1. Se a te tiute ne tuku atu ne Ieova ki mātua?

NE FAITE ne Ieova a te tauavaga muamua mo te manakoga ke isi ne la tama‵liki. E fai ‵tonu mai te Tusi Tapu: “A tama‵liki ne meaalofa mai i a Ieova.” (Sala. 127:3) Se a te mea e fakauiga ki ei? Mafaufau aka la me e fakamolemole atu sou taugasoa pili ke tausi ne koe se aofaki tupe uke a ia. Ka pefea ou lagonaga? E mautinoa eiloa ma ka mafaufau koe me e fakatalitonu ne ia koe. Kae kāti ka manavase koe ki te auala ka tausi faka‵lei ei ne koe a tupe konā. A Ieova, te ‵tou toe Taugasoa pili eiloa, e tuku atu ne ia ki mātua se mea telā e tāua fakafia atu i tupe ke tausi faka‵lei ne latou. E tuku atu ne ia ki a latou te tiute ke tausi faka‵lei kae fai ke maua ne olotou tamaliki se olaga fiafia.

2. Ne a fesili ka sau‵tala tatou ki ei?

² Ko oi e ‵tau o fakaiku aka ne ia māfai e ma‵nako se tauavaga ke isi ne la tama‵liki? Kae ne a mea e mafai ne mātua o fai ke fesoasoani atu ki olotou tama‵liki ke maua se olaga fiafia? Mafaufau ki nisi fakatakitakiga e maua i te Muna a te Atua kolā e mafai o fesoasoani mai ke fai ne tauavaga Kelisiano a fakaikuga ‵poto.

3. (a) Ko oi e ‵tau o fakaiku aka ne latou māfai se tauavaga e ma‵nako ke isi ne la tama‵liki io me ikai? (e) Ne a fakatakitakiga mai te Tusi Tapu e ‵tau o masaua ne taugasoa mo kāiga o se tauavaga?

³ I nisi fenua, e mafau‵fau a tino me e ‵tau loa mo tauavaga ‵fou o fai fakavave olotou tama‵liki. E mafai foki o fakamalosi atu olotou kāiga mo nisi tino ke tau‵tali i te tuu tenā. A Jethro, se taina i Asia, ne fai mai, “I te fakapotopotoga, a latou kolā e isi ne olotou tamaliki e fakamalosi ne latou a taki tauavaga kolā  e seai ne olotou tamaliki ke kamata se kāiga.” Ne fai mai ne Jeffrey, se suā taina i Asia, tena faitioga penei, “Nisi e masani o fai atu ki tauavaga kolā e seai ne tama‵liki me ka seai se tino ke tausi atu māfai lāua ko ma‵tua.” Kae, e ‵tau loa mo taki tauavaga o fakaiku aka me e ‵tau o isi ne la tamaliki io me ikai. I a lāua loa te filifiliga; me i o lāua loa te tiute tenā. (Kala. 6:5, fml.) E tonu, e ma‵nako a taugasoa mo kāiga ke fia‵fia te tauavaga fou. Kae e ‵tau o masaua ne latou katoa me i te fakaikuga ke fai a tamaliki io me ke seai i a te tauavaga loa.—1 Tesa. 4:11.

4-5. Ne a mataupu e lua e ‵tau o sau‵tala ki ei a taki tauavaga, kae se a te taimi ‵lei ke fai ei a vaegā sau‵talaga penā? Fakamatala mai.

⁴ A te tauavaga telā e mafau‵fau ke fai la tamaliki e ‵tau o sau‵tala faka‵lei ki fesili tāua e lua konei: Muamua la, ko te taimi fea e ma‵nako ei lāua ke fai la tama‵liki? Te lua, e tokofia la tama‵liki e manako lāua ki ei? Ko te taimi fea e ‵lei ei ke sau‵tala se tauavaga ki fesili konei? Kae kaia e tāua ‵ki i ei a fesili konei e lua?

⁵ A te tokoukega o tauavaga, koi tuai o a‵vaga latou, e ‵tau o sau‵tala muamua latou ki te mataupu e uiga ki te faiga o tama‵liki. Kaia? Tasi o pogai tāua, ko te ‵pau o la mafaufauga ki te mataupu tenei. E se gata i ei, ka manakogina ke mafau‵fau lāua me e mata, ko toka lāua mō te tiute tenā io me ikai. Ne fakaiku aka ne nisi tauavaga ke faka‵tali mō se tasi io me se lua tausaga o te la fakaipoipoga ko fai la tama‵liki, me i te fai pelā me ne mātua e manakogina i ei a taimi e uke mo te malosi. E fakasako‵sako mai latou me mai te faka‵tali mō se vaitaimi, ka fai ei ke lava te taimi e fakamasani ei latou ki te olaga avaga kae fai foki ei ke ‵pili olotou fesokotakiga.—Efe. 5:33.

6. Ne a fakaikuga ne fai ne nisi tauavaga i te vaitaimi faigata tenei ko ola i ei tatou?

⁶ Ne filifili aka ne nisi Kelisiano ke tau‵tali latou i te fakaakoakoga a tama‵liki tāgata a Noa e tokotolu mo olotou avaga. Ne seki fai fakavave ne tauavaga konei e tokotolu a olotou tamaliki. (Kene. 6:18; 9:18, 19; 10:1; 2 Pe. 2:5) Ne fakatusa ne Iesu ‵tou taimi nei ki “aso o Noa,” kae e mautinoa eiloa me ko ola nei tatou “i taimi faiga‵ta o aso fakaoti.” (Mata. 24:37; 2 Timo. 3:1) Ona ko pogai konā, ko oti ne fakaiku aka ne nisi tauavaga ke taofi malie aka te faiga o olotou tama‵liki, ko te mea ke tuku katoatoa atu a olotou taimi e uke ki te faiga o te galuega talai faka-Kelisiano.

7. E mafai pefea o fesoasoani atu a fakatakitakiga i te Luka 14:28, 29 mo te Faataoto 21:5 ki se tauavaga?

⁷ Kafai e fakaiku aka me e mata, e ‵tau o fai a tama‵liki io me ikai, a tauavaga ‵poto e  masani o ‘‵nofo muamua ki lalo o galue aka te ‵togi.’ (Faitau te Luka 14:28, 29.) Ne iloa aka ne mātua kolā ko isi ne olotou tama‵liki me i te putiakaga o tama‵liki e uke ‵ki a tupe e manakogina i ei kae manako foki a taimi e uke mo te malosi. Tela la, e tāua eiloa mō tauavaga ke mafau‵fau faka‵lei ki fesili penei: ‘E mata, e ‵tau mo tāua o ga‵lue katoa ke tausi atu ki manakoga tāua o te kāiga? E mata, e lotoma‵lie tāua ki “manakoga tāua” o te tā kāiga? Kafai e ga‵lue katoa tāua, ko oi ka tausi atu ki tā tama‵liki? Ko oi ka fakamalosi aka ne ia lā mafaufauga mo lā faifaiga?’ A tauavaga kolā e sau‵tala faka‵lei ki fesili konei kae fakagalue ne latou a pati i te Faataoto 21:5.—Faitau.

8. Ne a fakalavelave e fakafesagai mo tauavaga Kelisiano, kae ne a mea ka fai ne se tagata avaga alofa?

⁸ E manako te tamaliki ko mātua ke fakamāumāu lā taimi mo malosi ki a ia. Tela la, kafai ko e isi ne tama‵liki a se tauavaga e ‵pili a vasia o tausaga o latou, e mafai eiloa o faigata ki a lāua ke ‵saga faka‵lei ki manakoga o se tamaliki tokotasi. Ne fai ‵tonu mai a nisi tauavaga kolā e tokouke olotou tama‵liki koi fo‵liki me se mea fakafi‵ta ‵ki ki a latou. E mafai eiloa o fi‵ta te foitino mo te mafaufau o se mātua. E mata, e mafai eiloa o isi se pokotiaga ki ana sukesukega totino, ana ‵talo, mo tena kau atu ki te galuega talai? Kāti ka faigata foki ke saga tonu atu a ia i fakatasiga Kelisiano kae maua a mea aoga mai i ei. E tonu, e fai ne se tagata avaga alofa a mea katoa e mafai ne ia o fai ke ‵lago atu ki tena avaga māfai e manako lā tama‵liki a fesoasoani i taimi o fakatasiga kae penā foki i te fale. E pelā me se fakaakoakoga, e mafai o fesoasoani atu a ia i galuega i te fale. Ka galue malosi a ia o fakamautinoa aka me ka maua ne tino o tena kāiga a mea aoga mai te fai faeloa o Tapuakiga a Kāiga. A te Tamana Kelisiano ka ‵kau fakatasi faeloa a ia mo tena kāiga i te galuega talai.

9-10. Ne a mea e ‵tau o fai ne mātua ke fesoasoani atu ki olotou tama‵liki?

⁹ Ne a nisi fesoasoani e tuku atu ne mātua ki tama‵liki ke tauloto ke a‵lofa ki a Ieova? E mafai pefea o puipui ne latou a olotou tama‵liki mai amioga fakama‵taku? Onoono ki nisi auala e ‵tau o fakagalue aka ne mātua.

¹⁰ ‵Talo mō te fesoasoani o Ieova. Mafaufau ki te fakaakoakoga a Manoa mo tena avaga, kolā ko mātua o Samasoni. I te iloaga ne Manoa me ka isi se la tamaliki tagata mo tena avaga, ne fakamolemole atu a ia ki a Ieova mō se takitakiga ki te auala ke puti aka ei te la tamaliki.

11. E mafai pefea o tau‵tali a mātua ki te fakaakoakoga a Manoa, telā ne fakamatala mai i te Famasino 13:8?

¹¹ Ne tauloto ne Nihad mo Alma, mai Bosnia mo Herzegovina, se mea tāua mai te  fakaakoakoga a Manoa. E fai mai lāua: “Pelā mo Manoa, ne akai atu māua ki a Ieova ke akoako māua ki te auala ke fai pelā me ne mātua ‵lei. Kae ne tali mai ne Ieova mā ‵talo i auala kese‵kese—e auala i te Tusi Tapu, tusi faka-te-Tusi Tapu, fakatasiga a te fakapotopotoga, mo fono o atufenua.”—Faitau te Famasino 13:8.

12. Se a te fakaakoakoga ne tuku atu ne Iosefa mo Malia ki lā tama‵liki?

¹² Fai pelā me se fakaakoakoga ‵lei. Au pati e tāua; kae, e mautinoa eiloa me ka aoga tau fakaakoakoga ki tau tamaliki. E tali‵tonu tatou me ne tuku atu ne Iosefa mo Malia se fakaakoakoga ‵lei ki la tama‵liki, e aofia ei a Iesu. Ne galue malosi a Iosefa ke tausi atu ki tena kāiga. E se gata i ei, ne fakamalosi ne Iosefa tena kaukāiga ke fakatāua a mea faka-te-agaga. (Teu. 4:9, 10) E tiga eiloa ne seki fakatonu mai i te Tulafono me e ‵tau o ave katoa ne koe tou kāiga ki Ielusalema “i tausaga takitasi” ke fakamanatu te Paseka, kae ne ave loa ne Iosefa a tena kāiga kātoa. (Luka 2:41, 42) Kāti ne mafau‵fau nisi tamana me i vaegā malaga penā ko tō faiga‵ta, e kai taimi kae ‵togi ‵mafa foki. Kae ne fiafia eiloa a Iosefa ki mea faka-te-agaga, kae ne akoako ne ia ana tama‵liki ke fai foki penā. E se gata i ei, ne iloa ‵lei ne Malia te Tusi Tapu. E auala i ana pati mo faifaiga, e mautinoa eiloa me ne akoako ne ia ana tama‵liki ke fia‵fia ki te Muna a te Atua.

13. Ne tau‵tali pefea se tauavaga i te fakaakoakoga a Iosefa mo Malia?

¹³ A Nihad mo Alma, kolā ne taku atu muamua, ne ma‵nako o tau‵tali i te fakaakoakoga a Iosefa mo Malia. Ne fesoasoani atu pefea te mea tenā ki te putiakaga o te la tama tagata ke alofa kae tavini ki te Atua? Ne fai mai lāua, “Mai te auala e ola ei māua, ne taumafai o fakaasi atu ne māua ki te mā tama te ‵lei ke ola e ‵tusa mo fakatakitakiga a Ieova.” Ne toe fai mai a Nihad, “Fai pelā me se fakaakoakoga ‵lei ki tau tamaliki.”

14. Kaia e ‵tau ei o iloa ne mātua a taugasoa o olotou tama‵liki?

¹⁴ Fesoasoani ki tau tamaliki ke filifili faka‵lei ana taugasoa. E ma‵nako a mātua ke iloa ne lāua a taugasoa o olotou tama‵liki mo mea e fai ne latou. Ko tena uiga, e ‵tau foki o iloa ne mātua a tino kolā e fesokotaki mo olotou tama‵liki i te itaneti mo telefoni. E mafai o fai a taugasoa konā e pelā me ne fakamalosiga ‵lei io me sē ‵lei ki olotou tama‵liki i olotou mafaufauga mo olotou amioga.—1 Koli. 15:33.

15. Ne a mea e mafai o tauloto ne mātua mai te fakaakoakoga a Jessie?

¹⁵ Ne a mea e mafai ne mātua o fai māfai e se masani ‵lei latou mo komupiuta io me ko selefoni? Ne fai mai a Jessie, se tamana i Filipaina: “E se lasi te mā iloa i poto ‵fou konei ko salalau. Kae ne seki taofi aka ei māua mai te akoako mā tamaliki ke iloa ne latou a te fakamataku o poto ‵fou konā.” Ne seki fakatapu ne Jessie ana tama‵liki mai te fakaaogaga o tivaisi konā, ona fua e se masani a ia ki ei. E fai mai a ia: “Ne fakamalosi ne au aku tama‵liki ke fakaaoga a tivaisi konā ke tauloto ki se ‵gana fou, ke fai ei olotou sukesukega ki fakatasiga, kae fai‵tau ki te Tusi Tapu i aso katoa.” Kafai koutou ne mātua, e mata, kai fai‵tau io me sau‵tala fakatasi mo otou tama‵liki ki se manatu fesoasoani aoga e uiga ki te aveavega o fekau io me ko ata, telā e mafai o maua ne koe i te vaega ko te “Teenagers” i te ‵tou fakatuatusi ko te jw.org^®? E mata, ko oti ne sau‵tala koutou e uiga ki vitio Ko oi e Pule—Ko Koe io me ko Tau Tivaisi? mo te Ke Poto i te Fakaaogaga o Fesokotakiga i te Itaneti? * E mafai o aoga a vitio konā i te taimi e akoako ei otou tama‵liki ke iloa o fakaaoga a tivaisi konā i se auala poto.—Faata. 13:20.

16. Ne a mea ne fai ne mātua e tokouke, kae ne a mea ne iku mai i ei?

¹⁶ E taumafai a mātua e tokouke o ‵sala atu  ki avanoaga ke ‵sala ne olotou tama‵liki ne taugasoa kolā e fai mo fakaakoakoga ‵lei i te tavini atu ki te Atua. E pela loa mo N’Déni mo Bomine, se tauavaga i Côte d’Ivoire, kolā ne ‵kami faeloa ne lāua te ovasia o te fenua ke ‵nofo tasi latou. E fai mai a N’Déni: “Ne aoga malosi te fakatokaga tenei ki te mā tama tagata. Ne kamata a ia o paenia kae ko tavini atu nei e pelā me se sui ovasia o te fenua.” E mata, e mafai o ‵sala foki ne koe ne taugasoa penā mō au tama‵liki?

17-18. Ko te taimi fea e ‵tau ei mo mātua o akoako a olotou tama‵liki?

¹⁷ Kamata o akoako au tama‵liki a koi fo‵liki. Ko te vave o akoako ne mātua olotou tama‵liki ko te ‵lei tenā. (Faata. 22:6) Mafaufau aka la ki Timoteo, telā ne masani o faima‵laga sāle mo te apositolo ko Paulo. A te mātua o Timoteo ko Eunike, mo tena tupuna fafine ko Loise, ne masani o akoako ne lāua tou tagata talu mai “tena folikiga.”—2 Timo. 1:5; 3:15.

¹⁸ A te suā tauavaga i Côte d’Ivoire, ko Jean-Claude mo Peace, ne mafai o puti aka ne lāua a la tama‵liki e tokoono ke a‵lofa kae tavini ki a Ieova. Se a te mea ne fesoasoani atu ke manuia lāua? Ne tau‵tali lāua i te fakaakoakoga a Eunike mo Loise. Ne fai mai lāua, “Ne faka‵goto ne māua a te Muna a te Atua ki loto o mā tama‵liki a koi fo‵liki, kamata loa mai tua o te fa‵naumaiga.”—Teu. 6:6, 7.

19. Ne a mea e aofia i te akoakoga o otou tama‵liki ki te Muna a te Atua?

¹⁹ Se a te uiga ke “akoako” te Muna a Ieova ki otou tama‵liki? A te “akoako” e fakauiga loa “ki te fakamasaua kae fakamalamalama atu faeloa a mea konā.” Ke fai penā, e ‵tau mo mātua o fakamāumāu olotou taimi mo olotou tamaliki fo‵liki. E mafai o fakakaitaua i nisi taimi ke fakamasaua atu faeloa a fakatonuga ki tama‵liki. Kae e taumafai a mātua o ‵kilo atu ki te auala tenei e pelā me se avanoaga ke fesoasoani atu ki olotou tama‵liki ke malamalama i te Muna a te Atua kae fakagalue foki ne latou.

20. Fakamatala mai te auala e mafai o fakagalue ne tatou a pati i te Salamo 127:4 ki te putiakaga o tama‵liki.

²⁰ Ke iloa ‵lei ne koutou a otou tama‵liki. I te Salamo 127, e fakatusa ne te faisalamo a tama‵liki ki matasana. (Faitau te Salamo 127:4.) E pelā mo matasana kolā e mafai o faite mai lakau kese‵kese kae kese‵kese foki olotou ‵lasi, a tama‵liki foki e kese‵kese. Tela la, e ‵tau mo mātua o fakaiku aka te auala ke  akoako ei a tama‵liki taki tokotasi. Ne fai mai se tauavaga i Isalaelu i aso nei a te mea telā ne fesoasoani atu ki a lāua ke iku manuia i te putiakaga o la tama‵liki e tokolua ke tavini atu ki a Ieova, “Ne fakama‵vae loa ne māua a akoga faka-te-Tusi Tapu a mā tamaliki.” E tonu, e fakaiku aka ne ulu o kāiga takitasi me e mata, e mafai o fai a akoga i te auala tenā io me ikai.

21. Ne a fesoasoani e maua ne mātua mai i a Ieova?

²¹ E mafai o manava‵se malosi a mātua i nisi taimi i fakalavelave e fe‵paki mo latou, kae ko tama‵liki ne meaalofa mai i a Ieova. E avanoa faeloa a ia o fesoasoani. E toka a ia o fakalogologo ki ‵talo a mātua. Kae e tali ne ia a ‵talo konā e auala i te Tusi Tapu, ‵tou tusi, mo fakaakoakoga mo manatu fesoasoani a nisi mātua kolā ko ma‵tua ‵lei i te fakapotopotoga.

22. Ne a mea e aofia i toe mea ‵lei kolā e mafai o tuku atu ne mātua ki olotou tamaliki?

²² Ne fai mai nisi tino me e nofo ki se 20 tausaga ke puti aka i ei a tama‵liki, kae e se gata fua i konā. E aofia i toe mea ‵lei kolā e mafai o tuku atu ne latou ki olotou tama‵liki ko te alofa, olotou taimi, mo akoakoga faka-te-Tusi Tapu. Ka kese‵kese te auala e ‵saga atu ei se tamaliki ki akoakoga. Kae ko te tokoukega o latou kolā ne puti aka ne mātua kolā e a‵lofa ki a Ieova, e ‵pau olotou lagonaga mo Joanna Mae, se tuagane i Asia: “Mai te mafaufau ki akoakoga ne maua ne au mai i oku mātua, ko oko eiloa i toku loto fakafetai me ne polopoloki kae akoako ne lāua au ke alofa ki a Ieova. Ne seki tuku mai fua ne lāua te ola ki a au, kae se olaga aoga foki.” (Faata. 23:24, 25) E lau i te fia miliona o taina mo tuagane e penā foki olotou lagonaga.