Ivyo Vingapangiska Mbumba Kuŵa Yacimwemwe

Kumazga Mphindano

Mfumu wakati: “Tikati tatorana, Sarah * na ine tikakhalanga na ŵapapi ŵane pa nyumba pawo. Zuŵa linyake mwanakazi uyo munung’una wane wakaŵa pafupi kutora wakanipempha kuti nkhamupelekezge kukwake pa galimoto yithu. Nkhakhumba kuti nimovwire ndipo nkhaluta na mwana wane msepuka. Kweni nati nawerako, Sarah wakakwiya comene. Tikamba kugazgana, ndipo pamaso pa ŵapapi ŵane wakati nkhutemwa mwanakazi waliyose. Nkhatondeka kujikora, ndipo nkhamba kuyowoya vinthu ivyo vikasazgirako kukwiya kwake.”

Muwoli wakati: “Mwana withu ni mulwari ndipo pa nyengo iyi tikaŵavya ndarama zakovwilira mbumba yithu. Ntheura, apo Fernando na mwanakazi uyo munung’una wake wakaŵa pafupi kutora, ndiposo mwana withu ŵakati ŵakwera galimoto, pakaŵa vifukwa vinandi comene ivyo vikapangiska kuti nikwiye. Wakati wawerako, nkhamuphalira umo nkhajipulikiranga. Tikagazgana comene na kwamba kucemana mazina ghamusinjiro. Pamanyuma pake nkhajipulika uheni comene.”

USANGE ŵakutorana ŵagazgana, kasi cikung’anamura kuti ŵaleka kutemwana? Yayi! Fernando na Sarah awo taŵazunura pakwambilira ŵakutemwana comene. Ndipouli, nanga ni mu nthengwa ziwemi comene, nyengo zinyake namo ŵakugazgana.

Cifukwa wuli pakuŵa kugazgana, ndipo nchivici ico mungacita kuti kugazgana kuleke kunanga nthengwa yinu? Pakuti uyo wakambiska nthengwa ni Ciuta, nchamahara kusanda ivyo Mazgu ghake, Baibolo, ghakuyowoya pa nkhani iyi.—Genesis 2:21, 22; 2 Timote 3:16, 17.

Kumanya Masuzgo

Ŵakutorana ŵanandi ŵakukhumba kucita vinthu mwacitemwa ndiposo mwalusungu ku munyawo wa mu nthengwa. Ndipouli Baibolo likuti, “wose ŵali kwananga, ndipo ŵalije kufikapo pa ucindami wa Ciuta.” (Ŵaroma 3:23) Ntheura, para mwapambana maghanoghano cingaŵa cakusuzga kujikora. Usange paŵa kupambana maghanoghano, ŵanji ŵangawona kuti nchinonono kuleka maluso ghaheni nga nkhupazanguka na kutuka. (Ŵaroma 7:21; Ŵaefeso 4:31) Kasi ni vinthu wuli vinyake ivyo vingacitiska masuzgo?

Kanandi mfumu na muwoli ŵakuyowoya mwakupambana. Michiko wakati: “Tikati tatorana waka, nkhawona kuti tikaŵa ŵakupambana pa nkhani ya kudumbiskana vinthu. Ine nkhutemwa kuti para tikudumbiskana, tiyowoyenge cifukwa ico cinthu cikacitikira ndiposo umo cikacitikira padera pa kuyowoya ico cikacitika. Mfumu wane wakuŵa nga wakutemwa kuti wamanyenge waka ico cacitika paumaliro.”

Suzgo la Michiko ndacilendo yayi. Mu nthengwa zinandi, mfumu panji muwoli wangakhumba kulongosora vinandi pa nkhani yinyake, peneapo munyake wakukhumba yayi kugazgana ndiposo kudumbiskana za nkhani iyo. Nyengo zinyake, peneapo mfumu panji muwoli wakuyowoya comene za nkhani iyo yacitika, yumoza mwa iwo wangaŵa kuti wakuyezgayezga kuti yileke kuyowoyeka.  Kasi suzgo ili lilimo mu nthengwa yinu? Kasi yumoza wa imwe nyengo zose wakutemwa comene kuti muyowoyenge za nkhani iyo yacitika, peneapo munyake wakukhumba yayi kuyowoya za nkhani iyo?

Cinyake ico tikwenera kucighanaghanira nchakuti, ivyo vikacitikanga mu mbumba iyo munthu wakakulira vingakhwaska umo iyo wakuwonera kuyowoyeskana mu nthengwa. Justin, uyo waŵa mu nthengwa kwa vilimika vinkhonde, wakati: “Nili kufuma mu mbumba yakuzika, ndipo nkhusuzgika kuti niyowoye maghanoghano ghane mwakufwatuka. Kucita nthena kukumukwiyiska comene muwoli wane. Mbumba yakwake njakutemwa kuyowoya, ntheura iyo wakusuzgika yayi kuniphalira maghanoghano ghake.”

Cifukwa Wuli Mukwenera Kufwilirapo Kuti Mumazge Masuzgo?

Ŵakusanda za nthengwa ŵanyake ŵawona kuti cimanyikwiro cikuru ca nthengwa yacimwemwe kuti ni unandi wa mazgu ghakuti nkhukutemwa yayi. Kweniso kuti nkhugonana panji kuŵa na ndarama zinandi yayi. M’malo mwake cimanyikwiro cikuru ca nthengwa yacimwemwe ni umo mfumu na muwoli ŵakumazgira mphindano izo zingaŵapo.

Mwakusazgirapo, Yesu wakati para ŵanthu ŵatorana, Ciuta ndiyo wakuŵagumanya pamoza, kuti ni munthu yayi. (Mateyu 19:4-6) Ntheura, nthengwa yiwemi yikucindika Ciuta. Usange mfumu wakutondeka kutemwa ndiposo kughanaghanira muwoli wake, Yehova wakutegherezga yayi malurombo ghake. (1 Petros 3:7) Usange muwoli wakumucindika yayi mfumu wake ndikuti wakumucindika yayi Yehova, uyo wali kusankha mfumu kuŵa mutu mu mbumba.—1 Ŵakorinte 11:3.

Kuleka Kuyowoya Mazgu Ghakupweteka ku Munyinu Kukovwira

Mwambura kupwelerako kanthu za umo mukuyowoyera ndiposo mbumba iyo mukakulira, kweni kuyowoya uheni kukwenera kulekeka usange mukukhumba kulondezga ulongozgi wa mu Baibolo ndiposo kumazga mphindano. Jifumbani mafumbo agha:

▪ ‘Kasi nkhuyezgayezga kuti nileke kuzgora mwakupweteka?’ Ntharika ya mu Baibolo yikuti: “Kunyongolora mphuno mukufuma ndopa, ndipo cikosa ca ukali cikufumya zawe.” (Zintharika 30:33) Kasi ntharika iyi yikung’anamuraci? Ghanaghanirani ciyelezgero ici. Kupambana maghanoghano kucoko waka pa nkhani ya bajeti mu mbumba, (nga mpha mazgu ghakuti, “tikukhumbikwira kupwelelera ivyo tili navyo”) kungazgoka kucenya kacitiro ka munyithu para tingamuphalira kuti “iwe ukupwelelera yayi vinthu.” Mwaunenesko, usange munyinu ‘wangamunyongolorani mphuno’ mwa kuyowoya ivyo mukutemwa kubudiska, namwe mungaghanaghana kuti ‘mumunyongolore.’ Ndipouli, kuwezgera kukulongozgera ku ukali ndiposo kugazgana.

Yumoza wa awo ŵakalemba Baibolo, Yakobe, wakati: “Awonani, umo nkhuni zinandi zikugolezgekera na moto unthini waka! Ndipo lulimi ndi moto.” (Yakobe 3:5, 6) Usange ŵakutorana ŵakutondeka kujikora pakuyowoya, kugazgana kucoko waka kungazgoka mphindano yikuru comene. Mu nthengwa izo kanandi ŵakutorana ŵakutemwa kugazgana, citemwa cikwamba kucepa.

M’malo mwa kuwezgera, mwalekeraci kulondezga Yesu, mweneuyo apo wakatukikanga, “kuti wakawezga kutuka cara.” (1 Petros 2:23) Nthowa yiwemi comene yakulekera kugazgana ndiyo kumanya kuti munyinu wangaŵa na vifukwa viwemi ivyo wayowoyera nthena, ndiposo kuphepiska pa ivyo imwe mwacita.

YEZGANI KUCITA ICI: Ulendo unyake para mwamba kugazgana, muzakajifumbe kuti: ‘Kasi ningagomoka para nazomerezga maghanoghano gha munyane? Kasi nchinthu wuli ico nacita ceneico cacitiska suzgo ili? Kasi nchivici ico cikunitondeska kuphepiska pa ivyo nabudiska?’

▪ ‘Kasi nkhucepeska maghanoghano gha munyane wa mu nthengwa?’ Mazgu gha Ciuta ghakulangura kuti: “Mose muŵe ŵakuyana mu mtima, ŵakulengerana lusungu.” (1 Petros 3:8) Ghanaghanirani viŵiri mwa vifukwa ivyo vingamutondeskani kulondezga ulongozgi uwu. Cimoza cingaŵa cakuti mukumanya yayi ivyo vili mu mtima wa munyinu, panji umo wakujipulikira. Mwaciyelezgero, usange munyinu wa mu nthengwa ngwakwenjerwa comene kuluska imwe, mungayowoya kuti, “Ukughanaghana waka mwakujumphizga.” Cilato cinu cingaŵa ca kumovwira  munyinu kuti wayiwonenge mwakwenelera nkhani. Ndipouli, mbanthu ŵacoko waka awo ŵakupembuzgika na mazgu ghanthena. Ŵafumu na ŵawoli ŵakukhumba kuti ŵanthu awo ŵakuŵatemwa ŵaŵapulikiskenge kweniso kuŵacitira lusungu.

Kujitemwa kungapangiskaso munthu kuwona maghanoghano gha munyake kuti ngambura kwenelera. Munthu wakujitemwa wakuyezgayezga kuwona ŵanyake kuŵa ŵapasi. Wangacita nthena mwa kucema ŵanyake na mazina ghakunyoza panji mwa kuŵayelezgera na viheni. Ghanaghanirani ciyelezgero ca Ŵafarisi na ŵalembi ŵa mu nyengo ya Yesu. Para waliyose, nanga ni Mufarisi munyawo wayowoya maghanoghano ghakupambana na ghawo, ŵakambanga kumucema na mazina ghakunyoza. (Yohane 7:45-52) Ndimo Yesu wakaŵira yayi. Iyo wakacitiranga lusungu ŵanji para ŵamulongosolera maghanoghano ghawo.—Mateyu 20:29-34; Marko 5:25-34.

Ghanaghanirani umo mukucitira para munyinu wakumuphalirani maghanoghano ghake. Kasi mazgu ghinu, kapulikikwiro ka mazgu, na kawonekero ka cisko vikulongora kuti muli nayo na lusungu? Panji mukucita nga ni para maghanoghano gha munyinu ghalije nchito?

YEZGANI KUCITA ICI: Mu masabata agho ghakwiza, wonani umo mukuyowoyera kwa munyinu. Usange mwacita vinthu mwambura nchindi, panji mwayowoya mazgu ghakunyoza, phepiskani mwaluŵiro.

▪ ‘Kasi kanandi nkhughanaghana kuti munyane wakucita vinthu kuti wajikondweske?’ “Kasi Job wakumopa Ciuta waka ntheura? Kasi asi mulikumuŵighirira luwigho, iye na nyumba yake na vyose ivyo wali navyo zingilizge khwete?” (Job 1:9, 10) Na mazgu agha, Satana wakakayikira kuti Yobu wakateŵeteranga Ciuta cifukwa ca kumutemwa.

Usange ŵakutorana ŵangapusa, nawo ŵangamba kucita nthena. Mwaciyelezgero, usange munyinu wamucitirani cinthu ciwemi, kasi mukughanaghana kuti wacita nthena cifukwa cakuti wakukhumba kuti mumucitire cinthu cinyake, panji kuti wamubisani cinthu cinyake? Usange munyinu wabuda, kasi mukuwona ubudi wake nga nchilongolero cakuti wakutemwa vyake pera ndiposo wakuleka kumupwelelerani? Kasi mwaluŵiro mukukumbuka maubudi agho wakacita kumanyuma na kusazgaposo ubudi uwu?

YEZGANI KUCITA ICI: Kumbukirani vinthu vyakukhozga ivyo munyinu wamucitirani ndiposo maghanoghano ghawemi agho ghakamucitiska kuti wacite nthena.

Mpositole Paulosi wakalemba kuti: “Kutemwa . . . kuti kukukonthora uheni cara.” (1 Ŵakorinte 13:4, 5) Citemwa canadi cikumanya kuti ndise ŵambura kufikapo ndipo tikubuda. Paulosi wakayowoyaso kuti kutemwa “kukupulikana vyose.” (1 Ŵakorinte 13:7) Mungawona kuti mtundu uwu wa citemwa ukucitiska ŵanthu kugomezga vyose ivyo ŵangaphalirika na munyawo. Kuti ncha kukayikira cara. Citemwa ico Baibolo likuciska cikupangiska munthu kuŵa wakunozgeka kugowokera ndiposo kuwona maghanoghano gha munyake kuŵa ghawemi, kuti ghaheni cara. (Salmo 86:5; Ŵaefeso 4:32) Usange ŵakutorana ŵangalongora citemwa canthena ici, ŵaŵenge na nthengwa yacimwemwe.

JIFUMBANI KUTI . . .

▪ Kasi ni vinthu wuli ivyo ŵakutorana awo taŵazunura kukwambilira ŵakatondeka kucita makora?

▪ Kasi ningacita wuli kuti nileke kucita vinthu vyakuyana waka mu nthengwa yane?

▪ Kasi ni fundo wuli izo zazunurika mu nkhani iyi, izo nkhukhumbikwira kunyololera?

[Mazgu ghamusi]