1. Kasi ivyo tikucita mu upharazgi vikuŵakhwaska wuli ŵanthu? Yowoyani ciyelezgero. (Wonani cithuzithuzi cakwamba.)

VYAKA vicoko waka ivyo vyajumpha, mbumba yinyake Yacikhristu ku Fiji, yikagaŵiranga tumapepara twakucemera ŵanthu ku Cikumbusko ca nyifwa ya Khristu. Apo mbumba iyi yikayowoyanga na mwanakazi munyake pawaro pa nyumba yake, kukamba kuwa vula. Mubali wakapeleka ambulera yimoza kwa mwanakazi uyu ndipo iyo wakadika na muwoli wake. Mbumba iyi yikakondwa comene yikati yawona kuti mwanakazi uyu wafika ku Cikumbusko. Iyo wakati pa ivyo Ŵakaboni aŵa ŵakayowoya pakumupharazgira, wakakumbukangapo vinandi yayi. Kweni wakakondwa comene na ivyo ŵakamucitira ndipo wakaghanaghana kuti wakasangikepo pa Cikumbusko. Mbumba iyi yikalondezga fundo ya Yesu.

2. Kasi Yesu wakayowoya fundo yakuti wuli, ndipo tingayilondezga wuli?

² Kasi Yesu wakayowoya fundo yakuti wuli? Wakati: “Vinthu vyose ivyo mukukhumba kuti ŵanthu ŵamucitirani, namwe mukwenera kucita mwakuyana waka kwa iwo.” (Mat. 7:12) Kasi tingalondezga wuli fundo iyi? Cakwamba,  para tikukhumba kupharazgira munthu tijifumbenge kuti, ‘Usange iyo ndiyo watenge wanipharazgire, kasi mphanyi natemwa kuti wacite wuli kwa ine?’ Kufuma apo, tikwenera kufwilirapo kuti ndimo ticitire nayo.—1 Kor. 10:24.

3, 4. (a) Cifukwa wuli tikwenera kulondezga fundo ya Yesu pakucita vinthu na Ŵakhristu ŵanyithu pera yayi? (b) Kasi tidumbiskanenge vici mu nkhani iyi?

³ Kanandi tikulondezga fundo iyi ya Yesu para tikucita vinthu na Ŵakhristu ŵanyithu. Kweni Yesu wakayowoyapo yayi kuti tilondezgenge fundo iyi pakucita vinthu na Ŵakhristu ŵanyithu pera. Apo wakalongosoranga fundo iyi, Yesu wakayowoyanga za umo tikwenera kucitira na ŵanthu wose, na ŵalwani ŵithu wuwo. (Ŵazgani Luka 6:27, 28, 31, 35.) Usange tikwenera kulondezga fundo ya Yesu pakucita vinthu na ŵalwani ŵithu, ipo pakucita vinthu na awo tikuŵapharazgira ndipo comene. Nakuti ŵanandi awo tikuŵapharazgira ŵakuŵa na “maghanoghano ghakwenelera umoyo wamuyirayira.”—Mil. 13:48.

⁴ Sono tiyeni tidumbiskane mafumbo ghanayi agho tikwenera kukumbuka para tili mu upharazgi: Kasi ŵanthu awo nkhukhumba kuŵapharazgira mbanjani? Kasi naŵasanga nkhu? Kasi nyengo yiwemi yakuŵasangira ni nji? Kasi nkhwenera kucita wuli pakuŵapharazgira? Nga umo tiwonerenge, mafumbo agha ghangatovwira kuti tighanaghanirenge ŵanthu awo tikuŵapharazgira kweniso kuti tiŵenge ŵakunozgeka kusintha apo mphakwenelera.—1 Kor. 9:19-23.

5. Kasi tingajifumba mafumbo wuli?

⁵ Mu upharazgi kanandi tikudumbiskana na munthu waliyose payekha. Ŵanthu ŵakupambana kakuliro ndiposo ŵali na masuzgo ghakupambana. (2 Mid. 6:29) Para tikukhumba kupharazgira munthu, tijifumbenge kuti: ‘Tiyelezgere kuti iyo ndine, kasi mphanyi natemwa kuti wacite nane wuli? Kasi ningatemwa kuti wayowoye nane mwakuniyuyura? Panji ningatemwa kuti wayowoye nane mwanchindi?’ Para tingaghanaghanirapo pa mafumbo gha nthena agha, tingakumbuka kucindika ŵeneko ŵa nyumba.

6, 7. Kasi tikwenera kucita wuli para mu upharazgi takumana na munthu mukali?

⁶ Mwaciyelezgero, Ŵakhristu ŵakufwilirapo kuti ŵalondezgenge ulongozgi wa mu Baibolo wakuti ivyo ŵakuyowoya viŵenge “vyakukondweska nyengo zose.” (Kol. 4:6) Ndipouli, tili ŵambura kufikapo. Nyengo zinyake cifukwa cakuti zuŵa ilo tindawuke makora, tingayowoya mazgu agho pamanyuma tingadandawura nagho. (Yak. 3:2) Para vyaŵa nthena, tingatemwa yayi kuti ŵanthu ŵatenge tili ŵakujitemwa. Kweni tingatemwa kuti ŵatipulikiske. Ipo nase ndimo tikwenera kucitira na ŵanji.

⁷ Usange munthu uyo takumana nayo mu upharazgi ni mukali, cingaŵa ciwemi kuti timanye ico capangiska. Wangaŵa kuti wakukumana na suzgo linyake ku nchito panji ku sukulu. Panji wakulwara nthenda yinyake yikuru. Kanandi, para pa ulendo wakwamba ŵanthu ŵa Yehova ŵakazgora mwakuzika kweniso mwanchindi, ŵeneko ŵa nyumba awo pakwamba ŵakaŵa ŵakali, ŵakwamba kutegherezga.—Zinth. 15:1; 1 Pet. 3:15.

8. Cifukwa wuli tikwenera kupharazga uthenga wa Ufumu ku “ŵanthu ŵa mitundu yose”?

⁸ Mu upharazgi, tikuyowoya na ŵanthu ŵakupambanapambana. Mwaciyelezgero, mu vyaka vicoko waka ivyo vyajumpha, mu Gongwe la Mulinda mwalembeka nkhani za ŵanthu ŵakujumpha 60 pa cigaŵa ca mutu wakuti, “Baibolo Likusintha Umoyo wa Ŵanthu.” Ŵanji mwa ŵanthu awo ŵali kulembeka mu nkhani izi, kale ŵakaŵa ŵankhungu, ŵaloŵevu, vigeŵenga, panji ŵakamwanga minkhwala yakuzweteska wongo. Ŵanji ŵakaŵa ŵalongozgi ŵa ndyali, ŵanji ŵakaŵa ŵalongozgi ŵa cisopa, ndipo ŵanji ŵakaŵikanga mtima wawo wose pakusanga nchito yapacanya. Ŵanji ŵakacitanga uzaghali na vinthu vinyake viheni. Ndipouli, wose ŵakapulika makani ghawemi, ŵakazomera kusambira Baibolo, ŵali kusintha umoyo wawo, ndipo  ŵali kwiza mu cisopa caunenesko. Ntheura, tikwenera yayi kughanaghana kuti pali ŵanthu ŵanyake awo ŵangapulikira yayi uthenga wa Ufumu. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 6:9-11.) M’malo mwake, tikumanya kuti “ŵanthu ŵa mitundu yose,” ŵangapulikira makani ghawemi.—1 Kor. 9:22.

9. Cifukwa wuli tikwenera kuŵa ŵanchindi pa nyumba za ŵanji?

⁹ Kasi mu upharazgi, ŵanthu tikuŵasanga nkhu? Kanandi tikuŵasanga pa nyumba zawo. (Mat. 10:11-13) Tikuwonga comene para ŵanthu awo ŵakwiza pa nyumba yithu ŵakuŵa na nchindi kweniso ŵakuzirwiska katundu withu. Nakuti nyumba yithu njakuzirwa comene kwa ise. Tikukhumba kuti pa nyumba yithu, vinthu vinyake viŵenge vyakumanya tekha kweniso tiŵenge ŵakuvikilirika. Ipo ndimo tikwenera kucitira para tili ku nyumba za ŵazengezgani ŵithu. Ntheura, para tili mu upharazgi wa ku nyumba na nyumba, tikwenera kuŵa ŵanchindi pa nyumba za ŵanthu awo tikuŵapharazgira.—Mil. 5:42.

10. Kasi tingacita wuli kuti tileke kukhuŵazga ŵanji mu upharazgi?

¹⁰ Mazuŵa ghano, caru cazura na ŵanthu ŵakuswa malango, ntheura ŵeneko ŵa nyumba ŵanandi ŵakufwatuka yayi na ŵanthu ŵacilendo. (2 Tim. 3:1-5) Tikwenera yayi kusazgirako kwenjerwa kwawo. Tiyelezgere kuti tafika pa nyumba ya munthu ndipo tawodira. Para palije uyo wakuzgora, nyengo zinyake tingaghanaghana vyakuti tilingizge pa windo panji kuzweta kuseri kuti tipenje ŵeneko ŵa nyumba. Kasi ku cigaŵa cinu, para munthu wangacita nthena ndikuti wacita makora? Kasi ŵazengezgani ŵake ŵangaghanaghana vici? Mbunenesko kuti tikwenera kusidako munthu yayi pakucita mulimo withu wa kupharazga. (Mil. 10:42) Tili ŵakunweka kupharazga uthenga uwemi, ndipo vilato vithu ni viwemi. (Rom. 1:14, 15) Ndipouli, tikwenera kugega kucita cilicose ico cingakhuŵazga ŵanthu ŵa mu cigaŵa ico tikupharazgako. Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Tikupeleka cakukhuŵazga cara mu nthowa yiliyose, mwakuti uteŵeti withu uleke kusangika na kafukwa.” (2 Kor. 6:3) Para tikuŵa ŵanchindi pa nyumba za ŵanthu awo tikuŵapharazgira kweniso tikuzirwiska katundu wawo, ŵanji ŵangakopeka kuti ŵize mu cisopa caunenesko.—Ŵazgani 1 Petrosi 2:12.

11. Cifukwa wuli tikuwonga para ŵanji ŵakuleka kutimalira nyengo yithu?

¹¹ Pakuŵa Ŵakhristu, taŵanandi tili ŵakutangwanika. Kuti ticite makora milimo yithu, tikuŵa na ndondomeko ndipo tikudankha kucita vinthu ivyo ni vyakuzirwa comene. (Efe. 5:16; Fil. 1:10) Para cinthu cinyake catimbanizga ndondomeko yithu, tikukondwa yayi. Para vinthu vili nthena, tikuwonga comene para ŵanji ŵakutimalira nyengo yithu yayi, ŵakutighanaghanira kweniso ŵakuyowoya nase mwakudumura. Kasi fundo ya Yesu yingatovwira wuli kuti ticindikenge ŵanthu awo tikuŵapharazgira?

12. Kasi tingacita wuli kuti timanye nyengo yiwemi yakusangira ŵanthu pa nyumba mu cigaŵa cithu?

¹² Tikwenera kufwilirapo kuti timanye nyengo iyo ŵanthu ŵakusangika pa nyumba zawo. Kasi mu cigaŵa cithu, ŵanthu ŵakusangika nyengo wuli pa nyumba zawo? Kasi ni nyengo wuli iyo ŵangategherezga comene? Tikwenera kusintha ndondomeko yithu para mphakwenelera. Ku vigaŵa vinyake, upharazgi wa ku nyumba na nyumba ukwenda makora kumise. Para ndimo viliri mu cigaŵa cinu, cingaŵa ciwemi kuti nyengo zinyake mupharazgenge ku nyumba na nyumba kumise. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 10:24.) Tili ŵakusimikizga kuti Yehova watitumbikenge pa ivyo tikusida kuti tipharazgenge pa nyengo iyo njiwemi ku ŵanthu ŵa mu cigaŵa cithu.

13. Kasi tingalongora wuli nchindi kwa mweneko wa nyumba?

¹³ Kasi ni vinthu wuli vinyake ivyo tingacita kuti tilongore nchindi kwa munthu? Para  munthu watipokelera makora, timupharazgire kweni tikwenera yayi kukhaliska. Mweneko wa nyumba, wangaŵa kuti wakhumbanga kucita vinthu vinyake pa nyengo iyi, ivyo iyo wakuwona kuti ni vyakuzirwa. Para wayowoya kuti watangwanika, tingamuphalira kuti tiyowoyenge nyengo yitali yayi, ndipo tikwenera kufiska layizgo lithu. (Mat. 5:37) Para tamara kudumbiskana nayo, timufumbe nyengo iyo yingaŵa yiwemi kwa iyo kuti tikizireso. Ŵapharazgi ŵanyake ŵawona kuti nchakovwira kuyowoya kuti: “Ningatemwa kwizaso. Kasi cingaŵa ciwemi kuti nizakamwimbirani foni panji kumutumirani uthenga wa pa foni pambere nindafike?” Para tikusintha ndondomeko yithu kuti yikolerane na ndondomeko ya ŵanthu ŵa mu cigaŵa cithu, tikuyezga Paulosi, uyo ‘wakapenjanga candulo ca iyomwene cara, kweni ca ŵanandi, mwakuti ŵaponoskeke.’—1 Kor. 10:33.

14-16. (a) Cifukwa wuli tikwenera kulongosora makora kwa mweneko wa nyumba cilato ico tizira? Yowoyani ciyelezgero. (b) Kasi ni nthowa wuli iyo mulaŵiliri munyake wakwendakwenda wawona kuti njakovwira?

¹⁴ Tiyelezgere kuti munthu wamwimbirani foni kweni mundamumanye. Nangauli ni munthu wacilendo, kweni wakumufumbani mtundu wa vyakurya ivyo mukutemwa. Mukughanaghanirapo mukuti, ‘kasi ni njani, ndipo wakukhumba vici?’ Kuti waleke kukhuŵara, panji mungadumbiskana nayo kwa nyengo yicoko waka, kweni mungakhumba kuti cidumbirano cimare luŵiro. Ndipouli, wuli usange wangamuphalirani zina lake, ndiposo kuti wakugwira nchito ya vya umoyo yakukhwaskana na vyakurya, ndipo wakukhumba kumuphalirani uthenga wakovwira? Para wangacita nthena,  mungategherezga. Nakuti taŵanthu tikutemwa kuti munthu wayowoyenge luŵiro ico wapukwa kweni mwanchindi. Kasi tingacita wuli nthena ku ŵanthu awo tikukumana nawo mu upharazgi?

¹⁵ Ku vigaŵa vinandi, munthu wakwenera kulongosora makora cilato ico wizira kwa mweneko wa nyumba. Mbunenesko kuti tili na uthenga wakuzirwa uwo iyo walije. Ndipouli, tiyelezgere kuti pambere tindajilongosore, tikwamba waka kumupharazgira mwakumufumba fumbo nga ndakuti: “Usange mungaŵa na nkhongono zakumazgira masuzgo mu caru, kasi mungamba na suzgo wuli?” Tikumanya kuti cilato ca fumbo ili nchakuti timanye maghanoghano ghake, ndipo pamanyuma tidumbiskane nayo fundo za mu Baibolo. Ndipouli, mweneko wa nyumba wangajifumba kuti: ‘Kasi munthu uyu ni njani, ndipo cifukwa wuli wakunifumba fumbo ili? Kasi wapukwa vici?’ Ntheura tikwenera kumovwira mweneko wa nyumba kuti waŵe wakufwatuka. (Fil. 2:3, 4) Kasi tingacita wuli nthena?

¹⁶ Mulaŵiliri munyake wakwendakwenda wawona kuti nthowa yakulondezgapo iyi njakovwira. Para wamara kutawuzgana na munthu, wakutora kapepara ka mutu wakuti, Kasi Mungatemwa Kumanya Unenesko? Kufuma apo, wakuyowoya kuti: “Muhanya uno tikugaŵira kapepara aka kwa waliyose mu cigaŵa ici. Kakuzgora mafumbo ghankhondi na limoza agho ŵanthu ŵanandi ŵakufumba. Namwe kinu aka.” Mubali uyu wakayowoya kuti ŵanthu ŵanandi ŵakufwatuka para taŵaphalira cilato ico tizira pa nyumba yawo. Para tacita nthena, cikuŵa cipusu kulutilira kudumbiskana nawo. Kufuma apo, mulaŵiliri wakwendakwenda wakumufumba mweneko wa nyumba kuti: “Kasi muli kujifumbapo mafumbo agha?” Para mweneko wa nyumba wasankhapo fumbo limoza, mubali wakujura kapepara na kwamba kudumbiskana nayo zgoro lakufuma mu Baibolo. Para wakutondeka kusankhapo, kwambura kumukhozga soni wakusankha ndiyo na kwamba kudumbiskana nayo. Ndipouli, pali nthowa zinandi izo tingambira kudumbiskana na munthu. Ku vigaŵa vinyake, ŵeneko ŵa nyumba ŵakukhumba kuti tipeleke dankha malonje ghose pambere tindayowoye ico tapukwa. Cakuzirwa comene nchakuti tisinthenge upharazgi withu kuti ukoleranenge na ivyo ŵanthu ŵa mu cigaŵa cithu ŵakukhumba.

17. Nga umo tawonera mu nkhani iyi, kasi tikulondezga wuli fundo ya Yesu?

¹⁷ Ipo kasi ni nthowa wuli izo tikulondezgera fundo ya Yesu mu upharazgi? Tikuwona kuti mweneko wa nyumba waliyose ngwakuzirwa. Tikulongora nchindi para tafika pa nyumba ya munthu kweniso tikuzirwiska katundu wake. Tikufwilirapo kuti tipharazgenge pa nyengo iyo ŵanthu ŵangasangika pa nyumba zawo kweniso apo ŵangategherezga comene. Kweniso tikwamba kudumbiskana na ŵanthu mu nthowa iyo yikukolerana na umo ŵanthu ŵa mu cigaŵa cithu ŵakukhumbira.

18. Cifukwa wuli tikwenera kucita vinthu na ŵanthu ŵa mu cigaŵa cithu nga umo ise tingakhumbira kuti iwo ŵacitire nase?

¹⁸ Pakuŵa vyandulo vinandi para ŵanthu ŵa mu cigaŵa cithu tikucita nawo vinthu umo ise tikukhumbira kuti iwo ŵacitire nase. Para tikuŵaghanaghanira na kucita nawo vinthu mwalusungu, tikuŵaliska ungweru withu, tikulongora kuti fundo za mu Malemba ni zakuzirwa, kweniso tikupeleka ucindami kwa Adada ŵithu ŵa kucanya. (Mat. 5:16) Tingakopa ŵanthu ŵanandi kuti ŵize mu cisopa caunenesko cifukwa ca umo tikucitira pakuŵapharazgira. (1 Tim. 4:16) Kwali awo tikuŵapharazgira uthenga wa Ufumu ŵakuwuzomera panji yayi, tikuŵa ŵakukondwa cifukwa ca kumanya kuti tikufwilirapo kuti tifiske uteŵeti withu. (2 Tim. 4:5) Mphanyi waliyose wa ise wayezga mpositole Paulosi uyo wakalemba kuti: “Nkhucita vinthu vyose cifukwa ca makani ghawemi, mwakuti niŵe wakusangana na ŵanji mwa igho.” (1 Kor. 9:23) Kuti ticite nthena, tiyeni nyengo zose tilondezgenge fundo ya Yesu mu upharazgi.