A te aofaki tupe e fakamāumāu i taua e lasi ‵ki.

•   “Te ‵toe aofaki lasi ne fakamāumāu ki se taua e $2.2 tiliona i tafa loa o nisi taua e uke.”—The Washington Post, Fepuali 13, 2024.

 Kae e aofia i ei a nisi mea e uke atu i tafa loa o tupe. Mafaufau ki te mea tenei: Te taua i Ukraine.

•   Sotia. E fakatautau pelā me toeitiiti ko kātoa te toko 500,000 sotia ne ‵mate io me ne pa‵kia i te taua telā ne kamata i se lua tausaga ko ‵teka.

•   Tino e se ‵kau i te taua. E ‵tusa mo te lipoti a Malo ‵Soko e silia atu mo te toko 28,000 a tino ko oti ne ‵mate io me ne pa‵kia. Kae ne fai mai se ofisa fakamatuatua mai te ofisa o Malo ‵Soko penei: “Ko se mafai o iloa a te aofaki tonu o tino kolā ne pokotia olotou olaga i te taua masei tenei.” a

 E lasi ‵ki te pokotiaga o tino i taua mo kinauga i te lalolagi kātoa.

•   114 miliona. Te aofaki o tino ko seai ne olotou fale ona ko taua mo fakasauaga talu mai i a Setema 2023.

•   783 miliona. Te aofaki o tino e se lava meakai mo ‵kai. “A te ‵toe mafuaga sili o te fiakai ko kinauga konei e fai i te lalolagi, telā e nofo ki se 70 pasene o tino fia‵kai i te lalolagi e ‵nofo i koga e fai ei a taua mo amioga fakasaua.”—World Food Programme.

 E mata, ka isi se gataga ki taua? E mata, koi mafai o maua se filemu? E mata, e isi se taimi ka se toe ai se tino e mativa kae ka ‵kai eiloa a tino ki fuataga o te laukele kae lava kae ‵toe mea‵kai i te lalolagi? Ne a pati a te Tusi Tapu?

 Ne ‵valo mai i te Tusi Tapu me ka salalau valevale a taua, kae fakamatala mai i tugapati fakauiga e pelā me se tino e fakatele se solofanua.

•   “Ne tele mai a te suā solofanua, e lanu e pelā me se afi, kae ko te tino telā e sopo i ei ne tuku atu ki a ia te taliaga ke ave kea‵tea te filemu mai i te lalolagi ko te mea ke fakatau tamate valevale ne tino a latou eiloa, kae ne tuku atu ki a ia se pelu lasi.”—Fakaasiga 6:4.

 E ‵tele mai i tua o te tino fakatele solofanua fakatusa tenā a nisi solofanua kolā e fakasino ki oge meakai mo te mate valevale o tino ona ko famai mo nisi pogai aka. (Fakaasiga 6:5-8) Ke tauloto ki mea e uke e uiga ki te valoaga tenei mo te pogai e ‵tau o tali‵tonu tatou me ko fakataunu eiloa i ‵tou aso nei, faitau ki te mataupu “The Four Horsemen—Who Are They?”

 Ko pili o se toe fakaaoga a koloa o te lalolagi mō fai a taua. Kae ko te mea tenei e se māfua mai i tino. E fai mai te Tusi Tapu:

•   A te Atua ka aumai ne ia “te gataga ki taua i te lalolagi kātoa.”—Salamo 46:9.

•   Ka faka‵lei ne te Atua a ikuga sē ‵lei o taua. “Ka ‵solo kea‵tea ne ia a loimata katoa mai i olotou mata, kae ka se toe ai se mate, ka se toe ai foki se fanoanoa, se tagi io me se ‵mae. Ko palele atu a mea mua.”—Fakaasiga 21:4.

•   Ka fakamautinoa ne te Atua me maua te filemu ne tino katoa. “Ka ‵nofo eiloa oku tino i se koga filemu, i koga saogalemu mo koga malō‵lo kolā e tokagamalie.”—Isaia 32:18.

 E ‵tusa mo valoaga i te Tusi Tapu, a taua mo nisi mea ‵tupu e lavea ne tatou i aso nei e fakaasi mai ei me ko pili mai te taimi o te filemu tenei e fai mai i konei.

 I te auala fea ka aumai ei ne te Atua se olaga filemu i aso mai mua? Ka fai ne ia te mea tenā e auala i tena Malo faka-te-lagi. (Mataio 6:10) Ke iloa ne tatou a te Malo tenei mo tena aoga ki a koe, onoono ki te vitio toetoe tenei Se a te Malo?