1-2. (a) Se a te iupeli? (Ke onoono ki te pokisi “ Se a te Iupeli ne Fakamanatu Sāle ne Tino?”) (e) E pelā mo te mea ne fakamau i te Luka 4:16-18, se a te mea ne faipati ki ei a Iesu?

I NISI fenua, ne fakatoka sāle a fakamanatuga fakapito ke fakamailoga ei a te 50 tausaga o te nofoaiga a se tupu tagata io me se tupu fafine. E masani o taku sāle ki te 50 tausaga o te iupeli. A fakamanatuga kolā e fai tasi mo te iupeli e mafai o fakamanatu i se aso, se vaiaso, io me tai leva atu kae isi loa se gataga ki ei, kae e mafai o puli fakavave atu i tino.

² Ka sau‵tala eiloa tatou ki se iupeli tai ‵lei atu, e ‵lei atu fakafia i lō te fakamanatuga tenei telā ne fakamanatu i se taki 50 tausaga i Isalaelu mua. Ne maua ne tino kolā e fakamanatu ne latou a te iupeli i aso mua a te saolotoga. Kaia e ‵tau o tauloto tatou ki ei i aso nei? Me i te iupeli i taimi o te kau Isalaelu se fakamasauaga ki a tatou e uiga ki te fakatokaga gali mō se saolotoga tumau telā koi fakatoka eiloa ne Ieova i te taimi nei, ko te saolotoga telā ne faipati ki ei a Iesu.—Faitau te Luka 4:16-18.

3. E pelā mo te mea ne faka‵mafa mai i te Levitiko 25:8-12, ne maua pefea ne te kau Isalaelu a mea aoga mai te Iupeli?

³ E mafai o malamalama faka‵lei tatou i te mea ne fakauiga ki ei a Iesu i tena faipatiga ki te saolotoga, mai te mafau‵fau ki te Iupeli telā ne fakatoka ne te Atua mō ana tino i aso mua. Ne fai atu a Ieova ki te kau Isalaelu: “E ‵tau mo koutou o faka‵malu a te 50 o tausaga kae folafola atu te saolotoga i te fenua ki ana tino katoa. Ka fai te aso tenā e pelā me se Iupeli ki a koutou, kae ko koutou taki tokotasi ka ‵foki ki otou laukele kae ko koutou taki tokotasi e ‵tau o ‵foki ki otou kāiga.” (Faitau te Levitiko 25:8-12.) I te mataupu mai mua, ne sau‵tala tatou ki te  auala ne maua ei ne te kau Isalaelu a mea aoga mai te Sapati i vaiaso katoa. Kae i te auala fea ne aoga ei a te Iupeli ki te kau Isalaelu? Ia, mafaufau aka la māfai ne nofo kaitalafu se tino Isalaelu, kae ona ko te mea tenā, ne faimalogina a ia ke ‵togi ki tua tena laukele ke ‵togi ki ei tena kaitalafu. I te tausaga o te Iupeli, a te laukele tenā e ‵tau o foki ki a ia. Tela la, a te tagata tenā e mafai loa o toe “foki ki tena laukele,” kae ka se galo a te ‵tofi o ana tama‵liki i aso mai mua. I te suā feitu, mafaufau ki se tagata telā ne lasi ‵ki tena kaitalafu, kae ne ‵tau o ‵togi atu ne ia ki tua a ana tama‵liki—io me ko ia eiloa—e pelā me se pologa ke ‵tina ei tena kaitalafu. I te tausaga o te Iupeli, a te pologa tenā ne ‵tau o toe ‘foki ki tena kāiga.’ Tela la, ka seai se tino e fai mo pologa tumau! E fakaasi mai i te fakatokaga tenei a te alofa atafai o Ieova ki ana tino!

4-5. Kaia e tāua ei ke tauloto tatou ki te Iupeli telā ne fakamanatu ne te kau Isalaelu?

⁴ Se a te suā mea aoga e maua mai i te Iupeli? Ne fai mai a Ieova: “E seai se tino i a koutou e ‵tau o mativa, me ka fakamanuia eiloa ne Ieova a koe i te fenua telā ka tuku atu ne Ieova tou Atua mō koe e pelā me se tofi.” (Teu. 15:4) Ko oko eiloa i te ‵kese mo te mea e tupu i te lalolagi i aso nei, telā a tino mau‵mea ko gasolo o na mau‵mea atu, kae ko tino ma‵tiva ko gasolo o na mativa atu loa!

⁵ E pelā me ne Kelisiano, ko sē ‵nofo tatou mai lalo o te Tulafono faka-Mose. E fakauiga i ei me ko se ‵tau o tau‵tali tatou ki te fakatokaga o te Iupeli telā e fakasaoloto i ei a pologa, e fakamagalo ei a kaitalafu a tino, kae faka‵foki atu ki tino a olotou laukele. (Loma 7:4; 10:4; Efe. 2:15) Kae e isi loa se pogai e ‵tau ei o tauloto tatou ki mea ne fai i te tausaga o te Iupeli. Kaia? Me e mafai o maua ne tatou mai i ei a te saolotoga, se fakamasauaga ki a tatou e uiga ki te fakatokaga telā ne fai ne Ieova mō te kau Isalaelu.

6. Se a te saolotoga e ma‵nako ki ei a tino katoa?

⁶ A tatou katoa e ma‵nako ki se saolotoga, me i a tatou e ‵nofo pologa ki te agasala. Ona ko te agasala, ko pokotia tatou i te tulaga matua, masaki, mo te mate. E tokouke a tino ko lavea ne latou te ‵tonu o te mea tenā, māfai ko ‵kilo latou ki te kilo io me asi atu ki se  tokita māfai ko ma‵saki. E loto vāi‵vai foki tatou māfai ko fai ne tatou se agasala. Ne fai ‵tonu mai te apositolo ko Paulo me ne takitaki a ia “ke pologa ki te tulafono o te agasala telā e nofo i [tena] foitino.” Ne toe fai mai a ia: “Ko oko eiloa i toku fakaalofa! Ko oi ka fakasao ne ia au mai te foitino telā e takitaki ne ia au ki te mate tenei?”—Loma 7:23, 24.

7. Se a te mea ne ‵valo mai ne Isaia e uiga ki te saolotoga?

⁷ Se mea fakafiafia me ne fakatoka ne te Atua se auala ko tatou ke faka‵sao io me ke saoloto mai te agasala. A Iesu ko te kī ki te saolotoga tenā. I te valu senitenali mai mua o vau a Iesu ki te lalolagi nei, ne ‵valo ne te pelofeta ko Isaia se fakasaolotoga sili i aso mai mua. A te fakasaolotoga sili tenā ka ‵lei fakafia atu i lō te saolotoga telā ne maua ne te kau Isalaelu i te tausaga o te Iupeli. Ne tusi mai a ia: “A te agaga o te Aliki Sili ko Ieova ko i luga i a au, me i a Ieova ne fakaeke ne ia au ke folafola atu te tala ‵lei ki tino agamalu. Ne uga mai ne ia au ke fusi a loto o tino mafatia, ke folafola atu te fakasaolotoga ki tino kolā ne ave fakapagota.” (Isa. 61:1) Ko oi la a tino ne fakasino atu ki ei a te valoaga tenā?

8. Ko oi a tino ne aoga ki ei a te valoaga a Isaia e uiga ki te saolotoga?

⁸ A te valoaga tāua tenā e uiga ki te saolotoga ne kamata o fakataunu i te otiga ne kamata ne Iesu tena galuega talai. I te taimi ne fanatu ei a ia ki te sunako i tena fakai ko Nasaleta, ne faitau ne Iesu a pati i te valoaga a Isaia ki te kau Iutaia kolā ne maopoopo atu i konā. Ne faitau ne Iesu a pati kolā ne fai atu e uiga ki a ia eiloa: “Ko i luga i a au te agaga o Ieova, me ne fakaeke ne ia au ke folafola atu te tala ‵lei ki tino ma‵tiva. Ne uga atu ne ia au o talai atu te fakasaolotoga ki tino ne ave fakapagota mo te faka‵pulaga o mata o tino ‵kivi, o fakasaoloto a tino loto mafatia, o talai atu te tausaga o te loto ‵lei o Ieova.” (Luka 4:16-19) Ne fakataunu pefea ne Iesu a te valoaga tenā?

9. Se a te vaegā saolotoga ne fakamoe‵moe ke maua ne tino e tokouke i taimi o Iesu?

⁹ A te fakasaolotoga telā ne ‵valo mai ne Isaia kae telā ne faitau ne Iesu ne kamata o maua ne tino i te senitenali muamua. Ne fakamautinoa mai ne Iesu i te taimi ne folafola mai a ia, penei: “Ko fakataunu i te aso nei a mea i te tusi telā ne fatoa fakalogo‵logo koutou ki ei.” (Luka 4:21) A te tokoukega kolā ne lagona ne latou a mea ne faitau ne Iesu ne fakamoe‵moe me ka isi ne fakama‵fuliga e uiga ki mea fakapolitiki, ke saoloto latou mai te pulega a te malo o Loma. Kāti ne mafau‵fau latou pelā mo tāgata  e tokolua kolā ne fai aka, penei: “Kae ne fakamoe‵moe matou me tenei eiloa te tagata ka fakasao ne ia a Isalaelu.” (Luka 24:13, 21) Kae e iloa ne tatou me ne seki fakamalosi ne Iesu ana soko ke ‵teke atu ki pulega fakasaua a te kau Loma. Ne fai atu a ia ke ‵togi atu ne latou “a mea a Kaisala ki a Kaisala.” (Mata. 22:21) Tela la, i te auala fea ne fakasaoloto ei ne Iesu a tino i te taimi tenā?

10. Se a te saolotoga telā ne ‵tala mai ne Iesu?

¹⁰ Ne vau te Tama a te Atua ke fesoasoani ki tino ke maua ne latou te saolotoga, i auala e lua. Muamua la, ne ‵tala mai ne Iesu te auala ke fakasaoloto a tino mai akoakoga ‵se kolā ne akoako ne takitaki lotu. E tokouke a tino Iutaia i taimi konā ne ‵nofo pologa ki tuu mo akoakoga ‵se. (Mata. 5:31-37; 15:1-11) A latou kolā ne mafau‵fau me ka takitaki ne latou a tino i te feitu faka-te-agaga ne ‵kivi. Ona ko te ‵teke o latou ki te Mesia mo te mainaga faka-te-agaga telā ne tuku atu ne ia, ne tumau eiloa latou i te pouliga mo te agasala. (Ioa. 9:1, 14-16, 35-41) Mai ana akoakoga ‵tonu mo tena fakaakoakoga ‵lei, ne fakailoa atu ei ne Iesu ki tino agamalu a te saolotoga faka-te-agaga.—Male. 1:22; 2:23–3:5.

11. Se a te lua o auala ne tuku mai ei ne Iesu a te saolotoga?

¹¹ A te lua o auala ne tuku mai ei ne Iesu a te saolotoga e aofia i ei te fakasaolotoga o tino mai te ‵nofo pologa ki te agasala. E auala i te taulaga a Iesu, ko mafai ei o fakamagalo ne te Atua a agasala a tino kolā e fakatuanaki kae talia ne latou te togiola telā ne tuku mai ne Ia. (Epe. 10:12-18) Ne fai mai a Iesu: “Kafai e fakasaoloto koutou ne te Tama, ka saoloto tonu eiloa koutou.” (Ioa. 8:36) E mautinoa eiloa me i te saolotoga tenā e ‵lei fakafia atu i te saolotoga telā ne maua ne tino Isalaelu i te tausaga o te Iupeli! E pelā me se fakaakoakoga, a te tagata telā ne fakasaoloto i te Iupeli e mafai o toe fai fakamuli mo pologa, kae ka mate atu foki a ia fakamuli.

12. Ko oi a tino muamua kolā ne maua ne latou a mea aoga mai te saolotoga telā ne folafola mai ne Iesu?

¹² I te aso o te Penitekoso i te 33 T.A., ne fakaeke ne Ieova ki te agaga tapu a apositolo mo nisi tāgata mo fāfine fakamaoni. Ne puke ne ia latou e pelā me ne ana tama puke, tela la, i se taimi mai mua ka toe faka‵tu aka latou ki te lagi ke pule fakatasi mo Iesu. (Loma 8:2, 15-17) A latou konei ko tino muamua kolā ka maua ne latou a mea aoga mai te saolotoga telā ne folafola atu ne Iesu i te sunako i Nasaleta. A tāgata mo fāfine konei ne seki toe pologa ki akoakoga ‵se mo faifaiga kolā e se fakavae ki te Tusi Tapu a takitaki lotu Iutaia. Ne kilo atu foki te Atua ki a latou e pelā me ko saoloto mai i ikuga o te agasala. A te Iupeli fakatusa telā ne kamata ki te fakaekega  o soko o Keliso i te 33 T.A. ka gata atu i te fakaotiga o te Pulega a Iesu i te Afe Tausaga. Ne a la mea ka ‵tupu i te taimi tenā?

13-14. I tafa o Kelisiano fakaekegina, ko oi foki e mafai o maua ne latou a te saolotoga telā ne folafola mai ne Iesu?

¹³ I aso nei, e lau i te fia miliona o tino loto ‵lei mai atufenua katoa ko aofia i “nisi mamoe.” (Ioa. 10:16) Ne seki filifiligina latou ne te Atua ke pule fakatasi mo Iesu i te lagi. Kae e maua loa ne latou te fakamoemoega i te Tusi Tapu ke ola i te lalolagi nei ki te se-gata-mai. E mata, tenā tou fakamoemoega?

¹⁴ Kae i te taimi foki loa tenei, e maua loa ne koe a nisi mea aoga mai i a latou kolā ka fai mo vaega o te Malo faka-te-lagi a te Atua. Mai tou fakatuanaki ki te toto maligi o Iesu, ko mafai o akai atu koe mō se fakamagaloga ki au agasala. E iku atu a mea konā ki te mauaga ne koe se tulaga ‵lei mo se loto lagona ‵ma i mua o te Atua. (Efe. 1:7; Faka. 7:14, 15) Mafaufau foki la ki fakamanuiaga ko maua ne koe ona ko tou saoloto mai akoakoga ‵se. Ne fai mai a Iesu: “Ka iloa ne koutou te munatonu, kae ko te munatonu ka fakasaoloto ne ia koutou.” (Ioa. 8:32) Ko oko eiloa i te ‵tou fia‵fia ke maua se vaegā saolotoga penā!

15. Se a te saolotoga mo fakamanuiaga e olioli tatou ki ei i aso mai mua?

¹⁵ E mafai loa o olioli koe ke na maua a te saolotoga sili tenā. Se leva nei kae ka gasuesue  fakavave a Iesu o fakaseai atu a lotu ‵se mo pulega sē fakamaoni a tino. Ka puipui ne te Atua “se vaitino tokouke” kolā e tavini atu ki a ia, kae ka fai ne ia ke maua ne latou a fakamanuiaga i te lalolagi palataiso. (Faka. 7:9, 14) Ka toe faka‵tu aka a tino e tokouke kae ka maua ne latou te avanoaga ke saoloto mai ikuga ma‵sei katoa o te agasala a Atamu.—Galu. 24:15.

16. Se a te saolotoga sili telā e olioli a tino ke maua ne latou i aso mai mua?

¹⁶ I te Pulega i te Afe Tausaga, ka fesoasoani atu a Iesu fakatasi mo ana pule lagolago ke maua ne tino katoa te tulaga ‵lei katoatoa i te feitu faka-te-foitino mo te feitu faka-te-agaga. A te taimi tenei o te saolotoga ka fai eiloa pelā mo te Iupeli i Isalaelu. Ka maua eiloa ne tino katoa i te lalolagi kolā e tavini fakamaoni ki a Ieova a te tulaga ‵lei katoatoa, te saolotoga mai te agasala.

17. Se a te mea ne ‵valo mai i te Isaia 65:21-23 e uiga ki tino o te Atua? (Ke onoono ki te ata i te ‵kava.)

¹⁷ E maua se valoaga fakapelofeta e uiga ki te olaga i te lalolagi i te Isaia 65:21-23. (Faitau.) Ka sē paie io me seai ne ‵tou mea e fai i te taimi tenā. Kae e fakaasi mai i te Tusi Tapu me i tino o te Atua i te taimi tenā ka fai ne latou a galuega aoga kae fakamalie loto. I te fakaotiga o te vaitaimi tenā, e mafai eiloa o tali‵tonu tatou me i “mea ne faite ka fakasaoloto foki mai te nofo pologa ki te masei kae ka maua i ei a te saolotoga ‵malu o tama a te Atua.”—Loma 8:21.

18. Kaia e mafai ei o tali‵tonu tatou me ka maua ne tatou se olaga fiafia i aso mai mua?

¹⁸ E pelā loa mo te fakatokaga a Ieova ko te mea ke maua ne tino Isalaelu se taimi ke ga‵lue kae malō‵lo foki, ka fai foki ne ia se mea tai ‵pau ki ana tino i te Pulega a Keliso i te Afe Tausaga telā ko pili o oko mai. Ka isi eiloa se taimi tonu mō mea faka-te-agaga. A te tapuaki atu ki te Atua se auala tāua ke maua i ei te fiafia i aso nei, kae ka maua eiloa ne tatou te avanoaga ke fai penā i te lalolagi fou. Ao, e isi eiloa se pogai ke fia‵fia tatou ki galuega ‵lei mo polokalame faka-te-agaga kolā e fakamoe‵moe tatou ki ei, māfai ko ola a tino tali‵tonu mai lalo o te Pulega a Keliso i te Afe Tausaga.