Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

DORINA CAPARELLI | NKHANI YAKULONGOSORA UMOYO WA MUNTHU

Nangauli Nili Wasoni, Kweni Ningasankhaso Mwakuyana waka!

Nangauli Nili Wasoni, Kweni Ningasankhaso Mwakuyana waka!

Namunthu ine nili wasoni. Lekani nkhugomezga yayi usange nkhukumbuka vinthu vyakukondweska ivyo vyachitika apo nkhuteŵetera Yehova.

 Nkhababika mu 1934 ku Pescara, mu msumba uwo uli pakati cha kumanjiliro gha dazi kwa Italy mumphepete mwa Nyanja ya Adriatic. Ndine nkhwangu pa ŵana ŵanayi ŵasungwana. Adada ŵakatipa mazina kuyana na ndondomeko ya vilembo vya alufabeti, ŵakamba na chilembo cha “A,” lekani zina lane likwamba na chilembo cha “D.”

 Nyengo zose adada ŵakatemwanga chomene vinthu vyauzimu. Ŵakasangana na Ŵakaboni ŵa Yehova kakwamba mu July 1943 apo munthu munyake zina lake Liberato Ricci, uyo wakasambiranga na Ŵakaboni wakaŵaphalirako nkhani za mu Baibolo kweniso wakaŵabwereka magazini ya Gongwe la Mulinda. Pakatora na nyengo wuwo yayi, mbwenu Adada ŵakamba kuphalirako ŵanji vinthu ivyo ŵakasambiranga. Amama nawo ŵakazomera unenesko. Nangauli ŵakamanyanga yayi kuŵerenga, kweni ŵakakwaniskanga kuphalirako ŵanji vya chigomezgo chawo chiphya ichi, kuyowoya mavesi gha mu Baibolo agho ŵakaghasunga pamtima.

 Pa nyumba pithu pakachitikiranga vinthu vinandi chomene. Tikachitirangapo maungano gha mpingo. Nangauli yikaŵa na vipinda viŵiri, kweni tikapelekangaso malo ghakugona kwa ŵalaŵiliri ŵa dera na ŵapayiniya.

 Ŵakuru ŵane ŵaŵiri ŵakaŵavya khumbo lakusambira Baibolo ndipo ŵakafumapo panyumba na kukatengwa. Kweni ine na mukuru wane Cesira tikatemwanga kutegherezga para Adada ŵakuŵerenga Baibolo. Tikakondwangaso na nkhani ziwemi izo ŵabali ŵakayowoyanga para ŵiza kuzakendera kagulu kithu.

 Kanandi nkhalutiranga lumoza na adada kweniso ŵanji kukapharazga, kweni nkhaŵa wasoni chomene ndipo pakajumpha myezi kuti nichite chikanga na kuyowoya ku mweneko nyumba. Nangauli nkhaŵa nthena, kweni chitemwa chane pa Yehova chikalutilira kukura ndipo nkhabatizika mu July 1950. Mubali wakayowoya nkhani ya ubatizo pa nyumba pithu, ndipo pamanyuma tikanyamuka kuluta ku nyanja kukabatizika. Chaka chakulondezgapo, mbumba yinyake iyo yikachitanga upayiniya wapadera yikatumika ku chigaŵa chithu, ndipo kanandi nkhalutanga nayo kukapharazga. Nyengo yinandi iyo nkhamaliranga mu upharazgi yikanovwira kuti kupharazga kwambe kuniŵira kupusu. Ntheura apo nkhakuranga nkhawonanga kuti kupharazga ni nthowa yapadera ya kuteŵetera Yehova!

Icho Chikasintha Umoyo Wane

 Mulaŵiliri withu wa dera wakwamba wakaŵa Piero Gatti. a Wakanichiska kuti nkhwenera kuchita upayiniya kweniso ningaluta uko kukhumbikwira ŵapharazgi ŵanandi ŵa Ufumu—fundo iyo nkhaŵa kuti nindaghanaghanirepo napachoko. Ku chigaŵa chithu, kanandi ŵana ŵasungwana ŵakwenera kukhala pa nyumba m’paka apo ŵazamutengwera. Ntheura mu March 1952, nkhamba kuchita upayiniya uku nili panyumba. Nkhamanyanga yayi kuti ivyo nkhasankha kuti nambe kuchita upayiniya vizamovwira kusintha umoyo wane wose.

 Pa nyengo yira, mudumbu munyake muwukirano zina lake Anna, nayo wakakhumbanga kwamba upayiniya. Wakiza kuzakakhala nase mwakuti chiŵenge chipusu kukapharazgira lumoza. Mu 1954, tose ŵaŵiri tikatumika kukachita upayiniya wapadera ku Perugia, msumba uwo ukaŵa patali makilomita pafupifupi 250, ndipo kukaŵavya Ŵakaboni.

Anna, Adada, na ine pambere tindalute ku Perugia

 Chikaŵa chinthu chakukondweska chomene! Apa nkhaŵa na vyaka 20 pera ndipo nyengo yimoza iyo nkhafumirapo mu tawuni yakwithu ni apo nkhalutira lumoza na ŵapapi ŵane ku ungano wa chigaŵa. Ntheura nkhajipulika nga nkhuya ku charu chinyake chachilendo! Adada ŵakatifipiranga mtima ine na Anna kuti tamukhala wuli tekha, ntheura ŵakiza kuti ŵazakatovwire kusanga malo ghakukhala. Tikachita renti chipinda ndipo chenechicho chikagwirangaso ntchito nga Nyumba ya Ufumu. Apo tikamba kuŵa na maungano, tikaŵanga waka taŵaŵiri pa maungano. Ndipouli tikaŵanga na mwaŵi ukuru wakupharazga ku Perugia na mu misumba kweniso mizi yapafupi, ndipo chifukwa cha chitatata chithu tikamba kusanga ŵanthu ŵakunweka kusambira Baibolo. Pamanyuma pa chaka chimoza, mubali wakiza ku Perugia, ndipo ndiyo wakamba kuchitiska maungano. Kweni pa nyengo iyo tikafumangako kuya kunyake uko tikatumika mu 1957, mpingo ukaŵa kuti wakhazikiskika.

Nili na muwoli wa mulaŵiliri wa dera na Anna pafupi na medieval Fontana (Fountain) Maggiore ku Perugia, 1954

 Kachiŵiri tikatumika mu msumba uchoko wakuchemeka Terni, ku Italy. Tikakondwanga chomene kupharazga ku Terni chifukwa mu chigaŵa ichi mukaŵa kale ŵanthu ŵanandi ŵakunweka. Kweni masuzgo nagho ghakaŵapo. Nangauli muwuso wa Chifasizimu ukamara mu 1943, kweni ŵamazaza ŵanyake ŵakalutilira kukanizga Ŵakaboni ŵa Yehova kupharazga uthenga wa mu Baibolo kweniso ŵakatilangura kuti tiŵe na vimakalata vyakutizomerezga kupharazga nyumba na nyumba.

 Chikaŵanga cha chilendo yayi kuwona ŵapolisi ŵakutilondalonda kuti ŵawonenge ivyo Taŵakaboni ŵa Yehova tikuchita. Nyengo zinyake ŵakatiwonanga yayi para tazgeŵelekera mukati mwa mzinda wa ŵanthu, kweni ivi vikachitikanga nyengo zose yayi. Ŵakanisangapo kaŵiri kose na kunikaka. Kakwamba, ni apo nkhapharazganga na mulaŵiliri wa dera. Ŵapolisi ŵakatikaka na kutitolera ku ofesi yawo, uko ŵakatipa mulandu wakuti tapharazganga kwambura vimakalata vyakutizomerezga ndipo ŵakati tilipire ndalama. Tikakana kupeleka ndalama; chifukwa apa tikaswa dango lililose yayi. Mtima wane ukaŵa kuti ukutimba maseŵera cha, mwakuti nkhachitanga na kuwupulika! Nkhawonga chomene Yehova kuti nkhaŵa na mulaŵiliri wa dera. Nkhakumbuka mazgu ghakukhozga gha pa Yesaya 41:13, agho ghakuti: “Ungawopanga chara, ine nikovwirenge.” Ŵakatifumiska, ndipo mulandu ukati wafika ku khoti mweruzgi wakawumazga, chifukwa wakati palije ukaboni wakuti tikachita kwananga kulikose. Ŵakanikaka kachiŵiri pati pajumpha myezi pafupifupi 6. Pa nyengo iyi, nkhaŵa nekha. Kweni apa napo mweruzgi wakati nilije mulandu.

Mipata Yinandi ya Kuteŵetera Yehova

 Mu 1954 nkhukumbuka umo nkhakondwera nati napulika kuti tiŵenge na ungano wa chigaŵa ku Naples, Italy. Nati nafika, nkhajipeleka kovwirapo kutozga malo gha ungano, ndipo ŵakaniphalira kuti nitozge malo gha pafupi na pulatifomu. Apo nkhatozganga, nkhawona mubali wakutowa muwukirano ndipo wakachitanga ulinda zina lake Antonio Caparelli, ndiposo wakaŵa mupayiniya uyo wakafuma ku Libya. Mbumba yakwawo yikasamira ku Italy cha m’ma 1930.

Antonio wali pa muthuthuthu, ndiwo wakendangapo ku Libya

Pa zuŵa lithu la ukwati

 Antonio wakaŵa wankhongono kweniso wachikanga. Wakenda pa muthuthuthu m’paka kukafika ku Chipalamba cha Libya kukapharazga ku ŵanthu ŵa ku Italy awo ŵakakhalanga ku malo agha. Kanandi tikalemberananga makalata. Kukwambilira kwa chaka cha 1959, wakaweleraso ku Italy. Wakakhalapo myezi yichoko waka pa Beteli ku Rome pambere wandatumike kukachita upayiniya wapadera mu msumba wa Viterbo, ku Italy. Ubwezi withu ukakonda, ndipo tikatorana pa September 29, 1959. Apa sono nkhamba kuteŵetera lumoza na mfumu wane Antonio ku Viterbo.

 Tikakhumbikwiranga malo ghakukhala kweniso ghakuchitirapo maungano. Mwamwaŵi tikachita renti chipinda chichoko icho kumasinda kwake chikaŵa na bafa na chimbuzi. Bedi lithu tikaliŵika pa kona ndipo pakati tikajandapo chisalu. Mbwenu apa tikapanga chipinda. Tumalo tunyake uto tukakhalapo ndiko tikachezgerangako panji nyengo zinyake ghakaŵanga Nyumba ya Ufumu, kuyana na umo vinthu viliri pa zuŵa ilo. Chipinda chikaŵaso chiwemi viŵi yayi, ndipo niŵenge nekha nthena nkhasankha kukhala mu chipinda ichi yayi. Kweni nkhakondwanga chifukwa nkhakhalanga na Antonio .

Tili panthazi pa chisalu icho tikagaŵira chipinda kuti kunyake kuŵe “ku chipinda” kunyake malo ghakuchezgera

 Mu 1961, Antonio wakimikika kuŵa mulaŵiliri wa dera. Chakwamba wakeneranga kunjira sukulu ya mwezi umoza ya ŵateŵeti ŵa mpingo. Ntheura ivi vikang’anamuranga kuti nikhalenge nekha kwa mwezi umoza. Kuyowoya unenesko, nkhachitanga phukwa chomene, chomenechomene nausiku apo nkhaŵanga nekha mu kachipinda kithu kachoko. Nipera nkhaŵanga wakukondwa kuti Yehova wakumugwiliskira ntchito Antonio. Nane nkhaŵanga wakutangwanika chomene, mwakuti mazuŵa ghakakaŵa yayi kumara.

 Uteŵeti wakwendera dera ukukukhumbikwa kwenda chomene. Tikendanga kufuma ku Veneto, cha kumpoto kwa Italy, m’paka ku Sicily, chigaŵa chakumwera. Pakwamba tikaŵavya galimoto, ndipo tikakweranga waka magalimoto gha ŵanthu. Pa nyengo yinyake, tikakwera basi kweni msewu wose ukaŵa waka wamabampu ghekhaghekha m’paka tikakafika ku Sicily. Ŵabali ŵakatipokelera pa siteji ya basi ndipo ŵakiza na mbunda yakuti yiyeghepo katundu withu. Antonio wakavwara suti na tayi, apo ine nkhavwara diresi la kumaungano. Ŵanthu ŵati ŵatiwona tikwenda lumoza na ŵalimi, pamphepete tili na mbunda yayegha vikwama vithu na mashini ghakutayipira, vikaŵa vyakuzizika chomene ndipo ŵakamba kuseka.

 Na mtima wose, ŵabali ŵakakwaniska kutipako chilichose icho ŵangafiska, nanga ŵangaŵa na vichoko wuli. Nyumba zinyake zikaŵavya bafa panji chimbuzi chamukati kweniso maji gha mu mipopi. Nyengo yinyake ŵakatiŵika mu nyumba iyo yikhala kwambura ŵanthu kwa vyaka vinandi. Mukati mu usiku nkhatufukanga waka mwakuti m’paka Antonio wakaniwuska waka. Kweni tikati tatandura salu izo tikagonapo, tikasanga kuti matiresi ghatakika na tuvidonono tunandi! Pakaŵavya chamahara icho tingachita pakuti kukaŵa usiku pakati. Ntheura tikakhung’untha waka vinyake ivyo tikafiska na kuweleraso pakugona.

Nili na Antonio apo tikachitanga uteŵeti wakwendera dera cha m’ma 1960

 Ndipouli vinthu vyanthena ivi ndivyo vikaŵa vyakusuzga chomene yayi. Suzgo lane likuru likaŵa soni. Para taluta kukendera mpingo kakwamba, chikaniŵiranga chakusuzga kusanga ŵabwezi ŵaphya. Kweni nkhakhumbisiskanga kuti nikhozgenge na kovwira ŵadumbu, ntheura nkhaŵikangapo mtima kutonda suzgo ili. Na wovwiri wa Yehova, para sabata yikumara, nkhawonanga kuti namba kuzgoŵerana na ŵanthu. Ukaŵa mwaŵi ukuru chomene kuchitira lumoza milimo na ŵabali na ŵadumbu na kuwona mwamphu wawo, kugomezgeka kwawo kweniso chitemwa chawo pa Yehova.

 Mu 1977, tati takhala vyaka vichoko waka pa uteŵeti wakwendera dera kweniso kwendera chigaŵa, b tikachemeka ku Beteli ku Rome, kuti tikawovwirepo kunozgekera Ungano wa Mitundu Yose, wakuti “Victorious Faith,” uwo ukeneranga kuchitika mu 1978. Pamanyuma pa myezi yichoko waka, tikakhalirathu pa Beteli penepapo. Nyengo yichoko waka, Antonio wakimikika kuŵa wa mu Komiti ya Munthavi.

 Kakaŵa kakwamba kuteŵetera pa Beteli, ndipo chifukwa cha soni nkhatondekanga kufwatuka pa kuchita vinthu. Kweni na wovwiri wa Yehova kweniso wa ŵabali na ŵadumbu ŵa pa Beteli, pakatora nyengo yitali yayi kuti nizgoŵere.

Kusangana na Masuzgo Ghanyake Ghaphya

 Vyaka vyakulondezgapo, tikasangana na suzgo linyake liphya—masuzgo gha muthupi. Mu 1984, Antonio ŵakamupanga opareshoni ya mtima, ndipo pamanyuma pa vyaka 10, wakaŵaso na masuzgo ghanyake gha muthupi ghanandinandi. Ndipo mu 1999, ŵakamusanga na mtundu unyake wakofya wa kansa. Kumasinda kose uku wakaŵa munthu wankhongono waka, kweni apa vikamusuzga. Chitima chikanikoranga kumuwona kuti thupi lake likulutilira kunyotwa. Nkhalombanga kwa Yehova nyengo zose, kumupempha kuti wanipe nkhongono kuti nimovwire mfumu wane. Kanandi nkhatemwanga kuŵerenga buku la Masalimo. Para nachita nthena nkhajipulikangako makora, chomene pa nyengo iyo nkhaŵanga wakwenjerwa. Antonio wakafwa pa March 18, 1999. Tikakhala mu nthengwa vyaka pafupifupi 40.

 Nakuti para vyanthena vyachitika, wamunthu ukuchita phukwa nanga ungaŵa pakati pa ŵanyako. Kuyowoya unenesko, nkhakhozgeka chomene na chitemwa cha kufuma ku ŵabali ŵane ŵa pa Beteli kweniso kufuma ku ŵabali na ŵadumbu awo tikamanyana nawo apo tikachitanga uteŵeti wakwendakwenda. Ndipouli, chinthu icho chikanisuzganga chomene mu mtima, ni para nawelera mu chipinda chane mise icho sono mukaŵavya munthu, ichi chikaniŵinyanga chomene mwakuti nkhutondeka na umo ningalongosolera. Lurombo, kuŵerenga mabuku ghithu, na kuŵa na nyengo yakuchitira vinyake vyanovwira kuti nijipulikengeko makora. Kweniso nkhuŵa wakukondwa para nkhukumbuka umo tikakhaliranga na kuchitira lumoza vinthu na mfumu wane Antonio. Nkhutemwa kughanaghanira vinthu ivyo tikachitiranga lumoza, ndipo nili na chigomezgo kuti Yehova wakumukumbuka Antonio ntheura nizamumuwonaso pa chiwuka.

 Nachitapo mauteŵeti ghakupambanapambana pano pa Beteli, kweni mulimo uwo nkhuchita sono ngwakusona vinthu. Nkhukondwa chomene kuchita ntchito iyo mbumba yikuru ya pa Beteli yikusanga nayo chandulo. Kweniso nkhutangwanika chomene na kupharazga. Unenesko ngwakuti ningachita vinandi yayi nga umo nkhachitiranga kumasinda, kweni nkhukondwa kupharazga makani ghawemi gha Ufumu—mulimo uwo nkhamba kuwutemwa apo nkhaŵa msungwana. Lekani nkhuchiska ŵawukirano kuti ŵachitenge upayiniya. Ni mulimo wakukondweska chomene.

“Nkhukondwa chomene kuchita ntchito iyo mbumba yikuru ya pa Beteli yikusanga nayo chandulo”

 Para nkhughanaghanira kumasinda vyaka pafupifupi 70 ivyo naŵira mu uteŵeti wanyengozose, nkhuwona kuti Yehova wanovwira kweniso wanitumbika chomene. Nichali wa soni, ndipo nkhumanya kuti paŵavyenge wovwiri wa Yehova, mphanyi nkhafiskanga yayi kuchita vinthu ivyo nili kufiska kuchita. Nenda mu malo ghakupambanapambana, nawona, na kusanga vinthu vinandi vyakukondweska kweniso tasangana na ŵanthu awo ŵakanisambizga vinthu vyakuzirwa chomene. Ntheura nkhuyowoya na mtima wose kuti, usange ningapika mwaŵi wakusankhaso, ningasankhaso mwakuyana waka.

a Nkhani yakulongosora umoyo wa Piero Gatti, ya mutu wakuti “Ndinkaopa Imfa Koma Tsopano Ndikuyembekezera—‘Moyo Ochuluka,’” yili mu Gongwe la Mulinda la Chicheŵa la July 15, 2011.

b Mulaŵiliri wa chigaŵa ŵakalaŵiliranga madera ghanandiko agho ghali mu chigaŵa icho wapika.