1. Se a te mea e tali‵tonu katoatoa tatou ki ei, kae kaia?

 KAFAI e ‵kilo tatou ki tulaga i te lalolagi, e mata, e faigata ke fakatumau se kilokiloga ‵lei? Ko seai se alofa masani i loto i kāiga. A tino ko gasolo aka o uiga fakasaua, kaima‵nako, kae uiga kaitāua. Ko faigata ki tino e tokouke ke tali‵tonu ki tino pule‵pule. Kae konei eiloa a tulaga kolā e tuku mai i ei ki a tatou a te loto talitonu. Kaia? Ona ko te mea ko gasue‵sue a tino e ‵tusa eiloa mo mea kolā ne ‵valo mai i se valoaga fakaofoofogia e uiga ki “aso fakaoti.” (2 Timo. 3:1-5) A te fakataunuga o te valoaga tenei, telā e faigata ke fakafiti ne tino loto fakamaoni, e fakatalitonu mai i ei me ko oti ne kamata o pule mai a Keliso Iesu e pelā me ko te Tupu i te Malo o te Atua. Kae ko te valoaga tenei se valoaga fua e tasi mai te fia o valoaga e uiga ki te Malo. Ka fakamalosi eiloa te ‵tou fakatuanaki māfai e mafau‵fau ki nisi valoaga kolā ko oti ne fakataunu i tausaga fakamuli nei.

2. Ne a mea ka mafau‵fau tatou ki ei i te mataupu tenei, kae kaia? (Fakamatala mai te ata i te ‵kava.)

² I te mataupu tenei, ka mafau‵fau tatou ki (1) se valoaga telā e fesoasoani mai ke iloa ne tatou te taimi ne fakatu aka ei te Malo, (2) ko valoaga kolā ka fesoasoani mai ke malamalama tatou i te fakatasi mai sē matea o Iesu e pelā me ko te Tupu i te Malo o te Atua, mo te (3) ko valoaga kolā e fakaasi  mai i ei a te auala ka fakaseai atu ei a fili o te Malo o te Atua. Ka lavea atu ne tatou a te fetaui o valoaga katoa konei, e pelā eiloa mo vaega kese‵kese o se ata fakapikipiki, kolā e tuku mai i ei se ata manino o te taimi ko ‵nofo tatou i ei e ‵tusa mo mea ‵tupu i te fakasologa a Ieova.

3. Se a te fakatalitonuga e maua i te valoaga i te Tanielu 7:13, 14 e uiga ki te Tupu i te Malo o te Atua?

³ A te valoaga i te Tanielu 7:13, 14 e fakatalitonu mai me i a Keliso Iesu ka fai mo fai te ‵toe Pule ‵lei i te Malo o te Atua. A tino mai atufenua katoa ka fia‵fia “o tavini atu ki a ia,” kae ka se toe sui a ia e pelā me ko te Pule. Ne ‵valo mai i te suā valoaga i te tusi o Tanielu me ne maua ne Iesu tena Malo i te fakaotiga o taimi fakavaloaga e fitu. E mata, e mafai o iloa ne tatou a te taimi ne tupu i ei a te mea fakafiafia tenā?

4. Fakamatala mai te auala ne iku atu i ei a te Tanielu 4:10-17 ki te tausaga telā ne maua ne Keliso a te malosi pule i te Malo. (Onoono foki ki te fakamatalaga mai lalo.)

⁴ Faitau te Tanielu 4:10-17. “A taimi e fitu” e fakaata mai i ei a tausaga e 2,520. A te taimi tenā ne kamata i te 607 T.L.M. i te taimi ne ave keatea i ei ne te kau Papelonia a te ‵toe tupu mai te nofogaaliki o Ieova i Ielusalema. Ne gata atu te taimi tenā i te 1914 T.A. i te fakasopoga ne Ieova a Iesu—“te tino tonu telā e ‵tau o maua ne ia”—e pelā me ko te Tupu i te Malo o te Atua. *—Eseki. 21:25-27.

5. Se a te auala e tasi e mafai o maua ne tatou a mea aoga mai te valoaga e uiga ki “taimi e fitu”?

⁵ E aoga pefea te valoaga tenei ki a tatou? A te malamala i “taimi e fitu” e fakatalitonu mai me i a Ieova e fakataunu ana folafolaga i te taimi tonu. E pelā eiloa mo te fakatokaga ne ia o se taimi mautinoa ke fakatu aka tena Malo, ka fakamautinoa aka foki ne ia me ka fakataunu a nisi valoaga katoa i tena taimi tonu. Ao, a te aso o Ieova “ka se tuai eiloa!”—Sapa. 2:3.

6. (a) Se a te fakamaoniga matea o te pulega sē matea a Keliso i te lagi? (e) E fakamautinoa aka pefea ne te valoaga i te Fakaasiga 6:2-8 a te fakamaoniga tenei?

⁶ I te fakaotiotiga o tena galuega i te lalolagi, ne ‵valo mai ne Iesu a nisi mea ‵tupu i te lalolagi kolā ka fesoasoani ki ana soko ke iloa ne latou me ko oti ne kamata o pule mai a ia i te lagi. E aofia i nisi mea konā, ne taku mai ne ia a taua, ogegā mea‵kai, mo mafuie. Ne ‵valo mai foki ne ia me ka isi ne famai, io me ko masaki ‵pisi, “i koga katoa”—telā ko fai a te masaki ko te COVID-19 mo fai se fakaakoakoga e tasi mai i ei. A mea ‵tupu konei, ne vaega katoa o te mea telā e taku i te Tusi Tapu ko “te fakailoga” o te fakatasi mai o Keliso. (Mata. 24:3, 7; Luka 21:7, 10, 11) Kae e sili atu i te 60 tausaga mai tua o tena mate kae toe foki ki te lagi, ne tuku atu ne Iesu ki te apositolo ko Ioane a nisi fakamatalaga mautinoa me ka ‵tupu eiloa a mea konei. (Faitau te Fakaasiga 6:2-8.) A mea katoa konei ne ‵tupu talu mai te taimi ne maua ne Iesu a te malosi pule i te Malo i te 1914.

7. Kaia ne iku atu i ei a te pulega a Iesu ki te fakaalofa o te lalolagi?

⁷ Kaia ne gasolo aka ei o masei atu a tulaga i te taimi ne fai ei a Iesu mo fai te Tupu? E tuku mai se fakamatalaga likiliki i te Fakaasiga 6:2—a te galuega muamua ne ‵tau o fai  ne Iesu e pelā me se Tupu fou ko te taua atu. Ko oi e taua atu ki ei? Ki te Tiapolo mo ana temoni. E ‵tusa mo te Fakaasiga mataupu e 12, ne takavale a Satani i te taua, kae ne ‵pei ifo a ia mo temoni ki te lalolagi. Ona ko tena kaitaua, ne kamata o fakaoko atu ne Satani tena kaitaua ki tino, telā ne iku atu ki te ‘fakaalofa o te lalolagi.’—Faka. 12:7-12.

8. E aoga pefea ki a tatou ke lavea atu a te fakataunuga o valoaga e uiga ki te Malo?

⁸ E aoga pefea a valoaga konei ki a tatou? A te lavea atu o te ‵kese o tino, ka fesoasoani mai ke iloa ne tatou me ko oti nei ne fai a Iesu mo fai te Tupu. Tela la, i lō te sē fia‵fia māfai ko lavea ne tatou a te uiga kaima‵nako mo te takalia‵lia o tino, e masaua ne tatou me i olotou faifaiga e fakataunu i ei se valoaga i te Tusi Tapu. Ko tu nei te Malo! (Sala. 37:1) Kae e mafai o fakamoe‵moe tatou ke gasolo aka eiloa o ma‵sei atu a tulaga i te lalolagi i te taimi ko pili mai ei a Amaketo. (Male. 13:8; 2 Timo. 3:13) E a, e se loto fakafetai koe me ne fesoasoani mai te ‵tou Tamana faka-te-lagi alofa, ke maina tatou i taimi faiga‵ta konei?

9. E fakamatala mai pefea ne te valoaga i te Tanielu 2:28, 31-35, a te ‵toe malo pule malosi, kae ne sae aka i te taimi fea?

⁹ Faitau te Tanielu 2:28, 31-35. Ko lavea atu ne tatou a te fakataunuga o te valoaga tenei i aso nei. Ne fakasino atu a te moemiti o Nepukanesa ki se mea telā ka tupu “i te fakaotiotiga o aso fakaoti,” mai tua o te kamataga o te pulega a Keliso. A fili o Iesu i te lalolagi, ka aofia i ei a te ‵toe malo pule malosi telā ne ‵valo mai i te Tusi Tapu, telā ne fakaata mai i “alofivae e faite ki fiti mo kele.” Ko oti ne sae  mai a te Malo Pule Malosi tenei. Ne sae mai i te vaitaimi o te Taua Muamua a te Lalolagi, ko te taimi telā ne ‵kau fakatasi a Peletania mo Amelika. Ne ‵valo mai foki i te moemiti a Nepukanesa a mea e lua e uiga ki te malo pule malosi tenei telā ka ‵kese mo nisi malo mai mua atu i ei.

10. (a) Ne fakamatala tonu mai pefea i te valoaga a Tanielu a te malo pule o Peletania mo Amelika? (e) Se a te mea fakamataku e ‵tau o ‵kalo kea‵tea tatou mai i ei? (Onoono ki te pokisi “ Fakaeteete i te Kele Malū!”)

¹⁰ Muamua, e se pelā mo malo pule ma‵losi mua kolā ne taku mai i te Fakaasiga, a te malo o Peletania mo Amelika ne fakatusa, e se ki se fiti malosi e pela mo te aulo io me ko te siliva, kae ki te fiti e palu fakatasi mo te kele malū. A te kele malū e fakaata mai i ei a “tama a tino,” io me ko tino masani. (Tani. 2:43, fml.) E pelā mo te mea ko lavea faka‵lei atu i aso nei, a te ‵teke atu o tino ki te faiga o palota, te saolotoga o tino, potukau ‵teke, mo nisi potukau, ne fakavāivāi aka ei a te malosi o te malo pule tenei ke fakataunu ana fuafuaga.

11. E fakamalosi aka pefea te ‵tou loto tali‵tonu me ko ola tatou i te taimi o te gataga ona ko te pulega a te malo pule malosi o Peletania mo Amelika?

¹¹ A te lua, e pelā mo te mea e fakaata mai i vae o te tupua lasi, a te malo o Peletania mo Amelika, ko te ‵toe malo pule malosi telā ne ‵valo mai i te Tusi Tapu. Ka se toe ai se malo fakapolitiki mai i ana tua. I lō te fai penā, ka fakaseai fakavave atu i a Amaketo i te taimi e fakaseai atu ei ne te Malo o te Atua a te malo tenā mo nisi malo katoa o tino. *—Faka. 16:13, 14, 16; 19:19, 20.

12. Se a te suā fakamaoniga e tuku mai i te valoaga a Tanielu telā e maua ei ne tatou a te fakamafanafanaga mo te fakamoemoega?

¹² E aoga pefea te valoaga tenei ki a tatou? E tuku mai i te valoaga a Tanielu a te suā fakamaoniga me ko ola tatou i te taimi o te gataga. E sili atu i te 2,500 tausaga ko ‵teka, ne ‵valo mai ne Tanielu me mai tua o Papelonia, ka ‵sae aka a nisi malo pule ma‵losi e fa kolā ka lasi ‵ki te lotou pulega ki luga i tino o te Atua. E se gata i ei, ne fakaasi mai foki ne ia me i te Malo Malosi o Peletania mo Amelika, ko te ‵toe malo eiloa telā e ‵tau o pule mai. E tuku mai ne te mea tenei se fakamafanafanaga mo se fakamoemoega me ko pili o fakaseai atu ne te Malo o te Atua a pulega katoa a tino kae pule katoatoa mai ki te lalolagi.—Tani. 2:44.

13. Se a te mea e fakaata mai i “te tokovalu o tupu” mo “tupu e tokosefulu,” i te Fakaasiga 17:9-12, kae ne fakataunu pefea te valoaga tenei?

¹³ Faitau te Fakaasiga 17:9-12. A fakamaseiga kolā ne iku mai i te Taua Muamua a te Lalolagi, ne iku atu i ei ki te fakataunuga o te suā valoaga i te Tusi Tapu e uiga ki aso fakaoti. Ne ma‵nako a takitaki pule o te lalolagi ke fakamautinoa aka se olaga filemu i te lalolagi. Tela la, i a Ianuali 1920, ne fakatu aka ne latou a Malo ‵Kaufakatasi, telā ne sui fakamuli ne Malo ‵Soko i a Oketopa 1945. E taku a te fakapotopotoga tenei ki “te tokovalu o tupu.” Kae e sē se malo pule o te lalolagi. E faka‵na eiloa tena malosi ki malo fakapolitiki kolā e ‵lago atu ki ei. E fakasino fakavaloaga atu a te Tusi Tapu ki tino pule konā e pelā ko “tupu e tokosefulu.”

14-15. (a) Se a te mea e fakaasi mai i te Fakaasiga 17:3-5 e uiga ki “Papelonia te Sili”? (e) Se a te mea ko tupu ki tino kolā e ‵lago atu ki lotu ‵se?

¹⁴ Faitau te Fakaasiga 17:3-5. Mai lalo i te takitakiga a te agaga tapu, ne lavea ne te apositolo ko Ioane se fakaasiga o se fafine talitāgata, ko “Papelonia te Sili,” telā e fakaata mai i ei a te emupaea o lotu ‵se i te lalolagi kātoa. Se a te mea e fakaasi mai  i te fakaasiga tenei? A fakapotopotoga a lotu ‵se ko leva ne ga‵lue fakatasi mo malo fakapolitiki o te lalolagi, kae ne fakamanuia atu latou ki ei. Kae ko pili o faulu ne Ieova ki loto o takitaki fakapolitiki a tena manatu “ke fakataunu tena loto.” Se a te mea ka iku mai i ei? A tino pule fakapolitiki konā, ko “tupu e tokosefulu,” ka ‵fuli atu o fakaseai a fakapotopotoga a lotu ‵se.—Faka. 17:1, 2, 16, 17.

¹⁵ E iloa pefea ne tatou me ko pili mai a te gataga o Papelonia te Sili? Ke tali aka te fesili tenā, se mea ‵lei ke masaua me i te fa‵kai mua o Papelonia ne puipui malie ne vai mai te Vaitafe o Eufilate. E fakatusa ne te tusi o Fakaasiga a te fia miliona o tino kolā e ‵lago atu ki Papelonia te Sili ki “vai” puipui konā. (Faka. 17:15) Kae e fakaasi mai foki i ei me i vai konā ka “‵masa pakupaku,” telā e fakaasi mai i ei me ka se toe ‵lago atu a tino e tokouke ki te emupaea o lotu ‵se i te lalolagi kātoa. (Faka. 16:12) I te fakataunuga o te valoaga tenā, ko uke ‵ki eiloa a tino i aso nei ko oti ne tiaki ne latou a lotu ‵se kae kamata o ‵saga atu ki nisi mea mō tali fakama‵lie loto.

16. E aoga pefea ki a tatou a te malamalama i valoaga e uiga ki te sae aka o Malo ‵Soko mo te fakaseaiatuga o Papelonia te Sili?

 ¹⁶ E aoga pefea a valoaga konei ki a tatou? A te sae aka o Malo ‵Soko mo te gasolo ifo ki lalo a te ‵lago malosi atu ki lotu ‵se, ne fakaopoopo atu ki te fakamaoniga me ko ola tatou i aso fakaoti. E tiga eiloa ka ‵masa pakupaku a vai fakatusa o Papelonia, a te fakaseaiga fakaoti o fakapotopotoga a lotu ‵se ka oko mai i se auala fakaa‵tea. E pelā mo te mea ne taku atu, ka tuku atu ne Ieova ki loto o “tupu e tokosefulu”—ko malo fakapolitiki kolā e ‵lago atu ki Malo ‵Soko—“ke fakataunu tena loto.” A te fakaseaiga o lotu ‵se ne atufenua konā ka oko fakapoi mai, telā ka fai ei ke ‵poi a tino o te lalolagi. * (Faka. 18:8-10) A te fakaseaiga o Papelonia te Sili ka fakagasuesue aka ei a te lalolagi, kae e mafai o māfua mai foki i ei a tulaga faiga‵ta, kae ko tino o Ieova ka fia‵fia latou ona ko pogai e lua. A te fili o Ieova te Atua telā ko nofo mai, ka galo atu ki te se-gata-mai, kae ko te ‵tou fakaolataga mai te olaga masei tenei ko pili mai!—Luka 21:28.

17-18. (a) E fakamalosi aka faeloa pefea ne tatou ‵tou fakatuanaki? (e) Ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te suā mataupu?

¹⁷ Ne ‵valo mai ne Tanielu me i “te iloaga tonu ka gasolo aka eiloa o lasi.” Kae e tonu eiloa! Ko malamalama nei tatou i valoaga e uiga ki ‵tou taimi. (Tani. 12:4, 9, 10) A te ‵tonu o valoaga konei e fai ei ke ofo tatou i a Ieova mo tena Muna fakaosofia. (Isa. 46:10; 55:11) Tela la, ke na fakamalosi aka faeloa te otou fakatuanaki mai te sukesuke malosi ki te Tusi Tapu kae fesoasoani atu ki nisi tino ke ati aka ne latou se fesokotakiga ‵lei mo Ieova. Ka puipui ne ia a latou katoa kolā e fakalago‵lago katoatoa atu ki a Ia kae tuku atu foki ne ia “te filemu tumau.”—Isa. 26:3.

¹⁸ I te suā mataupu, ka mafau‵fau tatou ki valoaga e uiga ki te fakapotopotoga Kelisiano i te taimi tenei o te gataga. Ka lavea atu ne tatou me e fetaui ‵lei a valoaga konei mo te fakasologa kātoa o valoaga e uiga ki aso fakaoti. Ka lavea ne tatou a nisi fakamaoniga me i a Iesu—te ‵tou Tupu telā ko pule mai nei—e saga tonu mai ki ana soko fakamaoni.