1, 2. Cifukwa wuli Paulosi wakamanyanga makora umo vikuŵira para munthu walopwa?

TOSE tikulopwa nyengo zinyake. Nyengo zinyake cikhoso cingatilopweska mpaka kutondeka kucita milimo yithu ya zuŵa na zuŵa. Tiyelezgere kuti taŵavya nkhongono kwa nyengo yitali. Para vyaŵa nthena, tingawonga usange ŵanji ŵangalongora lusungu pakucita nase vinthu.

² Mpositole Paulosi wakamanyanga umo vikuŵira para munthu walopwa, cifukwa nyengo zinyake nayo wakalopwanga na masuzgo ghakufuma mu mpingo ndiposo kuwaro. Kanandi waka, wakaghanaghananga kuti watondekenge kuzizipizga. (2 Kor. 1:8; 7:5) Paulosi wakati waghanaghanirapo pa ivyo wakacita pa umoyo wake na masuzgo agho wakakumana nagho pakuŵa Mkhristu wakugomezgeka, wakati: “Ni njani wakulopwa, ndipo ine nindalopwe?” (2 Kor. 11:29) Apo wakayaniskanga ŵanthu ŵa mu mpingo Wacikhristu na viŵaro vya thupi, Paulosi wakayowoya kuti “ivyo vikuwoneka viteciteci ni vyakukhumbikwa.” (1 Kor. 12:22) Kasi wakang’anamuranga  vici? Cifukwa wuli tikwenera kuwona ŵateciteci umo Yehova wakuŵawonera? Ndipo kasi tingasanga candulo wuli para tingacita nthena?

3. Cifukwa wuli Ŵakhristu ŵanyithu tingamba kuŵawona mwakubudika?

³ Tikukhala mu caru ico cikutemwa kuphalizgana ndipo cikuhaya ŵanthu ŵankhongono na ŵawukirano. Ŵanthu ŵanandi ŵakucita cilicose kuti ŵasange ivyo ŵakukhumba ndipo kanandi ŵakulyera masuku pa mutu ŵanthu ŵakulopwa. Tikukhumba yayi kuŵa na nkharo iyi, kweni kwambura kumanya, ŵabali na ŵadumbu awo ŵakukhumba wovwiri nyengo zose, tingamba kuŵawona mwakubudika. Kasi tingacita wuli kuti tiwonenge ŵabali na ŵadumbu mu mpingo umo Yehova wakuŵawonera?

4, 5. (a) Kasi ciyelezgero ico Paulosi wakalemba pa 1 Ŵakorinte 12:21-23 cikutovwira wuli kumanya umo Yehova wakuwonera mauteciteci gha ŵanthu? (b) Kasi tingasanga candulo wuli para tikovwira awo mbateciteci?

⁴ Ciyelezgero ico Paulosi wakalemba mu kalata yake yakwamba ku Ŵakorinte, cikutovwira kumanya umo Yehova wakuwonera mauteciteci gha ŵanthu. Mu cipaturo 12, Paulosi wakayowoya kuti nanga nkhaciŵaro ka thupi la munthu ako nkhambura kutowa panji ako nkhateciteci comene nako nkhakuzirwa. (Ŵazgani 1 Ŵakorinte 12:12, 18, 21-23.) Ŵanthu awo ŵakugomezga kuti vinthu vikacita kusintha kufuma ku vinyake, ŵakususka fundo iyi. Ndipouli, kafukufuku munyake wakukhwaskana na thupi la munthu, wakulongora kuti viŵaro ivyo kale ŵakatenge ni vyambura nchito, vikucita milimo yakuzirwa comene. * Mwaciyelezgero, ŵanji ŵakakayikanga usange kamunwe kacoko ka ku lundi nkhakukhumbikwa, kweni sono kakumanyikwa kuti kakovwira kuti munthu wime makora.

⁵ Ciyelezgero ca Paulosi cikulongora kuti munthu waliyose mu mpingo Wacikhristu ngwakukhumbikwa. Satana wakukhumba kuti tijiwonenge kuti tili ŵambura kukhumbikwa. Kweni Yehova wakuwona kuti ŵateŵeti ŵake wose ‘mbakukhumbikwa,’ nanga ni awo ŵakuwoneka kuti mbateciteci. (Job 4:18, 19) Fundo iyi mphanyi yawovwira waliyose payekha kuti wajiwonenge kuŵa wakukhumbikwa mu mpingo kweniso mu gulu la Ciuta pa caru cose capasi. Mwaciyelezgero, mungaŵa kuti muli kovwirapo mucekuru uyo wakakhumbikwiranga wovwiri. Wakwenera kuti wakakondwa, kweni kasi namwe mukasanga candulo? Enya. Para tikovwira ŵanji, tikuŵa ŵacimwemwe, tikuŵa ŵakuzikira, tikuŵatemwa comene ŵabali ŵithu, ndipo tikuŵa Ŵakhristu ŵakukhwima mwauzimu. (Efe. 4:15, 16) Adada ŵithu ŵa kucanya ŵakukhumba kuti tiwonenge ŵabali na ŵadumbu ŵithu wose kuti mbakuzirwa, nanga ni awo ŵakuwoneka kuti mbateciteci.

6. Cifukwa wuli Paulosi wakalemba mazgu ghakuti “viteciteci” ndiposo ghakuti “ŵakukhora”?

⁶ Mu kalata yake yakuluta ku Ŵakorinte, Paulosi wakalemba mazgu ghakuti “viteciteci” ndiposo ghakuti “uteciteci” pakuyowoya za umo ŵanthu ŵambura kugomezga ŵakawoneranga Ŵakhristu ndiposo umo wakajiwoneranga iyomwene. (1 Kor. 1:26, 27; 2:3) Apo Paulosi wakayowoya kuti ŵanji ŵakaŵa “ŵakukhora,” wakakhumbanga kuti Ŵakhristu ŵanyake ŵajiwonenge kuti mbapacanya kuluska ŵanyawo yayi. (Rom. 15:1) M’malo mwake, wakakhumbanga kuti Ŵakhristu awo ŵakumanya vinandi ŵazikirenge pakucita vinthu na ŵaphya mu unenesko.

7. Cifukwa wuli nyengo zinyake tingatondeka kovwira awo ŵali mu suzgo?

⁷ Para tikovwira “ŵakavu,” panji ŵateciteci, tikuyezga Yehova kweniso tikumukondweska. (Sal. 41:1; Efe. 5:1) Ndipouli, nyengo zinyake tingatondeka kovwira awo ŵakukhumbikwira wovwiri cifukwa ca umo tikuŵawonera. Panji cifukwa ca kusoŵa cakuyowoya tingamba kuŵagega awo ŵali mu suzgo kuti tileke kukhozgeka soni. Mudumbu munyake zina lake Cynthia, * uyo mfumu wake wakamuleka, wakati: “Vikuŵinya comene para ŵabali ŵakukucimbira panji para ŵakucita mwakupambana na ivyo iwe wakhazganga. Para wamunthu uli mu suzgo ukukhumba kuti ŵanthu ŵacezgenge nawe.” Davide wakamanyanga makora umo vikuŵinyira para ŵanthu ŵakukugega.—Sal. 31:12.

8. Kasi nchivici ico cingatovwira kuti tilongorenge lusungu ku ŵakusuzgika?

⁸ Tikwenera kuŵalongora lusungu ŵabali na ŵadumbu ŵithu awo mbateciteci. Tikumbuke kuti ŵanandi mbateciteci cifukwa cakuti mbalwari, ŵakusuzgika maghanoghano, panji ŵakukhala na ŵabali ŵawo awo Mbakaboni yayi. Nase zuŵa linyake tingazakaŵa mu suzgo. Pambere ŵandanjire mu Caru ca Layizgano, Ŵaisrayeli, ŵeneawo mu Eguputo ŵakaŵa ŵakavu kweniso ŵateciteci, ŵakaphalirika kuti ŵakwenera yayi ‘kunonofyera mitima’ ŵabali ŵawo ŵakusuzgika. Yehova wakakhumbanga kuti ŵawovwirenge ŵakavu.—Dute. 15:7, 11; Lev. 25:35-38.

9. Kasi cakuzirwa comene cikwenera kuŵa vici pakovwira awo ŵali mu suzgo? Yowoyani ciyelezgero.

⁹ M’malo mwa kweruzga panji kukayikira awo ŵali mu suzgo, tikwenera kuŵakhozga mwauzimu. (Job 33:6, 7; Mat. 7:1) Mwaciyelezgero: Para munthu uyo wacita ngozi na honda wafika ku cipatala, kasi ŵadokotala ŵakumufumba dankha usange ndiyo wapangiska ngozi? Yayi. Iwo ŵakupeleka waka wovwiri mwaluŵiro. Mwakuyana waka, usange Mkhristu munyithu walopwa cifukwa ca masuzgo ghanyake, cakuzirwa comene nkhumukhozga mwauzimu.—Ŵazgani 1 Ŵatesalonika 5:14.

10. Cifukwa wuli awo ŵakuwoneka nga mbateciteci ŵangaŵa kuti ‘mbasambazi mu cipulikano’?

¹⁰ Para tingaghanaghanirapo comene pa umo vinthu viliri na ŵabali ŵithu, tiwonenge mauteciteci ghawo mu nthowa yinyake. Ghanaghanirani vya ŵadumbu awo ŵasuskika na ŵa mu mbumba yawo kwa vyaka vinandi. Ŵanji ŵangawoneka nga mbateciteci, kweni ŵakuŵa kuti ŵali na cipulikano cakukhora ndiposo cikanga. Para mama uyo wakulera yekha ŵana, wakwiza ku maungano na ŵana ŵake mwakukhazikika, ndikuti wali na cipulikano ndiposo wakufwilirapo comene. Kweniso pali ŵawukirano awo ŵakulutilira kutemwa unenesko nangauli ŵakukumana na viyezgo ku sukulu. Ntheura tikwenera kumanya kuti nangauli ŵanthu aŵa ŵangawoneka nga mbateciteci, kweni ŵangaŵa kuti ‘mbasambazi mu cipulikano,’ nga ni awo vinthu vikuŵayendera makora pa umoyo wawo.—Yak. 2:5.

11, 12. (a) Kasi nchivici ico cingatovwira kuti tiwonenge mauteciteci gha ŵanji umo Yehova wakughawonera? (b) Kasi tikusambirapo vici pa umo Yehova wakacitira vinthu na Aroni?

¹¹ Para tingaghanaghanira umo Yehova wakacitira vinthu na ŵateŵeti ŵake ŵanji, tiyambenge kuwona mauteciteci gha ŵanji umo iyo wakughawonera. (Ŵazgani Salmo 130:3.) Mwaciyelezgero, muŵenge kuti mukaŵa na Mozesi apo Aroni wakapanga cikozgo ca katholi, kasi mphanyi mukacita wuli apo Aroni wakayowoyanga vifukwa vyambura kupulikikwa? (Ex. 32:21-24) Kasi mphanyi mukamuwona wuli Aroni, apo  mwakucicizgika na Miriyamu, wakasuska Mozesi cifukwa cakuti wakatora mwanakazi wa mtundu unyake? (Maŵa. 12:1, 2) Kasi mphanyi mukacita wuli apo Aroni na Mozesi ŵakatondeka kucindika Yehova, pa nyengo iyo wakaŵapa maji mwamunthondwe pa Meriba?—Maŵa. 20:10-13.

¹² Mu vyakucitika vyose ivi, Yehova mphanyi wakalanga Aroni nyengo yeneyiyo. Kweni wakawona kuti Aroni wakaŵa munthu muheni yayi. Vikulongora kuti Aroni wakacita vinthu ivi cifukwa cakuti wakacicizgika na ŵanji. Ndipouli, Aroni wakati waphalirika kuti wabuda wakazomera ubudi wake na kukolerana na vyeruzgo vya Yehova. (Ex. 32:26; Maŵa. 12:11; 20:23-27) Yehova wakawona kuti Aroni wakaŵa na cipulikano ndiposo mtima wakupera. Vyaka vinandi vikati vyajumphapo, Aroni na mbumba yake ŵakalutilira kukumbukika kuti ŵakaŵa ŵakopa Yehova.—Sal. 115:10-12; 135:19, 20.

13. Kasi tingacita wuli kuti tisinthe umo tikuwonera mauteciteci gha ŵanji?

¹³ Kuti tiwonenge mauteciteci gha ŵanji umo Yehova wakughawonera, tikwenera kujisanda pa umo tikuwonera awo ŵakuwoneka nga mbateciteci. (1 Sam. 16:7) Mwaciyelezgero, kasi tikucita wuli para muwukirano wakusankha vyakusanguluska vyambura kwenelera panji para wakulongora kuti ngwamawara? M’malo mwa kukwiya nayo, timovwire kuti waŵe wakukhwima mwauzimu. Para tikovwira awo ŵakukhumbikwira wovwiri, tikwamba kuŵapulikiska na kuŵatemwa comene.

14, 15. (a) Kasi Yehova wakacita wuli apo Eliya wakaŵavya cikanga? (b) Kasi tikusambirapo vici pa ivyo vikacitikira Eliya?

¹⁴ Kweniso tingamba kuwona mwakwenelera mauteciteci gha ŵanji, para tingawona umo Yehova wakacitira na ŵateŵeti ŵake awo ŵakajiwonanga kuti mbambura kwenelera. Ciyelezgero ni Eliya. Nangauli wakasuska mwacikanga  nchimi za Baala 450, kweni wakacimbira wakati wamanya kuti Fumukazi Yezebeli yikukhumba kumukoma. Wakati wenda mtunda wa makilomita 150 kuya ku Beer-sheba, wakafika mu mapopa. Nchimi iyi yikavuka comene na mtunda kweniso zuŵa, leneilo likademuka comene, ndipo yikakhala musi mwa khuni na ‘kujilombera kuti yifwe.’—1 Mathe. 18:19; 19:1-4.

¹⁵ Kasi Yehova wakacita wuli wakati wawona kuti nchimi yake yakugomezgeka yataya mtima? Kasi wakamukana muteŵeti wake cifukwa cakuti kwakanyengo wakasuzgika maghanoghano na kuleka kuŵa na cikanga? Yayi. Yehova wakamanya suzgo la Eliya, ndipo wakatuma mungelo. Kaŵiri kose, mungelo wakaciska Eliya kuti warye. Ici cikawovwira kuti ulendo uleke ‘kumukulira.’ (Ŵazgani 1 Mathemba 19:5-8.) Nadi, pambere Yehova wandapeleke ulongozgi kwa nchimi yake, wakadankha kutegherezga na kucitapo kanthu kuti wayiwovwire.

16, 17. Kasi tingamuyezga wuli Yehova pa nkhani ya kupwelelera ŵanji?

¹⁶ Kasi tingamuyezga wuli Ciuta withu wacitemwa pa nkhani iyi? Tikwenera yayi kucimbilira kupeleka ulongozgi. (Zinth. 18:13) Cingaŵa ciwemi comene kuti tidankhenge kuŵalongora lusungu ŵanthu awo cifukwa ca umo vinthu viliri pa umoyo wawo, ŵakujiwona kuti ‘mbakuzirwa pacoko.’ (1 Kor. 12:23) Para tacita nthena, tiŵawovwirenge kuyana na ivyo ŵakukhumbikwira nadi.

¹⁷ Mwaciyelezgero, Cynthia, uyo wazunulika kale, mfumu wake wakamusida ndipo wakakhala yekha na ŵana ŵake ŵasungwana ŵaŵiri. Kasi ŵabali na ŵadumbu ŵakacita wuli? Iyo wakati: “Tikati taŵayimbira foni kuŵamanyiska ivyo vikacitika, ŵakafika kwambura kucedwa. Citima cikaŵakora. Ŵakatileka tekha yayi kwa mazuŵa pafupifupi ghatatu. Cifukwa cakuti tikatondekanga kurya ndiposo tikasuzgika comene maghanoghano, kwa kanyengo ŵabali ŵakatitora kuti tikakhalenge ku nyumba kwawo.” Ivi vikutikumbuska ivyo Yakobe wakalemba, apo wakati: “Usange mbali panji mudumbu wali nkhuli ndipo wakusoŵerwa cakurya cakukwanira zuŵa ilo, kweni yumoza wa imwe wakuti kwa iyo: ‘Luta mu mtende, ukathukire na kukhuta,’ kweni wakumupa cara ivyo wakukhumbikwira pa thupi lake, pali candulo wuli? Ndimo viliri na cipulikano, usange cilije milimo, nchakufwa pa ico cekha.” (Yak. 2:15-17) Pakati pajumpha myezi yinkhondi na umoza, Cynthia na ŵana ŵake ŵakasanga nkhongono zakucitira upayiniya wakanyengo cifukwa ca wovwiri uwo ŵabali na ŵadumbu ŵakapeleka.—2 Kor. 12:10.

18, 19. (a) Kasi tingaŵawovwira wuli awo ŵalopwa? (b) Kasi pakuŵa vyandulo wuli para tikovwira awo ŵalopwa?

¹⁸ Para munthu walwara matenda ghakuru comene pakutora nyengo kuti wacire. Mwakuyana waka, para Mkhristu walopwa cifukwa ca masuzgo panji viyezgo vikuru, pangatora nyengo kuti waŵeso wankhongono mwauzimu. Iyo wakwenera kusambira Mazgu gha Ciuta, kulomba, na kucita milimo yinyake Yacikhristu kuti wakhozge cipulikano cake. Kweni kasi ise tizikirenge mpaka waŵeso na nkhongono? Kasi pa nyengo iyi, tilutilirenge kumutemwa? Kasi awo ŵalopwa tiŵawovwirenge kuti ŵamanye kuti mbakuzirwa ndiposo kuti tikuŵatemwa?—2 Kor. 8:8.

¹⁹ Tileke kuluwa kuti para tikovwira ŵabali ŵithu, tikuŵa ŵacimwemwe ico cikwiza cifukwa ca kupeleka. Kweniso tikusambira kuŵa ŵalusungu ndiposo ŵakuzikira. Paliso vyandulo vinyake. Ŵabali na ŵadumbu mu mpingo ŵakutemwana comene. Candulo cikuru comene nchakuti tikuyezga Yehova, uyo wakuwona munthu waliyose kuti ngwakuzirwa. Ipo mphanyi tapulikira ulongozgi wakuti tovwire “awo ŵakukhumbikwira wovwiri.”—Mil. 20:35.