1. Ne a mea e mafai o fakamāfua aka ei te manavase, kae e pokotia pefea tatou i ei?

E MATA, kai manavase aka eiloa koe i se mea? * Kāti koe ne manavase me ne logo‵mae koe i pati io me ko mea ne fai ne se tino. Io me e mafai o manavase koe e uiga ki au pati io me ko au mea ne fai. E pelā me se fakaakoakoga, kāti ne fai ne koe se mea ‵se, kae ko manavase koe me ka sē fakamagalo ne Ieova a koe. Ke fakafaigata a mea, e mafai koe o talitonu me mai tou manavase malosi, e mautinoa me ka se lava tou fakatuanaki—koe se tino masei. Kae e mata, e tonu te mea tenā?

2. Ne a fakaakoakoga i te Tusi Tapu e fakaasi mai i ei me e se fakauiga te manavase ki te sē lava o te fakatuanaki?

² Mafaufau ki nāi fakaakoakoga mai te Tusi Tapu. A Hana, telā ne fai mō fai te mātua o te pelofeta ko Samuelu, se fafine ne lasi tena fakatuanaki. Kae ne loto mafatia tou fafine i te taimi ne fai fakamasei a ia ne se tino o tena kāiga. (1 Samu. 1:7) A te apositolo ko Paulo ne malosi tena fakatuanaki, kae ne lasi tena “manavase e uiga ki fakapotopotoga katoa.” (2 Koli. 11:28) Ne malosi te fakatuanaki o te Tupu ko Tavita telā ne alofa malosi a Ieova ki a ia. (Galu. 13:22) E ui i ei, ne fai ne Tavita a mea ‵se kolā ne logo‵mae kae loto mafatia ei a ia. (Sala. 38:4) Ne fakamafanafana kae fakafiafia ne Ieova a latou konei taki tokotasi. Ke na suke‵suke nei tatou ki mea e mafai o tauloto ne tatou mai i olotou fakaakoakoga.

3. E mafai pefea ne pati a nisi tino o fai ke manava‵se kae loto mafatia tatou?

³ Kafai e fai ne tino a pati sē ‵lei io me se atafai, e mafai loa tatou o manava‵se. E tonu ‵ki te mea tenei, maise loa māfai te tino telā e fakalogo‵mae ne ia koe se taugasoa io me se kāiga pili o koe. E mafai o manava‵se tatou me ma sē ‵lei ‵tou fesokotakiga mo te tino tenā. I nisi taimi, e se fakauiga ne te tino telā e fakalogo‵mae ne ia tatou a ana pati, kae ko ana pati e mafai o ‵pau mo te ‵suki o se pelu! (Faata. 12:18) Io me mafai o filifili ne se tino ke fai atu a pati e pelā me se meatau. Ne fakafesagai atu se tuagane talavou mo te fakalavelave tenei. “I nāi tausaga ko ‵teka,” ne fai mai a ia, “ne fakasalalau ne soku taugasoa ‵lei a loi e uiga ki a au i luga i te itaneti. Ne logo‵mae kae manavase au. Ne seki maina au i te pogai ne fakalogo‵mae ne ia au.” Kafai koe ne fakalogo‵mae ne sou taugasoa io me se kāiga, e mafai o tauloto koe ki mea e uke mai i a Hana.

4. Ne a fakalavelave faiga‵ta ne fakafesagai atu ki ei a Hana?

⁴ Ne ‵tau o fakafesagai atu a Hana ki nisi fakalavelave faiga‵ta. Ne seki mafai o isi ne ana tama‵liki mō se fia tausaga. (1 Samu. 1:2) I te tuu a te kau Isalaelu, a te fafine telā e se afu e malaia. Ne fai ne te mea tenei ke maua ne tou fafine a lagonaga mā. (Kene. 30:1, 2) Kae tasi o mea faka‵mae loto ki a Hana, me i tena avaga e isi ne ana tamaliki i tena suā avaga ko Penina. Ne kilo atu a Penina ki a Hana e pelā me se fili kae ne “fakaitaita faeloa ne ia a Hana.” (1 Samu. 1:6) Muamua la, ne seki mafai o kufaki ne Hana a mea faiga‵ta konei. Ne fanoanoa malosi tou fafine telā “ne tagi ei a ia kae e se kai.” Ne “mafatia” ‵ki eiloa tena loto. (1 Samu. 1:7, 10) I te auala fea ne maua ne Hana a fakamafanafanaga?

5. I te auala fea ne fesoasoani atu a te ‵talo ki a Hana?

⁵ Ne ‵ligi atu katoa ne Hana ana lagonaga ki a Ieova i ‵talo. I tena otiga ne ‵talo, ne fakamatala atu ne ia tena tulaga ki te Faitaulaga Sili ko Eli. Kae ne fai atu tou tagata ki a ia: “Fano mo te filemu, kae ko te Atua o Isalaelu ke talia ne ia tau fakamolemole.” Se a la te ikuga? “Tenā ne fano ei tou fafine o kai, kae ko se toe mata fanoanoa.” (1 Samu. 1:17, 18) Ne fesoasoani atu te ‵talo ke toe maua ne Hana a te filemu.

6. Ne a akoakoga e uiga ki te ‵talo e mafai o tauloto ne tatou mai i a Hana mo te Filipi 4:6, 7?

⁶ E mafai o toe maua ne tatou a te filemu māfai e ‵talo faeloa tatou. Ne fakamāumāu ne Hana se taimi leva ke faipati atu ki tena Tamana faka-te-lagi.  (1 Samu. 1:12) E mafai foki o fai‵pati atu tatou mō se taimi leva ki a Ieova e uiga ki ‵tou manavasega, mea e ma‵taku ei tatou, mo ‵tou vāivāiga. E se ‵tau o fai ke ‵tagi ‵gali ‵tou ‵talo io me fai ke ‵lei katoatoa. E mafai foki o fakaasi atu ne tatou a pati sē ‵lei ona ko te lasi o te fanoanoa. E ui i ei, ka se ‵fiu eiloa a Ieova o fakalogologo mai ki a tatou. I tafa o te ‵talo atu e uiga ki ‵tou fakalavelave, e ‵tau o masaua ne tatou a pati fakatonutonu kolā ne fakamau i te Filipi 4:6, 7. (Faitau.) Ne fakasae aka eiloa ne Paulo me e ‵tau o ‵talo fakafetai atu tatou ki a Ieova. E uke a pogai ke fakafetai atu tatou ki a Ieova. E pelā me se fakaakoakoga, e mafai o fakafetai tatou ki a ia mō te meaalofa ko te ola, mō ana galuega ‵gali, mō tena alofa fakamaoni, penā foki mo te fakamoemoega gali telā ne tuku mai ne ia ki a tatou. Ne a foki a mea e mafai o tauloto ne tatou mai i a Hana?

7. Ne a mea ne fai faeloa ne Hana mo tena avaga?

⁷ Faitalia ana fakalavelave, ne olo faeloa a Hana mo tena avaga ki te koga tapuaki o Ieova i Sailo. (1 Samu. 1:1-5) I te taimi ne nofo atu ei a Hana i te faleie tapu, kae ne fakamalosi atu te Faitaulaga Sili ko Eli me ne fakamoemoe a ia me ka tali mai ne Ieova a te ‵talo a tou fafine.—1 Samu. 1:9, 17.

8. I auala fea e fesoasoani mai ei a fakatasiga ki a tatou? Fakamatala mai.

⁸ E mafai o toe maua ne tatou a te filemu māfai e ‵kau faeloa tatou ki fakatasiga a te fakapotopotoga. A te ‵talo kamata i ‵tou fakatasiga e aofia faeloa i ei se fakamolemole mō te agaga tapu o te Atua ke fakatasi mai ki a tatou. A te filemu se vaega o fuataga o te agaga tapu. (Kala. 5:22) Kafai e ‵kau tatou ki fakatasiga faitalia me e loto mafatia tatou, e tuku atu ne tatou ki a Ieova mo ‵tou taina mo tuagane a te avanoaga ke fakamalosi latou kae fesoasoani atu ke toe maua ne latou te filemu o te mafaufau mo te loto. A ‵talo mo fakatasiga ko kī tāua e fakaaoga ne Ieova ke fakafiafia ei tatou. (Epe. 10:24, 25) Ke sau‵tala tatou ki te suā akoakoga e mafai o tauloto ne tatou mai i te mea ne tupu ki a Hana.

9. Se a te mea ne seki ‵fuli i te tulaga o Hana, kae se a te mea ne fesoasoani atu ki a ia?

⁹ Ne seki galo fakavave atu a fakalavelave o Hana. I te fokiatuga a Hana ki te fale mai te tapuakiga i te faleie tapu, ne ‵tau loa o toe ‵nofo fakatasi lāua mo Penina. Kae e se fakaasi mai i te Tusi Tapu me ne ‵fuli te kilokiloga a Penina. Tela la, e mautinoa eiloa me ne ‵tau mo Hana o tumau i te kufaki i pati faka‵mae loto a tena fili. Kae ne mafai o maua ne Hana a te filemu o te mafaufau. Masaua la me i te otiga ne tuku atu ne ia tena fakalavelave ki lima o Ieova, ne seki toe manavase io me loto mafatia tou fafine. Ne talia ne ia a Ieova ke fakamafanafana kae fakafiafia ne ia tou fafine. I se taimi fakamuli, ne mafai o fakamanuiagina a Hana ki se tamaliki!—1 Samu. 1:19, 20; 2:21.

10. Se a te mea e tauloto ne tatou mai i te fakaakoakoga a Hana?

¹⁰ E mafai eiloa o toe maua ne tatou te filemu faitalia me koi tumau loa ‵tou fakalavelave. E tiga loa e ‵talo kae ‵kau faeloa tatou ki fakatasiga, kae ko ‵tou fakalavelave koi tumau loa. Kae mai te fakaakoakoga a Hana, e tauloto ne tatou me e seai se mea e mafai o taofi ne ia a Ieova mai te fakafiafia ne ia a ‵tou loto mafatia. Ka sē mafai o puli i a Ieova a tatou, kae se leva nei io me fakamuli loa, ka taui mai ne ia a ‵tou fakamaoni.—Epe. 11:6.

11. Ne a pogai ne maua i ei ne Paulo a lagonaga manavase?

¹¹ Ne uke ‵ki a pogai ne ‵tau ei o manavase a Paulo. E pelā me se mea e tasi, ona ko tena alofa ki ana taina mo tuagane, ne manavase malosi a ia ki fakalavelave ne  fe‵paki mo latou. (2 Koli. 2:4; 11:28) I tena galuega e pelā me se apositolo, ne ‵tau o fakafesagai atu a Paulo ki tino ‵tele kolā ne ‵kini ne latou a ia kae ‵pei ki te falepuipui. Ne ‵tau foki o kufaki a ia i mea faiga‵ta kolā ne fakamāfua aka ne latou te manavase, e pelā mo te “se uke [ana] mea‵kai.” (Fili. 4:12) Kae mai te mafau‵fau ki taimi e tolu ne kasa i ei te vaka ne fano a ia i ei, e mafai loa o fakaataata ne tatou a te lasi o tena manavase māfai ko faimalaga i luga i se vaka. (2 Koli. 11:23-27) Ne fakafesagai atu pefea a Paulo ki te manavase?

12. Se a te mea ne fesoasoani atu ke fakafeoloolo aka ei te manavase o Paulo?

¹² Ne manavase a Paulo ki ana taina mo tuagane i te taimi ne fakafesagai latou mo fakalavelave, kae ne seki taumafai a ia ke faka‵lei a fakalavelave o latou i a ia eiloa. Ne agamalu a Paulo. Ne fakatoka ne ia a nisi tino ke tausi atu ki te fakapotopotoga. E pelā me se fakaakoakoga, ne tuku atu ne ia a te tulaga pule ki a taina fakatuagagina pelā mo Timoteo mo Tito. E mautinoa eiloa me ne fesoasoani atu a te galuega ne fai ne taina konā ke fakafeoloolo aka te manavase malosi o Paulo.—Fili. 2:19, 20; Tito 1:1, 4, 5.

13. E mafai pefea o fakaakoako a toeaina ki a Paulo?

¹³ Fakamolemole ki nisi tino ke fesoasoani atu ki a koe. E pelā mo Paulo, e tokouke a toeaina atafai i aso nei e manava‵se ki tino o te fakapotopotoga kolā e fe‵paki mo fakalavelave. Ka fakamalosi a ia ne te agamalu ke tuku atu a nisi tiute ki nisi tāgata kolā e fetaui ‵lei kae ke akoako a taina talavou ke fesoasoani atu ki a ia i te tausiga o te lafu a te Atua.—2 Timo. 2:2.

14. Se a te mea ne seki manavase e Paulo ki ei, kae se a te mea e mafai o tauloto ne tatou mai tena fakaakoakoga?

¹⁴ Ke talia ne koe a te manakoga ke fakamafanafana. A Paulo ne loto maulalo, telā ne ‵sala atu a ia ki fakamalosiga mai ana taugasoa, kae ne maua ne ia. E manino ‵lei me ne seki manavase a ia me ma ‵kilo atu a tino ki a ia e ‵seva ona ko tena manakoga ke fakamalosi aka a ia. I tena tusi ki a Filemoni, ne fai atu a Paulo: “Ne maua ne au te fiafia lasi mo fakamafanafanaga e uke i taku logoga i tala e uiga ki tou alofa.” (File. 7) Ne fakasae aka a nisi tino ga‵lue kolā ne lasi te lotou fakamalosiga ki a ia i taimi o te puapuaga. (Kolose 4:7-11) Kafai e loto mau‵lalo tatou o talia a fakamalosiga, kae fia‵fia eiloa ‵tou taina mo tuagane o fesoasoani mai.

15. Ne maua pefea ne Paulo a te fakatapūga i te taimi ne fe‵paki mo tulaga faiga‵ta?

 ¹⁵ Fakalagolago ki te Muna a te Atua. Ne iloa ne Paulo i te Tusi Tapu ka fakamafanafana ne ia tou tagata. (Loma 15:4) Ka tuku atu foki ki a ia te poto ke fakafesagai ki so se fakalavelave. (2 Timo. 3:15, 16) I te falepuipuiga i Loma mō te lua o taimi, ne mafaufau a Paulo me ko pili fua a ia o mate. I te tulaga faigata tenā ne fepaki mo ia, se a te mea ne fai ne Paulo? Ne fakamolemole atu a ia ki a Timoteo ke fanatu fakavave kae ke avatu ne ia a “peluga tusi.” (2 Timo. 4:6, 7, 9, 13) Kaia? Me i peluga tusi konā ne vaega o te Tusi Tapu i te ‵gana Epelu telā ne mafai o fakaaoga ne Paulo i ana sukesukega totino ki te Tusi Tapu. Kafai e fakaakoako tatou ki a Paulo mai te fai‵tau faeloa ki te Muna a te Atua, ka fakaaoga ne Ieova te Tusi Tapu ke fakafiafia ei tatou—faitalia a mea faiga‵ta e fe‵paki mo tatou.

16. Ne pefea a lagonaga o Tavita i te taimi ne fai ne ia se mea ‵se?

¹⁶ E isi se pogai ne pakiakia i ei a te loto lagona o Tavita. Ne mulilua a ia mo Patisepa, aofaga ne ia ke tamate te avaga a tou fafine, kae ne taumafai a ia o ‵funa tena agasala mō se vaitaimi. (2 Samu. 12:9) Muamua, ne seki saga atu a Tavita ki tena loto lagona. Ona ko te mea tenā, ne logo‵mae a ia i te feitu faka-te-agaga, te mafaufau mo te feitu faka-te-foitino. (Sala. 32:3, 4) Se a te mea ne fesoasoani atu ki a Tavita ke fakafesagai atu ki te manavase ona ko tena mea ‵se ne fai, kae se a te mea e mafai o fesoasoani mai māfai e fai ne tatou se mea ‵se?

17. I te auala fea e lavea ei ne tatou te salamō tonu o Tavita mai i ana pati i te Salamo 51:1-4?

¹⁷ ‵Talo mō se fakamagaloga. Fakamuli loa, ne ‵fuli atu a Tavita ki a Ieova i ‵talo. Ona ko te salamō tonu, ne fakaasi ne ia ana agasala. (Faitau te Salamo 51:1-4.) Kae ne maua eiloa ne ia fakamuli se fakatapūga! (Sala. 32:1, 2, 4, 5) Kafai e fai ne koe se agasala matagā, sa taumafai o ‵funa a te mea ‵se. I lō te fai penā, ke fakaasi ‵tonu atu tau agasala ki a Ieova i ‵talo. Kae ka maua eiloa ne koe se fakatapūga mai te manavase ona ko te pakiakia o tou loto lagona. Kae kafai e manako koe o faka‵lei tou fesokotakiga mo Ieova, e ‵tau o uke atu au mea e fai i tafa o au ‵talo.

18. Ne saga atu pefea a Tavita ki polopolokiga?

 ¹⁸ Ke talia a polopolokiga. I te taimi ne uga atu ne Ieova a te pelofeta ko Natano ke fakaasi te agasala a Tavita, ne seki fai ne Tavita se fakamasakoga ke sao a ia io me taumafai o fai atu me e se na loa ko masei tena agasala ne fai. Ne talia fakavave ne ia i a ia ko agasala e se fua ki te avaga a Patisepa, kae ki a Ieova foki. Ne talia ne Tavita a te polopolokiga mai i a Ieova, kae ne fakamagalo ne Ieova a ia. (2 Samu. 12:10-14) Kafai ne fai ne tatou se agasala matagā, e ‵tau o fai‵pati tatou mo tino kolā ne ‵tofi aka ne Ieova ke tausi tatou. (Iako. 5:14, 15) Kae e ‵tau o ‵kalo kea‵tea tatou mai te taumafai ke ‵sao tatou. Ko te vave talia kae fakagalue ne tatou te polopolokiga tenā, ko te vave foki o toe maua ne tatou a te filemu mo te fiafia.

19. Se a te fakaikuga e ‵tau o fai ne tatou?

¹⁹ Ke na fakaiku aka ke ‵kalo kea‵tea mai te ‵toe agasala. Ne iloa ne te Tupu ko Tavita me kafai e kalo kea‵tea a ia mai te toe fai a agasala konā, ka fesoasoani atu a Ieova. (Sala. 51:7, 10, 12) I te otiga ne fakamagalo a ia ne Ieova, ne fakaiku aka ne Tavita ke kalo kea‵tea a ia mai mafaufauga lai‵lai. Ona ko te mea tenā, ne toe maua ne ia te filemu o te mafaufau.

20. E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou a te ‵tou loto fakafetai ki te alofa fakamagalo o Ieova?

²⁰ E fakaasi atu ne tatou a te ‵tou loto fakafetai ki te alofa fakamagalo o Ieova mai te ‵talo atu, talia a polopolokiga, kae ga‵lue malosi o ‵kalo kea‵tea mai te ‵toe agasala. Kafai e fakagalue ne tatou a auala konei, ka toe maua ne tatou a te filemu o te mafaufau. A James, se taina telā ne fai ne ia se agasala matagā, ne fakamaoni ne ia te ‵tonu o te mea tenei. Ne fai mai a ia: “Kafai ne fakaasi ne au taku agasala ki toeaina, ne fai loa pelā me se amoga ‵mafa ko tuku ifo ne au mai i oku tuauma. Ne kamata o toe maua ne au te filemu mo te mafaufau.” Se mea fakamalosi loto ke iloa atu me i a “Ieova e pili ki a latou kolā e loto mafatia; e fakaola ne ia a latou kolā ko fati‵fati olotou loto”!—Sala. 34:18.

21. I te auala fea e fakafiafia ei tatou ne Ieova?

²¹ Ona ko te pili mai o aso fakaoti konei, ka uke ‵ki eiloa a pogai e manava‵se ei tatou. Kafai koe manavase, sa fakatalave o ‵sala atu ki te fesoasoani o Ieova. Sukesuke faka‵lei ki te Tusi Tapu. Tauloto mai fakaakoakoga a Hana, Paulo mo Tavita. Fakamolemole atu ki tou Tamana faka-te-lagi ke fesoasoani atu ke iloa ne koe a mea kolā e manavase koe ki ei. (Sala. 139:23) Ke amo ne ia tau amoga, maise loa ki mea kolā e se mafai o pule faka‵lei atu koe ki ei. Kafai e fai koe penā, e mafai o fai koe pelā mo te faisalamo telā ne usu atu ki a Ieova: “Kafai ko uke a mea e manavase au ki ei, e fakamafanafana kae fakafiafia ne koe au.”—Sala. 94:19.