Kasi Mukumanya?

Cifukwa wuli Ŵayuda ŵakanwekanga na mdauko wawo?

▪ Mdauko ukaŵa wakuzirwa comene pakukhozga fuko panji mbumba. Ukawovwirangaso pakugaŵa malo na viharo. Cinthu cakuzirwa comene cikaŵa cakuti ukawovwiranga kumanya mphapu iyo Mesiya wakeneranga kubabikiramo. Ŵayuda ŵakamanyanga makora kuti Mesiya wazamubabikira mu mphapu ya Davide uyo wakaŵa wa fuko la Yuda.—Yohane 7:42

Mwakusazgirapo, Joachim Jeremias wakati: “Pakuti ŵasofi ŵakafumanga mwa Ŵalevi . . . cikaŵa cakuzirwa comene kuti mzere wakubabikiramo uŵe wambura kalema.” Ŵanakazi Ŵaisrayeli awo ŵakatengwanga ku ŵasofi ŵakakhumbikwiranga kulongosora makora mdauko wawo mwakuti mdauko wa ŵasofi ulutilire kuŵa ‘wambura kufipirwa.’ Mu nyengo ya Nehemiya mbumba zinyake za Ŵalevi ŵakazilekeska usofi. Cifukwa ŵakati ŵapenja buku la mazina ghawo likasangika cara.—Nehemiya 7:61-65.

Kweniso dango ilo Ciuta wakapeleka ku Ŵaisrayeli kwizira mwa Mozesi likayowoya mwakupulikikwa makora kuti: “Mwana wa mu uleŵe” nesi “Muamon, panji Mumoab, wanganjiranga [cara] mu ungano wa Yehova.” (Duteronome 23:2, 3) Jeremias wakasazgirapo kuti, “munthu wakaŵanga na wanangwa kucitako milimo yinyake usange mdauko wake ukumanyikwa makora. Lekani Muisrayeli waliyose wakawoneseskanga kuti wawumanye makora mdauko wake ndipo wakeneranga kuzunura fuko ilo wafumira pa mafuko khumi na ghaŵiri ghara.”

Kasi Ŵayuda ŵakacitanga wuli pakulemba na kusunga midauko yawo?

▪ Ŵalembi ŵa makani ghawemi Mateyu na Luka ŵali kulongosora makora mdauko wa mbumba ya Yesu. (Mateyu 1:1-16; Luka 3:23-38) Paliso mipukutu yinyake ya midauko iyo yili kusungika. Mwaciyelezgero, buku linyake Laciyuda likalongosora za Hillel uyo wakaŵa msambizgi pa nyengo ya Yesu kuti: “Mpukutu uwo ukasangika ku Yerusalemu ukalongora kuti Hillel wakafuma mu mphapu ya Davide.” Munthu munyake wakumanya mdauko Waciyuda Flavius Josephus, mu buku lake lakuti The Life, wakayowoyamo kuti ŵasekuru ŵake ŵakaŵa ŵasofi ndipo anyina ŵakafuma mu mbumba ya uthemba. Wakalongosora kuti wakasanga uthenga uwu mu buku ilo mukalembekanga mazina gha ŵanthu.

Pa nkhani ya umo mdauko wa mbumba za kwake ukasungikiranga, Josephus mu buku lake wakalemba kuti fuko lakwake likapika mulimo wakusunga mdauko wa “ŵanthu ŵakumanyikwa.” Buku la The Jewish Encyclopedia likuti: “Munthu wakuzirwa ndiyo wakapikanga mulimo wakusunga vyakulembeka ivi. Ndipo khoti ilo likaŵa ku Yerusalemu ndilo likazgoranga na kweruzga nkhani zakukhwaskana na midauko ya ŵasofi.” Ŵayuda awo ŵakaŵa mu mbumba ya usofi yayi ŵakakalembeskanga ku caru ca ŵawiskewo. (Luka 2:1-5) Ŵalembi ŵa makani ghawemi ŵakwenera kuti ŵakapenjerezga mu vyakulembeka vya ŵanthu wose. Mbumba zikasunganga zekha vyakulembeka vyakukhwaskana na mbumba zawo.