1. E iloa pefea ne tatou a te tino telā e fakatalitonugina?

 A TE tino e fakatalitonugina e se taumafai o fakaasi atu ne ia a mea ‵funa kae faipati atu ne ia te mea tonu. (Sala. 15:4) E iloa ne tino me e mafai o fakalagolago latou ki a ia. E ma‵nako tatou ke penā foki a lagonaga o ‵tou taina mo tuagane ki a tatou. Ne a mea e mafai o fesoasoani mai ko te mea ke tali‵tonu mai latou?

2. E fakamaoni atu pefea ne tatou a te ‵tou fakatalitonugina?

² E se mafai o faimalo ne tatou a nisi tino ke tali‵tonu mai. E ‵tau o ga‵lue malosi tatou ki ei. E fai mai me i te loto talitonu e fai pelā me se tupe. E faigata te mauaga kae e mafai o galo vave atu. E mautinoa eiloa me e ‵tau o maua ne tatou a te loto tali‵tonu ki a Ieova. E se mafai o fai ne ia ke galo atu te ‵tou loto tali‵tonu ki a ia me i “mea katoa e fai ne ia e fakatuagagina.” (Sala. 33:4) Kae e fakamoemoe a ia ke fakaakoako atu tatou ki a ia. (Efe. 5:1) Ke na mafau‵fau tatou ki nisi fakaakoakoga a tavini a Ieova kolā ne fakaakoako ki te lotou Tamana faka-te-lagi kae fakamaoni atu te lotou fakatalitonugina. Ka onoono foki tatou ki uiga e lima kolā ka fesoasoani mai ke fai tatou mo tino e fakatalitonugina.

3-4. Ne fakamaoni atu pefea ne te pelofeta ko Tanielu tena fakatalitonugina, kae se a te mea e ‵tau o fakamalosi mai ne te mea tenā ke mafau‵fau tatou ki ei?

³ Ne tuku mai ne te pelofeta ko Tanielu se fakaakoakoga ‵lei o se tino telā e fakatalitonugina. E tiga eiloa ne ave fakapagota a ia ne te kau Papelonia, ne maua fakavave ne ia se ata ‵lei e pelā me se tagata telā e mafai o fakatalitonugina. Ne gasolo aka te  ‵lei o tena ata i te taimi ne fakamatala atu ei ne ia a moemiti o te tupu o Papelonia ko Nepukanesa fakatasi mo te fesoasoani o Ieova. I te taimi e tasi, ne ‵tau o fai atu ne Tanielu ki te tupu me i a Ieova e se fiafia ki a ia—se vaegā fekau telā e se manako se tupu o fakalogologo ki ei. Ne manakogina ne ia te loto malosi me i a Nepukanesa ko ia loa ko kaitaua vave! (Tani. 2:12; 4:20-22, 25) I te fia o tausaga mai tua ifo, ne toe fakamaoni ne Tanielu tena fakatalitonugina, i te taimi ne fakamatala tonu atu ei ne ia se fekau faigata telā ne sae mai i te ‵pui o te palesi i Papelonia. (Tani. 5:5, 25-29) Fakamuli ifo, ne lavea ne Taliu te tupu o Metai mo ana ofisa me i a Tanielu ne “‵kese eiloa tena atamai.” Ne iloa ne latou me i a Tanielu e “fakatalitonugina kae seai se fakatamala io me fai mea pikopiko e maua i a ia.” (Tani. 6:3, 4) Ao, ke oko ki pule fapaupau, ne iloa ne latou me i te tino tapuaki tenei ki a Ieova e mafai o fakatalitonugina!

⁴ Mai te mafaufau ki te fakaakoakoga a Tanielu, se mea ‵lei ke fesili ifo tatou penei: ‘E pefea te kilokiloga a tino mai tua o te fakapotopotoga ki a au? E mata, e iloa ne latou a au e pelā me se tino e fakataunu faka‵lei ana tiute kae fakatalitonugina foki?’ Kaia e tāua ei a tali ki fesili konā? Me e avatu ei a tavaega konā ki a Ieova māfai e fakatalitonugina tatou.

5. Kaia ne lauiloa ei a Hanani e pelā me se tino e fakatalitonugina?

⁵ I te 455 T.L.M., mai te tua o te faitega ne te Kovana ko Neemia a ‵pui o Ielusalema, ne ‵tofi aka a tāgata kolā e fakatalitonugina ke tausi faka‵lei ne latou a te fa‵kai. Ne filifili ne Neemia  mai nisi tino a te takitaki o te ‵Pui Malosi, ko Hanani. E fakamatala mai i te Tusi Tapu me i a Hanani ko “te ‵toe tagata fakatuagagina [telā e] mataku ki te Atua tonu i lō nisi tino aka e tokouke.” (Nee. 7:2) A te alofa ki a Ieova mo te mataku ma fakafanoanoa atu ki a ia ne fakamalosi atu ki a Hanani ke saga tonu atu ki so se galuega ne tuku atu ke fai. Ka fesoasoani mai a uiga konā ke fai tatou e pelā me ne tino e fakatalitonugina i te ‵tou taviniga ki te Atua.

6. Ne fakamaoni atu pefea ne Tukasi a tena fai mo fai se taugasoa fakatalitonugina o te apositolo ko Paulo?

⁶ Mafaufau ki a Tukasi, se taugasoa fakatalitonugina o te apositolo ko Paulo. I te taimi ne ‵sai ei a Paulo i te fale, ne fakalagolago a ia ki a Tukasi, kae ne fai atu me i a ia se “tavini fakamaoni.” (Efe. 6:21, 22) Ne maua ne Paulo te loto talitonu ki a ia me ka se avatu fua ne ia a tusi ki taina i Efeso mo Kolose, kae ka fakamalosi kae fakamafanafana atu foki a ia ki a latou. E fakamasaua mai ne Tukasi ki a tatou a tāgata fakamaoni kae fakatalitonugina kolā e tausi mai ki ‵tou manakoga faka-te-agaga i aso nei.—Kol 4:7-9.

7. Ne a au mea e mafai o tauloto e uiga ki te fakatalitonugina mai i toeaina mo tavini fesoasoani i tau fakapotopotoga?

⁷ I aso nei, e fakatāua malosi ne tatou ‵tou toeaina mo tavini fesoasoani kolā e fakatalitonugina. E pelā mo Tanielu, Hanani, mo Tukasi, e fakatāua malosi ne latou olotou tiute. Kafai e ‵kau atu tatou ki fakatasiga i loto i te vaiaso, e mautinoa me ko oti ne fakatoka faka‵lei a tōfiga katoa mō te polokalame. Kae e fakatāua malosi foki ne toeaina māfai e fakamaoni a latou kolā e ‵tofi aka o fakatoka kae fai olotou tōfiga i fakatasiga. Ke fai se fakatusaga, e se fakatalave tatou o ‵kami ‵tou a‵koga faka-te-Tusi Tapu ke ‵kau mai ki fakatasiga ona ko te manava‵se me ka puli i se tino ke fakatoka se lāuga mō tino katoa. Kae e tali‵tonu tatou me ka isi faeloa ne tusi kolā e manakogina ne tatou mō te galuega talai. E tausi faka‵lei eiloa tatou i te feitu faka-te-agaga ne taina fakamaoni konei, kae fakafetai tatou ki a Ieova ona ko latou! Kae ne a auala e mafai o fakamaoni atu ne tatou a te ‵tou fakatalitonugina?

8. E ‵tau o paleni ‵lei pefea tatou māfai e mafau‵fau tatou ki te ‵lei o nisi tino? (Faataoto 11:13)

⁸ E a‵lofa tatou ki ‵tou taina mo tuagane, kae e mafau‵fau foki tatou ki te ‵lei o latou. Kae e ‵tau o paleni ‵lei kae āva foki tatou ki olotou fakanofonofoga totino. A nisi tino i te fakapotopotoga Kelisiano i te senitenali muamua ne “gutu fai‵tala kae sona ‵kau atu fua ki mea a nisi tino kolā e seai eiloa se lotou fekau i ei.” (1 Timo. 5:13) E mautinoa me e se ma‵nako tatou ke fai pelā mo latou. Kae e a māfai ko fakaasi mai ne se tino ki a tatou se fakamatalaga totino ‵funa, mo te malamalama me e se ‵tau o toe fakamatala atu ne tatou ki nisi tino. E pelā me se tuagane, kāti ko fakaasi mai ne ia sena masaki io me se isi tofotofoga telā ko fepaki mo ia kae fakamolemole mai ke se fai atu ki se tino. E ‵tau o āva tatou ki tena manakoga. * (Faitau te Faataoto 11:13.) Nei la, ke mafau‵fau tatou ki nai tulaga kolā e tāua ei ke tausi ne tatou se mea ‵funa.

9. E fakamaoni atu pefea ne tino i te kāiga a te lotou fakatalitonugina?

⁹ I te kāiga. E maua ne tino katoa i te kāiga a te tiute ke se fakaasi atu a mea tāua e uiga ki te kāiga. E pelā me se fafine Kelisiano, kāti e isi sena faifaiga fai fa‵kata ki tena avaga. E mata, ka fakamatala atu ne tou tagata te mea tenā ki  nisi tino kae fai ei ke mā tou fafine? Ikai! E alofa a ia ki tena avaga, kae ka se manako a ia o fai se mea telā ka fakalogo‵mae atu ki tou fafine. (Efe. 5:33) E ma‵nako foki a talavou ke fakaasi atu se āva ki a latou. Se mea ‵lei ke iloa ne mātua te mea tenei. E se ma‵nako latou o fakamasiasi olotou tama‵liki mai te fakaasi atu olotou mea ‵se ki nisi tino. (Kol. 3:21) E ‵tau mo tama‵liki o ‵poto ke se fakaasi atu ki nisi tino a fakamatalaga fakamā e uiga ki tino i olotou kāiga. (Teu. 5:16) Kafai e fai ne tino taki tokotasi i te kāiga olotou tusaga i te tausiga o fakamatalaga totino o te kāiga, ka fakamalosi aka i ei a te va ‵pili o te kāiga.

10. Se a te mea e aofia i te fai mo fai se taugasoa tonu? (Faataoto 17:17)

¹⁰ I ‵tou taugasoa. Kāti e ma‵nako a te tokoukega o tatou i nisi taimi, ke fai atu se mea ‵funa ki se taugasoa pili. Kae e mafai o faigata te mea tenā i nisi taimi. Kāti e se masani tatou ke fakaasi ‵tou lagonaga ‵loto ki se tino, kae e mafai foki o logo‵mae malosi tatou māfai e iloa atu fakamuli me ne fakaasi atu ne ‵tou taugasoa a ‵tou pati ki nisi tino. I te suā feitu, e fakatāua malosi ne tatou se tino telā e iloa ne ia o tausi se mea ‵funa! A ia se “taugasoa tonu.”—Faitau te Faataoto 17:17.

11. (a) E fakaasi atu pefea ne toeaina mo olotou avaga a te lotou fakatalitonugina? (e) Se a te akoakoga e mafai o tauloto ne tatou mai i se toeaina telā e se fakaasi atu ne ia a fakamatalaga ‵funa a te fakapotopotoga kae penā foki mo tena kāiga? (Onoono ki te ata.)

¹¹ I te fakapotopotoga. A toeaina kolā e iloa ne latou o tausi se mea ‵funa, e fai mo fai se “koga ‵muni mai te matagi, se koga e faka‵lafi i ei” olotou taina. (Isa. 32:2) E iloa ne tatou me e mafai o fai‵pati atu tatou ki tāgata konei mo te loto tali‵tonu me ka se fakaasi atu ne latou ki se tino. E se faimalo ne tatou a latou ke fai mai ne latou se mea ‵funa. E se gata i ei, e fakatāua foki ne tatou a avaga a ‵tou toeaina me e se taumafai latou ke fai atu ne olotou avaga a fakamatalaga ‵funa. A te ‵tonuga loa, a te sē fai atu o fakamatalaga totino e uiga ki taina mo tuagane se fakamanuiaga ki se avaga e tokotasi a se toeaina. Ne fai mai te avaga a se  toeaina: “E fiafia malosi au me e se fakaasi mai ne taku avaga a fakamatalaga ki tino kolā e āsi atu a ia ki ei e pelā me se tausi mamoe io me ko latou kolā e ma‵nako ki se fesoasoani i te feitu faka-te-agaga. E fakatāua ne au a te sē saga atu ki mea kolā e se mafai ne au o fai se mea ki ei. E mafai ei ne au o sau‵tala faka‵lei mo tino katoa i te fakapotopotoga. Kae e mafai foki o talitonu au me kafai e fakaasi atu ne au ki taku avaga oku lagonaga totino, io me ko oku fakalavelave, ka se mafai foki ne ia o fakaasi atu ki nisi tino.” E tonu, e ma‵nako a tatou katoa ke fai mo fai ne tino kolā e fakatalitonugina. Ne a uiga kolā ka fesoasoani mai ke kausaki atu tatou ki te fakamoemoega tenā? Ke na mafau‵fau tatou ki mea e lima.

12. Kaia e mafai o fai atu tatou me i te alofa ko te fakavae o te loto talitonu? Taku mai se fakaakoakoga.

¹² A te alofa ko te fakavae o te loto talitonu. Ne fai mai a Iesu me i toe fakatonuga tafasili i te tāua e lua, ko te alofa ki a Ieova mo te alofa ki ‵tou tuakoi. (Mata. 22:37-39) A te ‵tou a‵lofa ki a Ieova e fakamalosi mai ke fakaakoako atu tatou ki tena fakatalitonugina ‵lei katoatoa. E pelā mo te alofa ki ‵tou taina mo tuagane e fakamalosi mai ke mo a ma fakaasi atu a fakamatalaga ‵funa e uiga ki a latou. E se ma‵nako tatou ke fakaasi atu se mea telā ka fai ei ke pa‵kia, ‵ma, io me logo‵mae latou.—Ioa. 15:12.

13. Se a te auala e fesoasoani mai te loto maulalo ke fai tatou mo tino fakatalitonugina?

¹³ Ka fesoasoani mai a te loto maulalo ke fai tatou mo tino fakatalitonugina. A te Kelisiano telā e loto maulalo e se taumafai o fai a nisi tino ke ofo mai te fakaasi atu muamua ne ia se mea. (Fili. 2:3) E se fai foki ne ia ke mafau‵fau a tino me e iloa ne ia a fakamatalaga kolā e se ‵tau o fakaasi atu ne ia. Ka puipui foki ne te loto maulalo a tatou ke mo a ma fakasalalau atu a manatu totino e uiga ki mataupu kolā e se maua i te Tusi Tapu io me ko ‵tou tusi faka-te-Tusi Tapu.

14. E fesoasoani mai pefea te loto malamalama ke fai tatou mo tino fakatalitonugina?

¹⁴ A te loto malamalama ka fesoasoani atu ki se Kelisiano ke iloa te “taimi ke nofo ‵mu mo te taimi ke faipati.” (Fai. 3:7) “A te faipati se siliva, kae ko te filemu se aulo” se tugapati masani i nisi tuu mo aganuu. I nisi tugapati, e isi ne taimi kolā e sili atu i te ‵lei ke ‵nofo ‵mu i lō te faipati. E fetaui eiloa te mea tenā mo pati fakatonutonu i te Faataoto 11:12: “Te tagata telā e atamai tonu i te faiga o faka‵tauga ‵lei e nofo filemu.” Mafaufau ki se fakaakoakoga. E masani o fakamolemole atu ki se toeaina atamai e tokotasi, ke fesoasoani atu ki nisi fakalavelave faiga‵ta i nisi fakapotopotoga. Ne fai mai sena taina toeaina e uiga ki te mea tenei, “Ko ia loa ko fakaeteete ke mo a ma fakamatala atu ne ia a fakamatalaga tāua e uiga ki nisi fakapotopotoga.” A te loto malamalama o te toeaina ne fai ei ke āva atu a taina kolā e tavini tasi atu latou i te kau toeaina. E mautinoa i a latou me ka se mafai o fakaasi atu ne ia olotou mea ‵funa ki nisi tino.

15. Tuku mai se fakaakoakoga telā e fakaasi mai i ei me e mafai o fakatalitonugina koe ne nisi tino māfai e fakamaoni koe.

¹⁵ A te fakamaoni ko te suā vaega o te loto talitonu. E tali‵tonu tatou ki se tino fakamaoni me e iloa ne tatou me ka faipati ‵tonu faeloa a ia. (Efe. 4:25; Epe. 13:18) E pelā me se mea e tasi, mafaufau me e manako koe ke momea aka tou atamai i te akoako atu. Tela la, e fesili atu koe ki se tino ke fakalogologo ki tau lāuga kae tuku mai ne manatu fesoasoani ki auala e mafai o momea aka tou ‵lei i ei. Ko oi te tino ka talitonu koe ke tuku atu ne manatu mo te fakamaoni? E mata, se tino telā ka fai atu fua  ne ia se mea telā e fia lagona ne koe, io me se tino telā ka faipati ‵tonu atu mo te atafai. E manino ‵lei te tali. E fai mai te Tusi Tapu: “E ‵lei atu a polopolokiga ‵mafa i lō te alofa telā e se fakaasi ki tua. A pa‵kiaga kolā ne fai ne se taugasoa e fakamaoni.” (Faata. 27:5, 6) E tiga eiloa e faigata ke fakalogologo ki ei i te taimi muamua, a manatu e tuku atu mo te fakamaoni ne se taugasoa ko mea kolā ka aoga malosi mō se taimi leva.

16. E fakaasi mai pefea i te Faataoto 10:19 me e tāua a te loto pulea?

¹⁶ E tāua ‵ki eiloa te loto pulea ke mafai o tali‵tonu mai a nisi tino ki a tatou. E fesoasoani mai te uiga tenā ke tausi faka‵lei ‵tou gutu māfai ko tofotofogina ke fakaasi atu se mea ‵funa. (Faitau te Faataoto 10:19.) Kāti ka tofotofogina te ‵tou loto pulea māfai ko fakaaoga ne tatou a te neti. Kafai e se fakaeteete tatou, e mafai o fakaasi atu ne tatou e aunoa mo te iloa a mea ‵funa ki tino e tokouke. Kae kafai ko oti ne fakaasi atu ne tatou a fakamatalaga konā i te neti, e se mafai ne tatou o pule faka‵lei atu ki te auala telā ka fakaaoga i ei io me ko te lasi o te fakamaseiga ka māfua mai i ei. E fesoasoani mai foki a te loto pulea ke ‵nofo filemu tatou māfai ko taumafai a tino ‵teke o fakatogafiti tatou ke fakaasi atu mea kolā e mafai o fakama‵taku ki ‵tou taina mo tuagane. E mafai o tupu te mea tenei māfai ko fakafesilisili aka tatou ne pulisimani i se fenua telā e fakatapu i ei ‵tou galuega. E mafai o fakagalue aka ne tatou a te akoakoga fakavae tenei ke “puipui [‵tou] gutu ki se mea ‵sai gutu” i vaegā tulaga penei mo nisi mea. (Sala. 39:1) Faitalia me ko ‵tou kāiga, ‵tou taugasoa, ‵tou taina mo tuagane, io me ko so se tino, e ‵tau o fai tatou e pelā me ne tino e fakatalitonugina. Kae ke fakatalitonugina, e ‵tau o fakaasi atu ne tatou a te loto pulea.

17. E fesoasoani atu pefea tatou ki te mauaga o te loto talitonu i ‵tou fakapotopotoga?

¹⁷ Ko oko eiloa i te ‵tou fakafetai me ne ‵futi mai tatou ne Ieova ki se kautaina telā e aofia i ei a tino a‵lofa kae fakatalitonugina! E maua ne tatou katoa a te tiute ke taumafai malosi ke tali‵tonu mai ‵tou taina mo tuagane. I ‵tou taumafaiga taki tokotasi ke fakaasi atu te alofa, te loto maulalo, te loto malamalama, te fakamaoni, mo te loto pulea, e fesoasoani atu ei tatou ke maua te loto talitonu i ‵tou fakapotopotoga. A te ati aka o te loto talitonu se mea telā e ‵tau o fai faeloa. Ke na fakaakoako atu tatou ki te ‵tou Atua, ko Ieova, kae tumau te fakamaoni atu me e fakatalitonugina tatou.