▪ Pambere Yesu wandakwelere kucanya, wakapa ŵasambiri ŵake ulongozgi wakupulikikwa makora wa umo ŵakwenera kupharazgira, kweni wakayowoyapo yayi vyakukhwaskana na ndyali. (Mateyu 28:18-20) Ntheura, ŵasambiri ŵake ŵakalutilira kulondezga ulongozgi uwo Yesu wakaŵapa wakuti: “Wezgerani vinthu vya Kesare kwa Kesare, kweni vinthu vya Ciuta kwa Ciuta.”—Mariko 12:17.

Kasi ulongozgi uwu ukawovwira wuli ŵalondezgi ŵa Yesu kuti ŵakhalenge mu caru kwambura kuŵa ŵa caru? Kasi ŵakapambaniskanga wuli pakati pa vinthu vya Ciuta na vya Kesare?

Mpositole Paulosi wakawonanga kuti para wangacitako vya ndyali ndikuti wakususkana na ulongozgi wa Yesu. Pakuyowoya za Paulosi buku linyake likuti: “Pakuŵa Muroma, Paulosi wakasangirapo mwaŵi pa malango agho ghakaŵapo kuti wajivikilire, kweni wakanjilirapo yayi pa umo boma likendeskeranga vinthu.” (Beyond Good Intentions—A Biblical View of Politics).

Kasi ni ulongozgi wuli uwo Paulosi wakapeleka ku Ŵakhristu ŵanyake? Buku lenelili likuyowoyaso kuti: “Mu makalata agho wakalemberanga Ŵakhristu ŵanyake mu misumba yakuzirwa nga ni Korinte, Efeso, na Romu, wakazunurapo yayi vyakukhwaskana na ndyali.” Buku ili likutiso Paulosi “wakalangura Ŵakhristu kuti ŵacindikenge ŵaboma, ndipouli palije apo wakazunurapo vyakuti chalichi licitengeko vya ndyali.”—Ŵaroma 12:18; 13:1, 5-7.

Ŵakhristu awo ŵakaŵako pamanyuma pakuti Paulosi wafwa nawo ŵakapambaniskanga pakati pa mulimo uwo ŵakwenera kucitira Ciuta na Boma. Ŵakacindikanga ŵamazaza, kweni ŵakacitangako yayi vya ndyali. Pakuyowoya za Ŵakhristu ŵakwambilira, buku linyake likuti: “Nangauli ŵakamanyanga kuti ŵakwenera kucindika ŵamazaza ŵa boma, kweni ŵakanjilirangapo yayi pa nkhani za ndyali.” (Beyond Good Intentions).

Kweni pati pajumpha vilimika 300 Yesu wati wafwa, vinthu vikasintha. Munthu munyake zina lake Charles Villa-Vicencio wakati: “Apo ndyali zikasintha mu nyengo ya muwuso wa Constantine, Ŵakhristu ŵanandi nyengo yeneyiyo ŵakamba kucitako milimo ya boma kusazgapo usilikari na ndyali.” (Between Christ and Caesar) Kasi cikacitika nchivici? Kuumaliro wa vilimika vya m’ma 400 C.E, cifukwa ca kusazga ndyali na cisopa ŵakapanga cisopa cakuzomerezgeka na boma la Romu.

Mazuŵa ghano visopa vinandi ivyo vikuti vikulondezga Khristu vikulutilira kukhuŵilizga ŵanthu ŵawo kuti ŵacitengeko ndyali. Ndipouli, visopa ivi vikulondezga Khristu yayi, nesi kucita nga Mbakhristu ŵakwambilira.