Mafumbo 10 pa Nkhani ya Kugonana Ghazgoleka

1 Kasi kwananga uko Adamu na Eva ŵakacita mu munda wa Edeni kukaŵa kugonana?

▪ Zgoro: Ŵanthu ŵanandi ŵakugomezga kuti cipambi ico Ciuta wakakanizga Adamu kurya cikaŵa kugonana. Kweni ndivyo Baibolo likusambizga yayi.

Wonani kuti nanga ni apo Eva wakaŵa kuti wandalengeke, Ciuta wakalangura Adamu kuti wangaryanga yayi cipambi ca “khuni la kumanyiska uwemi na uheni.” (Genesis 2:15-18) Pakuti Adamu wakaŵa yekha, ipo cipambi ico Ciuta wakamukanizga cikaŵa kugonana yayi. Mwakusazgirapo, Ciuta wakalangura Adamu na Eva kuti: “Babanani, mwandane, muzuzge caru.” (Genesis 1:28) Pakuti Ciuta wacitemwa ndiyo wakalangura kuti ŵakutorana ŵakwamba “ŵazuzge caru,” ico cikung’anamura kuti ŵakeneranga kugonana dankha, kasi nchakupulikikwa kuti waŵaphalireso kuti ŵafwenge cifukwa cakuti ŵapulikira ivyo wakaŵalangura?—1 Yohane 4:8.

Kweniso, Eva wakaŵa yekha apo “wakatorapo” cipambi cakukanizgika na kurya. Pamanyuma “wakapako mfumu wake pamo naye, nayeso wakarya.”—Genesis 3:6.

Ciuta wakaphalirapo yayi Adamu na Eva kuti ŵananga ŵati ŵagonana na kubaba ŵana. (Genesis 4:1, 2) Nchakuwonekerathu kuti, cipambi ico Adamu na Eva ŵakarya kuti kukaŵa kugonana yayi kweni cikaŵa cipambi canadi ca mu khuni.

2 Kasi Baibolo likukanizga kuti ŵakutorana ŵagonanenge na cilato cakuti ŵasangwenge waka?

▪ Zgoro: Buku lakwamba la mu Baibolo likuyowoya kuti Ciuta ndiyo wakalenga ŵanthu, “mwanalume na mwanakazi.” Ciuta wakayowoya kuti ivyo wakalenga vikaŵa “viwemi comene.” (Genesis 1:27, 31) Pamanyuma, Ciuta wakaphalira mulembi wa Baibolo munyake kuti wapeleke ulongozgi uwu ku ŵafumu: “Ukondwenge nayo muwoli wa uphya wako . . . Kutowa kwake kukukondweske mazuŵa ghose.” (Zintharika 5:18, 19) Kasi mazgu agha ghakulongora kuti Baibolo likukanizga ŵakutorana kuti ŵagonanenge na cilato cakuti ŵasangwenge waka?

 Fundo izi zikulongora kuti Ciuta wakalenga viŵaro vyakuti ŵanthu ŵagonaniranenge na cilato ca kubaba ŵana pera yayi, kweniso kuti ŵakutorana ŵalongoranenge citemwa cawo ndiposo ŵasangwenge. Ubwezi uwu ungakhorweska ivyo mwanalume na mwanakazi awo ŵali mu nthengwa ŵakusoŵerwa.

3 Kasi Baibolo likuzomerezga kuti mwanalume na mwanakazi ŵagonanenge pambere ŵandatorane mwadango?

▪ Zgoro: Baibolo likuyowoya mwakupulikikwa makora kuti “Ciuta wazamweruzga ŵazaghali.” (Ŵahebere 13:4) Lizgu lakuti uzaghali mu Cigiriki ni por neiʹa, ndipo likung’anamura kugonana kwa mtundu uliwose na munthu uyo undatorane nayo. * Ntheura, Ciuta wakuwona kuti nchiheni kuti mwanalume na mwanakazi ŵagonanenge nanga ni para ŵali na cilato cakuti ŵazamutorana.

Nanga ŵanthu ŵangaŵa kuti ŵakutemwana comene, Ciuta wakukhumba kuti ŵatorane dankha pambere ŵandambe kugonana. Ciuta ndiyo wakatilenga kuti tiŵe na citemwa. Mukhaliro ukuru wa Ciuta nchitemwa. Ntheura, wali na cifukwa ciwemi cakuyowoyera kuti ŵakutorana pera ndiwo ŵakwenera kugonana, nga umo nkhani yakulondezgapo yilongosolerenge.

4 Kasi mitala njakuzomerezgeka?

▪ Zgoro: Kwa nyengo yicoko waka, Ciuta wakalekelera kuti mwanalume waŵe na ŵanakazi ŵakujumpha pa yumoza. (Genesis 4:19; 16:1-4; 29:18–30:24) Kweni ni Ciuta yayi wakambiska mitala. Adamu wakamupa mwanakazi yumoza pera.

Ciuta wakamupa mazaza Yesu Khristu kuti waphalireso ŵanthu kuti ŵatorenge mwanakazi yumoza. (Yohane 8:28) Apo Yesu wakafumbika pa nkhani yakukhwaskana na nthengwa, wakati: “Uyo wakaŵalenga pakwamba wakaŵalenga iwo mwanalume na mwanakazi ndipo wakati, ‘Pa cifukwa ici mwanalume wasidenge ŵawiske na ŵanyina ndipo wademelerenge ku muwoli wake, ndipo wose ŵaŵiri ŵaŵenge thupi limoza.’”—Mateyu 19:4, 5.

Pamanyuma, yumoza mwa ŵasambiri ŵa Yesu wakakhuŵilizgika na mzimu wa Ciuta kulemba kuti: “Mwanalume waliyose waŵe na muwoli wake na wake.” (1 Ŵakorinte 7:2) Baibolo likuyowoyaso  kuti mwanalume waliyose uyo ngwakutora mu mpingo wa Cikhristu uyo wakupika milimo yapadera wakwenera kuŵa “mfumu wa muwoli yumoza.”—1 Timote 3:2, 12.

5 Kasi nchiheni kuti ŵakutorana ŵagwiliskirenge nchito nthowa za kulera?

▪ Zgoro: Yesu wakalangurapo yayi kuti ŵalondezgi ŵake ŵakwenera kuŵa na ŵana. Nakuti palije msambiri waliyose wa Yesu uyo wali kuyowoyapo nkhani iyi. Palije apo Baibolo likukanizga kulera.

Ntheura ŵakutorana ŵali na wanangwa wa kusankha ŵekha usange ŵababenge ŵana panji yayi. Ŵangasankhaso unandi wa ŵana awo ŵababenge ndiposo nyengo iyo ŵababirenge. Para mfumu na muwoli ŵasankha kugwiliskira nchito nthowa za kulera mwakuti muwoli waleke kuŵa na nthumbo, ici nchakusankha cawo ndiposo mulimo wawo, cikuru nthowa izo ni zakuti zikupangiska yayi kuti nthumbo yifume. * Paŵavye wakuŵeruzga.—Ŵaroma 14:4, 10-13.

6 Kasi nchiheni kufumiska nthumbo?

▪ Zgoro: Umoyo ngwakupatulika kwa Ciuta, ndipo wakuwona nanga ni umoyo wa mwana uyo wali mu nthumbo. (Salmo 139:16) Ciuta wakayowoya kuti munthu waŵenge na mulandu para wapangiska kuti nthumbo yifume. Ntheura Ciuta wakuwona kuti kufumya nthumbo nkhukoma.—Exodus 20:13; 21:22, 23.

Kweni, wuli usange pa nyengo yakubaba kwaŵa suzgo linyake mwamabuci ilo likupangiska kuti ŵakutorana ŵasankhe pakati pa mama kuti waŵe wamoyo ndipo mwana wafwe panji mama ndiyo wafwe mwana waŵe wamoyo? Para vyaŵa nthena, ŵakutorana ŵakwenera kusankha ŵekha umoyo uwo ŵangaponoska. *

7 Kasi Baibolo likuzomerezga kupatana?

▪ Zgoro: Baibolo likuzomerezga kupatana. Kweni, Yesu wakayowoya cifukwa cimoza cakuzomerezgeka ca kumazgira nthengwa, wakati: “Yose uyo wakupata muwoli wake, kwambura cifukwa ca uzaghali [kugonana kuwaro kwa nthengwa], na kutora munyake wakucita uleŵi.”—Mateyu 19:9.

Ciuta wakutinkha upusikizgi. Wazamuŵapa mulandu wose awo ŵakulekera dala munyawo wa mu nthengwa, comenecomene para ŵakucita nthena na mtima wakuti ŵatorane na munyake.—Malaki 2:13-16; Mariko 10:9.

8 Kasi Ciuta wakuzomerezga kuti ŵanalume panji ŵanakazi pera ŵagonanenge?

 ▪ Zgoro: Baibolo likukanizga uzaghali, uko kukusazgapo kugonana kwa ŵanalume panji ŵanakazi pera. (Ŵaroma 1:26, 27; Ŵagalatiya 5:19-21) Nangauli Baibolo likusintha yayi pa nkhani yakuti Ciuta wakukanizga nkharo iyi, tikumanyaso kuti “Ciuta wakacitemwa comene caru, mwakuti wakapeleka Mwana wake wapadera yekha, ntheura kuti waliyose uyo wakupulikana mwa iyo waleke kuparanyika kweni waŵenge na umoyo wamuyirayira.”—Yohane 3:16.

Nangauli Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakuzomerezga yayi kuti ŵanalume panji ŵanakazi pera ŵagonanenge, kweni ŵakulongora lusungu ku ŵanthu wose. (Mateyu 7:12) Ciuta wakukhumba kuti tose ‘ticindikenge ŵanthu ŵa mtundu uliwose.’ Ntheura, Ŵakhristu ŵaunenesko ŵakutinkha yayi ŵanthu awo ŵakugonana ŵanalume panji ŵanakazi pera.—1 Petrosi 2:17.

9 Kasi nchiheni kudumbiskana na kutumizgirana mauthenga panji vithuzithuzi vyakukhwaskana na kugonana pa foni panji pa intaneti?

▪ Zgoro: Ŵanthu ŵakudumbiskana nkhani zawakawaka zakukhwaskana na kugonana pa foni panji kuŵazga mauthenga ghakuwuska khumbo la kugonana. Kweniso ŵakutumizgirana vithuzithuzi vya kuwuska khumbo la kugonana ndiposo mauthenga ghakuyowoya vya kugonana. Ŵanji ŵakudumbiskana nkhani za kugonana pa intaneti na kuwonelera vithuzithuzi vyakuwuska khumbo la kugonana.

Baibolo likuyowoya mwakudunjika yayi mikhaliro iyi. Kweni likuyowoya kuti: “Uzaghali na ukazuzi wa mtundu uliwose panji umbunu vileke nanga nkhuzunulika pakati pinu, umo kukwenelera ŵanthu ŵatuŵa; nesi nkharo yakulengeska panji kuyowoya vyaucindere nesi milangwe yabweka, vinthu ivyo vikwenelera cara.” (Ŵaefeso 5:3, 4) Kudumbiskana, kutumizgirana mauthenga panji vithuzithuzi vyakukhwaskana na kugonana pa foni panji pa intaneti vyapangiska ŵanthu kuti ŵawonenge mwambura kwenelera nkhani ya kugonana kweniso ŵagonanenge na munthu uyo ŵandatorane nayo. Mikhaliro iyi yikupangiska kuti ŵanthu ŵaŵenge na khumbo la kugonana m’malo mwa kuŵawovwira kuti ŵajikorenge.

10 Kasi Baibolo likuwona wuli cizgoŵi ca kunyenyenkha nkhule?

▪ Zgoro: Baibolo likuyowoya mwakudunjika yayi za cizgoŵi ca kunyenyenkha nkhule. Mukhaliro uwu ukuwuska khumbo la kugonana ndiposo kufumiska wanalume panji wanakazi. Kweni, Mazgu gha Ciuta ghakulangura Ŵakhristu kuti: “Zgorani viŵaro vya thupi linu vya pa caru capasi kuŵa vyakufwa ku uzaghali, ukazuzi, ulamphalampha [wambura kwenelera].”—Ŵakolose 3:5.

Kunyenyenkha nkhule kukupangiska kuti tiŵe ŵakujighanaghanira ndiposo tileke kuwona mwakwenelera nkhani ya kugonana. Baibolo likutisimikizgira kuti Ciuta wangapeleka “nkhongono zakuluska zakawiro” kwa wose awo ŵakuyezgayezga na mtima wose kumazga cizgoŵi ici.—2 Ŵakorinte 4:7; Ŵafilipi 4:13.

[Mazgu ghamusi]