1-2. (a) I auala fea ne fakaloiloi ei ne Satani a tino? (e) Ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

KO OTI ne fakaloiloi ne Satani, “te tamana o te loi,” a tino talu mai loa i a Atamu mo Eva. (Ioa. 8:44) E aofia i ana nisi loi a akoakoga ‵se e uiga ki te mate mo te olaga mai tua o te mate. A te ukega o tuu mo faifaiga konā ne fakavae mai i tuu mo mea fakataulaitu. Tela la, e tokouke a ‵tou taina mo tuagane ko oti ne “taua malosi . . . mō te fakatuanaki” i te taimi e mate ei se tino i olotou kāiga io me i olotou fenua.—Iuta 3.

² Kafai e fakafesagai koe mo vaegā tofotofoga penā, se a te mea e mafai o fesoasoani atu ke faka‵mautakitaki ne koe a akoakoga i te Tusi Tapu e uiga ki te mate? (Efe. 6:11) E mafai pefea o fakamafanafana kae fakamalosi aka se taina Kelisiano telā e mafai o tofotofogina ke aofia i tuu kolā e fakafanoanoa atu ki te Atua? Ka faipati eiloa te mataupu tenei ki te takitakiga telā e tuku mai ne Ieova ki a tatou. Muamua la, ke onoono nei tatou ki pati a te Tusi Tapu e uiga ki te mate.

3. Se a te mea ne iku mai i te loi muamua?

³ Ne seki manako te Atua ko tino ke ‵mate. Kae ko te mea ke ola ki te se-gata-mai, ne ‵tau mo Atamu mo Eva o faka‵logo ki a Ieova, telā ne tuku atu ne ia ki a lāua se fakatonuga faigofie: “Kae e pelā mo te lakau telā e iloa ei a te mea ‵lei mo te mea masei, e se ‵tau mo koe o kai ki ei, me i te aso telā e kai koe ki ei, a koe ka mate eiloa.” (Kene. 2:16, 17) Kae ne faka‵tupu ne Satani a fakalavelave. Mai te faipati atu e auala i se gata, ne fai atu tou tagata ki a Eva: “A koulua ka se ‵mate eiloa.” Se mea fakafanoanoa, me ne talitonu tou fafine ki te loi tenā kae ne kai ne ia te fuagalakau. E se leva, kae ne kai foki ne tena avaga a te fuagalakau. (Kene. 3:4, 6) I te auala tenei, ne maua i ei ne te kaukāiga  o tino a te agasala mo te mate.—Loma 5:12.

4-5. I te auala fea ne tumau ei a Satani i te fakaloiloi ne ia a tino?

⁴ Ne ‵mate a Atamu mo Eva, e pelā loa mo pati a te Atua. Kae ne seki gata te loi o Satani e uiga ki te mate. Fakamuli ifo, ne kamata o faka‵sae aka ne ia a nisi loi. Tasi o loi konā ko te akoakoga me i te foitino e mate kae ko nisi vaega e tumau i te ola, kāti i te koga o agaga. Ko oti ne fakamāfua aka ne te loi tenei a akoakoga ‵se e uke ke takitaki ‵se ei a te tokoukega o tino ke oko mai loa ki ‵tou aso nei.—1 Timo. 4:1.

⁵ Kaia e tokouke a tino ko oti ne fakaloiloigina? E iloa ne Satani a lagonaga o tino e uiga ki te mate kae e fakaaoga ne ia a fakamatalaga konā ke fakaloiloi ei latou. Ona ko te mea ne faite tatou ke ola ki te se-gata-mai, e se ma‵nako tatou o ‵mate. (Fai. 3:11) E ‵kilo atu tatou ki te mate e pelā me se fili.—1 Koli. 15:26.

6-7. (a) E mata, ne manuia a Satani i te taumafaiga o ‵funa aka te munatonu e uiga ki te mate? Fakamatala mai. (e) E fesoasoani mai pefea te munatonu i te Tusi Tapu ke mo a e ma ma‵taku tatou ki tino ‵mate?

⁶ Faitalia a taumafaiga a Satani, ne seki mafai eiloa o ‵funa aka a te munatonu e uiga ki te mate. A te ‵tonuga loa, ko tokouke nei a tino i lō taimi mua ko iloa kae ko folafola atu nei ne latou a akoakoga mai te Tusi Tapu e uiga ki te tulaga o te tino mate mo te fakamoemoega mō tino ‵mate. (Fai. 9:5, 10; Galu. 24:15) A muna‵tonu konei e fakamafanafana kae fesoasoani mai ke mo a e ma‵taku io me fakalotolotolua tatou e uiga ki mea e ‵tupu ki te tino māfai ko mate. E pelā me se fakaakoakoga, e se ma‵taku tatou ki tino ‵mate; kae e se ma‵taku foki tatou ma tupu se mea masei ki a latou. E iloa ne tatou me i a latou ko ‵mate kae e se mafai o fakapakia ne latou so se tino. E pelā eiloa me ‵to olotou ‵moe. (Ioa. 11:11-14) E iloa foki ne tatou me i tino ‵mate e se iloa ne latou te leva o te taimi ne ‵mate ei latou. Tela la i te toe‵tuga, a tino foki kolā ne ‵mate i se fia selau tausaga, ka ‵kilo atu ki te taimi tenā pelā fua me se taimi toetoe ne ‵moe i ei latou.

⁷ E mata, a te munatonu e uiga ki te tulaga o te tino mate e manino, faigofie kae malamalama faka‵lei koe i ei? Ko oko eiloa i te ‵kese mai mo loi faka‵numi a Satani! E se gata fua i te takitaki ‵se o tino, ne fakamasei foki ne loi konā a mea e uiga ki te ‵tou Mafuaga. Ke fesoasoani mai ke malamalama katoatoa tatou i te fakamataku o loi a Satani, ka sau‵tala nei tatou ki fesili konei: I te auala fea ne fakamasei ei ne loi o Satani a Ieova? I te auala fea ne fai ei ne latou a tino ke mafau‵fau me e se ‵tau o tali‵tonu latou ki te taulaga togiola a Keliso? I te auala fea ne fakaopoopo atu ne latou a logo‵maega mo puapuaga ki tino?

8. E pelā mo te mea ne fakaasi mai i te Ielemia 19:5, i te auala fea e fakamasei ei ne Satani a Ieova ki ana loi e uiga ki te mate?

⁸ A Satani e fakamasei ne ia a Ieova ki ana loi e uiga ki te mate. E aofia i loi konā a te akoakoga ‵se me i tino ‵mate ka logo‵mae i te afi ‵ka ulaula. A vaegā akoakoga konā e fakamasei i ei te Atua! I te auala fea? A te ‵tonuga loa, e fai ne te akoakoga tenei ko tino ke tali‵tonu me i te Atua o te alofa e maua foki ne ia a uiga ma‵sei o te Tiapolo. (1 Ioa. 4:8) Ne a ou lagonaga e uiga ki te mea tenā? Kae sili atu i te tāua, e pefea a lagonaga o Ieova e uiga ki ei? A te ‵tonuga loa, e takalialia a ia ki vaega katoa o amioga ma‵sei.—Faitau te Ielemia 19:5.

9. I te auala fea e pokotia i ei a te talitonuga e uiga ki te taulaga togiola a Keliso telā ne fakamatala mai i te Ioane 3:16 mo te 15:13 i loi o Satani?

⁹ A loi o Satani e uiga ki te mate e fai ne ia a tino ke sē tali‵tonu ki te taulaga togiola a Keliso. (Mata. 20:28) E fai mai a te suā loi fakasatani me e isi se agaga o te tino telā e tumau i te ola mai tua o te mate. Moi ne tonu te manatu tenā, ko tena uiga ne ‵tau o ola a tino ki te se-gata-mai. Ne seki ‵tau o tuku mai ne Keliso a te ola e pelā me se togiola ke maua ne tatou a te ola se-gata-mai. Ke masaua me i te taulaga a Keliso se fakaasiga sili o tena alofa ki te kaukāiga o tino. (Faitau te Ioane 3:16; 15:13.) Mafaufau la ki lagonaga o Ieova mo tena Tama e uiga ki akoakoga kolā e fakaseaoga ne latou a te meaalofa tāua tenā!

10. I te auala fea e fakaopoopo atu ne Satani a logo‵maega mo puapuaga ki tino ki ana loi?

¹⁰ E fakaopoopo atu ne Satani a logo‵maega mo puapuaga ki tino ki ana loi. E mafai eiloa o fai atu ki mātua kolā e fanoa‵noa i te mate o te lā tamaliki me ko oti ne puke ne te Atua te lā tamaliki mo fai se agelu i te lagi. E mata, e fakafeoloolo io me fakaopoopo atu ne te loi fakasatani tenei a te logo‵mae o mātua? Ne fakaaoga a te akoakoga ‵se ki te afi i seoli ke fai pelā me se fakamasakoga ke fakasala i ei a tino, e pelā mo te ‵sunu o tino kolā ne ‵teke ki akoakoga a te lotu i luga i se lakau fakasaua. E ‵tusa mo se fono fakamasino ne fai i Sepania, a nisi famasino i te fono tenei e masani o ‵sunu ne latou a tino kolā e se talia ne latou a talitonuga o te lotu, ko te mea ke sala‵mo latou a koi tuai o ‵mate, kae ke se fakapuapuaga latou i te afi ‵ka ulaula māfai ko ‵mate atu latou. I nisi fenua, e faimalo a nisi tino ke tapuaki atu ki olotou tupuga kolā ko leva ne ‵mate, ke fakaaloalo ki a latou io me fakamolemole atu ke fakamanuia mai latou. Nisi tino e ma‵nako o fakafiafia atu olotou tupuga ko ‵mate ko te mea ke mo a ma fakasalagina latou. Se mea fakafanoanoa me e se maua a fakamafanafanaga ‵tonu mai i talitonuga kolā e fakavae fua ki loi fakasatani. Kae e fakamāfua aka ne latou a te manavase mo te mataku.

11. I te auala fea e taumafai ei a ‵tou kāiga ‵tonu io me ko taugasoa o fakamalosi tatou ke ‵teke ki te Muna a te Atua?

¹¹ A te alofa ki te Atua mo tena Muna e fakamalosi aka i ei tatou ke faka‵logo ki a Ieova faitalia me faimalo tatou ne ‵tou kāiga ‵tonu io me ko taugasoa ke aofia i faifaiga kolā e se fakavae ki te Tusi Tapu e uiga ki te mate. E mafai o fakamasiasi ne latou a tatou, kāti mai te fai mai me e se a‵lofa io me sē āva tatou ki tino ‵mate. Io me e mafai o fai mai me i ‵tou faifaiga ka fai i ei ke fakalogo‵mae ne se tino mate a tino ola i nisi auala. I te auala fea e mafai ei ne tatou o ‵pulu te munatonu mai te Tusi Tapu? Mafaufau ki te auala e mafai ei ne tatou o fakagalue aka a fakatakitakiga mai te Tusi Tapu.

12. Ne a tuu masani e uiga ki tino ‵mate kolā e mautinoa eiloa me sē fakavae ki te Tusi Tapu?

¹² Ke na fakaiku aka ke “‵vae [tatou] kea‵tea” mai talitonuga mo tuu kolā e se fakavae ki te Tusi Tapu. (2 Koli. 6:17) I se fenua o te Caribbean, e tali‵tonu a tino e tokouke me kafai ko mate se tino, a tena “agaga” e mafai o fanofano fua o fakalogo‵mae a latou kolā ne fai fakamasei ne latou a ia. E mafai foki ne te “agaga” o “aumai ne ia a fakalavelave ki tino,”  ko pati i te fakamatalaga e tasi. Se tuu masani i Afelika ke ufi kātoa a kilo i te fale o te tino mate kae ke ‵fuli ‵se so se ata e tau‵tau i te ‵pui. Se a te pogai? Me e fai mai a nisi tino me e se ‵tau o lavea ne agaga o tino ‵mate a latou. E pelā me ne tavini a Ieova, e mautinoa eiloa me e se tali‵tonu tatou ki so se faifaiga io me aofia i so se akoakoga ‵se telā e fakamalosi aka i ei a loi o Satani.—1 Koli. 10:21, 22.

13. Kafai e fakalotolotolua koe e uiga ki se tuu, se a te mea e ‵tau o fai ne koe, e pelā mo te mea ne siki mai i te Iakopo 1:5?

¹³ Kafai e fakalotolotolua koe e uiga ki se tuu io me se faifaiga, ke ‵talo atu ki a Ieova, kae akai atu mo te fakatuanaki ke maua ne koe a te poto mai i a ia. (Faitau te Iakopo 1:5.) Ka oti, ko fai ei au sukesukega ki ‵tou tusi. Kafai e ‵lei, ke sau‵tala fakatasi mo toeaina i tau fakapotopotoga. Ka se fai atu ne latou a mea e ‵tau o fai ne koe, kae e mafai o fesoasoani atu latou ke ‵sala atu koe ki fakatakitakiga mai te Tusi Tapu, e pelā mo mea e fakamatala mai i konei. Kafai e fakagalue ne koe a auala konei, ko akoako ne koe a “te malosi o [tou] mafaufau,” kae ka fesoasoani atu ei ke iloa ne koe o ‘fakavasega aka a te mea tonu mai te mea ‵se.’—Epe. 5:14.

14. I auala fea e mafai ei o ‵kalo kea‵tea tatou mai te faka‵siga ne tatou a tino?

¹⁴ “Ke fai a mea katoa mō te vikiga o te Atua. Ke mo a ma fai koutou mo mea e ‵siga ei a tino.” (1 Koli. 10:31, 32) Kafai e filifili aka me e mata e ‵tau o aofia i se tuu masani, e ‵tau foki o mafau‵fau tatou e uiga ki te auala e mafai o pokotia ei a loto lagona o nisi tino i ‵tou fakaikuga, maise loa ‵tou taina Kelisiano. Ke mo a ma fakasiga ne tatou se tino! (Male. 9:42) E se gata i ei, e ma‵nako tatou ke ‵kalo kea‵tea mai te fakamasei ne tatou a tino kolā e se ne Molimau. Ko te alofa ka fakamalosi ne ia tatou ke fai‵pati ki a latou i se auala āva, telā e faka‵malu atu ki a Ieova. E se ‵tau mo tatou o kinau mo tino io me fakatauemu ne tatou a olotou tuu. Masaua, a te alofa e malosi! Kafai e fakaasi atu ne tatou a te uiga tenei i se auala ‵lei kae āva, e mafai eiloa o fai ne tatou a loto o tino ‵teke ke fia‵fia mai.

15-16. (a) Kaia e fai ei pelā me se faiga poto ke iloa ne tino a ou talitonuga? Taku mai se fakaakoakoga. (e) E aoga pefea ki a tatou a pati a Paulo kolā ne fakamau i te Loma 1:16?

¹⁵ Fai ke iloa ne tino i te koga e nofo loe i ei i a koe se tokotaki o Molimau a Ieova. (Isa. 43:10) E mautinoa eiloa me ka faigofie atu ki a koe ke fakamatala atu ou lagonaga ki ou kāiga mo tuakoi me i a koe e tapuaki ki a Ieova te Atua. Ne tusi mai a Francisco telā e nofo i Mozambique, penei: “I te taimi ne tauloto ei māua mo taku avaga ko Carolina ki te  munatonu, ne fai atu māua ki mā kāiga i a māua ko sē toe tapuaki ki tino ‵mate. Ne tofotofo aka te fakaikuga a māua i te taimi ne mate ei te taina o Carolina. Se tuu masani ke fakakoukou te tino mate i te taimi e fai ei te lotu. Kae ko te ‵toe kāiga pili eiloa o te tino mate e ‵tau o moe i te koga ne ‵ligi ki ei a vai kolā ne fakakoukou ki ei te tino mō aso e tolu. A tuu konei e ‵tau o fakafiafia atu ki te agaga o te tino mate. Ne fakamoe‵moe a te kāiga ke fai ne Carolina a te mea tenei.”

¹⁶ Ne ‵saga atu pefea a Francisco mo tena avaga ki ei? E fai mai a Francisco: “Ona ko te mea e a‵lofa māua ki a Ieova kae ma‵nako o fakafiafia a ia, ne seki ‵kau atu māua ki ei. Ne kaitāua ‵ki a kāiga o Carolina. Ne ‵losi mai latou me i a māua e se āva ki te tino mate kae ne fai mai me ka sē toe asi io me fesoasoani mai latou ki a māua. Ona ko te mea ko oti ne fakamatala muamua ne māua a mā talitonuga ki a latou, ne seki sau‵tala fakatasi matou ki te fakalavelave tenā i te taimi koi kaitāua ei latou. Kae ko nisi kāiga ne ‵pulu ne latou māua, mai te fai mai me ko oti ne fakamatala atu ne māua a te mā tulaga. Fakamuli loa, ne seki kaitāua a kāiga o Carolina ki a māua kae ne mafai o maua ne matou se vā filemu. E tonu, ne kamata o au‵mai a nisi tino ki te mā fale kae fakamolemole mai mō ne tusi faka-te-Tusi Tapu.” Ke mo a tatou e ‵mā ke ‵pulu ne tatou a te munatonu e uiga ki te mate.—Faitau te Loma 1:16.

17. Se a te mea e mafai o fesoasoani mai ke fai tatou pelā me ne taugasoa ‵tonu ki se Kelisiano fanoanoa?

¹⁷ Kafai ko galo atu se tino pele o se taina Kelisiano i te mate, e ‵tau o taumafai malosi tatou ke fai pelā me ne “taugasoa ‵tonu . . . , se taina ne fanau mai mō taimi o te puapuaga.” (Faata. 17:17) E mafai pefea o fai tatou e pelā me ne “taugasoa ‵tonu,” maise loa māfai ko fakamalosigina se taina io me se tuagane ke aofia i faifaiga kolā e se fakavae ki te Tusi Tapu? Ke onoono nei ki fakatakitakiga e lua mai te Tusi Tapu kolā e mafai o fesoasoani mai ke fakamafanafana ne tatou a tino fanoa‵noa.

18. Kaia ne tagi ei a Iesu, kae se a te mea e tauloto ne tatou mai tena fakaakoakoga?

¹⁸ “‵Tagi fakatasi mo latou kolā e ‵tagi.” (Loma 12:15) E mafai o faigata ke fai atu ne tatou a pati ki se tino fanoanoa. I nisi taimi e mafai o fakaasi atu ne tatou a te atafai ki olotou lagonaga māfai e ‵tagi fakatasi tatou mo latou. I te taimi ne mate ei te taugasoa o Iesu ko Lasalo,  ne fanoa‵noa a Malia mo Maleta mo nisi tino i te lā tuagane. I aso e fa mai tua i te taimi ne oko atu ei a Iesu, ne “tagi” foki a ia, e tiga eiloa ne iloa ne ia me ko pili o fakatu aka ne ia a Lasalo. (Ioa. 11:17, 33-35) Ne fakaasi mai i loimata o Iesu a lagonaga o tena Tamana. Ne fakamaoni foki ne latou a te alofa o Iesu mō te kāiga, me e mautinoa eiloa me ne fakamafanafana ne ia a Malia mo Maleta. I se auala tai ‵pau, kafai e lavea ne ‵tou taina mo tuagane a te ‵tou a‵lofa mo te ‵saga tonu atu, e mautinoa eiloa i a latou me ka sē sologa latou kae ka ‵kau fakatasi loa latou mo taugasoa atafai kae loto fesoasoani.

19. Kafai e fakamafanafana ne tatou se taina fanoanoa, i auala fea e mafai ei o fakagalue ne tatou a te Failauga 3:7?

¹⁹ “Se taimi ke nofo ‵mu mo te taimi ke taipati.” (Fai. 3:7) A te suā auala ke fakamafanafana se Kelisiano fanoanoa ko te fai pelā me se tino fakalogologo faka‵lei. Fakaavanoa se taimi ke fakaasi mai ne te ‵tou taina a mea i tena loto, kae ke sē kaitaua vave māfai e ‘fai valevale a pati’ a te taina tenā. (Iopu 6:2, 3) E mafai o loto mafatia ‵ki eiloa a ia ona ko fakamalosiga mai kāiga kolā e se ne Molimau. Tela la, ke ‵talo fakatasi mo ia. Fakamolemole atu ki te “Tino e Lagona ne ia a ‵talo” ke tuku atu te malosi ki tou tagata mo te mafaufau ‵lei. (Sala. 65:2) Kafai e mafai, ke fai‵tau fakatasi ki te Tusi Tapu. Io me faitau se mataupu tāua mai ‵tou tusi, e pelā me se tala tonu telā e fakamalosi loto.

20. Se a te mea ka sau‵tala tatou ki ei i te suā mataupu?

²⁰ Se tauliaga gali ‵ki ke iloa ne tatou a te munatonu e uiga ki te tino mate mo te fakamoemoega gali i aso mai mua telā e fakatali‵tali ki ei a latou katoa i loto i tanuga! (Ioa. 5:28, 29) Tela la, i ‵tou pati mo faifaiga, ke na loto ma‵losi tatou o faka‵mautakitaki a te munatonu i te Tusi Tapu kae fakailoa atu ki nisi tino i so se avanoaga e maua ne tatou. I te suā mataupu, ka sau‵tala eiloa tatou ki te suā auala e taumafai ei a Satani o taofi a tino ke ‵nofo i te pouliga faka-te-agaga—ko te faivailakau. Ka lavea ne tatou a te pogai e ‵tau ei mo tatou o ‵kalo kea‵tea mai faifaiga mo fakafiafiaga kolā e aofia i ei a te malei fakatemoni tenā.