Charu cha South Korea chikukaka ŵanyamata ŵanandi ŵambura mulandu. Chifukwa wuli? Iwo Mbakaboni ŵa Yehova. Ŵakukana kugwira ntchito yiliyose ya usilikari chifukwa cha ivyo ŵakugomezga. Ku Korea kulije malango ghakuvikilira ŵanthu awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari, lekani Ŵamboni ŵakukakika na kuluta ku jele. Nakuti kwa vyaka 60 ivyo vyajumpha, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakujumpha 17,000 ŵajalirika mu jele chifukwa chakukana kugwira ntchito zausilikari.

Pakukhumba kumanyiska ŵanthu ivyo vikuchitika pa nkhani iyi, ofesi ya Ŵakaboni ŵa Yehova ku South Korea yikafumiska kabuku kamutu wakuti  Conscientious Objection to Military Service in Korea. Kabuku aka kakulongosora kuti boma la Korea likutondeka kulondezga fundo izo vyaru vili kukolerana pa nkhani yakuvikilira awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari. Kakulongosoraso mwakudumura ivyo vikachitikira ŵanyamata ŵanyake Ŵamboni. Iwo ŵakakhala mu jele vyaka vinandi chifukwa chakukana kunanga njuŵi zawo. A Dae-il Hong, awo ŵakwimira ofesi ya Ŵakaboni ŵa Yehova ku Korea, kweniso a Philip Brumley, awo ŵakwimira ofesi ya Ŵakaboni ŵa Yehova ku New York ŵakulongosora makora ivyo vikuchitika.

Kasi ŵanthu ŵakuti wuli na vinthu vyambura urunji ivyo vikuchitika ku South Korea?

Philip Brumley: Vyaru vinandi vikuti boma la Korea latondeka kuvikilira wanangwa wa ŵanthu awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari chifukwa cha ivyo ŵakugomezga. Pa ungano wasonosono wa UN (Universal Periodic Review), vyaru 8 vikaphalira boma la Korea kuti lileke kuchichizga ŵanthu awo ŵandakhumbe kugwira ntchito zausilikari, m’malo mwake liŵasangire ntchito zinyake izo ŵangagwira. Pakaŵa charu cha Hungary, France, Germany, Poland, Slovakia, Spain, United States, na Australia. *

Dae-il Hong: Komiti ya UN Human Rights Committee (CCPR) yikati pa milandu 4 iyo boma la Republic of Korea likapeleka ku ŵanthu 501 awo ŵakakana usilikari, boma lili kuŵabudira ŵanthu aŵa. Komiti iyi yikati “wanangwa wakukana kugwira ntchito zausilikari ukuyana waka na wanangwa wakuyowoya maghanoghano, kuchita ivyo wakhumba, kweniso wanangwa wakusopa. Munthu wangakana kugwira ntchito zausilikari usange wakuwona kuti vikukolerana yayi na ivyo wakugomezga panji na chisopa chake. Waliyose wali na wanangwa uwu ndipo wakwenera yayi kuchichizgika kuchita ivyo wandakhumbe.” *

Komiti yinyake ya wanangwa wa ŵanthu ya UN (The Human Rights Council), nayo yayowoyapo pa nkhani iyi mu lipoti lake lasonosono la mutu wakuti “Lipoti la awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari.” Mu chikalata ichi muli fundo izo vyaru vikwenera kulondezga pa nkhani ya wanangwa wa awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari. Chikalata ichi chikati ntchiwemi yayi kuchichizga ŵanthu awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari mwakuŵapa mulandu panji kuŵalanga. *

Kasi boma la South Korea lachitapo vichi pa ivyo ŵanthu ŵakuyowoya?

Philip Brumley: Boma la Korea lindambe kulondezga fundo za CCPR. Apa ndikuti latondeka kukolerana na vyaru vinyake, kweniso kuchindika wanangwa wa awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari. Kweniso khoti linyake lakuyima palekha na khoti likuru la South Korea likapulikira yayi ivyo CCPR yikadumura mwakukana maapilu gha awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari. Mphara ya malango ya Korea yichali yindazomerezge kuti awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari ŵakwenera kugwira ntchito zinyake panji kuŵavikilira.

Kasi Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakukumana na masuzgo wuli mu jele?

Dae-il Hong: Ŵanyamata aŵa ŵakopa yayi nesi kubisama. Para boma laŵachema, iwo ŵakuluta waka nangauli ŵakumanya kuti umo vinthu viliri sono, ŵamupika mulandu kweniso kukakika. Mbanthu ŵawemi chomene, kweniso nkharo yawo njiwemi na mu jele wuwo. Kweni chachitima ntchakuti, nangauli nkharo yawo njiwemi kweni mbiri yawo yikuŵa kuti yanangika. Ŵangasanga yayi ntchito mu boma panji mu makampani ghakuru chifukwa ŵali na mbiri yakuti ŵali kukakikapo. Ŵakhala mu jele kwa chaka chimoza na hafu ndipo nyengo yose iyi yasakazika pawaka. M’malo mwakuti ŵaŵe pamoza na ŵapapi ŵawo, ŵakukhala mu jele kweni ŵandanange chilichose. Ŵakusuzgika pawaka.

Kasi ntchakwenelera kuti Ŵakaboni ŵa Yehova ŵaŵayimbe mulandu na kuŵakaka chifukwa chakukana kugwira ntchito zausilikari ku Korea?

Dae-il Hong: Yayi! Ŵanyamata aŵa ni vigeŵenga yayi. Ku Korea kweniso pa charu chose, Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakumanyikwa kuti mbanthu ŵamtende. Iwo ŵakugwira ntchito zachitukuko. Ŵakuchindika ŵamazaza, ŵakupulikira malango, ŵakupeleka misonkho, kweniso ŵakukolerana na boma pakuchita ntchito zakovwira waliyose. Mwasonosono apa, jaji wa khoti lichoko ku Korea wakati munyamata munyake Ŵamboni wakakike chifukwa chakukana kugwira ntchito zausilikari. Pamanyuma pakuwona kuti palije icho wangachita, iyo wakadumura waka kuti munyamata uyu wakagwire jele. Wati wadumura waka mulandu uwu, jaji wakabisa chisko chake na mapepara na kwamba kulira. Panji chitima chikamukora chomene chifukwa wakapeleka mulandu kwa munyamata wakuti wandabude chilichose. Ŵanthu ŵanyake awo ŵakaŵa mu khoti ili nawo ŵakalira chifukwa ŵakawona kuti ivyo vikachitika vikaŵa vyambura urunji.

Philip Brumley: Kuyowoya unenesko, sono boma la Korea likwenera kuchitapo kanthu kuti suzgo ili limare kweniso ŵakwenera kuchindika wanangwa wa awo ŵakukana kugwira ntchito zausilikari chifukwa cha ivyo ŵakugomezga.