1, 2. Chifukwa wuli ŵanthu ŵanandi ŵakatondekanga kupulikiska ivyo Yesu wakayowoyanga?

MUNTHU wangapulika kuti munyake wakuyowoya nayo. Wangamanya nanga nkhapulikikwiro ka mazgu gha uyo wakuyowoya nayo. Kweni vyose ivi vingaŵa vyambura ntchito usange wakupulika yayi ng’anamuro la mazgu agho ghakuyowoyeka. (1 Kor. 14:9) Mwakuyana waka, apo Yesu wakaŵa pano pa charu chapasi, ŵanthu ŵanandi ŵakapulikanga ivyo wakasambizganga. Kweniso wakayowoyanga nawo mu chiyowoyero icho ŵakachimanyanga makora. Ndipouli, ni wose yayi awo ŵakamanyanga ivyo wakang’anamuranga. Ntheura, Yesu wakaŵaphalira kuti: “Pulikizgani kwa ine, mose imwe, ndipo manyani ng’anamuro lake.”—Mrk. 7:14.

² Chifukwa wuli ŵanthu ŵanandi ŵakatondekanga kupulikiska ivyo Yesu wakayowoyanga? Ŵanyake ŵakaŵa kuti ŵali kale na maghanoghano ghanyake kweniso vilato viheni. Yesu wakaphalira ŵanthu aŵa kuti: ‘Mwauchenjezi mukuzerezga dango la Chiuta mwakuti musunge maluso ghinu.’ (Mrk. 7:9) Ŵanthu aŵa ŵakakhumbanga yayi kumanya ivyo Yesu wakang’anamuranga. Ŵakakhumbanga yayi kusintha mitheto kweniso  maghanoghano ghawo. Kupulika ŵakapulikanga kweni vikanjiranga yayi mu mitima yawo. (Ŵazgani Mateyu 13:13-15.) Kasi ise tingachita wuli kuti tisange chandulo na ivyo Yesu wakasambizganga.

3. Chifukwa wuli ŵasambiri ŵa Yesu ŵakapulikiskanga ivyo Yesu wakasambizganga?

³ Tikwenera kuŵa ŵakujiyuyura nga mbasambiri ŵa Yesu. Iyo wakaŵaphalira kuti: ‘Muli ŵakukondwa chifukwa chakuti maso ghinu ghakuwona, ndipo makutu ghinu ghakupulika.’ (Mat. 13:16) Chifukwa wuli iwo ŵakapulikiskanga apo ŵanji ŵakatondekanga? Chakwamba, ŵakafumbanga mafumbo kuti ŵamanye ivyo Yesu wakang’anamuranga. (Mat. 13:36; Mrk. 7:17) Chachiŵiri, ŵakaŵa ŵakunozgeka kusambira vinthu viphya padera pa ivyo ŵakavimanyanga kale. (Ŵazgani Mateyu 13:11, 12.) Chachitatu, ŵakachitanga ivyo ŵasambira kweniso ŵakaŵikangapo mtima kovwira navyo ŵanji.—Mat. 13:51, 52.

4. Kuti tipulikiske ntharika za Yesu, kasi ni vinthu wuli vitatu ivyo tikwenera kuchita?

⁴ Nga mbasambiri ŵa Yesu ŵakugomezgeka, nase tikwenera kuchita vinthu vitatu kuti tipulikiske ntharika za Yesu. Chakwamba, tikwenera kupatura nyengo yakusambilira na kughanaghanirapo ivyo Yesu wakayowoya. Kweniso tikwenera kuchita kafukufuku na kujifumba mafumbo. Para tachita nthena tiŵenge na mahara panji kuti timanyenge vinthu. (Zinth. 2:4, 5) Chachiŵiri, tikwenera kuwona umo ivyo tamanya, vikukolerana na ivyo tikuvimanya kale na kuwona umo vikutovwilira. Para tachita nthena tiŵenge ŵakupulikiska. (Zinth. 2:2, 3) Chachitatu, tikwenera kuchita ivyo tasambira. Para tachita nthena tilongorenge kuti tili na vinjeru.—Zinth. 2:6, 7.

5. Yowoyani chiyelezgero icho chikulongora mphambano pakati pa kumanya, kupulikiska na vinjeru.

⁵ Kasi pali mphambano wuli pakati pa kumanya vinthu, kupulikiska, na vinjeru? Tiyelezgere kuti mwimilira pakatikati pa msewu ndipo kukwiza basi. Chakwamba, mukumanya kuti kukwiza basi. Uku ndiko kumanya. Chachiŵiri, mukumanya kuti usange mulutilirenge kwimilira pa msewu basi yimugandaninge. Uku ndiko kupulikiska. Chachitatu, mukufumapo pa msewu. Ivi ndivyo vinjeru. Lekani Baibolo likutichiska kuti “sunga vinjeru viwemi.” Vinjeru vingatovwira kuti tiŵe ŵamoyo.—Zinth. 3:21, 22; 1 Tim. 4:16.

6. Kasi tikwenera kujifumba mafumbo wuli ghanayi apo tikusanda ntharika 7 za Yesu? (Wonani  bokosi.)

⁶ Mu nkhani iyi na yakulondezgapo, tisandenge ntharika 7 za Yesu. Apo tikusanda ntharika izi tikwenera kujifumba mafumbo agha: Kasi ntharika iyi yikung’anamurachi? (Ichi chikutovwira kuti timanye vinthu.) Chifukwa wuli Yesu wakayowoya ntharika iyi? (Ichi chikutovwira kupulikiska.) Kasi tingalondezga wuli ivyo tasambira na kovwira navyo ŵanji? (Ichi chitovwirenge kuti tiŵe na vinjeru.) Paumaliro, kasi ntharika iyi yikutisambizga vichi vyakukhwaskana na Yehova na Yesu?

7. Kasi ntharika ya njere ya sinapi yikung’anamurachi?

⁷ Ŵazgani Mateyu 13:31, 32. Kasi ntharika ya njere ya sinapi yikung’anamurachi? Njere ya sinapi yikwimira uthenga wa Ufumu uwo tikupharazga ndiposo mpingo. Nga ni njere ya sinapi iyo ‘njichoko chomene pa njere zose,’ mpingo Wachikhristu ukaŵa uchoko chomene apo ukambanga waka mu 33 C.E. Ndipouli, mpingo uwu ukakuranga mwaluŵiro chomene. Ukakura chomene kuluska umo ŵanandi ŵakaghanaghaniranga. (Kol. 1:23) Yesu wakutiphalira kuti, “tuyuni  twa mu dera” ‘tukusanga pakukhala pakati pa minthavi yake.’ Tuyuni twakuyelezgera utu tukwimira ŵanthu ŵawemi mtima awo ŵakusanga chakurya chauzimu, mfwiri, na chivikiliro mu mpingo Wachikhristu.—Yaniskani na Ezekiel 17:23.

8. Chifukwa wuli Yesu wakayowoya ntharika ya njere ya sinapi?

⁸ Chifukwa wuli Yesu wakayowoya ntharika iyi? Wakayowoya za kukura kwakuzizwiska kwa njere ya sinapi kuti walongosore kuti Ufumu wa Chiuta uli na nkhongono. Ukukura, kuvikilira, na kutonda vyakujandizga vyose. Kwambira mu 1914, chigaŵa cha pa charu chapasi cha gulu la Chiuta chakura chomene. (Yes. 60:22) Awo ŵali mu gulu ili ŵakuvikilirika mwauzimu. (Zinth. 2:7; Yes. 32:1, 2) Palije wakususka uyo wangatondeska mpingo kukura.—Yes. 54:17,18.

9. (a) Kasi tikusambirapo vichi pa ntharika ya njere ya sinapi? (b) Kasi ntharika iyi yikutisambizga vichi vyakukhwaskana na Yehova na Yesu?

⁹ Kasi tikusambirapo vichi pa ntharika ya njere ya sinapi? Panyake tikukhala ku chigaŵa icho kuli Ŵakaboni ŵachoko, panji ku malo agho ŵanthu ŵanandi mbambura kunweka na uthenga uwo tikupharazga. Ndipouli, usange tikukumbuka kuti Ufumu uli na nkhongono ya kutonda vyakujandizga vyose, tingalutilira kuzizipizga. Mwachiyelezgero, apo Mubali Edwin Skinner wakafikanga mu India mu 1926, mu charu ichi mukaŵa Ŵakaboni ŵachoko chomene. Pakwamba, mulimo wa kupharazga ukaŵa wakusuzga chomene chifukwa ŵanthu awo ŵakazomeranga makani ghawemi ŵakaŵa ŵachoko chomene. Kweni Mubali Skinner wakalutilira kupharazga ndipo wakawona umo uthenga wa Ufumu ukatondera vyakujandizga nangauli vikaŵa vikuru. Pasono mu charu cha India, muli Ŵakaboni ŵakujumpha 37,000 ndipo ŵanthu ŵakujumpha 108,000 ŵakiza ku Chikumbusko mu 2013. Mu chilimika icho Mubali Skinner wakafikiranga mu India, mulimo wa kupharazga ukaŵa kuti wamba waka mu charu cha Zambia. Pasono, mu charu ichi muli ŵapharazgi ŵakujumpha 170,000, ndipo ŵanthu 763,915 ŵakiza ku Chikumbusko mu 2013. Ichi chikulongora kuti pa ŵanthu 18 ŵaliwose mu Zambia, yumoza wakiza ku Chikumbusko. Uku nkhukura kwamaseŵera cha!

10. Kasi ntharika ya chilungo yikung’anamurachi?

¹⁰ Ŵazgani Mateyu 13:33. Kasi ntharika ya chilungo yikung’anamurachi? Chilungo nacho chikwimira uthenga wa Ufumu na umo ukusinthira umoyo wa ŵanthu. “Ufu wose” ukwimira mitundu yose. Kutukumuka kukwimira kuthandazgika kwa uthenga wa Ufumu kwizira mu mulimo wa kupharazga. Nangauli munthu wangawona kuti njere ya sinapi yikukura kweni pakwamba wangawona yayi para chilungo chikuthandazgika mu ufu. Pakutora nyengo kuti munthu wawone ivyo vikuchitika.

11. Chifukwa wuli Yesu wakayowoya ntharika iyi?

¹¹ Chifukwa wuli Yesu wakayowoya ntharika iyi? Wakalongosoranga fundo yakuti uthenga wa Ufumu ungathandazgika chomene na kusintha mitima ya ŵanthu. Uthenga wa Ufumu wafika ‘ku vigaŵa vyakutali chomene vya charu chapasi.’ (Mil. 1:8) Pakwamba tingawona yayi kusintha uku, kweni kukuchitika. Kulikose, ŵanthu ŵanandi ŵakuzomera uthenga wa Ufumu ndipo ukusintha wunthu wawo.—Rom. 12:2; Efe. 4:22, 23.

12, 13. Yowoyani chiyelezgero icho chikulongora umo ntchito ya kupharazga Ufumu yathandazgikira nga ntchilungo.

¹² Ivyo mulimo wa kupharazga ukufiska, kanandi vikuwoneka para pajumpha vyaka. Mwachiyelezgero, Franz na Margit, awo mu 1982 ŵakateŵeteranga pa ofesi ya munthavi ya ku Brazil, ŵakapharazganga mu tawuni yichoko. Pasono ŵakuteŵetera pa ofesi ya munthavi yinyake. Pa ŵanthu awo ŵakaŵasambizganga Baibolo pakaŵa mama munyake na ŵana ŵake ŵanayi. Mwana wake wachiŵiri munyamata, mweneuyo pa nyengo iyi wakaŵa na vyaka 12 wakaŵa wasoni chomene. Kanandi pambere sambiro lindambe wakabisamanga chifukwa cha soni. Mbumba ya Mubali Franz yikasama, ntheura yikatondeka kulutizga kusambizga mbumba iyi Baibolo. Pakati pajumpha vyaka 25, Franz na muwoli wake ŵakizaso mu tawuni iyi. Kasi ŵakasanga vichi? Ŵakasanga kuti kuli mpingo wa ŵapharazgi 69, ndipo ŵapharazgi 13 ŵakachitanga upayiniya wanyengozose. Kweniso ŵakawungananga mu Nyumba ya Ufumu yiphya. Pa nyengo iyi, munyamata wasoni yura wakaŵa kuti ni mulaŵiliri wa milimo ya ŵalara. Nga ntchilungo cha mu ntharika ya Yesu, uthenga wa Ufumu wathandazgika chomene ndipo wasintha umoyo wa ŵanthu ŵanandi. Ichi chikakondweska Mubali Franz na muwoli wake.

¹³ Uthenga wa Ufumu uli na nkhongono ya kusintha umoyo wa ŵanthu. Fundo iyi yawoneka makora mu vyaru ivyo ntchito ya Ufumu njakukanizgika. Kanandi tikuzizwa para tamanya umo uthenga wathandazgikira mu vyaru ivi. Mwachiyelezgero, uthenga wa Ufumu ukamba kupharazgika mu charu cha Cuba mu 1910, ndipo Mubali Russell wakaluta pa chilumba ichi mu 1913. Ndipouli, pakwamba pakaŵa ŵanthu ŵachoko chomene awo ŵakazomera unenesko. Kasi pasono vinthu vili wuli mu charu cha Cuba? Muli ŵapharazgi ŵa makani ghawemi ŵakujumpha 96,000 ndipo ŵanthu 229,726 ŵakiza ku Chikumbusko mu 2013. Ichi chikulongora kuti pa ŵanthu 48 ŵaliwose, yumoza wakiza ku Chikumbusko. Nanga mungaŵa mu vyaru ivyo mulimo withu wa kupharazga ngwakuzomerezgeka, uthenga wa Ufumu wafika nanga ni uko nkhwakusuzga kufikako. *—Muph. 8:7; 11:5.

14, 15. (a) Kasi ivyo tasambira mu ntharika ya chilungo vikutovwira wuli? (b) Kasi ntharika iyi yikutisambizga vichi vyakukhwaskana na Yehova na Yesu?

¹⁴ Kasi tikusambirapo vichi pa ntharika ya chilungo? Para tikughanaghanirapo pa ntharika ya Yesu iyi, tikumanya kuti palije chifukwa  chakuti tifipirenge mtima chomene na umo uthenga wa Ufumu upharazgikirenge ku ŵanthu mamiliyoni ghanandi awo ŵandawupulikepo. Yehova ndiyo wakumanya. Kweni kasi ise tikwenera kuchita vichi? Mazgu gha Chiuta ghakuzgora kuti: ‘Seŵa mbuto yako namachelochero ndipo na mise ungapumuzganga woko lako; pakuti ulije kumanya izo zitisakatenge, panji izi, panji izo, panji zose ziŵiri wuwo zitiŵenge ziwemi kwakulingana.’ (Muph. 11:6) Kweniso tikwenera kulomba Yehova kuti watumbike mulimo wa kupharazga, chomenechomene mu vyaru ivyo mulimo uwu ngwakukanizgika.—Efe. 6:18-20.

¹⁵ Mwakusazgirapo, tingagongowanga yayi usange pakwamba tikuwona kuti ŵanthu ŵakunweka yayi na uthenga withu. Tikwenera yayi kudelera ‘zuŵa la tunthu tuchoko.’ (Zek. 4:10) Para pajumpha nyengo, pangaŵa viwemi vinandi kuluska umo tikughanaghanira.—Sal. 40:5; Zek. 4:7.

16. Kasi ntharika ya wamalonda wakwendakwenda na ya usambazi wakubisika zikung’anamurachi?

¹⁶ Ŵazgani Mateyu 13:44-46. Kasi ntharika ya wamalonda wakwendakwenda na ya usambazi wakubisika zikung’anamurachi? Mu nyengo ya Yesu, ŵamalonda ŵanyake ŵakafikanga nanga nkhu Nyanja ya India kupenja ngale ziwemi chomene. Wamalonda wakwendakwenda wakwimira ŵanthu ŵa mitima yiwemi awo ŵakufwilirapo chomene kupenja unenesko. “Ngale yimoza ya mtengo wapatali” yikwimira unenesko wakukhwaskana na Ufumu. Wamalonda wakati wamanya kuti ngale njakuzirwa “mwaluŵiro” wakaguliska vinthu vyose ivyo wakaŵa navyo kuti wayigure. Kweniso Yesu wakayowoya za munthu uyo wakalimanga mu munda, ndipo wakasanga usambazi “wakubisika.” Mwakupamba na wamalonda wakwendakwenda, munthu uyu wakapenjanga usambazi yayi. Kweni nga ngwamalonda wakwendakwenda, iyo wakaŵa wakunozgeka kuguliska “vinthu ivyo wakaŵa navyo” kuti wawugure.

17. Chifukwa wuli Yesu wakayowoya ntharika ya wamalonda wakwendakwenda na ya usambazi wakubisika?

¹⁷ Chifukwa wuli Yesu wakayowoya ntharika ziŵiri izi? Fundo yake yikaŵa yakuti ŵanthu ŵakusambira unenesko mu nthowa zakupambanapambana. Ŵanthu ŵanyake ŵakuchita kuwupenja ndipo ŵafwilirapo chomene kuti ŵawusange. Nangauli ŵanyake ŵakuchita kuwupenja yayi, kweni ŵali kuwusanga, panji chifukwa chakuti munthu munyake wakiza na kuŵasambizga. Mulimose umo vikaŵira, munthu waliyose wa mu ntharika izi wakamanya kuzirwa kwa usambazi uwo wakasanga ndipo wakaŵa wakunozgeka kujipata kuti waleke kuwutaya.

18. (a) Kasi tikusambirapo vichi pa ntharika ziŵiri izi? (b) Kasi ntharika izi zikutisambizga vichi vyakukhwaskana na Yehova na Yesu?

¹⁸ Kasi tikusambirapo vichi pa ntharika ziŵiri izi? (Mat. 6:19-21) Jifumbani kuti: ‘Kasi ine nkhuwona unenesko nga umo ŵanthu ŵaŵiri aŵa ŵakachitira? Kasi nkhutora unenesko kuŵa usambazi? Kasi nili wakunozgeka kujipata kuti nileke kuwutaya, panji kasi nkhuzomerezga vyenjezgo vya umoyo wa zuŵa na zuŵa kunitimbanizga?’ (Mat. 6:22-24, 33; Luka 5:27, 28; Fil. 3:8) Para tili na chimwemwe chikuru chifukwa cha kusanga unenesko, tiwuŵikenge pakwamba mu umoyo withu.

19. Kasi mu nkhani yakulondezgapo tidumbiskanenge vichi?

¹⁹ Mphanyi talongora kuti tapulika na kumanya ng’anamuro la ntharika za Ufumu izi. Kumbukani kuti tikwenera kumanya ng’anamuro lake, kweniso kuchita ivyo tasambirapo. Mu nkhani yakulondezgapo, tidumbiskanenge ntharika zinyake zitatu na kuwona ivyo tikusambirapo.