1. Se a te munatonu fakamafanafana loto e fakaasi mai i te Tusi Tapu e uiga ki a Ieova?

E MATA, koe manako ke fakamasino koe ne tino e auala i tou ‵lanu, ou foliga, mo ou tuputupuga? E manino ‵lei me ka se manako koe ki ei. Kae se mea fakamafanafana ke iloa atu i a Ieova e se fakamasino ne ia tatou e ‵tusa mo mea e mafai o lavea ne tino! E pelā mo te taimi ne kilo atu a Samuelu ki tama tāgata a Iese, ne seki lavea ne ia te mea ne lavea ne Ieova. Ne fai atu a Ieova ki a Samuelu me ka fai se tokotasi o tamaliki tāgata a Iese mo tupu o Isalaelu. Kae ko oi la i ei? I te laveaga ne Samuelu te tamaliki tagata matua a Iese ko Eliapo, ana muna, “E mautinoa eiloa me tenei te tino fakaekegina a Ieova ko tu i ana mua.” A Eliapo ne foliga loa pelā me se tupu. “Kae ne fai atu a Ieova ki a Samuelu: ‘Sa saga ki ana foliga mo tena loa, me ko oti ne ‵teke ne au a ia.’” Se a te akoakoga? Ne toe fai atu a Ieova: “Te tagata e kilo fua ki mea e lavea ki mata, kae ko Ieova e kilo ki te loto.”—1 Samu. 16:1, 6, 7.

2. E ‵tusa mo te Ioane 7:24, kaia e se ‵tau ei o fakamasino ne tatou se tino e ‵tusa mo ana foliga i tua? Fakamatala mai.

² Ona ko tatou ne tino sē ‵lei katoatoa, e masani o fakamasino ne tatou a nisi tino e ‵tusa mo olotou foliga i tua. (Faitau te Ioane 7:24.) Kae e mu‵tana fua a mea e tauloto ne tatou e uiga ki se tino mai mea e lavea ne tatou ki ‵tou mata. Pelā me se fakaakoakoga, ke oko foki loa ki se tokita poto kae atamai, e mu‵tana fua ana mea e iloa māfai e kilo atu fua a ia ki se tino masaki. E ‵tau mo ia o fakalogologo faka‵lei ki te tino masaki māfai e manako a ia ke iloa aka a te masaki o te tino, ana lagonaga e uiga ki tena masaki, mo pokotiaga kolā e maua ne ia. E mafai foki o avatu ne ia te tino masaki ke fakaata ke mafai o lavea a mea i loto i tena foitino. Kafai e se fai ne ia, e mafai loa o talavai ‵se ne ia tena tino masaki. I se auala tai ‵pau, e se mafai o malamalama katoatoa tatou i ‵tou taina mo tuagane, mai te ‵kilo atu fua ki olotou foliga i tua. E ‵tau o taumafai tatou  ke malamalama me ko latou ne vaegā tino pefea—olotou uiga. E tonu, e se mafai o iloa ne tatou a mea i loto o tino, tela la, ka se malamalama eiloa tatou i mea e uiga ki nisi tino, e pelā mo Ieova. Kae e mafai o fai ne tatou te ‵toe mea e mafai ke fakaakoako ki a Ieova. Pefea la?

3. Ka fesoasoani mai pefea a tala i te Tusi Tapu i te mataupu tenei ke fakaakoako tatou ki a Ieova?

³ I te auala fea e saga atu ei a Ieova ki ana tino tapuaki? E fakalogologo a ia ki a latou. E malamalama a ia i olotou tulaga mo te auala ne puti aka ei latou. Kae e fakaasi atu ne ia te alofa ki a latou. I te taimi e sau‵tala ei tatou ki te auala ne saga atu ei a Ieova ki a Iona, Elia, Hakala mo Lota, ke onoono aka tatou ki te auala e mafai ei ne tatou o fakaakoako ki a Ieova, i te auala e ‵saga atu ei tatou ki ‵tou taina mo tuagane.

4. Kaia e mafai o se ‵lei ‵tou kilokiloga e uiga ki a Iona?

⁴ Ona ko te sē iloa ne tatou a mea katoa e uiga ki te tulaga o Iona, e mafai o fakaiku aka ne tatou me i a ia se tino e se fakatuagagina kae e se fakamaoni foki. Ne fakatonu atu a Ieova ki a ia ke folafola atu se fekau o te fakamasinoga ki Nineva. Kae i lō te fakalogo, ne sopo a ia i se vaka ki te suā fenua o tele kea‵tea “mai i a Ieova.” (Iona 1:1-3) E mata, ka tuku atu ne koe se suā avanoaga ki a Iona ke fai te galuega ne fakatonu atu ke fai ne ia? Ailoga loa. Kae ne mafaufau a Ieova me e ‵tau o toe tuku atu se suā avanoaga ki a Iona.—Iona 3:1, 2.

5. Se a te mea e iloa ne koe e uiga ki a Iona mai i ana pati i te Iona 2:1, 2, 9?

⁵ Ne fakaasi mai ne Iona me ko ia se vaegā tino pefea i tena ‵talo. (Faitau te Iona 2:1, 2, 9.) E mautinoa eiloa me ne ‵talo atu a Iona ki a Ieova i taimi e uke. A tena ‵talo telā ne fai mai loto i te tinae o te ika, e fesoasoani mai ke malamalama tatou me i a ia e sē se tagata fua telā ne tele kea‵tea mai te galuega telā ne tuku atu ki a ia. E fakaasi mai i ana pati a tena loto maulalo, loto fakafetai, kae loto fiafia o fakalogo ki a Ieova. E se tioa eiloa o se saga malosi atu a Ieova ki te mea ‵se a Iona, kae ne tali ne ia te ‵talo a tou tagata kae tumau i te fakaaoga ne ia a Iona e pelā me se pelofeta!

6. Kaia e tāua ‵ki ei ko tatou ke fakalogo‵logo faka‵lei?

⁶ Ke fakalogo‵logo faka‵lei ki nisi tino, e ‵tau o loto maulalo kae kufaki tatou. E tolu a pogai e tāua i ei ke fai penā. Te mea muamua, ka sē faka‵sae fakavave aka ne tatou a manatu ‵se e uiga ki tino. Te lua, ka mafai o iloa ne tatou a lagonaga o ‵tou taina mo te pogai e fai a ia penā, kae ka fesoasoani mai ke a‵lofa malosi tatou ki a ia. Kae ko te tolu, e mafai o fesoasoani atu tatou ki te tino  ke tauloto ne ia se mea e uiga ki a ia eiloa. I nisi taimi, e mafai o se malamalama katoatoa se tino i ana lagonaga, seiloga ke faipati mai ne ia ki tua. (Faata. 20:5) Ne fai mai se toeaina i Asia, penei: “I se taimi e tasi, ne mua au o faipati kae sē fakalogologo muamua faka‵lei . Ne fai atu au ki se tuagane me e ‵tau o momea aka te ‵lei o ana tali e fai i te fakatasiga. Fakamuli ifo, ne iloa aka ne au me e se iloa ‵lei ne ia o faitau, kae ne taumafai malosi a ia o fai ana tali.” Tela la, e tāua ‵ki eiloa ko toeaina taki tokotasi ke “fakalogologo ki fakamatalaga ‵tonu” a koi tuai o tuku atu ne latou a pati fakatonutonu!—Faata. 18:13.

7. Ne a mea e tauloto ne koe mai te auala ne saga atu ei a Ieova ki a Elia?

⁷ E faigata ki nisi taina mo tuagane ke fakaasi mai olotou lagonaga, ona ko mea ne ‵tupu ki a latou i aso ko ‵teka, tuu mo aganuu io me ko olotou uiga. E mafai pefea o fesoasoani atu tatou ke faigofie o fakaasi mai ne latou a olotou lagonaga? Masaua te auala ne saga atu ei a Ieova ki a Elia i te taimi ne sola kea‵tea ei a ia mai i a Iesepela. E lau i aso kae fatoa fakaasi atu ne Elia ana lagonaga ki tena Tamana faka-te-lagi. A Ieova ne fakalogologo faka‵lei. Tenā ne fakamalosi ei ne ia a Elia kae tuku atu ki a ia se galuega tāua ke fai. (1 Tupu 19:1-18) Kāti e tai leva loa te taimi ko taina mo tuagane ke mafai o fakaasi mai olotou lagonaga ‵tonu ki a tatou, kae e mafai o malamalama tatou i olotou lagonaga ‵tonu, māfai fua e fakaasi mai ne latou. Kafai e fakaakoako tatou ki a Ieova mai te kufaki, ko mafai ei o tali‵tonu mai latou ki a tatou. Kae kafai ko toka latou o fakaasi mai olotou lagonaga, e ‵tau mo tatou o fakalogologo faka‵lei.

8. E ‵tusa mo te Kenese 16:7-13, ne fesoasoani atu pefea a Ieova ki a Hakala?

⁸ A Hakala, te tavini fafine a Salai, ne fai ne ia se mea valea i te otiga ne fai a ia mo fai te avaga a Apelamo. Ne faitama a Hakala kae ne kamata o se āva ki a Salai, telā e seai ne ana tama‵liki. Ne ma‵sei ‵ki a mea ne fai ne Hakala, telā ne ‵tuli ei ne Salai tou fafine. (Kene. 16:4-6) Ona ko tatou e se ‵lei katoatoa, e mafai o mafau‵fau tatou i a Hakala se fafine masei telā ne ‵tau o maua ne ia tena fakasalaga. Kae e se tenā loa te kilokiloga a Ieova ki a Hakala. Ne uga atu ne ia tena agelu ki tou fafine. I te mauaga ne te agelu a ia, ne fesoasoani atu ki tou fafine ke ‵fuli ana uiga kae fakamanuia atu tou fafine. Ne fatoa iloa aka ei ne Hakala i a Ieova ne kilokilo faeloa ki a ia kae iloa ‵lei ne ia te tulaga o tou fafine. Ne otia te loto o tou fafine kae ne taku ne ia me ko te “Atua telā e lavea, . . . ne ia au.”—Faitau te Kenese 16:7-13.

9. Kaia ne fai faka‵lei ei ne te Atua a Hakala?

⁹ Ne a mea ne lavea ne Ieova i a Hakala? Ne iloa ‵lei ne ia te olaga mua o Hakala mo mea ne ‵tupu ki tou fafine. (Faata. 15:3) A Hakala se tino Aikupito telā ne nofo i se kāiga Epelu. E mata, ne mafaufau tou fafine i nisi taimi i a ia se tino fakaa‵tea? E mata, ne misi ne ia tena kāiga mo tena fenua? A ia e se ko te avaga fua a Apelamo. E isi se taimi ne silia atu mo te tokotasi o avaga a tāgata fakamaoni. Kae e se tenā te fuafuaga a Ieova. (Mata. 19:4-6) Tela la, e se ‵poi tatou me i te vaegā fakatokaga tenei e mafai o iku atu ki te loto masei mo te ita fakamoemoe. E tiga loa ne iloa ne Ieova me ne fakaasi atu ne Hakala te sē āva ki a Salai, e mautinoa i a tatou me ne malamalama a ia i te tulaga mo lagonaga o Hakala, telā ne saga atu ei a ia mo te atafai ki tou fafine.

10. E mafai pefea o iloa ‵lei ne tatou a ‵tou taina mo tuagane?

¹⁰ E mafai o fakaakoako tatou ki a Ieova mai te taumafai ke malamalama i ‵tou taina mo tuagane. Fai ke iloa ‵lei ne koe ou taina mo tuagane. Sau‵tala mo latou mai mua io me mai tua o fakatasiga, ga‵lue fakatasi mo latou i te galuega talai, kae kafai e  mafai, ke ‵kami latou ke ‵kai fakatasi mo koe. Kafai e fai koe penā, ka mafai o iloa ne koe me i te tuagane telā e foliga mai me fia tu tokotasi se tino mata mā, a te taina telā ne mafaufau koe me se tino fia maumea, e uiga talimalo, kae ko te kāiga telā e talimuli faeloa ki fakatasiga e kufaki faeloa i ‵tekemaiga. (Iopu 6:29) E tonu, e se ‵tau mo tatou o “sōna ‵kau atu fua ki mea a nisi tino.” (1 Timo. 5:13) Kae se mea ‵lei ke iloa ne tatou se mea e uiga ki ‵tou taina mo tuagane mo mea ne ‵tupu ki a latou i te olaga. E fesoasoani mai ke malamalama faka‵lei tatou i a latou.

11. Kaia e tāua ei ke iloa ‵lei ne toeaina a mamoe?

¹¹ E ‵tau o iloa ‵lei ne toeaina a mea e uiga ki taina mo tuagane kolā e ‵nofo mai lalo i te lotou tausiga. Pelā mo te fakaakoakoga a te taina e igoa ki a Artur, telā ne tavini atu e pelā me se ovasia o te seketi. Ne asi atu lāua mo te suā toeaina ki se tuagane telā ne foliga mata mā. “Ne iloa aka ne māua me i tena avaga ne mate mai tua malie fua o te lā avaga,” ko pati a Artur. “Faitalia a mea faiga‵ta, ne puti aka ne tou fafine a tama‵liki fāfine e tokolua kolā e ma‵losi faka-te-agaga. Kae nei la, ko sē kite ‵lei ana mata, kae logo‵mae ona ko te loto mafatia. E ui i ei, ne tumau eiloa te malosi o tena alofa ki a Ieova mo tena fakatuanaki. Ne fatoa iloa aka ne māua me koi uke ‵ki a mea e ‵tau o tauloto ne māua mai te fakaakoakoga ‵lei a te tuagane tenei.” (Fili. 2:3) Ne tautali a te ovasia o te seketi tenei ki te fakaakoakoga a Ieova. E iloa ne Ieova ana mamoe mo logo‵maega e fe‵paki mo latou. (Eso. 3:7) A toeaina kolā e iloa ‵lei ne latou a mamoe e toka o fesoasoani atu ki a latou.

12. Ne a mea aoga ne maua ne te tuagane ko Yip Yee mai te fai ke iloa ‵lei ne ia se tuagane i tena fakapotopotoga?

¹² Kafai e se fiafia koe ki te vaegā olaga ne puti aka ei se taina Kelisiano, e mautinoa eiloa me ka sē fiafia malosi koe ki te tino tenā. Mafaufau ki se fakaakoakoga. “E isi se tuagane i taku fakapotopotoga ko ia loa ko maluga tena leo mā faipati,” ne fai mai a Yip Yee, telā e nofo i Asia. “Ne mafaufau au me i tou fafine e se āva. Kae i te taimi ne ga‵lue au mo tou fafine i te galuega talai, ne iloa aka ne au me ne masani o fesoasoani atu tou fafine ki ana mātua o ‵togi ika i te maketi ika. Ne ‵tau o faipati a ia i se leo maluga ko tino ke solo atu o ‵togi ika.” Ne toe fai mai a Yip Yee: “Ne iloa aka ne au, me ko te mea ke malamalama au i oku taina mo tuagane, e ‵tau o iloa ‵lei ne au a mea e uiga ki a latou.” E manakogina a taumafaiga e uke ke iloa ‵lei ou taina mo tuagane. Kae kafai ko tautali koe ki pati fakatonutonu a te Tusi Tapu ke ‵tala tou loto ke matala ‵lei, ko fakaakoako  eiloa koe ki a Ieova, telā e alofa “ki vaegā tino katoa.”—1 Timo. 2:3, 4; 2 Koli. 6:11-13.

13. E ‵tusa mo pati i te Kenese 19:15, 16, ne a mea ne fai ne agelu i te taimi ne fakatalave faeloa a Lota, kae kaia?

¹³ I te ‵toe taimi tāua i tena olaga, ne fakatalave a Lota o fakalogo ki fakatonuga a Ieova. Ne asi atu a agelu e tokolua ki a Lota kae fai atu ke puke tena kāiga kae ke olo ki tua mo Sotoma. Kaia? Muna lāua: “Me ka fakaseai ne māua a te fakai tenei.” (Kene. 19:12, 13) I te suā aso, koi ‵nofo loa a Lota mo tena kāiga i te fale. Tenā ne toe fakailoa atu foki ne agelu ki a Lota. Kae “ne fakatalave a Lota.” E mafai o fakaiku aka ne tatou me ne seki fakatāua ne Lota a te fakatonuga a Ieova ne fai atu ki a ia. Kae ne seki ‵fiu vave a Ieova i tou tagata. “Ona ko te alofa o Ieova,” ne puke ne agelu konei a lima o te kāiga o Lota, kae ‵taki atu ne lāua o tuku i tua o te fakai.—Faitau te Kenese 19:15, 16.

14. Kaia ne alofa ei a Ieova ki a Lota?

¹⁴ E isi ne pogai ne alofa ei a Ieova ki a Lota. Kāti a Lota ne seki manako o tiaki tena fale ona ko tena mataku i tino mai tua o te fakai. Ne isi aka foki ne nisi mea fakama‵taku. Ne iloa ‵lei ne Lota a tupu e tokolua kolā ne ‵to atu ki loto i lua o kolotā, i se vanu telā e pili atu ki konā. (Kene. 14:8-12) E pelā me se tagata avaga mo se tamana, e mautinoa eiloa me ne manavase a Lota ki tena kāiga. E se gata i ei, a Lota se tino maumea, kāti ne gali ‵ki tena fale i Sotoma. (Kene. 13:5, 6) E tonu, e seai se mea i mea konā ne ‵tau o fai pelā me se pogai ke sē fakalogo ei a Lota ki a Ieova. Kae ne seki saga atu fua a Ieova ki te mea ‵se ne fai ne Lota, kae ne kilo atu a ia ki tou tagata e pelā me se “tagata amiotonu.”—2 Pe. 2:7, 8.

15. I lō te fakamasino ne tatou a mea e fai ne se tino, ne a mea e ‵tau o fai ne tatou?

¹⁵ I lō te fakamasino ne tatou a mea e fai ne te suā tino, taumafai ke malamalama faka‵lei koe i ana lagonaga. A Veronica, se tuagane i Eulopa, ne taumafai o fai te mea tenā. “E isi se tuagane ne foliga sē fiafia faeloa,” ko ana pati. “Ne ‵vae kea‵tea tou fafine mai nisi tino. Nisi taimi, ne mataku loa au mā faipati atu ki a ia. Kae ne mafaufau au, ‘Kafai au ko ia, ka manako loa au ki se taugasoa.’ Tenā, ne mafaufau au ke fesili atu me e a mai a ia. Kae ne  kamata o fai mai ne ia a mea katoa i tena loto! Nei la, ko iloa ‵lei ne au a mea e uiga ki a ia.”

16. Kaia e ‵tau ei mo tatou o ‵talo mō se fesoasoani ke ati aka te uiga atafai?

¹⁶ A te tino fua telā e malamalama faka‵lei i a tatou, ko Ieova. (Faata. 15:11) Tela la, fakamolemole ki a ia ke fesoasoani atu ke ‵pau tau kilokiloga mo ia e uiga ki nisi tino, kae ke malamalama i te auala ke fakaasi atu te alofa ki a latou. Ne fesoasoani atu te ‵talo ki se tuagane e igoa ki a Anzhela ke momea aka te lasi o tena atafai. E isi se tuagane i tena fakapotopotoga ne faigata o fai taugasoa ki ei. Ne fai mai a Anzhela: “Ne faigofie ‵ki ke fakamasei ne au te tuagane kae kalo kea‵tea mai i ei. Kae ne ‵talo au ki a Ieova ke fesoasoani mai ke malamalama faka‵lei au i te tuagane tenei.” E mata, ne tali ne Ieova te ‵talo a Anzhela? Ne toe fai mai a ia: “Ne ga‵lue tasi māua i te galuega talai kae i te otiga, ne sau‵tala māua mō se fia itula. Ne fakalogologo au ki a ia mo te atafai. Nei la, ko alofa malosi au ki a ia, kae ne fakaiku aka ne au ke fesoasoani atu ki tou fafine.”

17. Se a te mea e ‵tau o fakaiku aka ke fai ne tatou?

¹⁷ E se mafai o filifili ne koe me ko oi a taina mo tuagane e ‵tau o fakaasi atu ne koe ki ei a te alofa atafai. A latou katoa e fe‵paki foki mo fakalavelave e pelā mo Iona, Elia, Hakala mo Lota. I te ukega o taimi, ne fakamāfua aka eiloa ne latou a olotou fakalavelave. E tonu, ne fai foki ne tatou a mea konā i nisi taimi. Kae e fakamolemole mai eiloa a Ieova ke fakatau fakaasi atu ne tatou a te alofa fakataina. (1 Pe. 3:8) Kafai e faka‵logo tatou ki a Ieova, ko fakamalosi aka ne tatou a te ‵kau fakatasi o te ‵tou kaukāiga telā e salalau i te lalolagi kātoa. Tela la, kafai e fakafesagai atu tatou te suā tino ki te suā tino, ke na fakaiku aka eiloa ke fakalogo‵logo, tauloto, kae ke fakaasi atu a te alofa.