“Kwenjerwa napachoko chara vya zuŵa lakulondezgapo, chifukwa zuŵa lakulondezgapo liŵenge na vyenjezgo vyake. Zuŵa lililose lili na masuzgo ghake.”—MATEYU 6:34.

Fundo: Mwakawiro taŵanthu tikwenjerwa pa umoyo withu wa zuŵa na zuŵa. Kweni ntchiwemi yayi kuti pa ivyo tikwenjerwa navyo mwahuno tisazgirengeposo vyenjezgo vya zuŵa linyake. Yezgani kuchita waka vya zuŵa limoza.

• Kwenjerwa kungapangiska munthu kuti wasuzgikenge maghanoghano. Ghanaghanirani fundo iyi: Chakwamba manyani kuti vinthu vinyake ivyo tikwenjerwa navyo ni vyakuti palije icho tingachitapo. Ntheura kughanaghanira za vinthu ivyo palije icho mungachitapo, kungamuŵinyiskani waka mutu. Chachiŵiri, manyani kuti kanandi vinthu ivyo mukufipa navyo mtima ndivyo vikuchitika nadi yayi.

“Kweni vinjeru vyakufuma kuchanya . . . ni vyakupulikiska.”—YAKOBE 3:17.

Fundo: Manyani kuti tili ŵarunji yayi. Lekani kulimbana na vinthu ivyo imwe panji ŵanyinu mungakwaniska yayi.

• Jimanyani makora. Manyani vinthu ivyo imwe panji ŵanyinu mungafiska. Para mwachita nthena, imwe na ŵanyinu muchepeskenge suzgo la kusuzgika maghanoghano. Ndipo vinthu vyambenge kumwenderani makora. Nyengo zose muŵenge ŵakukondwa. Para mwaseka, nanga pangaŵa panyengo iyo vinthu vili makora yayi, vikovwira kuti mujipulikeko makora kweniso kuti muleke kusuzgika chomene maghanoghano.

“Munthu waumanyi wakuzikira.”—ZINTHARIKA 17:27.

Fundo: Maghanoghano ghaheni ghangamupangiskani kutondeka kughanaghana makora, ntheura zikirani.

• Manyani ivyo vikumupangiskani kuti musuzgikenge maghanoghano na kumanya umo mukuchitira para mukusuzgika maghanoghano. Mwachiyelezgero, para mukusuzgika maghanoghano lembani ivyo mukughanaghana, umo mukujipulikira kweniso umo mukuchitira vinthu. Para mwamanya makora umo mukuchitira para mukusuzgika maghanoghano, vingamovwirani kumanya umo mungachitira na suzgo linu. Kweniso ghanaghanirani umo mungamazgira vinthu ivyo vikumupangiskani kuti musuzgikenge maghanoghano. Usange ivi vingachitika yayi, yezgani nthowa yinyake ya umo mungachepeskera suzgo linu. Panji yezgani kusanga nthowa ya umo mungachitira makora ntchito kweniso umo mungachitira mwamahara na nyengo yinu.

• Yezgani kusintha umo mukuwonera vinthu. Nyengo zinyake ivyo mukusuzgika navyo maghanoghano, ni vyakuti munyake wangasuzgika navyo maghanoghano yayi. Mphambano yingaŵa umo mukuwonera vinthu. Wonani masachizgo ghatatu agha:

  1. Lekani kuchimbilira kweruzga munthu. Mwachiyelezgero, para munthu wanjilira pa mzere mungakhuŵara usange mungachimbilira kumweruzga kuti ngwakujikuzga. M’malo mwake mungachita makora kughanaghanira kuti pali chifukwa icho wachitira nthena, ndipo mungaŵa kuti mukuneneska nadi.

  2. Wonanipo viwemi pa ivyo vyachitika. Mwachiyelezgero, para muli pa mzere kulindilira dokotala, chingaŵako chipusu kulindilira para mungaŵerengangako mabuku panji kuchita vinthu vinyake.

  3. Ghanaghanirani nkhani yose. Jifumbani kuti, kasi suzgo ili lilutilirenge kuŵapo kufika machero panji sabata yikwiza? Pambaniskani pakati pa suzgo lichoko, panji la nyengo yifupi na likuru.

“Vinthu vyose vichitike mwakwenelera ndiposo mu ndondomeko.”—1 ŴAKORINTE 14:40.

Fundo: Yezgani kuchita vinthu mu ndondomeko pa umoyo winu wa zuŵa na zuŵa.

• Pali vinthu vinandi ivyo vikukhumbikwira kuti tichitenge mu ndondomeko pa umoyo withu. Kweni kuchedwa kwamba ntchito pa nyengo yake ntchimoza mwa vinthu ivyo vikupangiska kuti titondekenge kuchita vinthu mu ndondomeko ndipo vingapangiska kuti tisuzgikenge maghanoghano. Yezgani masachizgo ghaŵiri agha:

  1. Pangani ndondomeko yiwemi na kuyilondezga.

  2. Manyani na kunozga vinthu ivyo vikumutondeskani kuti mwambenge ntchito pa nyengo yake.

“Woko limoza lakuzura na chipumulo ndiwemi kuluska mawoko ghaŵiri ghakuzura na kuphyoka na kuchimbizga waka mphepo.”—MUPHARAZGI 4:6.

Fundo: Ŵanthu awo ŵakukhalira waka kugwira ntchito, ŵalije nyengo yakuti ŵakondwe na vinthu vyawo vinandi ivyo ŵakusanga chifukwa cha kulimbikira ntchito.

• Muwonenge mwakwenelera ndalama kweniso ntchito. Kuŵa na ndalama zinandi kungapangiska munthu kuŵa wakukondwa panji kuleka kusuzgika maghanoghano yayi. Lemba la Mupharazgi 5:12 likuti: “Vinthu vinandi ivyo musambazi wali navyo vikumugoneka tulo yayi.” Ntheura ntchiwemi kukhorwa na vinthu ivyo tili navyo.

• Sangani nyengo yakupumulira. Mungachepeskako kusuzgika maghanoghano para mukuŵa na nyengo yakuchitira vinthu ivyo mukutemwa. Kweni vyakukondweska vinyake nga nkhuwonelera TV vingawovwira viŵi yayi.

• Mugwiliskirenge ntchito mwakwenelera vinthu vyatekinoloje nga ni foni panji kompyuta. Ntchiwemi yayi kukhalira waka kuŵerenga maimelo, mameseji panji kukhalira waka kuchezga pa intaneti. Ntchakwenelera viŵi yayi kutangwanika na maimelo gha ku ntchito para mwaŵeruka, pekha usange ntchakukhumbikwa nadi.

“Maseŵero ghakukhozga thupi ghali na chandulo.”—1 TIMOTE 4:8.

Fundo: Kuchita maseŵero kukovwira kuti munthu waŵeko na umoyo uwemi.

• Muchitenge vinthu ivyo vingamovwirani kuti muŵe na umoyo uwemi. Maseŵero ghakovwira kuti muŵe ŵakukondwa kweniso kuti muleke kusuzgika maghanoghano. Kweniso muryenge vyakurya vya magulu na kuyezgeska kurya chakurya mwambura kudukaduka. Mupumurenge mwakukwana.

• Lekani kumwa moŵa, kukhweŵa panji kumwa munkhwala wakuzweteska wongo na chilato chakuti muchepeskeko kusuzgika maghanoghano. Pa nyengo iyo mukuchitira ivi, mukunanga thupi linu kweniso ndalama ndipo mungamba kusuzgikaso chomene maghanoghano.

• Lutani kwa dokotala para mwawona kuti mwamba kusuzgika chomene maghanoghano. Kuluta kwa dokotala ntchilongolero chakuti muli ŵakutondeka yayi.

“Musande ivyo ni vinthu vyakuzirwa chomene.”—ŴAFILIPI 1:10.

Fundo: Sandani na kuwona vinthu ivyo muŵikenge pakwamba.

• Lembani ivyo muchitenge ndipo mwambire na ivyo ni vyakuzirwa chomene. Ivi vimovwiraninge kuti muŵike mtima pa ntchito izo ni zakuzirwa chomene na kuwona ntchito izo zingakhumbikwira kuti muzileke dankha.

• Kwa sabata yimoza, yezgani kuwona umo mukugwiliskira ntchito nyengo yinu. Sangani nthowa zinyake izo zingamovwirani kuti mugwiliskirenge ntchito makora nyengo yinu. Para mwagaŵa makora nyengo yinu vimovwiraninge kuti muleke kusuzgika chomene maghanoghano.

• Patulani nyengo yakupumulira. Kupumulapo nanga kangaŵa kanyengo kachoko waka kungamovwirani kuti muleke kusuzgika chomene maghanoghano.

“Mtima wa munthu ukulopwa chifukwa cha kwenjerwa, kweni mazgu ghawemi ghakuwukondweska.”—ZINTHARIKA 12:25.

Fundo: Mazgu gha lusungu kweniso gha chitemwa ghangamovwirani kuti mujipulikeko makora.

• Phalirani munthu uyo wangamupulikiskani. Munyinu wangamovwirani kuti muwonenge vinthu mu nthowa yakwenelera kweniso kusanga nthowa yakumazgira suzgo. Ndipo ivi vingamovwirani kuti mujipulikengeko makora.

• Pemphani ŵanyinu kuti ŵamovwiraniko ntchito. Ntchiwemi kovwirana na ŵanyinu ntchito m’malo mwa kugwira mwekha.

• Para munthu uyo mukugwira nayo ntchito wakumukwenyerezgani, sangani nthowa yakuti mumazgire suzgo ili. Mwachiyelezgero, mungayezga kumuphalira mwamahara umo mukukhwaskikira na ivyo wakuchita. (Zintharika 17:27) Para nthowa iyi yatondeka, yezgani kuchepeska nyengo yakuchezgera nayo.

“Mbakukondwa awo ŵakumanya kuti ŵali na njara yauzimu.”—MATEYU 5:3.

Fundo: Taŵanthu tikukhumbikwira Mazgu gha Chiuta padera pa chakurya, vyakuvwara na nyumba. Tikwenera kuyezgayezga kusambira Mazgu gha Chiuta kuti tiŵe ŵakukondwa.

• Lurombo lungamovwirani chomene. Chiuta wakumupemphani kuti: “Muthulirani vyose ivyo mukwenjerwa navyo, chifukwa wakumupwelelerani.” (1 Petrosi 5:7) Kulomba kweniso kughanaghanira vinthu viwemi kungamovwirani kuti muŵe na mtende wa mumtima.—Ŵafilipi 4:6, 7.

• Muŵerengenge vinthu ivyo vingamovwirani kuŵa paubwezi na Chiuta. Fundo izo zalembeka mu magazini iyi zafuma mu Baibolo, ilo likutovwira kuti timanye ivyo Chiuta wakukhumba. Zikutovwira kuti tiŵe na “vinjeru na kaghanaghaniro kawemi.” (Zintharika 3:21) Mungachita makora kujiŵikira chilato chakuti muŵerengenge Baibolo. Buku la Zintharika lingaŵa liwemi kuti ndilo mwambire kuŵerenga.