1. Ne a mea e ‵tau o fai ne Kelisiano ke oko atu ki te laina fakaoti i te fakatau‵telega ki te ola?

E AOFIA eiloa a Kelisiano i te fakatau‵telega ki te ola. Faitalia me ne fatoa kamata tatou o ‵tele io me ko fia tausaga ne aofia ei tatou i te fakatau‵telega tenā, e ‵tau eiloa o tumau tatou i te ‵tele ke oko atu ki te laina fakaoti. A pati fakatonutonu kolā ne tuku atu ne te apositolo ko Paulo ki Kelisiano i Filipi e mafai o fakamalosi mai ke fakaoti ne tatou a te fakatau‵telega. A nisi taina kolā ne aofia i te fakapotopotoga i te senitenali muamua ko leva eiloa ne tavini atu ki a Ieova mō se fia tausaga i te taimi ne maua ne latou te tusi a Paulo. Ne ‵tele atu latou mo te fakamaoni, kae ne fakamasaua atu ne Paulo ki a latou a te tāua ke tumau i te ‵tele mo te kufaki. E manako a ia ko latou ke tumau i te tau‵tali i tena fakaakoakoga mai te “kausaki ke oko atu latou ki te tapula.”—Fili. 3:14.

2. Kaia ne aoga eiloa a pati fakatonutonu ne tuku atu ne Paulo ki te kau i Filipi?

² Ne aoga eiloa a pati fakatonutonu a Paulo ki te kau i Filipi i te taimi eiloa tenā. Ne fakafesagai a te fakapotopotoga mo ‵tekemaiga mai te kamataga eiloa. Kāti i te 50 T.A., ne faka‵logo eiloa a Paulo mo Sila ki te ‵kamiga mai te Atua ke “vau ki Maketonia.” Tela la, ne olo atu lāua ki Filipi o talai te tala ‵lei. (Galu. 16:9) I konā, ne maua ne lāua se fafine e igoa ki a Litia, telā ne ‘fakalogologo atu kae ‵tala ne Ieova tena loto ko te mea ke saga tonu’ atu ki te tala ‵lei. (Galu. 16:14) E se leva kae papatiso tou fafine fakatasi mo tena kāiga. Kae ne kamata o faka‵tupu ne te Tiapolo a fakalavelave. Ne toso ne tāgata o te fakai a Paulo mo Sila ki mua o tino pule kae ‵losi atu me i a lāua ne tino faka‵tupu fakalavelave. Tela la, ne ‵kini a Paulo mo Sila, ‵pei atu ki te falepuipui, kae fakamuli loa ne fai atu ki a lāua ke tiakina te fakai. (Galu. 16:16-40) E mata, ne ‵fiu vave lāua? Ikai! Kae e a a taina mo tuagane i te fakapotopotoga  fou telā ne fatoa fakatu aka? Ne tuku mai ne latou se fakaakoakoga ‵lei, me ne kufaki foki latou! E mautinoa eiloa me ne fakamalosigina latou ne te fakaakoakoga ‵lei a Paulo mo Sila.

3. Se a te mea ne iloa aka ne Paulo, kae ne a fesili ka sau‵tala tatou ki ei?

³ Ne fakaiku aka ne Paulo ke se ‵fiu vave a ia. (2 Koli. 4:16) Kae ne iloa ne ia me ko te mea ke fakaoti a te fakatau‵telega, ka manakogina eiloa ke saga tonu atu a ia ki te tapula. Se a te mea e tauloto ne tatou mai te fakaakoakoga a Paulo? Ne a fakaakoakoga o te fakatuanaki i aso nei e fakaasi mai ei me e mafai o manumalo tatou i fakalavelave? Kae e mafai pefea o fakamalosi aka ne te ‵tou fakamoemoega i aso mai mua a te ‵tou fakaikuga ke mo a ma ‵fiu vave?

4. I te auala fea ne fakalavelave faeloa a Paulo i te faiga o te galuega a Ieova faitalia ana fakanofonofoga?

⁴ Mafaufau la ki mea katoa ne fai ne Paulo i te taimi ne tusi atu ei a ia ki te kau i Filipi. Ne ‵loka a ia i se fale i Loma. Ne fakatapulagina a tena saolotoga ke talai atu. Kae ui i ei, ne fakalavelave faeloa a ia mai te talai atu ki tino asiasi kae tusi ana tusi ki fakapotopotoga ‵mao. I aso nei foki, e fakaaoga ne Kelisiano e tokouke kolā ko sē mafai o oloolo sāle a so se avanoaga ke talai atu te tala ‵lei ki a latou kolā e asi atu ki olotou fale. E tusi foki ne latou a tusi fakamalosi loto ki tino i fale kolā e se mafai o fetaui mo latou.

5. E ‵tusa mo ana pati i te Filipi 3:12-14, se a te mea ne fesoasoani atu ki a Paulo ke saga tonu atu a ia ki tena fakamoemoega?

⁵ Ne seki talia ne Paulo a mea ‵lei io me ko mea ma‵sei ne fai ne ia ke sē saga tonu a ia o tavini atu ki te Atua. A te ‵tonuga loa, ne fai mai a ia me i te “fakapuli atu o mea i oku tua” ne tāua eiloa ke “saga atu faeloa ki mea i oku mua,” telā ko te fakaoti faka‵lei o te fakatau‵telega. (Faitau te Filipi 3:12-14.) Ne a nisi mea kolā ne mafai o fakalavelave atu ki a Paulo? Muamua la, ne lauiloa ‵ki eiloa a Paulo i tino Iutaia a koi tuai o fai a ia e pelā me se Kelisiano. Kae ne kilo atu a ia ki mea konā e pelā me “ne kaiga ko oko eiloa i te uke.” (Fili. 3:3-8) Te lua, ne seki talia ne ia ana lagonaga sē ‵lei ona ko te fakasauaga ne ia o Kelisiano ke taofi ei a ia mai te tavini atu ki a Ieova. Kae ko te tolu, ne seki mafaufau a ia me ko lava kae ‵toe a mea ‵lei katoa ne fai ne ia mō Ieova. Ne ‵fua ‵lei mai te galuega talai a Paulo faitalia me ne ‵pei ki te falepuipui, ‵kini, peipei ki fatu, kasa te vaka ne sopo i ei a ia, kae sē lava foki a mea‵kai mo gatu. (2 Koli. 11:23-27) Kae faitalia eiloa a mea ne fai ne ia io me ko tena logo‵mae, ne iloa ne Paulo me ne ‵tau eiloa o tumau a ia i te tavini atu ki a Ieova. E ‵tau foki o fai tatou penā mo ia.

6. Ne a nisi ‘mea i ‵tou tua’ kolā e manakogina ke fakapuli ne tatou?

⁶ E mafai pefea o tau‵tali tatou i te fakaakoakoga a Paulo mai te ‘fakapuli a mea i ‵tou tua’? A nisi o tatou kāti e manakogina ke manumalo i lagonaga sē ‵lei ona ko mea ‵se ne fai i aso ko ‵teka. Kafai e penā loa, kaia e se kamata ei o fai au sukesukega totino telā e fakasino tonu atu ki te taulaga togiola a Keliso? Kafai tatou e suke‵suke, mafaufau ‵loto kae ‵talo e uiga ki se mataupu fakamalosi loto, ka fai eiloa te mea tenā e pelā me se fakatapūga ki ‵tou lagonaga sē ‵lei. E mafai foki o fakagata aka ne tatou a lagonaga sē ‵lei e uiga ki agasala kolā ko oti ne fakamagalo ne Ieova. Mafaufau ki te suā fakaakoakoga e mafai o tauloto ne tatou mai i a Paulo. Nisi ko oti ne tiakina ne latou a galuega ‵togi ‵lei ko te mea ke kausaki atu ki manakoga o te Malo. Kafai e penā loa, e mata, e mafai o fakapuli ne tatou a mea i ‵tou tua mai te ‵kalo kea‵tea mai te mafau‵fau ki mea faka-te-foitino kolā ne maua muamua ne tatou? (Nume. 11:4-6; Fai. 7:10) ‘A mea i ‵tou tua’ e mafai o aofia i ei a mea foki kolā ko oti ne fai ne tatou i te galuega a Ieova io me ko fakalavelave kolā ne kufaki ne tatou i aso ko ‵teka. E tonu, a te ‵toe mafau‵fau ki te auala ne fakamanuia kae ‵lago mai a Ieova ki a tatou i te fia  o tausaga ko ‵teka, e mafai o fai ei ke ‵pili atu tatou ki te ‵tou Tamana. Kae ui i ei, e se ma‵nako tatou o mafau‵fau me ko uke ‵ki ‵tou mea ne fai mō Ieova.—1 Koli. 15:58.

7. E ‵tusa mo te 1 Kolinito 9:24-27, se a te mea e manakogina ke manumalo i te fakatau‵telega ki te ola? Fakamatala mai.

⁷ Ne malamalama ‵lei a Paulo i pati konei a Iesu: “Fakapalele otou mafi.” (Luka 13:23, 24) Ne iloa ne Paulo, me e pelā mo Keliso, e ‵tau o fakapalele ana mafi ke oko loa ki te fakaotiga. Tela la, ne fakatusa ne ia a te auala o se Kelisiano ki se fakatau‵telega. (Faitau te 1 Kolinito 9:24-27.) A te tino tele i se fakatau‵telega e tele tonu loa ki te laina fakaoti kae kalo kea‵tea mai mea kolā e fakalavelave atu ki a ia. E pelā me se fakaakoakoga, a tino ‵tele i se fakatau‵telega i aso nei e mafai o ‵tele i se auala telā e ‵tu i ei a sitoa pelā foki mo nisi mea kolā e mafai o fakalavelave atu ki a latou. E mata, e mafaufau koe me i te tino telā e tele atu i te fakatau‵telega tenā ka tu o onoono atu ki mea i loto i sitoa? Ailoga loa, māfai e manako a ia ke sili! I te fakatau‵telega ki te ola, e ‵tau o ‵kalo kea‵tea tatou mai mea kolā e mafai o fakalavelave mai. Kafai e ‵saga tonu atu tatou ki te ‵tou fakamoemoega, mai te fakapalele ‵tou mafi e pelā mo Paulo, ka maua eiloa ne tatou a te failoga!

8. Ne a mea faiga‵ta e tolu ka sau‵tala tatou ki ei?

⁸ Ke na sau‵tala nei tatou ki mea faiga‵ta e tolu kolā e mafai o fai ei ke loto vāi‵vai tatou. Ko fakamoemoega kolā e se taunu, gasolo o vāivāi faka-te-foitino, mo fakalavelave kolā e fakafesagai mo tatou mō se taimi leva. E mafai eiloa o maua ne tatou a mea aoga mai te tauloto ki te auala ne kufaki ei a nisi tino i tulaga konei.—Fili. 3:17.

9. E mafai pefea o pokotia tatou māfai ko sē taunu a mea kolā ne fakamoe‵moe tatou ki ei?

⁹ Fakamoemoega kolā e se taunu. E mautinoa eiloa me e fakamoe‵moe tatou ki mea ‵lei ne folafola mai ne Ieova. E tonu, i te taimi ne fakaasi atu ei ne te pelofeta a Ieova ko Sapakuka me ka fakaseai ne Ieova a tulaga ma‵sei i Iuta, ne fai atu a Ieova ki a ia ke “nofo fakatalitali eiloa ki ei.” (Sapa. 2:3) Kae kafai ko foliga mai me ko sē taunu a mea kolā ne fakamoe‵moe ki ei, e mafai eiloa o loto vāi‵vai tatou. (Faata. 13:12) Ne tupu te mea tenei i te kamataga o te 20 senitenali. I te taimi  tenā, e tokouke a Kelisiano fakaekegina ne fakamoe‵moe ke maua ne latou te taui faka-te-lagi i te 1914. I te taimi ne seki tupu ei te mea tenā, ne fakafesagai atu pefea a tino fakamaoni ki ei?

10. Ne a mea ne fai ne se tauavaga i te taimi ne seki taunu a mea kolā ne fakamoe‵moe lāua ki ei?

¹⁰ Mafaufau ki te fakaakoakoga a tino fakamaoni e tokolua kolā ne fe‵paki mo se mea faigata penā. A te Taina ko Royal Spatz ne papatiso i te 1908 i te taimi ko 20 ei ana tausaga. Ne loto talitonu a ia me ko pili o maua ne ia a tena taui. E tonu, i te taimi ne fai ei ke fai tena avaga i te 1911, ne fai atu a ia ki a Pearl, te fafine ka avaga mo ia, penei: “E iloa ne koe te mea ka tupu i te 1914. Kafai e fai ke avaga tāua, e ‵tau o na fai fakavave!” E mata, ne ‵fiu vave a te tauavaga Kelisiano tenei i te fakatau‵telega ki te ola i te taimi ne seki maua i ei ne lāua a te lā taui faka-te-lagi i te 1914? Ikai, me i te fakamoemoega muamua o lāua ko te faiga o te loto o te Atua mo te fakamaoni, kae e se ko te mauaga o te lā taui. Ne fakaiku aka ne lāua ke tumau i te fakatau‵telega mo te kufaki. Kae e tonu, ne tumau eiloa a Royal mo Pearl i te ga‵solo ki mua kae fakamaoni ke oko eiloa ki te fakaotiga o te lā taviniga i te lalolagi nei i se fia sefulu tausaga mai tua. E mautinoa eiloa me ka olioli koe ki te taimi ka fakamaluga aka ei ne Ieova a tena igoa mo tena pulega sili kae fakataunu ana folafolaga. Ke loto talitonu me ka fakataunu eiloa a mea konei i te taimi tonu o Ieova. Ke oko atu ki te taimi tenā, ke na tumau tatou i te fakalave‵lave i te taviniga ki te ‵tou Atua, kae ke mo a ma loto vāi‵vai māfai e se taunu a fakamoemoega.

11-12. Kaia e mafai ei o tumau tatou i te ga‵solo ki mua faitalia me ko ga‵solo tatou o vāi‵vai faka-te-foitino? Taku mai se fakaakoakoga.

¹¹ Gasolo o vāivāi faka-te-foitino. E se pelā mo te tino telā e tele i se fakatau‵telega, e se manakogina ne koe a te malosi faka-te-foitino ko te mea ke tumau koe i te gasolo o malosi i te feitu faka-te-agaga. A te ‵tonuga loa, a latou kolā ko vāi‵vai faka-te-foitino koi fakatumau eiloa te malosi o te lotou fakaikuga ke tumau i te ga‵solo ki mua i te feitu faka-te-agaga. (2 Koli. 4:16) E pelā me se fakaakoakoga, a te taina ko Arthur Secord * telā ko 88 ana tausaga kae ko fakamasakisaki, ne tavini atu i te Peteli mō tausaga e 55. I te aso e tasi, ne fanatu se nēsi ki tena moega o fesoasoani atu ki ei. Ne kilo atu tou fafine ki a ia kae fai atu mo te atafai, penei: “Te Taina ko Secord, ne fai ne koe a mea e uke i te taviniga ki a Ieova.” Kae ko Arthur, ne seki fakatāua malosi ne ia a mea kolā ne fai ne ia i aso ko ‵teka. Ne kilo atu tou tagata ki ei, fakamisikata kae tali atu: “Ao, e tonu koe. Kae e se ko mea ne fai ne tatou e tāua. E sili atu i te tāua ke tumau tatou i te fakamaoni i te taimi nei.”

¹² Kāti a koe ne tavini atu ki a Ieova mō se fia o tausaga, kae ona ko te fakamasakisaki, ko sē uke a mea e mafai ne koe o fai. Kafai koe e penā, ke sa loto vāivāi. Ke loto talitonu me e  fakatāua ne Ieova a tau taviniga fakamaoni ne fai i taimi ko ‵teka. (Epe. 6:10) Kae masaua, me i te tapuaki fakamaoni atu mo te loto kātoa e se fakavae ki te uke o ‵tou mea e fai mō Ieova. I lō te fai penā, e fakaasi atu ne tatou a te lasi o te ‵tou a‵lofa ki a Ieova māfai e maua ne tatou se kilokiloga ‵lei kae fai a mea katoa e mafai ne tatou o fai. (Kolose 3:23) E malamalama a Ieova i ‵tou tapula kae e se fakamoemoe a ia ke fai ne tatou a mea e uke atu i lō mea e mafai ne tatou o fai.—Male. 12:43, 44.

13. E fakamalosi mai pefea a te tala o Anatoly mo Lidiya ke tumau tatou i te tavini atu ki a Ieova faitalia fakalavelave e uke?

¹³ Fakalavelave kolā e fe‵paki mo tatou mō se taimi leva. Nisi o tavini a Ieova ne kufaki i mea faiga‵ta mo fakasauaga mō se fia sefulu tausaga. E pelā mo Anatoly Melnik * telā ko 12 ana tausaga i te taimi ne puke ei tena tamana, ‵pei ki te falepuipui, kae ave fakapagota ki Siberia, telā e nofo ki te 4,000 tupu maila (7,000 km) te ‵mao mai tena kāiga i Moldova. I se tausaga mai tua, ne ave fakapagota foki a Anatoly, tena mātua mo ana tupuna ki Siberia. Fakamuli loa, ne mafai o ‵kau atu latou ki fakatasiga i te suā fakai, kae ne ‵tau mo latou o sa‵sale i se 20 maila (30 km) i taimi e ‵to malosi i ei te kiona, telā e mafai o oko tena ‵moko ki te leai. Fakamuli ifo, ne ‵pei atu a te Taina ko Melnik ki te falepuipui mō se tolu tausaga, kae ‵toe mai fua tena avaga ko Lidiya mo te lā tamaliki fafine telā ko tasi tena tausaga. Faitalia a mea faiga‵ta ne fe‵paki mo latou i se fia o tausaga, ne tumau eiloa a te kāiga o Anatoly i te tavini fakamaoni atu ki a Ieova. Nei la ko 82 a tausaga o Anatoly kae ko tavini atu a ia pelā me se Komiti o te Ofisa Lagolago i Asia ki te kogāloto. E pelā mo Anatoly mo Lidiya, ke na fai ne tatou a mea katoa e mafai ne tatou o fai i te taviniga ki a Ieova, mai te tumau eiloa i te kufaki e pelā eiloa mo mea ne fai ne tatou i taimi ko ‵teka.—Kala. 6:9.

14. Se a te mea ne iloa aka ne Paulo me ne ‵tau o fai ne ia ke kausaki atu ke oko ki tena tapula?

¹⁴ Ne loto talitonu a Paulo me ka mafai eiloa o fakaoti ne ia a te fakatau‵telega kae oko atu ki te tapula. E pelā me se Kelisiano fakaekegina, ne olioli eiloa a ia ke maua “te failoga o te kalagaga ki te lagi mai te Atua.” Kae ke oko atu ki te tapula tenā, ne iloa aka ne ia me ne ‵tau o tumau a ia i te “kausaki” atu ki ei. (Fili. 3:14) Ne fakaaoga ne Paulo a tala fakatusa ke fesoasoani atu ki te kau Filipi ke tumau i te ‵saga tonu atu ki te lotou fakamoemoega.

15. Ne fakaaoga pefea ne Paulo a te fakatusa e uiga ki se tino tonu o te fenua ke fakamalosi aka ei a Kelisiano i Filipi ke tumau i te “kausaki” atu?

¹⁵ Ne fakamasaua atu ne Paulo ki te kau Filipi  e uiga ki te lotou fenua tonu telā e maua i te lagi. (Fili. 3:20) Kaia ne ‵tau ei o masaua ne latou a te mea tenā? I aso konā, ne tāua malosi eiloa ke fai a tino e pelā me ne tino ‵tonu o Loma. * Kae ko Kelisiano fakaekegina ko oti eiloa ne maua ne latou se malo telā e sili atu i te ‵lei, kae uke foki a mea aoga e maua ne latou mai i ei. E se taitai eiloa o ‵pau te tāua o se tino tonu o Loma māfai e fakatusa ki se tino tonu i te malo faka-te-lagi! Tenā te pogai ne fakamalosi ei ne Paulo a te kau Filipi ko olotou “amioga fua ke fetaui mo te tala ‵lei e uiga ki te Keliso.” A te pati “amioga” i te fuaiupu tenei e fakauiga loa ki te “fai pelā me se tino tonu o te fenua,” io me amio e pelā me ne tino ‵tonu o te fenua. (Fili. 1:27) E tuku mai ne Kelisiano fakaekegina se fakaakoakoga ‵lei i aso nei i te taimi e kausaki atu latou ki te lotou fakamoemoega ke ola ki te se-gata-mai i te lagi.

16. Faitalia me e fakamoe‵moe tatou ke ola i te lagi io me ko te lalolagi, ne a mea e ‵tau o fai faeloa ne tatou e ‵tusa mo te Filipi 4:6, 7?

¹⁶ Faitalia me e fakamoe‵moe tatou ke ola ki te se-gata-mai i te lagi io me i te lalolagi nei, e ‵tau o tumau tatou i te kausaki atu ki te fakamoemoega tenā. Faitalia me ne a ‵tou fakanofonofoga, e se ‵tau o toe mafau‵fau ki mea ko oti ne fakapuli ne tatou; io me talia ne tatou so se mea ke taofi aka ei te ‵tou ga‵solo ki mua. (Fili. 3:16) E mafai o tuai ki a tatou a te fakataunuga o folafolaga a Ieova, io me e mafai o gasolo ifo ki lalo te ‵tou ma‵losi faka-te-foitino. Ne kufaki tatou i mea faiga‵ta mo fakasauaga mō se fia tausaga. Faitalia me ne a tulaga e oko tatou ki ei, “ke mo a ma manava‵se [tatou] ki so se mea.” Kae ke akai kae tuku atu a mea e ma‵nako tatou ki ei ki te Atua, kae ka tuku mai ne ia a te filemu telā e sili fakafia atu i mea ne mafaufau koe ki ei.—Faitau te Filipi 4:6, 7.

17. Se a te mea ka sau‵tala tatou ki ei i te suā mataupu?

¹⁷ E pelā me se tino tele telā e fakapalele ana mafi ke na oko atu a ia ki te laina fakaoti, ke na ‵saga katoatoa atu tatou ki te ‵tou fakamoemoega ke fakaoti a te ‵tou fakatau‵telega ki te ola. Ke na fakapalele ‵tou mafi ki te mea telā e mafai ne tatou o fai e ‵tusa mo ‵tou malosi mo fakanofonofoga kae tumau i te faiga o mea ‵lei i aso mai mua. Ne a mea e ‵tau o fai ne tatou ko te mea ke olo atu i te auala tonu mo te kufaki? Ka fakamatala mai i te suā mataupu a mea kolā ka fesoasoani mai ke fakamuamua ne tatou i te olaga kae ke ‘fakamautinoa aka a mea kolā e sili atu i te tāua.’—Fili. 1:9, 10.