1, 2. (a) Se a te auala e fakatusa ei a te olaga masei tenei ki se tino solitulafono telā ko oti ne fakasala ki te mate? (Onoono ki te ata i te kamataga.) (e) Se a te kilokiloga ka maua ki te fakaseaiga o te olaga masei tenei?

“KO FANATU TE TINO MATE!” E fai atu a pati konā ki se tagata solitulafono fakamataku telā ko ‵taki atu mai tena potu i te falepuipui, i loto i mataloa fiti kolā e pakē‵ke mai i ana tua. Kaia e fai atu ei ne leoleo o te tagata a pati penā? E foliga malosi mai eiloa te tagata; e se masaki kae ko pili o ave keatea tena ola. Kae e takitaki atu ne leoleo tou tagata ki se koga tamate tino. Ko ‵pau eiloa te tagata amio masei tenā mo se tino mate. *

² I se auala tai ‵pau, a te olaga masei i aso nei ko pelā eiloa mo te tagata tenā ko fakasala ki te mate. Ko leva ne taku fakamasei a te lalolagi masei tenei, kae ko pili mai eiloa tena fakasalaga. E fai mai te Tusi Tapu: “Ka fakaseai atu te lalolagi.” (1 Ioane 2:17) E mautinoa eiloa te gataga o te olaga masei tenei. Kae e isi se ‵kesega fakavae i te va o te gataga o te lalolagi tenei mo te pagota tenā. I te tamatega o te pagota, e mafai o ‵teke atu a nisi tino ki tena fakasalaga, mai te fakafesili aka ne latou a te fakamasinoga tonu io me kāti e fakamoe‵moe latou ki te fakaseaiga o te  tamatega i te ‵toe taimi eiloa. Kae e pelā mo te lalolagi, ko oti eiloa ne fakaiku faka‵lei aka te fakasalaga ne te Tino Pule sili fakamaoni kae ‵lei katoatoa i te iunivesi. (Teu. 32:4) E se mafai eiloa o fakaseaoga a te fakasalaga, kae e seai foki se fakalotolotolua e uiga ki te ‵tonu o te fakasalaga. Kae kafai ko oti ne fai, ka lotoma‵lie a tino mafaufau ‵lei katoa i te iunivesi me ko oti ne fai te fakamasinoga tonu. Ka lasi eiloa te fakatapūga e maua mai i ei!

3. Ne a vaega e fa ka sau‵tala tatou ki ei kolā ka ‵galo atu māfai ko oko mai te Malo o te Atua?

³ Ne a la mea e aofia i “te lalolagi” telā ka “fakaseai atu”? Ko te ukega o mea kolā e masani o mafau‵fau a tino i aso nei me ko vaega tumau o te lalolagi tenei ka ‵galo atu. E mata, a te mea tenā se tala fakafanoanoa? E se taitai eiloa! A te ‵tonuga loa, se vaega tāua o te “tala ‵lei tenei o te Malo.” (Mata. 24:14) Tela la, ke na mafau‵fau nei tatou ki mea kola ka ‵galo atu māfai ko oko mai te Malo o te Atua. Ka mafau‵fau tatou ki vaega ‵lasi e fa: tino ma‵sei, fakapotopotoga sē fakamaoni, faifaiga ‵se, mo tulaga fakafi‵ta. I vaega takitasi konei, ka iloilo aka ne tatou (1) a te auala e pokotia nei tatou i vaega konei o te olaga, (2) ki mea ka fai ne Ieova ki ei, mo te (3) ki te auala ka sui ne ia ki mea ‵tonu kolā e ‵lei.

4. Ne a auala e pokotia nei tatou i tino ma‵sei?

⁴ E pokotia nei pefea tatou i tino ma‵sei? Mai tua o te ‵valomaiga me ka aofia i te vaitaimi tenei “a toe taimi faiga‵ta,” ne fakaosofia te apositolo ko Paulo ke tusi mai: “Kae ko tino amio ma‵sei kae fakaloi‵loi tino ka gasolo aka mai te masei o na ma‵sei atu eiloa.” (2 Timo. 3:1-5, 13) Kai lavea eiloa ne koe te fakataunuga o muna fakavaloaga konā? Ko oti eiloa ne pokotia a te ukega o tatou i tino ma‵sei, e pelā mo tino fakasaua, tino uiga fakatakalia‵lia, mo tino solitulafono fakama‵taku. E fakaasi faka‵sau atu eiloa ne nisi tino ma‵sei olotou faifaiga ma‵sei; nisi tino e fai togafiti, mai te ‵funaga o mea ma‵sei e fai ne latou kae fakafoliga amiotonu atu. Kae kafai foki eiloa e seki logo‵mae tonu tatou, koi pokotia eiloa tatou i vaegā tino ma‵sei penā. Ko oko eiloa i te ‵mae o ‵tou loto māfai ko iloa atu olotou faifaiga matagā. Ko te auala e maneanea ne tino ma‵sei a tama‵liki, tino ma‵tua, mo nisi tino seai ne malosi, e fai ei ke ‵poi malosi tatou. E foliga mai me i tino ma‵sei ko maua ne latou se uiga fai fakaatea, uiga fakamanu, ke oko foki loa ki uiga fakatemoni. (Iako. 3:15) Se mea fakafiafia me e fakaseaoga ne te Muna a Ieova a vaegā tala ma‵sei pena ki te tala ‵lei.

5. (a) Se a te avanoaga koi ‵tala atu eiloa ki tino ma‵sei? (e) Se a te ikuga fakaoti o tino ma‵sei kolā e ita fitifiti ma ‵fuli?

⁵ Ne a mea ka fai ne Ieova? I te vaitaimi nei, e tuku atu ne Ieova ki tino ma‵sei se avanoaga ke ‵fuli. (Isa. 55:7) E pelā me ne tino, e seki maua ne latou te lotou fakamasinoga fakaoti. Ko te olaga masei tenei telā ko oti ne fakasala. Kae e a latou kolā e ita fitifiti ma ‵fuli, kae tumau i te ‵lago atu ki te olaga masei tenei ke oko ki te taimi o te fakalavelave lasi? Ko oti ne tauto mai a Ieova me ka fakaseai atu a tino ma‵sei mai te lalolagi ki te se-gata-mai. (Faitau te Salamo 37:10.) E mafai o mafau‵fau a tino ma‵sei me e saogalēmū latou mai i se vaegā fakasalaga penā. Ko oti ne fakamasani a tino e tokouke ke ‵funa a mea e fai ne latou, kae e foliga mai me ne sao faeloa te lalolagi tenei mai i te fakamasinoga tonu mo ikuga sē ‵lei. (Iopu 21:7, 9) Kae e fakamasaua mai te Tusi Tapu ki a tatou: “E onoono faka‵lei eiloa a ia ki faifaiga katoa a tagata. E seai se pouliga e mafai o ‵funa ei a te tino agasala mai i te Atua.” (Iopu 34:21, 22) E seai se koga ‵muni mai i a Ieova te Atua. E seai se tino fai togafiti  e mafai o fakavalea ne ia; e seai se pouliga io me se koga ‵poko e fakafaigata aka ei te kilo a Ieova ki te ‵lotoga o mea. Mai tua o Amaketo, e mafai o ‵kilo atu tatou ki koga ne masani o ‵nofo i ei a tino ma‵sei, kae ka se lavea ne tatou. Ka ‵galo atu eiloa latou—ki te se-gata-mai!—Sala. 37:12-15.

6. Ko oi ka tumau i te koga o tino ma‵sei, kae kaia e fai ei mo fai te tala ‵lei?

⁶ Ko oi ka tumau i te koga o tino ma‵sei? E fai mai ne Ieova te folafolaga fakamalosi loto tenei: “Ka ko latou kolā e loto maulalo, ka fai mo latou te fenua, kae ka maua ne latou te manuia mo te filemu katoatoa.” Fakamuli ifo i te salamo foki eiloa tenā, e fai‵tau tatou: “A tino amio‵tonu ka fai mo latou te fenua, kae ka ‵nofo faeloa i ei ki te se gata mai.” (Sala. 37:11, 29) Ko oi a tino “loto maulalo” mo “tino amio‵tonu”? A tino loto maulalo ko latou kolā e talia ne latou mo te loto maulalo a akoakoga mo te takitakiga a Ieova; a tino amio‵tonu ko latou kolā e fia‵fia malosi o fai a mea ‵lei i te kilokiloga a Ieova te Atua. I te lalolagi i aso nei, e masani eiloa o tokouke malosi atu a tino ma‵sei i tino amio‵tonu. Kae i te lalolagi fou, ka seai eiloa se potukau foliki io me se potukau lasi; ka se toe mu‵tana io me tokouke atu a tino loto maulalo mo tino amio‵tonu; ko latou fua ka tumau i te ola. E tonu, ka fai eiloa ne te potukau tenā o tino a te lalolagi mo fai se palataiso!

7. E pokotia pefea tatou i fakapotopotoga sē fakamaoni i aso nei?

⁷ E pokotia nei pefea tatou i fakapotopotoga sē fakamaoni? A te ukega o mea ma‵sei kolā e fai i te lalolagi tenei ko faifaiga a fakapotopotoga, kae e se ko tino taki tokotasi. Mafaufau ki fakapotopotoga fakalotu kolā e fakaloiloi ne latou a te fia miliona o tino e uiga ki te Atua, te fakatalitonugina o te Tusi Tapu, te olaga i aso mai mua o te lalolagi mo tino—mo nisi mataupu e uke. Io me e a pulega kolā e fakamalosi aka ne latou a taua mo taua i va matakāiga, kolā e puapuagatia ei a tino ma‵tiva mo tino fakaa‵lofa, kae ola ‵lei latou i ‵togi fakakolekole mo te fakamuamua o tino e fia‵fia ki ei? Kae e a kamupane kaima‵nako kolā e fakalailai ne latou te ea, fakamasei a te natula, kae fakaaoga valevale ne latou a tino ko te mea ke mau‵mea a nai tino? E aunoa mo te fakalotolotolua, e ‵tau o ‵losi atu ki fakapotopotoga sē fakamaoni mō te uke o puapuaga i te lalolagi i aso nei.

8. E ‵tusa mo te Tusi Tapu, ne a mea ka ‵tupu ki fakapotopotoga kolā e foliga ‵mautakitaki mai ki tino e tokouke i aso nei?

⁸ Ne a mea ka fai ne Ieova? Ka kamata te fakalavelave lasi i te taimi e ‵fuli atu ei a malo fakapolitiki ki fakapotopotoga fakalotu ‵se kolā e fakaata mai i te fafine talitagata e taku ki a Papelonia te Sili. (Faka. 17:1, 2, 16; 18:1-4) Ka fakaseai katoatoa atu ei a fakapotopotoga fakalotu konā. Kae e a nisi fakapotopotoga sē fakamaoni? E fakaaoga ne te Tusi Tapu a mauga mo fenua fo‵liki ke fakaata mai i ei a fakapotopotoga mo kamupane e uke kolā e foliga ‵mautakitaki mai ki tino i aso nei. (Faitau te Fakaasiga 6:14.) E ‵valo mai i te Muna a te Atua me ka lulugina keatea a pulega mo olotou fakapotopotoga mai i olotou fakavae. Ka fakaoti eiloa te fakalavelave lasi ki te fakaseaiatuga o pulega katoa o te lalolagi mua tenei mo latou katoa kolā e ‵kau mo latou o ‵teke atu ki te Malo o te Atua. (Iele. 25:31-33) Mai tua ifo, ka se toe ai eiloa ne fakapotopotoga sē fakamaoni!

9. Kaia e mautinoa ei i a tatou me ka fakatoka faka‵lei a te lalolagi fou?

⁹ Ne a mea ka sui ki ei a fakapotopotoga sē fakamaoni? Mai tua o Amaketo, e mata, ka isi ne fakapotopotoga i te lalolagi nei? E fai  mai te Tusi Tapu: “Kae e isi eiloa se lagi fou mo se lalolagi fou kolā e fakatali‵tali tatou ki ei e ‵tusa mo tena folafolaga, kae e maua i ei te amiotonu.” (2 Pe. 3:13) Ka ‵galo atu a te lagi mo te lalolagi mua, pulega sē fakamaoni mo te lalolagi mai lalo i olotou pulega. Ne a mea ka sui ki ei? A te tugapati ko te “lagi fou mo se lalolagi fou” e fakauiga i ei me ka isi se pulega fou mo se potukau fou o tino i te lalolagi telā ka pule atu ki ei a te pulega tenā. A te Malo mai lalo i a Iesu Keliso ka fakaata atu ei i se auala ‵lei katoatoa a te uiga o Ieova te Atua, telā ko te Atua o te filemu. (1 Koli. 14:33) Tela la, ka fakatoka faka‵lei eiloa te “lalolagi fou.” Ka is ne tāgata ‵lei ke tausi atu ki ei. (Sala. 45:16) Ka takitakigina latou ne Keliso mo ana pule lagolago e toko 144,000. Mafaufau ki te taimi ka sui ei a fakapotopotoga sē fakamaoni katoa ki se fakapotopotoga e tasi, e ‵kau fakatasi, kae fakamaoni katoatoa!

10. Ne a vaegā faifaiga ‵se lauiloa i te koga e nofo koe i ei, kae e pokotia pefea koe mo tou kāiga i ei?

¹⁰ E pokotia nei pefea tatou i faifaiga ‵se? E ola tatou i se lalolagi telā e ‵fonu i faifaiga ‵se. Faifaiga ma‵sei, sē fakamaoni, mo uiga fakasaua e salalau valevale i te olaga masei tenei. Maise eiloa a mātua e masani o faigata ki a latou ke puipui olotou tama‵liki mai i vaegā faifaiga ‵se penā. A kamupane fai fakafiafiaga e foliga mai me ko gasolo aka faeloa ki luga te lotou apo i te fakagaligaliga o faifaiga ‵se kae fakatauemu foki ki tulaga o Ieova ki te mea ‵lei mo te mea ‵se. (Isa. 5:20) E taumafai malosi a Kelisiano ‵tonu o ‵teke atu ki ei. E taua atu latou ke puipui te lotou loto fakamaoni i se koga telā e fakamalosi aka ei a te sē āva ki tulaga o Ieova.

11. Ne a mea e tauloto ne tatou mai te fakasalaga ne Ieova a Sotoma mo Komolo?

¹¹ Ne a mea ka fai ne Ieova e uiga ki faifaiga ‵se? Mafaufau ki mea ne fai ne ia ki faifaiga ‵se lauiloa i Sotoma mo Komolo. (Faitau te 2 Petelu 2:6-8.) Ne puapuaga a te tagata amiotonu ko Lota i faifaiga ‵se katoa kolā ne salalau i ana tafa mo tena kāiga. I te taimi ne fakaoko atu ei ne Ieova te fakamaseiga ki te koga kātoa tenā, ne uke atu ana mea ne fai i lō te fakaseaiga fua o faifaiga ‵se i konā. Ne fai ne ia “se ata o te mea telā ka tupu ki tino sē fakamaoni i aso mai mua.” E pela eiloa mo te fakagataga ne Ieova a faifaiga ‵se katoa i aso mua, ka fakagata foki ne ia a faifaiga ‵se tai ‵pau i aso nei māfai ko fakaoko mai ne ia te fakasalaga ki te olaga masei tenei.

12. Ne a nisi faifaiga kolā e olioli koe ki ei ke aofia i ei māfai ko galo atu te olaga masei mua tenei?

¹² Ne a mea ka sui ki ei a faifaiga ‵se? Ka ‵fonu te lalolagi Palataiso i faifaiga fakafia‵fia. Mafaufau ki te galuega fakafiafia o te ‵fuliga o te paneta tenei ki se palataiso io me ko te faitega o fale o tatou mo ‵tou tino pele. Mafaufau ki te fakamoemoega ke fakatalofa atu ki te fia miliona o tino kolā ka toe‵tu mai i te mate kae fesoasoani atu ke akoako latou e uiga ki auala o Ieova mo tala mua o ana faifaiga ki tino. (Isa. 65:21, 22; Galu. 24:15) Ka ‵fonu eiloa ‵tou olaga i mea e ‵tau o fai kolā ka fakaopoopo atu ki te ‵tou fia‵fia mo tavaega o Ieova!

13. Ne a tulaga fakafi‵ta i aso nei ne iku mai i te ‵tekeatuga a Satani, Atamu, mo Eva?

¹³ E pokotia nei pefea tatou i tulaga fakafi‵ta? E ga‵lue fakatasi katoa a tino ma‵sei, fakapotopotoga sē fakamaoni, mo faifaiga ‵se ke maua mai i ei a tulaga fakafi‵ta i te lalolagi tenei. Ko oi i a tatou e se logo‵mae i taua, mativa, io me ko te fakailoga tino? Kae e a masaki mo te mate? E logo‵mae tatou katoa i tulaga konā. Konā eiloa a ikuga ‵tonu o te ‵tekeatuga ki a Ieova o tino ma‵sei e tokotolu—Satani, Atamu, mo Eva. E seai se tino  e mafai nei o sao mai i ikuga sē tokagamalie o te lotou ‵tekeatuga.

14. Ne a mea ka fai ne Ieova ki tulaga fakafi‵ta? Tuku mai se fakaakoakoga.

¹⁴ Ne a mea ka fai ne Ieova ki tulaga fakafi‵ta? Mafaufau ki taua. E folafola mai Ieova me ka fakagata ne ia ki te se-gata-mai. (Faitau te Salamo 46:8, 9.) E a a masaki? Ka fakaseai atu ne ia. (Isa. 33:24) Kae ko te mate? Ka ave keatea ne ia ki te se-gata-mai! (Isa. 25:8) Ka fakagata ne ia te mativa. (Sala. 72:12-16) Ka fai foki ne ia penā ki nisi tulaga fakafi‵ta katoa kolā e fakafi‵ta ei te olaga i aso nei. Ka ave keatea foki ne ia a te “ea” masei o te olaga masei tenei, me ka galo atu eiloa i ei ki te se-gata-mai a te uiga masei o Satani mo ana temoni.—Efe. 2:2.

15. Ne a nisi mea kolā ka ‵galo atu ki te se-gata-mai māfai ko oti atu Amaketo?

¹⁵ E mata, e mafai o mafaufau koe ki se lalolagi e aunoa mo taua, masaki, io me ko te mate? Mafaufau la—seai ne kautau, meatau, io me ko tino ‵mate mai taua. E se toe ai ne fa‵kaimasaki, tokita, nēsi, fale tuku foitino ‵mate, io me ko tānuga. Ka se toe ai ne amioga solitulafono, tela la, ka se ma‵nako tatou ki pulisimani, masini leoleo, io me kāti ke oko foki eiloa ki ‵loka mo kī! Ka ‵galo atu ki te se-gata-mai a tulaga ma‵sei katoa kolā e māfua mai i ei a te manavase lasi.

16, 17. (a) Se a te fakatapūga ka maua ne tino kolā ka ‵sao atu i Amaketo? Fakamatala mai. (e) E fakamautinoa aka pefea ne tatou me ka se fakaseai atu tatou māfai ko galo atu te lalolagi mua tenei?

¹⁶ Ka pefea te olaga māfai ko ‵galo atu a tulaga fakafi‵ta? E se faigofie ke mafau‵fau ki ei. Ko leva ne ola tatou i te lalolagi mua tenei kae e mafai o fakagata te ‵tou mafaufau ki te uke o mea fakafi‵ta ne fe‵paki mo tatou ona ko tulaga i te lalolagi. E penā foki loa, a tino kolā e ‵nofo i koga e oloolo sāle i ei a tuleini e mafai o se toe lagona atu a te logoa, mo latou kolā e ‵nofo pili ki se fakasufaga e mafai o se toe ‵sogi ne latou te manogi masei. Kae kafai ko oti ne ave keatea a tulaga ma‵sei katoa konā—mā‵faga o fakatapūga lasi!

¹⁷ Ne a mea ka sui ki ei a mea fakafi‵ta kolā e fe‵paki nei mo tatou? E tali mai te Salamo 37:11: “Ka ko latou kolā e loto maulalo, ka fai mo latou te fenua, kae ka maua ne latou te manuia mo te filemu katoatoa.” E a, e se otia tou loto i pati konā? Tenā loa te mea e manako Ieova ke maua ne koe. Tela la, ke na fai eiloa a mea katoa e mafai ne koe o fai ke tumau i te fakapilipili atu ki a Ieova te Atua mo tena fakapotopotoga kātoa i taimi fakafi‵ta konei i aso fakaoti! Fakatāua tou fakamoemoega, mafaufau ‵loto ki ei, kae faka‵mautakitaki faka‵lei i tou mafaufau mo tou loto—kae ke fakaasi atu foki mo te kaimalie ki nisi tino! (1 Timo. 4:15, 16; 1 Pe. 3:15) I te faiga tenā, e mafai eiloa o mautinoa i a koe me ka se fakaseai fakatasi atu koe mo te lalolagi mua kae masei tenei. E ‵kese mai i ei, ka tumau koe—i te ola mo te fiafia—ki te se-gata-mai!