1. E ‵saga atu pefea a tino e tokouke ki te ‵tagi a te poto i aso nei? (Faataoto 1:20, 21)

 I FENUA e uke, se mea masani ke lavea atu a tino talai fia‵fia o te Malo i auala e tokouke ei a tino kae ofo atu ne latou a tusi ki tino e oloolo i konā. Kai aofia aka eiloa koe i te vaega gali tenei o te galuega talai? Kafai ko oti, e mautinoa me e mafai o fakaataata ne koe a te tugapati gali telā e fakamatala mai i te tusi o Faataoto—me i te poto e tagi atu i koga e tokouke ei a tino ke lagona ne latou ana manatu fesoasoani. (Faitau te Faataoto 1:20, 21.) E aofia i te Tusi Tapu mo ‵tou tusi a te “poto tonu”—ko te poto o Ieova. Konei eiloa a fakamatalaga e ma‵nako ki ei a tino ko te mea ke mafai o ‵laka atu latou ki te sitepu muamua i te auala ki te ola. E fia‵fia tatou māfai e talia ne se tino se tusi a tatou. Kae e se fai eiloa penā a tino katoa. E ‵lei atu ki nisi tino ke tumau latou i te sē ‵saga atu ki pati i te Tusi Tapu. E ‵kata fakatauemu mai a nisi tino ki a tatou. E mafau‵fau latou i te Tusi Tapu se tusi leva telā ko se aoga i aso nei. Kae koi fakamasei eiloa ne nisi tino a akoakoga i te Tusi Tapu e uiga ki feitu tau amioga telā e fai mai latou me i tino kolā e tau‵tali atu ki ei, e uiga faiga‵ta kae fakamasino tino. Kae e tumau eiloa a Ieova mo te alofa i te faiga ke mafai o maua ne tino katoa a te poto tonu. I auala fea?

2. E maua pefea te poto tonu i aso nei, kae se a te mea e filifili aka ne te tokoukega o tino ke fai?

² A te auala e tasi e fai ne Ieova ke lagona atu a te poto tonu, ko tena Muna, ko te Tusi Tapu. Toeitiiti ko maua ne tino katoa a te tusi tenā. Kae e a ‵tou tusi faka-te-Tusi Tapu? Fakafetai ki te fakamanuiaga a Ieova, me ko avanoa nei i ‵gana e sili atu i te 1,000. A latou kolā e faka‵logo kae fai‵tau kae fakagalue ne latou a mea e tauloto ne latou, ka maua eiloa ne latou a mea aoga mai i ei. Kae ko te tokoukega o tino e filifili aka ke se ‵saga atu ki te  leo o te poto tonu. Kafai e isi ne fakaikuga e ‵tau o fai ne latou, e ‵lei atu ki a latou ke fakalagolago ki a latou eiloa io me faka‵logo ki nisi tino. Kāti e ‵kilo fatauva mai latou ki a tatou me e filifili aka ne tatou ke tau‵tali atu ki pati i te Tusi Tapu. Ka fakamatala mai i te mataupu tenei a te pogai e mafau‵fau ei penā a tino. Muamua la, ke mafau‵fau tatou ki te auala e mafai o maua te poto mai i a Ieova.

3. Ne a mea e aofia i te poto tonu?

³ E mafai o fakasino a te poto ki te atamai ke fakaaoga a mea ko iloa ne tatou ke fai a fakaikuga ‵lei. Kae e uke atu a mea e aofia i te poto tonu. E fai mai te Tusi Tapu: “A te mataku ki a Ieova ko te kamataga o te poto, kae ko te iloaga o te Atua Tafasili i te Tapu ko te malamalama.” (Faata. 9:10) Tela la, kafai e isi se fakaikuga tāua e ‵tau o fai ne tatou, e ‵tau o fakaaoga ne tatou a mafaufauga o Ieova—“te iloaga o te Atua Tafasili i te Tapu”—mo fai te fakavae o ‵tou fakaikuga. E mafai o fai tatou penā mai te sukesuke ki te Tusi Tapu mo tusi faka-te-Tusi Tapu. Kafai e fai tatou penā, e fakaasi atu ne tatou a te poto tonu.—Faata. 2:5-7.

4. Kaia e fai ei a Ieova mo fai fua te tino e mafai o tuku mai ne ia te poto tonu?

⁴ A Ieova ko te tino fua telā e mafai o tuku mai ne ia te poto tonu. (Loma 16:27) Kaia e fai ei a ia mo Pogai o te poto? Muamua la, e pelā me ko te Mafuaga, e seai se tapula ki tena iloaga mo te malamalama i ana mea ne faite. (Sala. 104:24) A te lua, e lavea atu a te poto i faifaiga katoa a Ieova. (Loma 11:33) Te tolu, e aoga a pati fakatonutonu ‵poto a Ieova ki a latou e fakagalue ne latou. (Faata. 2:10-12) Kafai e fia maua ne tatou te poto tonu, e ‵tau o talia ne tatou a muna‵tonu faigofie konei, kae talia ke takitaki i ei tatou i te faiga o fakaikuga mo mea e fai ne tatou.

5. Se a te mea e iku mai māfai e ita fitifiti a tino ke talia ne latou me i a Ieova ko te Pogai o te poto tonu?

⁵ E fetaui tatou mo tino e tokouke i te galuega talai, kolā e taku ‵tonu mai ne latou a te fakaofoofogia o mea ne faite i te natula; kae e fakafiti ne latou te manatu me e isi se Mafuaga kae tuku atu ne latou a tavaega ki te evolusione. Kae fai mai a nisi tino e fetaui mo tatou, me e tali‵tonu latou ki te Atua, kae e ‵kilo atu latou ki tulaga i te Tusi Tapu e pelā me ko se aoga ki a tatou i aso nei kae filifili ke tau‵tali atu i olotou auala eiloa. Ne a mea ne iku mai i ei? E mata, ko fai te lalolagi mo fai se koga tai ‵lei atu ona ko te fakalago‵lago o tino ki olotou poto i lō te poto o te Atua? Kai maua aka eiloa ne latou te fiafia tonu io me se fakamoemoega mautinoa mō aso mai mua? A mea e lavea ne tatou i ‵tou tafa, e fakatalitonu mai ei ki a tatou a te munatonu tenei: “E seai se poto, io me se atamai, io me ne pati ‵poto māfai e ‵teke atu ki a Ieova.” (Faata. 21:30) Ko tafaga te gali o te manatu tenā ke ‵kilo atu tatou ki a Ieova mō te poto tonu! Se mea fakafanoanoa me e se fai penā a te tokoukega o tino. Kaia?

6. E ‵tusa mo te Faataoto 1:22-25, ko oi e faka‵tuli ki te ‵tagi a te poto tonu?

⁶ E faka‵tuli a tino e tokouke māfai ko “tagi i se leo maluga i te auala” a te poto tonu. E ‵tusa mo te Tusi Tapu, e tolu a potukau o tino kolā e ‵teke ki te poto: “tino e se lasi te iloa,” “tino fakatauemu,” mo “tino va‵lea.” (Faitau te Faataoto 1:22-25.) Ke onoono faka‵lei tatou ki uiga kolā e fai ei a tino penā ke ‵teke atu ki te poto mai te Atua, kae ke na mafau‵fau foki tatou ki te auala e mafai ei o ‵kalo keatea tatou mai i te atiakaga o uiga konā.

7. Kaia e filifili ei a nisi tino ke tumau te lotou fai e pelā me ne “tino e se lasi te iloa”?

⁷ A “tino e se lasi te iloa” ko latou kolā e se lasi  te atamai, kae tali‵tonu io me fakaloiloigofie. (Faata. 14:15) E fetaui sāle tatou mo vaegā tino penā i ‵tou galuega talai. Mafaufau la ki te fia miliona o tino kolā ne fakaloiloi ne takitaki lotu io me ko takitaki fakapolitiki. E ofo malosi a nisi tino māfai ko iloa aka ne latou me ne fakaloiloi latou ne vaegā takitaki penā. Kae e filifili aka ne tino kolā e taku mai i te Faataoto 1:22 ke tumau te sē lasi o te lotou iloa me e fia‵fia latou ki te auala tenā. (Iele. 5:31) E ‵lei atu ki a latou ke tau‵tali ki olotou manakoga totino, kae e se fia tauloto ki pati i te Tusi Tapu, io me fakafetaui aka olotou olaga ki ana tulaga. E mafau‵fau a tino e tokouke e pelā mo te fafine lotu i Quebec, i Kanata, telā ne fai atu ki se Molimau ne asi atu, “Kafai e takitaki ‵se matou ne te motou faifeau, ka ‵losi eiloa ki a ia, kae e se ko matou!” E mautinoa me e se ma‵nako tatou o fakaakoako ki a latou kolā e fakaiku aka mo te iloa tonu ke se ‵saga ki pati i te Tusi Tapu!—Faata. 1:32; 27:12.

8. Se a te mea ka fesoasoani mai ke maua ne tatou te vaegā atamai tonu?

⁸ Mō se pogai ‵lei, e fakamalosi mai te Tusi Tapu ke se tumau tatou e pelā me ne tino sē ata‵mai, kae “ke fai e pelā me ne tino ma‵tua i te [‵tou] malamalama.” (1 Koli. 14:20) E maua ne tatou a te vaegā atamai tonu mai i te fakagalue aka o akoakoga fakavae i te Tusi Tapu i ‵tou olaga. Ne tauloto malielie eiloa ne tatou a te auala ke fesoasoani mai ei a akoakoga fakavae konā ke ‵kalo keatea tatou mai i fakalavelave kae fai a fakaikuga ‵poto. Se mea ‵lei ke iloilo faeloa ne tatou ‵tou gasolo ki mua i te feitu tenei. Kafai ko tai leva ne sukesuke ki te Tusi Tapu kae ‵kau atu ki fakatasiga, kāti ka fesili ifo tatou ki te pogai ne seki ga‵sue ei tatou o fai se tukuatuga ki a Ieova kae papatiso. Kafai ko oti tatou ne papatiso, e mata, e momea aka te ‵tou atamai e pelā me ne tino talai mo faiakoga o te tala ‵lei? E mata, e fakaasi mai i ‵tou fakaikuga me e takitaki tatou ne akoakoga fakavae i te Tusi Tapu? E mata, e fakaasi atu ne tatou a uiga faka-Kelisiano i ‵tou faifaiga ki nisi tino? Kafai e isi ne feitu kolā e ‵tau o momea aka te ‵tou ‵lei i ei, ke na ‵saga atu tatou ki fakamasauaga a Ieova kolā ‘e fai ne ia te tino telā e se lasi tena mea e iloa ke poto.’—Sala. 19:7.

9. E fakaasi atu pefea ne “tino fakatauemu” me e ‵teke latou ki te poto?

⁹ A te lua o potukau o tino kolā e se fia ‵saga atu ki te poto mai te Atua ko “tino fakatauemu.” I nisi taimi, e fetaui tatou mo vaegā tino penā i te ‵tou galuega talai. E fia‵fia eiloa latou o fakatauemu a nisi tino. (Sala. 123:4) Ne fakailoa mai ne te Tusi Tapu me i aso fakaoti, ka uke ‵ki eiloa a tino fakatauemu. (2 Pe. 3:3, 4) E pelā mo sai feagaiga a tama fafine a te tagata amiotonu ko Lota, e se fia ‵saga atu a nisi tino i aso nei ki fekau mai te Atua. (Kene. 19:14) E ‵kata fakatauemu a tino e tokouke ki a latou kolā e ola e ‵tusa mo akoakoga fakavae i te Tusi Tapu. A tino fakatauemu e fakamalosi aka ne olotou “manakoga faka-te-foitino sē ‵tau.” (Iuta 7, 17, 18) Ko oko loa i te fetaui ‵lei a tino fakatauemu kolā e fakamatala mai i te Tusi Tapu mo aposetate mo nisi tino kolā e ‵teke ki a Ieova!

10. E ‵tusa mo te Salamo 1:1, e ‵kalo keatea pefea tatou mai te fakaakoako ki tino fakatauemu?

¹⁰ E mafai pefea o puipui tatou mai te fakaakoako ki tino fakatauemu? A te auala e tasi ko te ‵kalo keatea mai i a latou kolā e uiga fakatauemu. (Faitau te Salamo 1:1.) E fakauiga i ei me e se fakalogo‵logo io me fai‵tau tatou ki so se mea mai te kau aposetate. E iloa ne tatou me kafai e se fakaeteete tatou, e faigofie o ati aka ne tatou se uiga masei kae kamata o fakalotolotolua tatou ki a Ieova mo te takitakiga e maua ne tatou e auala i tena fakapotopotoga. Ke ‵kalo keatea mai te mea tenā, e mafai o fesili ifo tatou: ‘E mata, e isi faeloa ne aku pati sē ‵lei e fai māfai ko maua a fakatakitakiga io me ko fakamatalaga ‵fou? E mata, e ‵sala faeloa au ki mea ‵se a latou kolā e fai te takitakiga?’ Kafai e  faka‵tonu fakavave aka a kilokiloga penā i a tatou, ka fiafia eiloa a Ieova ki a tatou.—Faata. 3:34, 35.

11. Se a te kilokiloga a “tino va‵lea” ki tulaga o Ieova i mea tau amioga?

¹¹ A te tolu o potukau o tino kolā e ‵teke ki te poto ko “tino va‵lea.” E va‵lea latou me e se ma‵nako ke ola latou e ‵tusa mo tulaga o te Atua i mea tau amioga. E fai ne latou te mea telā e tonu i te lotou kilokiloga. (Faata. 12:15) E ‵teke atu a vaegā tino penā ki a Ieova, te Pogai o te poto. (Sala. 53:1) Kafai e fetaui tatou mo latou i te galuega talai, e masani o fakamasei ne latou a tatou, ona ko te ‵tou āva ki tulaga i te Tusi Tapu. Kae e seai eiloa ne mea ‵lei e mafai o tuku mai ne latou. E fai mai te Tusi Tapu: “E se mafai o maua ne se tino valea a te poto tonu; e seai ne ana pati e fai i te mataloa o te ‵pui o te fakai.” (Faata. 24:7) A te tino valea e seai eiloa ne ana pati o te poto tonu e mafai o tuku mai. E se tioa eiloa o fai mai a Ieova ke “faka‵mao kea‵tea mai te tagata valea”!—Faata. 14:7.

12. Ne a mea ka fesoasoani mai ke mo a ma fakaakoako tatou ki tino va‵lea?

¹² E se pelā mo latou kolā e takalia‵lia ki pati fakatonutonu mai te Atua, e ati aka ne tatou a te alofa ki auala o Ieova, e aofia i ei ana tulaga i mea tau amioga. E mafai o fakamalosi aka ne tatou a te alofa tenā mai te fakatusatusa o ikuga o te fakalogo mo ikuga o te sē fakalogo. Onoono ki vaegā fakalavelave e maua ne tino ona ko te ‵teke atu mo te va‵lea ki pati fakatonutonu ‵poto a Ieova. Ko mafaufau ei ki te ‵lei atu o tou olaga ona ko tou fakalogo ki te Atua.—Sala. 32:8, 10.

13. E mata, e faimalo ne Ieova tatou ke faka‵logo ki ana pati fakatonutonu ‵poto?

¹³ E fai ne Ieova ke avanoa te poto ki tino katoa, kae e se faimalo ne ia so se tino ke talia ne ia. Kae e fakamatala mai ne ia a ikuga kolā e oko atu ki tino e se faka‵logo ki te poto. (Faata. 1:29-32) A latou kolā e filifili ke se faka‵logo ki a Ieova “ka tau ne latou a ikuga o olotou auala.” Fakamuli loa, ka maua ne latou mai i olotou vaegā olaga a te loto mafatia, fakalavelave, mo te fakaseai atu i te fakaotiga. I te suā feitu, ne tauto atu penei ki a latou kolā e faka‵logo ki pati fakatonutonu a Ieova, kae fakagalue ne latou: “Kae ko te tino e fakalogo mai ki a au ka nofo i te tokagamalie kae ka se nofo mataku a ia ki so se fakalavelave.”—Faata. 1:33.

14-15. Se a te mea e tauloto ne tatou mai te Faataoto 4:23?

¹⁴ Kafai e fakagalue ne tatou a te poto o te Atua, e aoga faeloa ki a tatou. E pelā mo mea ko oti ne sau‵tala tatou ki ei, e fai ne Ieova a pati fakatonutonu ‵poto ke mafai o maua ne tino e aunoa mo se ‵togi. E pelā mo te tusi o Faataoto, e tuku mai ne ia a fesoasoani aoga kolā ka fai ei ke momea aka te ‵lei o ‵tou olaga māfai e fakagalue ne tatou. Ke mafau‵fau tatou ki nai fakaakoakoga e fa o vaegā pati fakatonutonu ‵poto penā.

¹⁵ Puipui tou loto. E fai mai te Tusi Tapu: “Mai  i mea katoa kolā e ‵tau o puipui ne koe, ke puipui tou loto, me e māfua mai i ei a pogai o te ola.” (Faata. 4:23) Mafaufau ki mea e ‵tau o fai ke puipui ei ‵tou fatu. E ‵tau o ‵kai tatou ki mea‵kai aoga, ke fakamalosilosi ‵tou foitino, kae ‵kalo keatea mai i faifaiga sē ‵lei. E fai foki ne tatou a mea tai ‵pau ke puipui ei ‵tou loto. Ke ‵kai faeloa tatou i aso katoa ki te Muna a te Atua. E fakatoka, e ‵kau tatou ki fakatasiga Kelisiano, kae fai foki ‵tou tusaga i ei. E gasue‵sue faeloa tatou mai te ‵kau malosi atu ki te galuega talai. Kae ‵kalo keatea tatou mai i faifaiga sē ‵lei, kae faka‵mao mai i so se mea telā e mafai o fakamasei ei ‵tou mafaufauga e pelā mo fakafiafiaga sē ‵lei mo taugasoa ma‵sei.

16. Kaia e aoga malosi ei a te Faataoto 23:4, 5 i aso nei?

¹⁶ Ke lotomalie ki mea ko maua ne koe. E tuku mai i te Tusi Tapu a te manatu fesoasoani tenei: “Ke mo a ma fakafi‵ta ne koe a koe eiloa ke maua a koloa. . . . Kafai e kilo atu ou mata ki ei, e galo i konā, e mautinoa me ka ‵tala ana kapakau e pelā mo te aeto kae eva atu ki luga i te lagi.” (Faata. 23:4, 5) E mautinoa me i te maumea e se tumau. Kae ‵saga malosi atu a tino mau‵mea mo tino ma‵tiva i aso nei, ke maua a tupe e uke. A te ‵saga malosi atu ki ei, ka fai ei ke fai ne latou a mea kolā e mafai o fakamasei ei olotou ata, olotou fesokotakiga, ke oko foki ki te lotou ola ‵lei. (Faata. 28:20; 1 Timo. 6:9, 10) I te suā feitu, e fesoasoani mai a te poto ke maua ne tatou se kilokiloga paleni ki tupe. E puipui tatou ne te vaegā kilokiloga tenā mai te kaimanako kae e mafai o iku atu ki te lotomalie mo te fiafia.—Fai. 7:12.

17. E mafai pefea o maua ne tatou a “te gutu o te tino poto,” e pelā mo te mea e taku mai i te Faataoto 12:18?

¹⁷ Mafaufau muamua a koi tuai o faipati atu. Kafai e se fakaeteete, e mafai o fakalogo‵mae malosi atu ‵tou pati. E fai mai te Tusi Tapu: “A pati e fai mo te sē mafaufau e ‵pau mo te ‵suki o se pelu, kae ko te gutu o te tino poto se faka‵leiga.” (Faata. 12:18) E fakatumau ne tatou a va taugasoa ‵lei māfai e ‵kalo keatea tatou mai te gutu fatufatu e uiga ki mea ‵se a nisi tino. (Faata. 20:19) Ke fai ‵tou pati e pelā me se faka‵leiga i lō te fakalogo‵mae atu, e ‵tau o faka‵fonu ‵tou loto ki te iloaga mai te Muna a te Atua. (Luka 6:45) Kafai e mafau‵fau tatou ki pati i te  Tusi Tapu, e mafai o fai ‵tou pati e pelā me se “punavai o te poto” telā e fakamalosi atu ki nisi tino.—Faata. 18:4.

18. E fesoasoani mai pefea a te fakagalue aka ne tatou o te Faataoto 24:6 ke manuia tatou i te galuega talai?

¹⁸ Faka‵logo ki fakatakitakiga. E tuku mai i te Tusi Tapu a te fesoasoani aoga: “E auala i fakatonutonuga ‵poto ka taua atu ei koe, kae e auala i tino fakatonutonu e tokouke e maua i ei te manuia.” (Faata. 24:6, fml.) Mafaufau ki te auala e iku atu ei ki te manuia o tatou i te galuega talai mo te akoako atu māfai e fakagalue aka a te akoakoga fakavae tenei. I lō te fai te galuega talai i te auala e ma‵nako tatou ki ei, e taumafai tatou ke tau‵tali atu ki manatu fesoasoani kolā ko oti ne tuku mai. E maua ne tatou a fakatakitakiga ‵poto i ‵tou fakatasiga Kelisiano kolā e tuku mai i ei ne taina ata‵mai a lāuga mo fakamatalaga kolā e fakavae ki te Tusi Tapu ke akoako ei tatou. I tafa i ei, e tuku mai ne te fakapotopotoga a Ieova a mea faigaluega aoga—tusi mo vitio—kolā e mafai o fesoasoani ki tino ke malamalama i te Tusi Tapu. E mata, e fakamasani koe o fakaaoga a mea faigaluega konei i se auala magoi?

19. E pefea ou lagonaga e uiga ki te poto telā ne tuku mai ne Ieova? (Faataoto 3:13-18)

¹⁹ Faitau te Faataoto 3:13-18. Ko oko eiloa i te fia‵fia o tatou mō manatu fesoasoani ‵gali i te Muna a te Atua! Ka pefea ‵tou olaga e aunoa mo mea konā? I te mataupu tenei, ne mafau‵fau tatou ki fakaakoakoga o te poto aoga i te tusi o Faataoto. E tonu, ko oti ne tuku mai ne Ieova a muna ‵poto e auala i te Tusi Tapu. Ke na fakaiku aka ne tatou ke fakagalue faeloa te poto telā e tuku mai ne Ieova. A te kilokiloga a te lalolagi ki te vaegā poto tenā e se tāua ki a tatou; e tali‵tonu tatou me i a “latou kolā e taofi ‵mau ki [te poto] ka taku me e fia‵fia.”