Kaia ko se Āva ei a Tino ki te Ola?
TE POGAI E TĀUA EI KE ĀVA KI TE OLA
Kafai e fai ne koe a mea kolā e fakamasei atu ki tou ola ‵lei io me fakamataku ki nisi tino, e fakaasi mai i ei me e se fakatāua ne koe a tou ola mo te ola o nisi tino.
-
A te ‵pusi sikaleti e se fakamāfua fua ne ia a te kenisa kae fai foki ne ia ke se mafai ne te foitino o ‵teke atu ki ei. E nofo ki se 90 pasene o tino e ‵mate i te kenisa o te māmā ona ko te ‵pusi io me ko te mānava ki ausaga a tino ‵pusi.
-
E fakamāfua ne te uke o fanafanaga i aso nei, a te mafatia i tino e tokouke i tausaga takitasi. Ne fai mai se lipoti mai te Stanford University, penei: “E fakaasi mai i te sukesukega tenā me i a latou foki kolā ne ‵sao atu [i fanafanaga i akoga] kae seki pa‵kia, koi pokotia eiloa i mea tau lagonaga mo masaki o te mafaufau mai tua o se fia tausaga.”
-
A tino kolā e fakaaoga ne latou a meainu ma‵losi mo vailakau tapu kae fakatele‵tele e fakamāfua ne latou a fakalavelave i auala mo koga e sa‵sale i ei a tino. Kafai e fakaasi mai ne tino a te lotou sē āva ki te ola, ka mafai fua o pokotia i ei a tino kolā e se fai penā.
MEA E MAFAI NE KOE O FAI
Puipui tou ola ‵lei. Koi maua eiloa ne koe te avanoaga ke tiaki atu a faifaiga kolā e fakamataku ki tou ola e pelā mo te ‵pusi, fakaaogaga o sikaleti iti, inu malosi ki kava io me ko vailakau tapu. A faifaiga konā e fakamataku ki tou ola kae fakaasi atu i ei tou sē āva ki ola o tino i ou tafa, e aofia i ei ou kāiga.
Mafaufau ki te ola ‵lei o koe mo nisi tino. Ke puipui koe mai fakalavelave, tausi kae toe fai faka‵lei a tou fale. Fakateletele faka‵lei, kae tausi faka‵lei tau mea fakateletele. Sa talia ne koe a fakamalosiga a nisi tino ke aofia koe i mea kolā e mafai o pakia io me mate ei koe.
Ke atafai ki nisi tino. A te āva ki te ola e aofia ei ‵tou kilokiloga ki tino mai telega, fenua mo tulaga kese‵kese. A te fakailoga tino mo te takalialia e fakamāfua aka i ei a fakasauaga mo taua i te lalolagi.
MEA E FAI NE MATOU
E fakamalosi aka ne Molimau a Ieova se olaga paleni mo te ola ‵lei. Ne fesoasoani mai a motou akoakoga faka-te-Tusi Tapu ke manumalo matou i faifaiga sē ‵lei kolā e fakamasei ne latou a te foitino.
E faka‵logo matou ki fakatonuga ki te puipuiga o te ola i motou galuega fakatū‵tu. A volenitia kolā e fesoasoani ki te faitega o motou koga tapuaki mo nisi fale kolā e fakaaoga mō akoakoga faka-te-Tusi Tapu ne akoako faka‵lei ke ‵kalo kea‵tea mai fakalavelave. E iloilo faka‵lei faeloa a motou fale kolā e faite ko te mea ke tau‵tali matou ki tulafono kolā e puipui ei matou ke mo a e pa‵kia.
E fesoasoani matou ki tino e fe‵paki mo fakalavelave ‵tupu. I se 12 masina fakamuli nei, e ‵tusa mo te 200 fakalavelave fakama‵taku i te lalolagi kātoa ne mafai o fesoasoani matou ki ei kae toeitiiti ko kātoa te 12 miliona talā o meaalofa tupe ne fakaaoga ke fakatoka ki ei a fesoasoani konā ki tino kolā ne pokotia.
I te taimi ne poko malosi ei te masaki ko te Ebola i te feitu ki togala o Afelika (2014) mo te Democratic Republic o Congo (2018), ne akoako ne matou a tino ki te auala ke mo a ma faka‵pisi atu a te masaki fakamataku tenā. Ne uga atu ne matou ne sui ke fai‵pati ki potukau o tino e uiga ki te mataupu “Te Faka‵logo e Faka‵sao ei a Ola.” Ne fakatoka ne matou a koga mo ‵fulu i ei a lima i mataloa takitasi o motou koga tapuaki kae faka‵mafa atu te tāua ke ‵fulu a lima kae fai a nisi mea kolā e mafai o puipui ei latou.
I Sierra Leone, ne fai se faka‵pulaga i te letio o fakamālō atu ki Molimau a Ieova mō te lotou fesoasoani ki Molimau mo tino kolā e se ne Molimau i te fakai, ko te mea ke puipui ei mai te masaki ‵pisi ko te Ebola.
Koga ‵fulu lima i te Fale Tapuaki i te taimi ne poko ei te masaki ‵pisi ko te Ebola i te 2014 i Liberia
a I fenua mua o te Middle East, ne fakaasi mai i te fakatakitakiga poto tenā a te manava‵se tonu ki te ola ‵lei o kāiga mo nisi tino.
