Kasi sono mukukhala mwakusuzgikira chifukwa chakuti mukusanga ndalama zichoko? Miliri, masoka ghachilengiwa, masuzgo gha vyandyali na nkhondo, vingapangiska kuti chiŵe chakusuzga kusanga ndalama. Waliyose wakufipa mtima para waŵa pa ulova mwamabuchi. Kweni fundo za mu Baibolo zingamovwirani kuti mugwiliskirenge ntchito mwamahara tundalama tuchoko uto mukusanga

 Fundo ya mu Baibolo: “Nkhumanya umo ningakhalira na tuchoko waka ndiposo umo ningakhalira para nili na vinandi.”—Ŵafilipi 4:12.

 Nangauli sono mukusanga ndalama zichoko, kweni mungasambira kugwiliskira ntchito mwamahara tuchoko uto mukusanga. Usange mukuzomerezga luŵiro para vinthu vyasintha, chikuŵa chipusu kuti muzgoŵere umoyo uphya pamoza na banja linu.

 Fufuzani usange boma panji mawupu ghanyake ghakovwira ŵanthu. Para vyanthena viliko, muchitengepo kanthu mwaluŵiro chifukwa kanandi nyengo yakulembeskera yikuŵa yichoko

 Fundo ya mu Baibolo: “Vinthu vikulongosoka yayi para palije kudumbiskana, kweni vinthu vikwenda makora para pali ŵakupeleka fundo ŵanandi.”—Zintharika 15:22.

 Dumbiskanani nkhani iyi na mfumu panji muwoli winu, kweniso ŵana ŵinu. Para mukudumbiskana mwakufwatuka, vingawovwira kuti waliyose wapulikiske na kuzomera luŵiro ivyo mukukhumba kusintha. Para waliyose wakuyezgayezga kupwelelera vinthu, vingawovwira kuti kandalama kachoko ako muli nako katore mtunda

 Fundo ya mu Baibolo: ‘Mukhalenge dankha pasi na kupendesera mtengo.’—Luka 14:28.

 Para sono mukusanga ndalama zichoko, chinthu chakuzirwa chomene icho mungachita nkhusanda umo mukugwiliskira ntchito ndalama zinu zose. Lembani bajeti, mwambenge na kulemba ndalama izo musangenge pa mwezi kuyana na umo vinthu viliri pasono. Kufuma apo, mulembenge vyose ivyo mukukhumba kugura nangauli mukumanya kuti vingasintha. Lembaniposo ndalama iyo mukuwona kuti mungasunga mwezi uliwose kuti mugwiliskirenge ntchito para pachitika vyamabuchi.

 Ivyo vingamovwirani: Para mukulemba ivyo mugurenge, kuluwa yayi tunthu tuchokotuchoko. Mungazizwa kuwona unandi wa ndalama izo zikunjira pa tunthu utu. Mwachiyelezgero, munthu munyake wakati wasanda ndalama izo wakugwiliskira ntchito, wakazizwa kuwona kuti wakunanga ndalama zinandi pakugura babogamu!

 Fundo ya mu Baibolo: “Musande ivyo ni vinthu vyakuzirwa chomene.”—Ŵafilipi 1:10.

 Yaniskani ndalama izo mukusanga na unandi wa vinthu ivyo mukugura, paumaliro na kuwona ivyo mungachepeskako. Ivi vingamovwirani kuti muleke kugwiliskira ntchito ndalama izo zikujumpha bajeti yinu. Wonani unandi wa ndalama izo mukugwiliskira ntchito pa vinthu ivi:

•   Mendero. Para muli na magalimoto ghanandi, kasi mungaguliska zinyake? Para muli na galimoto yapachanya, kasi mungasintha na kwamba kwendera iyo yingamunangirani ndalama zinandi yayi? Kasi vingachitika kuti mwendenge pa basi, minibasi panji pa njinga m’malo mwakwenda pa galimoto yinu?

•   Vyakusanguluska. Kasi mungaleka dankha kuwonelera matchanelo gha TV ghakulipira, na kwamba kuwonelera ghaulere panji ghakutchipa? Mwachiyelezgero, mungabwereka kwaulere mafilimu, mabuku na vinthu vinyake vyakutegherezga.

•   Maji, magesi na vinyake. Dumbiskanani na banja linu ivyo mungachita kuti muleke kunanga chomene vinthu nga ni maji, magesi, mafuta gha galimoto, makala na nkhuni. Kuzimwa magesi na kuchepeska maji ghakugeza kungawoneka nga ni nkhani yichoko, kweni vingamovwirani kuti muleke kunanga ndalama zinandi.

•   Chakurya. Muryenge chakurya icho mwaphika mwekha panyumba m’malo mwa kukarya ku resitiranti. Manyani vyakurya ivyo mungagulirathu vinandi kweniso usange vingachitika muphikirengethu na kusunga ivyo vyakhalako. Mulemberengethu ivyo mukukhumba kugura kuti mukaleke kugura ivyo pa bajeti yinu palije. Mugurenge vipasi na mphangwe ivyo ŵanthu ŵakulima uko mukukhala chifukwa kanandi vikuŵa vyakutchipa. Lekani kugura vyakurya vyambura kulongosoka. Mungachitaso makora kulima kamunda kinu ka mphangwe.

•   Vyakuvwara. Mugurenge vyakuvwara para vinyake vyamba kumara. Lekani kugura waka kuti muŵe na fashoni yiphya. Mugurenge ivyo ŵavikhizga mtengo panji vya pa kaunjika. Para mwachapa vyakuvwara munikenge pa zuŵa, m’mashini yayi. Ivi vingamovwirani kuti muleke kunanga chomene magesi.

•   Kugura Vinthu. Pambere mundagure chinthu, mujifumbenge kuti: ‘Kasi nifiskenge? Kasi nkhuchikhumba nadi?’ Para muli kale na katundu munyake nga vinthu vya magesi na vinyake, kasi mungalindilira dankha pambere mundagure vinyake? Kasi mungaguliska vinthu ivyo mukuvigwiliskira ntchito yayi panji ivyo muzamuvikhumbaso yayi? Ivi vingamovwirani kuti muŵe na umoyo wambura kukhumba vinandi kweniso kuti ndalama zikhalengeko.

 Ivyo vingamovwirani: Para mwamabuchi mwaleka kusanga ndalama nga umo vikaŵiranga kale, mungachita makora kusintha vinthu vinyake ivyo vikamuryeraninge ndalama zinandi nga ni hona, njuga, na kumwa moŵa mwakujumphizga. Ivi vingamovwirani kuti muŵenge na ndalama zakukwana kweniso kuti mukondwenge na umoyo.

 Fundo ya mu Baibolo: “Mbakukondwa awo ŵakumanya kuti ŵali na njara yauzimu.”—Mateyu 5:3.

 Baibolo likupeleka ulongozgi uwemi chomene wakuti: “Pakuti vinjeru ntchivikiliro, ndalama nazo ntchivikiliro. Kweni uwemi wa kumanya vinthu ni uwu: Vinjeru vikusunga umoyo wa uyo wali navyo.” (Mupharazgi 7:12) Vinjeru ivi vikusangika mu Baibolo ndipo ŵanthu ŵanandi ŵawona kuti para ŵakulondezga fundo za mu Baibolo, vikuŵawovwira kuti ŵaleke kwenjerwa mwakujumphizga pa nkhani ya ndalama.—Mateyu 6:31, 32.