Mu mabanja ghanyake, ŵana ŵakugwira tuntchito pa nyumba kwambura kudandawura. Kweni mu mabanja ghanyake ŵapapi ŵakuŵasambizga viŵi yayi ŵana ntchito. Ntheura ŵana nawo ŵakukhumba yayi kugwira ntchito.

Kafukufuku wakulongora kuti mu vyaru vinandi ŵana ŵakurya waka m’malo mwakugwira ntchito. Mupapi munyake zina lake Steven wakati: “Mazuŵa ghano, ŵana ŵakutandalira waka kuseŵera magemu pa kompyuta, Intaneti, na kuwonelera TV. Ntheura ŵakuŵavya nyengo yakugwilira ntchito.”

Kasi imwe mukuwona wuli? Kasi ntchito zikovwira waka kuti panyumba pawonekenge makora panji zikovwiraso kuti ŵana ŵakure makora?

Ŵapapi ŵanyake ŵakuŵapa yayi ntchito ŵana ŵawo chomenechomene para ŵatangwanika na vya sukulu. Ndipouli, wonani uwemi wakuŵasambizga ntchito.

Ntchito zikovwira ŵana kuti ŵakure makora. Kafukufuku wakulongora kuti ŵana awo ŵakutemwa kugwira tuntchito pa nyumba ŵakuchitaso makora ku sukulu. Kweniso ntchito zikovwira ŵana kuŵa na nkharo yiwemi na kuleka kujikayikira ndipo ivi vikovwira kuti ŵachitenge makora ku sukulu.

Ntchito zikovwira ŵana kusambira kuteŵetera ŵanji. Ŵanyake ŵakuyowoya kuti ŵana awo ŵakugwirako ntchito zapanyumba, para ŵakura ŵakuzakaŵa ŵanthu ŵakovwira mu chikaya. Fundo iyi njakuzizika yayi chifukwa para munthu wakugwira ntchito wakuzgoŵera kuteŵetera ŵanji. Steven uyo tamuzunura kale wakayowoyaso kuti: “Usange ŵana ŵakupika yayi ntchito, ŵakughanaghana kuti ŵanji ndiwo ŵakwenera kuŵachitira waka kalikose. Ŵakukura na umoyo wakuthemba waka ivyo ŵanji ŵaŵachitirenge m’malo mwa kulimbikira ntchito kuti ŵasangenge ivyo ŵakukhumba.”

Ntchito yikovwira kuti mbumba yiŵe yakukolerana. Para ŵana ŵakupika ntchito vikovwira kuti ŵamanyenge kuti nawo mbakuzirwa ndipo ŵakovwira kuti mbumba yose yendenge makora. Kweni ivi vingachitika yayi usange ŵapapi ŵangaleka kuŵapa ntchito ŵana ŵawo na kuwona waka kuti sukulu ndiyo njakuzirwa chomene. Jifumbani kuti, ‘Kasi pali phindu wuli usange ŵana ŵane mbakugomezgeka ku bola m’malo mwa kuŵa ŵakugomezgeka ku mbumba yithu?’

Ŵasambizgani ŵachali ŵachoko. Ŵanji ŵakuti ŵapapi ŵangapeleka ntchito kwa ŵana ŵawo para ŵakwaniska vyaka vitatu, apo ŵanji ŵakuti para ŵakwaniska vyaka viŵiri panji kuchepera apa. Fundo njakuti, ŵana ŵachoko ŵakutemwa kugwira ntchito pamoza na ŵapapi ŵawo na kuchita ivyo ŵapapi ŵakuchita.—Fundo ya mu Baibolo: Zintharika 22:6.

Ŵapani ntchito kuyana na msinkhu wawo. Mwachiyelezgero, mwana wavyaka vitatu wangawovwira kuŵika makora vidoli, kupuputa vinthu na tuntchito tunyake. Apo awo mbalarako ŵangawovwira kuphyera, kuchapa na kuphika chakurya. Ŵagomezgani ŵana ŵinu, ndipo muzamuwona kuti mbakukhumbisiska kugwira ntchito.

Ŵawovwirani kumanya kuti ntchito njakuzirwa. Ichi chingaŵa chakusuzga para ŵana ŵakutangwanika chomene na sukulu. Ndipouli, buku linyake likuti: ‘Ntchiwemi yayi kuti ŵana ŵawonenge waka kuti sukulu pera ndiyo njakuzirwa.’ (The Price of Privilege) Nga umo tawonera, ntchito zikovwira kuti ŵana ŵachitenge makora ku sukulu. Nakuti ntchito izo ŵangachita zingazakaŵawovwira para ŵakura.—Fundo ya mu Baibolo: Ŵafilipi 1:10.

Kuluwa yayi chilato chinu. Nyengo zinyake, mwana wangachedwa kumalizga ntchito, panji mwakhazganga kuti wagwirenge makora chomene ntchito iyo mwamupa, kweni ndimo vyaŵira yayi. Usange ndimo vyaŵira, lekani kumupoka waka ntchito. Chilato ntchakuti mwana winu wachite mulimo wake nga mulara yayi, kweni kumusambizga ntchito ndiposo kuti wamanye uwemi wa ntchito. Fundo ya mu Baibolo: Mupharazgi 3:22

Ghanaghanirani vitumbiko ivyo wazamusanga. Ŵanji ŵakuti ŵapapi ŵakwenera kuŵapa ndalama ŵana ŵawo kuti ŵagwire ntchito na kulimbikira. Kweni ŵanji ŵakuwona kuti ntchiheni kuchita nthena chifukwa vingapangiska mwana kuŵika maghanoghano pa ivyo wasangenge, m’malo mwa kughanaghanira umo wangawovwilira banja. Kweniso vingapangiska kuti mwana wakanenge kugwira ntchito para ndalama wali nazo kale. Kasi sambiro ndakuti wuli apa? Ntchiwemi yayi kuti ŵapapi ŵamupenge ndalama mwana wawo nga ni malipiro gha ntchito iyo wagwira.