1. Se a te mea ne talitonu ki ei a Maleta e uiga ki tena tuagane? (Onoono ki te ata i te kamataga.)

NE LOTO mafatia a Maleta, te taugasoa pili kae se soko foki o Iesu. Ko mate tena tuagane, ko Lasalo. E mata, e isi se mea ne mafai o fakafeoloolo aka ei tena fanoanoa? Ao. Ne fakatalitonu atu a Iesu ki tou fafine: “Ka toetu mai tou tuagane.” Kāti ne seki fakaseai katoatoa ei tena fanoanoa, kae ne talia ne Maleta te fakatalitonuga a Iesu. Muna a tou fafine: “E iloa ne au me ka toetu mai a ia i te toe‵tuga i te aso fakaoti.” (Ioa. 11:20-24) Ne talitonu tou fafine me ka tupu te mea tenā i aso mai mua. Tenā ne fai ei ne Iesu se vavega. Ne toe fakaola mai ne ia a Lasalo, i te aso eiloa tenā.

2. Kaia e manako ei koe ke maua te loto talitonu telā ne maua foki ne Maleta?

² E seai ne fakamaoniga ke fakamoe‵moe tatou me ka fai nei ne Iesu io me ko tena Tamana se vaegā vavega penā ki a tatou. Kae e mata, e talitonu katoatoa koe pelā mo Maleta me ka toetu aka sou tino pele i aso mai mua nei? Kāti ko tau avaga, tou mātua, tou tamana, io me se tupuna pele. Io me e mafai o loto mafatia koe i te mate o se tamaliki. E manako malosi koe ke ‵sai atu ki ei, sau‵tala koulua, kae katakata fakatasi mo te tino pele tenā. E pelā mo  Maleta, se mea fakafiafia me e isi se pogai ‵lei ke fai atu koe: ‘E iloa ne au me ka toetu mai toku tino pele i te toetuga.’ Kae se mea ‵lei mō Kelisiano taki tokotasi ke mafaufau faka‵lei ki te pogai e tāua ei a te loto talitonu tenā.

3, 4. Ne fakamalosi aka pefea te loto talitonu o Maleta mai te mea ne fai fakamuli nei ne Iesu?

³ Ailoga loa ne lavea ne Maleta, telā ne nofo atu i Ielusalema, a te fakatuakaga ne Iesu mai te mate a te tama tagata a se fafine ko mate tena avaga i se koga pili ki Naina i Kalilaia. Kāti ne logo a ia i te tala tenā. Kae e tai ‵pau mo te ‵toe fakatuakaga ne Iesu ki te ola a te tama fafine a Iailo? “Ne iloa ‵lei” ne tino i te fale me “i te tamaliki ko mate.” Kae ne puke atu Iesu ki tena lima kae fai atu: “Te tamaliki, tu ki luga!” Kae ne tu fakavave aka eiloa tou fafine. (Luka 7:11-17; 8:41, 42, 49-55) Ne iloa ‵lei ne Maleta mo tena taina ko Malia, me e mafai o faka‵lei ne Iesu a tino ma‵saki. Ona ko te mea tenā, ne mafau‵fau lāua me moi ne nofo mai a Iesu, penei e se mate a Lasalo. Kae nei la, ko mate te taugasoa pele o Iesu, se a tena fakamoemoega mō aso mai mua? Masaua me ne faipati a Maleta me ka toe ola mai a Lasalo i aso mai mua, “i te aso fakaoti.” Kaia ne mautinoa ei i a ia te mea tenā? Kae kaia e mafai ei o mautinoa i a koe me ka isi se toetuga i aso mai mua telā e mafai o aofia i ei ou tino pele?

⁴ E isi ne pogai ‵lei mō tou loto talitonu. I te taimi e onoono ei tatou ki nisi mea konā, e mafai o maua ne koe i te Muna a te Atua a mea kolā e se masani sāle o isi se lotou sokoga ki tou fakamoemoega tonu me ka toe fetaui mo ou tino pele.

5. Se a te mea ne fesoasoani atu ki te loto talitonu o Maleta me ka toetu mai a Lasalo?

⁵ Masaua me ne seki fai atu a Maleta ‘E fakamoemoe au me ka toe tu mai toku tuagane.’ Ne fai mai tou fafine: “E iloa ne au me ka toetu mai a ia.” Ne talitonu katoatoa a Maleta ona ko vavega kolā kāti ne iloa ne ia kae koi tuai foki loa o kamata te galuega a Iesu. Ne tauloto tou fafine ki ei i te taimi koi talavou ei a ia i te fale mo te sunako. Kāti e masaua ne koe a tala e tolu kolā ne fakamau i te Tusi Tapu.

6. Se a te vavega fakaofoofogia ne fai ne Elia, kae se a te sokoga o te tala tenā ki a Maleta?

⁶ A te toetuga muamua ne tupu i se taimi telā ne tuku atu ei ne te Atua te ‵mana ki tena pelofeta ko Elia ke fai a vavega. I Salefata, se fakai i tafa o te tai o Foinikia, ne fakaasi atu ne se fafine mativa a te uiga talimalo ki te pelofeta. Tenā ne tuku fakavavega atu ei ne te Atua ana falaoa ‵mata mo sinu, ko te mea ke tumau lāua mo tena tama tagata i te ola. (1 Tupu 17:8-16) Fakamuli ifo, ne masaki tena tama tagata kae mate. Ne fanatu a Elia o fesoasoani ki tou fafine. Ne ‵talo atu a Elia i te taimi ne puke atu ei a ia ki te foitino mate: “Toku Atua, fakamolemole, toe fakafoki mai aka te ola ki te tamaliki tenei.” Kae ne tupu eiloa te mea tenā! Ne lagona ne te Atua a Elia, kae ne toe ola mai te tamaliki. Tenā loa te toetuga muamua ne fakamau i te Tusi Tapu. (Faitau te 1 Tupu 17:17-24.) E mautinoa eiloa me ne iloa ne Maleta a te tala fakaofoofogia tenā.

7, 8. (a) Fakamatala mai a mea ne fai ne Elisaia ke fakafeoloolo aka ei te loto mafatia o se fafine. (e) Se a te mea ne fakamaoni mai ne te vavega a Elisaia e uiga ki a Ieova?

⁷ A te lua o toetuga ne fakamatala mai i te Tusi Tapu ne fai ne te sui o Elia, ko Elisaia. Ne fakaasi atu ne se fafine Isalaelu takutakua i Sunema a te uiga talimalo tu ‵kese ki a Elisaia. E auala i te pelofeta, ne taui atu ne te Atua a te fafine sē afu tenei mo tena avaga matua ki se tama tagata. I nai tausaga mai tua ifo, ne mate te tamaliki. Mafaufau la ki lagonaga loto mafatia o te mātua. Mai te taliaga a tena avaga, ne faimalaga atu tou fafine kāti i se 19 maila (30 km) ki a Elisaia i te Mauga o Kalamelu. Ne uga atu ne te pelofeta a tena tavini ko Keasi ki Sunema ke mua atu i a lāua. Ne seki mafai o fakaola ne Keasi a te  tamaliki tagata telā ko mate. E seki leva kae ne oko atu a te mātua loto mafatia mo Elisaia.—2 Tupu 4:8-31.

⁸ Ne ‵talo atu a Elisaia i tafa eiloa o te foitino mate i te fale. Ne toe fakaola fakavavega mai eiloa te tamaliki kae ne toe ‵nofo fakatasi mo tena mātua telā ko oko loa te fiafia! (Faitau te 2 Tupu 4:32-37.) Kāti ne masaua ne ia a te ‵talo a Hana, telā ne seki afu muamua i te taimi ne avatu ei ne ia a Samuelu ke tavini atu i te faleie tapu: “A Ieova e . . . tuku ifo ne ia ki te Tanuga, kae faka‵tu aka ne ia.” (1 Samu. 2:6) E manino ‵lei, me ne fakatu aka eiloa ne te Atua a te tamaliki tagata i Sunema, telā ne fakamaoni atu ei Tena malosi ke faka‵tu aka a tino ‵mate.

9. Fakamatala mai te auala ne aofia ei a Elisaia i te tolu o toetuga telā ne fakamatala mai i te Tusi Tapu.

⁹ Kae e se tenā loa te ‵toe mea fakaofoofogia ne aofia i ei a Elisaia. Ne tavini atu a ia mō se 50 tupu tausaga e pelā me se pelofeta, kae “ne masaki ei a Elisaia i te masaki telā ne mate fakamuli a ia i ei.” Fakamuli ifo, i te taimi ne ‵toe mai fua i ei a ivi o Elisaia, ne olo atu se potukau o te fili ki te fenua. Kae e isi ne tino Isalaelu ne olo atu i te lotou auala o tanu se tagata. Ona ko te lotou ‵tele fakavave atu ke ‵sao mai te fili, ne ‵pei atu fua ne latou te tagata mate ki te tanuga e tuku mai ei a ivi o Elisaia. E fai‵tau tatou penei i te tala: “I te taimi eiloa ne patele ei a te tagata tenei ki ivi o Elisaia, ne toe ola tou tagata kae tu ki luga.” (2 Tupu 13:14, 20, 21) Mafaufau ki te aoga ki a Maleta a tala o toe‵tuga konā! E mautinoa eiloa me e isi se ‵mana o te Atua ki luga i te mate. Kae mafaufau ki te aoga o tala konā ki a koe. E ‵tau o fakatalitonu faka‵lei atu ki a koe me i te ‵mana o te Atua e lasi kae seai sena tapulā.

10. Ne fesoasoani atu pefea a Petelu ki se tuagane Kelisiano telā ne mate?

¹⁰ I Tusitusiga Kelisiano Eleni, e fai‵tau foki tatou ki toe‵tuga ne fai i mua o sui o te Atua. E lavea atu ne tatou te mea tenā mai i toe‵tuga ne fai ne Iesu i tua o te fakai ko Naina mo te fale o Iailo. Ne fai ne te apositolo ko Petelu a te suā toe‵tuga, telā ko te fakatuakaga o te fafine Kelisiano ko Tokasi (Tapita). Ne fanatu a Petelu ki te koga ne tuku ei tena foitino telā ko pili o tanu. I tena piliatuga ki te foitino mate, ne ‵talo atu a Petelu. Oti aka, ne fai atu ei a ia: “Tapita, tu ki luga!” Ne ola mai a ia i te taimi eiloa tenā, kae “ne tuku atu ne [Petelu]” tou fafine ki taina Kelisiano “me ko ola.” Ne fakatalitonu malosi atu te mea tenā telā “e tokouke a tino i ei ne tali‵tonu ki te Aliki.” Ne mafai o fakamaoni atu ne latou i mua o tino e uiga ki te Aliki kae maise eiloa e uiga ki te malosi o Ieova ke faka‵tu aka a tino ‵mate.—Galu. 9:36-42.

11. Se a te mea ne lipoti mai ne te tokita ko Luka me ne tupu ki se tamataene, kae ne pokotia pefea a nisi tino i ei?

¹¹ Ne molimau atu foki a nisi tino ki te suā toetuga. I te taimi e tasi, ne nofo atu a te apositolo ko Paulo i se fakatasiga i se potu maluga i Teloa, telā ko te feitu ki mātū togala o Turkey i aso nei. Ne faipati atu a Paulo ke oko loa ki te valuapo. E isi se tamataene ko Eutikasi ne fakalogologo, kae sagasaga i te famalama. Ne tō tena moe kae tō ifo mai te tolu o fogafale ki te laukele. Kāti ne oko muamua atu a te tokita ko Luka ki a Eutikasi kae ne iloilo aka ne Luka a tou tagata: Ne seki pakia io me e matapo fua a Eutikasi—ko mate tou tagata! Ne fanaifo a Paulo ki lalo kae ‵sai atu ki te foitino mate, kae oti aka, ne fai atu ei ne ia se faka‵pulaga fakaofoofogia: “Ko toe ola mai a ia.” Ko tafaga la te lasi o te fakamalosiga tenā ki tino kolā ne molimau ki ei! A te iloaga o manatu ‵tonu kae malamalama me ne tupu eiloa se toetuga, “ne maua ne latou mai i ei a fakamafanafanaga e uke.”—Galu. 20:7-12.

12, 13. E ‵tusa mo toe‵tuga ne sau‵tala ki ei, ne a fesili e ‵tau o mafau‵fau tatou ki ei?

¹² Ne ‵tau o tuku atu ne tala konā mai luga  nei ki a koe a te mea telā ne maua ne Maleta. Ko te fakatalitonuga me e maua ne te ‵tou Atua mo te Tino ne tuku mai ne ia te ola a te malosi ke toe fakafoki mai se tino mate ki te ola. Kae se mea fakafiafia me ne nofo atu se tavini fakamaoni a te Atua, e pelā mo Elia, Iesu, io me ko Petelu, i taimi takitasi konā, i te taimi ne fai ei ne Ieova a vavega. Kae ne a mea e mafai o fai atu ne tatou e uiga ki tino kolā ne ‵mate i nisi taimi i tala mua? Kafai ne seki fai ne te Atua a toe‵tuga i se vaitaimi, e mata, e mafai fakamoe‵moe a tāgata mo fāfine fakamaoni ke toe faka‵tu aka ne te Atua a tino ‵mate i se taimi mai mua? E mata, e mafai o ‵pau olotou lagonaga mo Maleta, telā ne fai mai: “E iloa ne au me ka toetu mai a [toku tuagane] i te toetuga i te aso fakaoti”? Kaia ne mafai ei o talitonu tou fafine ki te mea tenā, kae kaia e mafai foki koe o fai penā?

¹³ E isi ne nai fuaiupu i te Muna fakaosofia a te Atua telā e fakaasi mai i ei me ne iloa ne tavini fakamaoni a Ieova me ka isi se toe‵tuga i aso mai mua nei. Mafau‵fau ki nai fuaiupu konā.

14. Se a te mea e mafai o tauloto ne tatou e uiga ki te toetuga mai te tala o Apelaamo?

¹⁴ Mafaufau ki te mea ne fai atu ne te Atua ki a Apelaamo ke fai ki a Isaako, te fanau telā ko leva ne faka‵tali a ia ki ei. Ne fai atu a Ieova: “Fakamolemole, puke tau tama, ko tau tama eiloa e tokotasi telā e alofa malosi koe ki ei, ko Isaako . . . kae ofo atu a ia e pelā me se taulaga ‵sunu.” (Kene. 22:2) Mafaufau ki lagonaga e mafai o iku mai i se vaegā fakatonuga penā. Ne tauto atu a Ieova me e auala i te fanau a Apelaamo ka fakamanuiagina ei a atufenua katoa. (Kene. 13:14-16; 18:18; Loma 4:17, 18) Ne fai atu foki a Ieova me ka oko mai te fakamanuiaga “e auala i a Isaako.” (Kene. 21:12) Kae e mafai pefea o tupu te mea tenā māfai ko tamate ne Apelaamo a Isaako ke fai mo taulaga? Ne fakaosofia a Paulo ke fakamatala mai ne ia me i a Apelaamo ne talitonu me e mafai ne te Atua o toe fakatu aka a Isaako mai te mate. (Faitau te Epelu 11:17-19.) E se fai mai i te Tusi Tapu a lagonaga o Apelaamo me kafai e fakalogo a ia, i nai itula fua, io me se aso, io me se vaiaso ka toe fakaola mai a Isaako. Ne seki mafai o iloa ne Apelaamo a te taimi ka fakatu mai ei tena tama. Kae ne talitonu a ia me ka toe fakatu aka ne Ieova a Isaako.

15. Se a te fakamoemoega ne fakaasi mai ne te tagata mua ko Iopu?

¹⁵ Ne penā foki te kilokiloga a te tagata mua ko Iopu ki te toetuga i aso mai mua. Ne iloa ne ia me kafai e ‵kati ki lalo se lakau, e mafai o toe tupu aka kae fai pelā me se lakau fou. E se penā loa te tagata. (Iopu 14:7-12; 19:25-27) Kafai e mate se tagata, e se mafai o toe fakatu aka ne ia a ia eiloa mai te tanuga kae toe ola. (2 Samu. 12:23; Sala.  89:48) E tonu, ne seki fakauiga i ei me e se mafai o fakatu aka ne te Atua se tino. A te ‵tonuga loa, ne talitonu a Iopu me ka fakatoka ne Ieova se taimi ke masaua ei a ia. (Faitau te Iopu 14:13-15.) Ne seki mafai o iloa ne Iopu te taimi tenā i aso mai mua. Kae ne talitonu eiloa a ia me i te Atua telā ne faite ne ia te tino ola i te taimi muamua ka mafai kae ka masaua ne ia a ia kae toe fakatu aka foki a ia.

16. Se a te fakamalosiga ne tuku atu ne se agelu ki te pelofeta ko Tanielu?

¹⁶ A Tanielu ko te suā tagata fakamaoni telā e iloa ne tatou mai Tusitusiga Epelu. Ne tavini atu a ia mo te fakamaoni ki te Atua i te fia sefulu tausaga, kae ne ‵lago atu a Ieova ki a ia. I te taimi e tasi, ne fakamalosi atu se agelu fai fekau ki a Tanielu, “te tagata tāua ‵ki,” “ke i luga i a koe te filemu” kae “fakamalosi.”—Tani. 9:22, 23; 10:11, 18, 19.

17, 18. Se a te folafolaga ne fai atu ki a Tanielu e uiga ki tena olaga i aso mai mua?

¹⁷ Toeitiiti ko kātoa te 100 tausaga o Tanielu kae ko pili foki o gata atu tena olaga. Kāti ne mafaufau a ia e uiga ki tena fakamoemoega i aso mai mua. E mata, ka toe ola mai a Tanielu? Ao, e mautinoa eiloa! I te fakaotiga o te tusi o Tanielu, e fai‵tau tatou ki te fakatalitonuga a te Atua ki a ia: “Kae pelā mo koe, ke tumau koe ke oko ki te gataga. A koe ka malōlō.” (Tani. 12:13) Ne iloa ne te toeaina ko Tanielu me i tino ‵mate e malō‵lo, e aunoa mo “ne palani io me ko te iloaga io me ko te poto i te Tanuga.” Ko pili fua o fanatu a Tanielu ki ei. (Fai. 9:10) Kae e se tenā loa te gataga o ia. E isi se folafolaga ne fai atu ki a ia e uiga ki aso mai mua.

¹⁸ Ne toe faka‵soko atu te fekau ki te pelofeta ko Tanielu: “Ka tu aka koe ki luga ke maua tou vaega i te fakaotiga o aso.” E seai se po o te masina io me se leva ne tuku atu ki a ia. Ka oko atu a Tanielu ki tena gataga i te mate, ko malōlō ei a ia. Kae ko te fai atu me ka ‘tu aka a ia ke maua tena vaega’ i aso mai mua e fakamaoni mai i ei a te folafolaga manino e uiga ki te toe‵tuga i aso mai mua—i se taimi leva ‵ki mai tua o tena matega. Tenā loa te mea ka tupu i te “fakaotiga o aso.” E ‵fuli penei i te Jerusalem Bible a te folafolaga tenā ki a Tanielu: “Ka tu aka koe ke maua tou tusaga i te fakaotiga o taimi.”

19, 20. (a) Se a te sokoga o mea kolā ko oti ne suke‵suke tatou ki ei ki pati a Maleta ki a Iesu? (e) Ne a nisi mea ka suke‵suke tatou ki ei?

¹⁹ Ne manino ‵lei ne loto talitonu ei a Maleta me i tena tuagane fakamaoni, ko Lasalo “ka toetu mai i te toe‵tuga i te aso fakaoti.” A te folafolaga ne fai atu ki a Tanielu, e pelā foki mo te loto talitonu ne fakaasi atu i te tali a Maleta ki a Iesu, e ‵tau o fakatalitonu atu ki Kelisiano i aso nei. Ka isi eiloa se toetuga.

²⁰ Ko oti ne lavea ne tatou me i mea ‵tonu ne ‵tupu i aso ko ‵teka e fakamaoni mai i ei me e mafai o tupu te toetuga—e mafai o toe ola a tino ‵mate. Kae ko tāgata mo fāfine kolā ne tavini atu ki te Atua e olioli eiloa ki te toetuga telā ka tupu i se aso mai mua nei. Kae e mata, e isi se fakamaoniga me e mafai eiloa o tupu se toetuga mai tua o se taimi leva ‵ki talu mai te faiga o te folafolaga e uiga ki ei? Kafai e penā loa, e tuku mai i ei ki a tatou se pogai fakaopoopo ke olioli eiloa tatou, e pelā mo Maleta, ki se taimi o te toetuga. Kae ka tupu māfea te mea tenā? Ke onoono tatou ki feitu konei i te mataupu telā e ‵soko mai.