru cose ca pasi, kujiwonya nkhongono kovwira awo mitima yawo njakufikapo pamaso pake.” (2 Mid. 16:9) Nangauli Ciuta wakawona mtima wambura kufikapo mwa Asa, kweni para imwe mukulutilira kucita ico nchakwenelera, ‘wajiwonyenge nkhongono’ kwa imwe.

18. Para tikuwona nga palije uyo wakuwona viwemi ivyo tikucita, kasi tikwenera kukumbuka vici vyakukhwaskana na Yehova? (Wonani cithuzithuzi cakwamba.)

¹⁸ Ciuta wakukhumba kuti ‘tipenje viwemi,’ ‘titemwe viwemi,’ na “kucita ico nchiwemi” ndipo iyo “tiwaŵe na lusungu” kwa ise. (Am. 5:14, 15; 1 Pet. 3:11, 12) Yehova wakumanya awo mbarunji ndipo wakuŵatumbika. (Sal. 34:15) Mwaciyelezgero, ghanaghanirani za ŵazamba Ŵacihebere, Shifra na Pua. Apo Ŵaisrayeli ŵakaŵa mu wuzga ku Eguputo, ŵanakazi ŵaŵiri aŵa ŵakawopa Ciuta kuluska Faro, uyo wakaŵalangura kuti ŵakomenge ŵana ŵanalume wose ŵa Ŵahebere para ŵababika waka. Vikulongora kuti njuŵi yawo yakusambizgika na Ciuta ndiyo yikaŵaciska kuti ŵaponoske ŵana aŵa. Pamanyuma, Ciuta wakaŵapa zimbumba. (Ex. 1:15-17, 20, 21) Yehova wakayiwona milimo yawo yiwemi. Nyengo zinyake tingawona nga palije uyo wakuwona viwemi ivyo tikucita. Kweni Yehova wakuwona. Iyo wakuwona viwemi vyose ivyo tikucita, ndipo wawezgerengepo.—Mat. 6:4, 6; 1 Tim. 5:25; Heb. 6:10.

19. Kasi mudumbu munyake wakamanya wuli kuti Yehova wakuwona milimo yiwemi?

¹⁹ Mudumbu munyake ku Austria wakamanya kuti Ciuta wakawonanga mulimo uwo wakacitanga. Pakuti wakaŵa wa ku Hungary, wakapokera adiresi ya munthu uyo wakayowoyanga ciyowoyero ca ku Hungary kuti wakamupharazgire. Mwaluŵiro wakaluta, kweni wakasanga kuti pa nyumba palije munthu. Wakalutakoso kanandi waka. Nyengo zinyake wakawonanga kuti muli munthu kweni wakajulangako yayi. Wakasidanga mabuku, makalata, adiresi na manambara ghake gha foni pa mulyango wa nyumba iyi. Wakalutilira kuwelerako mpaka caka na hafu, ndipo zuŵa linyake mweneko wa nyumba wakajurako. Wakaŵa mama waubwezi, ndipo wakati wamupokelera mudumbu withu, wakati: “Njirani. Nili kuŵazga mabuku ghose agho mukaghalekanga ndipo nalindiranga waka imwe.” Mweneko wa nyumba wakaŵa mulwari ndipo cikaŵa cakusuzga kuti wawuke na kujulira ŵanthu. Sambiro la Baibolo likamba. Nadi, Ciuta wakamutumbika mudumbu cifukwa ca kufwilirapo.

20. Kasi fundo yakuti Yehova wakumulaŵiskani mwacitemwa yikumuciskani kucita vici?

²⁰ Yehova wakuwona cilicose ico tikucita ndipo wakusanda mitima yithu. Tikumanya kuti Ciuta wakutilaŵiska na cilato cakuti watizenge mulandu yayi, panji kuti watisange vifukwa. M’malo mwake tikusendelera comene kwa iyo cifukwa tikumanya kuti wakutitemwa ndipo wakukhumba kutovwira na kutitumbika pa viwemi ivyo tikucita.