1, 2. (a) Se a te faka‵pulaga telā ne faka‵sao i ei a ola o tino e tokouke? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.) (e) Se a te takitakiga e maua ne tino o te Atua ke mafai o faka‵sao ei olotou ola?

“TU, KILO, FAKALOGO.” A pati konei ko oti ne faka‵sao i ei a ola o te tokoukega o tino. I se 100 tupu tausaga ko ‵teka, ne faka‵pa atu eiloa a fakailoga ‵lasi kolā e tusi i ei a pati konā i auala kolā e ‵tele i ei a tuleni i te feitu ki matū o Amelika. Se a te pogai? Ko te mea ke mo a ma ‵tele atu a mea fakatele‵tele i te auala o tuleni i te taimi ‵se kae ‵tui ei ne se tuleni telā e tele makini. Ao, a te ‵saga tonu atu ki faka‵pulaga penā ne faka‵sao i ei a ola o tino.

² E fai eiloa ne Ieova se mea telā e sili atu fakafia i te tāua i lō te tuku mai fua o fakailoga ke puipui ei ‵tou ola. E tu a ia i mua o ana tino, kae takitaki atu ne ia latou ki te ola se-gata-mai. E se gata i ei, e fai foki a ia e pelā me se tausi mamoe ‵lei ki tena lafu, kae tuku atu ne ia a fakatakitakiga mo faka‵pulaga ko te mea ke ‵kalo keatea latou mai auala fakama‵taku.—Faitau te Isaia 30:20, 21.

3. Ne iku atu pefea a te kaukāiga o tino ki te auala telā e tau atu ki te mate?

³ Mai te kamataga eiloa i tala fakasolopito, ne fakatoka eiloa ne  Ieova a fakatonuga mo fakatakitakiga aoga. E pelā me se fakaakoakoga, i te fatoaga o Etena, ne tuku atu ne Ieova a fakatonuga ma‵nino kolā ne mafai o takitaki ei a te kaukāiga o tino ki te ola se-gata-mai mo te fia‵fia. (Kene. 2:15-17) Moi ne faka‵logo a Atamu mo Eva ki tena fakatonuga, penei e mafai eiloa o ‵sao laua mai te ikuga matagā tenā—te olaga telā e ‵fonu i logo‵maega kae iku atu ki te mate e aunoa mo se fakamoemoega. Kae i lō te fakalogo ki a Ieova, ne fakalogo eiloa a Eva ki te manatu telā ne fakafoliga mai pelā me ne vau mai se gata. Kae ko Atamu ne fakalogo foki ki te leo o tena avaga. Ne fuli‵tua katoa laua ki te takitakiga a te lā Tamana alofa. Tela la, ne iku atu eiloa te kaukāiga o tino ki te auala telā e tau atu ki te mate.

4. (a) Kaia ne manakogina i ei a fakatakitakiga ‵fou mai tua o te Lolo? (e) Ne fakaasi mai pefea i fakanofonofoga ‵fou a mafaufauga o te Atua?

⁴ I aso o Noa, ne tuku atu ne te Atua ki a ia a fakatakitakiga kolā ne iku atu ki te lotou faka‵saoga. Mai tua o te Lolo, ne toe tuku atu ne Ieova ne fakataputapuga ma‵nino e uiga ki te toto. Kaia? Ona ko fakanofonofoga ‵fou. Tenā eiloa te taimi ne talia ei ne Ieova a tino ke ‵kai ki ‵kano o manu. Tela la, ne manakogina i ei a fakatakitakiga ‵fou: “Ko te mea e se ‵tau o kai ne koutou, ko ‵kano o manu kolā koi isi ne toto i ei.” (Kene. 9:1-4) Ne fakaasi manino mai i fakanofonofoga ‵fou konā a mafaufauga o te Atua e uiga ki te ola telā ne aumai ne ia. E pelā me ko te Mafuaga mo te Tino telā ne tuku mai ne ia te ola, e maua fua ne ia te saolotoga ke fai ne ia a tulafono e uiga ki te ola. E pelā me se fakaakoakoga, ne fakatonu mai a ia ke sā tatino. Ne kilo atu a te Atua ki te ola mo te toto e pelā me ‵malu, kae ka fakamasino eiloa ne ia te tino telā e fakaaoga ‵se ne ia a mea konā.—Kene. 9:5, 6.

5. Ne a mea ka suke‵suke nei tatou ki ei, kae kaia?

⁵ Ke na onoono nei tatou ki nāi fakaakoakoga e uiga ki te auala ne tuku mai faeloa ne te Atua a fakatakitakiga i te fia o selau tausaga ko ‵teka atu nei. A te ‵toe sukesuke faka‵lei ki ei ka fakamalosi aka ei ‵tou fakaikuga ke tau‵tali atu i te takitakiga a Ieova ki loto i te lalolagi fou.

6. Kaia ne tāua ei ke faka‵logo a tino o te Atua ki tulafono kolā ne tuku atu e auala i a Mose, kae se a te kilokiloga ne ‵tau o maua ne te kau Isalaelu?

⁶ I aso o Mose, ne manakogina eiloa a fakatakitakiga ma‵nino e uiga ki mea tau amioga mo te auala e tapuaki atu ei a tino. Kaia? Ona ko te mea ko ‵fuli foki olotou fakanofonofoga. I tausaga e silia atu mo te lua selau ko ‵teka, ne ‵nofo eiloa a fanau a Iakopo mai lalo i pulega a tino Aikupito i se fenua telā e aofia i ei a tapuakiga ki tino ‵mate, tupua mo nisi talitonuga mo faifaiga kolā e se faka‵malu ei te Atua. Kae i te taimi ne fakasaoloto ei a tino o te Atua mai pulega fakasaua i Aikupito, ne manakogina foki ne fakatakitakiga ‵fou. Ne ‵tau o ola a tino o te Atua e pelā me se fenua saoloto telā e tau‵tali ki Tulafono a Ieova kae e se pelā me se potukau o tino kolā ne ave fakapagota. E fai mai a nisi fakamatalaga me i te pati Epelu ki te “tulafono” e fakauiga loa ki te “fakatonu, takitaki kae akoako.” Ne fai a te Tulafono a Mose pelā me se puipuiga mai amioga ma‵sei mo faifaiga fakalotu a nisi fenua. I te taimi ne faka‵logo ei a tino Isalaelu ki te Atua, ne maua ne latou ana fakamanuiaga. Kae i te taimi ne seki talia ne latou a ia, ne logo‵mae latou i ikuga fakanoanoa.—Faitau te Teutelonome 28:1, 2, 15.

7. (a) Fakamatala mai te pogai ne tuku atu ei ne Ieova a fakatakitakiga ki ana tino. (e) I te auala fea ne fai ei a te Tulafono e pelā me se tausi ki tino Isalaelu?

⁷ E isi foki se suā pogai ne manakogina i ei a fakatakitakiga ‵fou. Ne fakasino atu eiloa a te Tulafono ki se fakatokaga tāua ke fai te loto o Ieova. Ko te sae mai o te Mesia, ko Iesu Keliso. Ne fakamasaua atu ne te Tulafono me i te kau Isalaelu ne tino sē ‵lei katoatoa. Ne faka‵mafa atu foki ki a latou a te tāua o te togiola, te  taulaga ‵lei katoatoa telā e fakamagalo katoatoa i ei a agasala. (Kala. 3:19; Epe. 10:1-10) E se gata i ei, ne fesoasoani atu te Tulafono ke puipui i ei a te gafa telā e sae mai ei te Mesia kae ke iloa foki te taimi ka sae mai ei a ia. E tonu, ne fai eiloa a te Tulafono e pelā me se takitakiga sē tumau, io me se “tausi” telā e takitaki atu ei tatou ki a Keliso.—Kala. 3:23, 24.

8. Kaia e ‵tau ei o takitaki tatou ne fakatakitakiga fakavae mai te Tulafonotelā ne tuku atu e auala i a Mose?

⁸ E pelā me ne Kelisiano, e mafai foki o maua ne tatou a mea aoga mai fakatakitakiga kolā ne aofia i te Tulafono ne tuku atu ki te fenua o Isalaelu. I te auala fea? Mai te mafau‵fau ki fakatakitakiga fakavae o te Tulafono. E tiga eiloa ko sē ‵nofo tatou mai lalo o tulafono konā, e mafai o ‵kilo atu tatou ki ei e pelā me ne fakatakitakiga kolā e fakatuagagina i ‵tou olaga i aso takitasi mo te ‵tou tapuakiga ki te Atua tapu, ko Ieova. Ne fakamau ne ia a tulafono konā i te Tusi Tapu ko te mea ke mafai o tauloto tatou mai i ei, takitaki e auala i fakatakitakiga fakavae, kae loto fakafetai ki fakatakitakiga e uiga ki tulaga ma‵luga i mea tau amioga kolā ne fakatoka mō Kelisiano. Fakalogologo la ki pati konei ne fai mai ne Iesu: “Ne lagona ne koutou a pati konei: ‘Sa mulilua.’ Kae e fai atu au ki a koutou me ko so se tino e onoono ki se fafine kae e fiafai ki ei ko mulilua a ia i tena loto.” Tela la, e se ‵tau fua o ‵kalo keatea tatou mai te mulilua, kae e penā foki mo mafaufauga kolā e aofia i ei a faifaiga fakatauavaga sē ‵tau.—Mata. 5:27, 28.

9. Ne a fakanofonofoga ‵fou kolā ne ‵sae aka ne ala i ei o toe fai ei ne fakatakitakiga ‵fou mai te Atua?

⁹ Mai tua o te saemaiga o Iesu e pelā me ko te Mesia, ne tuku mai foki ne Ieova se fakatakitakiga fou mo nisi fakamatalaga liki‵liki e uiga ki tena fuafuaga. Ne fai penei ona ko te mea e isi foki ne fakanofonofoga ‵fou. I te 33 T.A., ne seki toe talia ne Ieova a te fenua o Isalaelu, kae ne filifili ne ia a te fakapotopotoga Kelisiano.

10. Kaia ne tuku atu ei a tulafono ‵fou ki te fakapotopotoga Kelisiano, kae ne ‵kese pefea a tulafono konei mai mea kolā ne tuku atu ki te kau Isalaelu?

¹⁰ Talu mai te senitenali muamua, ne maua ne tino o te Atua kolā ne aofia i te fakatokaga faka-Kelisiano a fakatonuga ‵fou io me ko fakamatalaga ‵loto e uiga ki ‵tou tapuakiga mo amioga. A tavini fakamaoni konei ne ‵nofo mai lalo i te feagaiga fou. A te Tulafono a Mose ne tuku atu fua ki te Isalaelu faka-te-foitino. E ‵kese mai i ei, a te Isalaelu faka-te-agaga e aofia i ei a tino mai fenua mo telega e uke. Se mea tonu “me i te Atua e se fakailoga tino, kae ko te tino mai so se fenua telā e mataku ki a ia kae fai mea tonu e talia eiloa ne ia.” (Galu. 10:34, 35) Ne takitaki ne te Tulafono a Mose a te Isalaelu faka-te-foitino ki te Fenua o te Folafolaga e auala i tulafono kolā ne tusi ki papa fatu. Kae mō te Isalaelu faka-te-agaga, a fakatakitakiga kolā e tusi i olotou loto ne fakavae ki te “tulafono a Keliso.” A te “tulafono a Keliso” ne mafai o fakagalue kae aoga ki Kelisiano faitalia te koga e ‵nofo i ei a latou.—Kala. 6:2.

11. Ne a vaega e lua o te olaga faka-Kelisiano kolā e mafai o aoga ki ei a te “tulafono a Keliso”?

¹¹ Ne maua eiloa ne te Isalaelu faka-te-agaga a mea aoga mai te takitakiga a te Atua e auala i tena Tama. Mai mua malie eiloa o fai te feagaiga fou, ne tuku atu ne Iesu a fakatonuga tāua e lua. Te mea muamua e fakasino tonu atu loa ki te faiga o te galuega talai. Kae ko te lua e fakasino atu ki amioga a soko o Iesu e pelā foki mo olotou faifaiga ki olotou taina tali‵tonu. Ne fakatoka eiloa a fakatonuga konei mō Kelisiano katoa; ko tena uiga e aoga ki a tatou katoa i aso nei, faitalia me e fakamoe‵moe ke ola i te lagi io me i te lalolagi nei.

12. Se a te fakatokaga fou ne fai e uiga ki te galuega talai?

¹² Mafaufau la ki talaiatuga o te tala ‵lei telā ne fakatonu atu a Iesu ke fai ne ana soko. A te  auala mo te fakalauefaatuga o te tala ‵lei ne fakatokaga ‵fou. I se fia selau tausaga mai mua atu, ne talimalō ne tino Isalaelu a tino mai fenua fakaa‵tea i te taimi ne au‵mai ei ki Isalaelu o tavini atu ki a Ieova. (1 Tupu 8:41-43) Ne tupu a te mea tenā mai mua o tuku atu ne Iesu a te fakatonuga telā e maua ne tatou i te Mataio 28:19, 20. (Faitau.) Ne fakatonu atu a Iesu ki ana soko ke “olo atu” ki tino katoa. I te aso o te Penitekoso i te 33 T.A., ne lavea atu i se fakamaoniga e uiga ki te fakamafuliga o te fakatokaga a Ieova—ko te faiga o te galuega talai i te lalolagi kātoa. Ne ‵ligi ifo tena agaga tapu ki tino e toko 120 o te fakapotopotoga fou ke fai‵pati atu i ‵gana kese‵kese ki tino Iutaia mo tino o fenua fakaa‵tea kolā ne ‵fuli ki te lotu Iutaia. (Galu. 2:4-11) E se gata i ei, ne fakalauefa atu foki te lotou galuega talai ki Samalia. Kae i te 36 T.A., ne toe fakalauefa atu ki nisi tino mai Fenua Fakaa‵tea kolā e seki pilitome. Ko tena uiga, a te galuega talai ne kamata mai loa i se koga foliki e pelā me se taisala, telā e fakauiga ki tino Iutaia fua, kae ne fanaka eiloa o lasi e pelā me se tai, telā e fakauiga ki tino katoa i te lalolagi kātoa.

13, 14. (a) Se a te mea ne aofia i te “fakatonuga fou” a Iesu? (e) Se a te mea e tauloto ne tatou mai te fakaakoakoga ne tuku mai ne Iesu?

¹³ Nei la, ke onoono aka tatou ki te auala e fai faka‵lei ei ne tatou a ‵tou taina tali‵tonu e auala i ‵tou faifaiga. Ne fai ne Iesu se “fakatonuga fou.” (Faitau te Ioane 13:34, 35.) Ne seki aofia fua i te fakatonuga tenā a te manakoga ke fakatau a‵lofa te suā tino ki te suā tino e pelā mo te masani, kae ke loto fia‵fia foki o tuku atu ‵tou ola mō ‵tou taina tali‵tonu. A te fakatonuga tenā ne seki faka‵mafa mai i te Tulafono a Mose.—Mata. 22:39; 1 Ioa. 3:16.

¹⁴ Ne tuku mai ne Iesu te ‵toe fakaakoakoga sili. Ne fakaasi atu ne ia te alofa sē fakapito ki ana soko mai te fakatoka ke mate mō latou. Kae e fakamoemoe a ia ke fai foki ana soko penā, e aofia ei tatou. Tela la, e loto fia‵fia eiloa tatou ke fe‵paki mo logo‵maega e uke kae ‵mate foki mō ‵tou taina Kelisiano.—1 Tesa. 2:8.

15, 16. Ne a fakanofonofoga ‵fou e maua nei ne tatou, kae e takitaki pefea ne te Atua a tatou i aso nei?

¹⁵ Talu mai te taimi ne filifili aka ei a te “tavini fakamaoni kae poto,” ne tuku mai ei ne Iesu ki ana tino a mea‵kai faka-te-agaga i te taimi tonu. (Mata. 24:45-47) E aofia i mea‵kai konei a fakatakitakiga tāua kolā e fetaui ‵lei mo fakanofonofoga ‵fou.

¹⁶ Ko ‵nofo nei tatou i te vaitaimi telā e taku ne te Tusi Tapu me ko “aso fakaoti,” kae ko pili foki o fakafesagai atu tatou ki te fakalavelave lasi telā e seki tupu aka eiloa muamua. (2 Timo. 3:1; Male. 13:19) E se gata i ei, ko oti ne ‵pei ifo a Satani mo ana temoni mai luga i te lagi ki lalo i te lalolagi nei o fakapuapuaga a tino i ei. (Faka. 12:9, 12) Ko oti foki ne fakatonu mai ke fai ne tatou a te galuega talai i te lalolagi kātoa ki tino mo ‵gana e uke i lō taimi muamua!

17, 18. E ‵tau o ‵saga atu pefea tatou ki fakatakitakiga kolā e tuku mai ki a tatou?

¹⁷ E ‵tau o fakaaoga ne tatou a mea faigaluega o te galuega talai kolā ne fakatoka mai ne te fakapotopotoga a te Atua. E mata, ko tou manakoga ke fakaaoga a mea faigaluega konā? E mata, e saga tonu atu koe ki fakatakitakiga kolā e tuku mai i ‵tou fakatasiga e uiga ki te auala e mafai ei ne tatou o fakaaoga a mea faigaluega i se auala magoi? E mata, e kilo atu koe ki ei e pelā me ne fakatakitakiga mai i te Atua?

¹⁸ E tonu, ke maua faeloa a fakamanuiaga a te Atua, e ‵tau mo tatou ‵saga tonu atu ki fakatakitakiga katoa ne tuku mai e auala i te fakapotopotoga Kelisiano. A te mauaga o se uiga fakalogo i te taimi nei, ka fesoasoani mai ke tau‵tali tatou i fakatakitakiga i te taimi o te “fakalavelave lasi,” telā ka fakaseai katoatoa atu i ei a te olaga masei tenei a Satani. (Mata. 24:21) Mai tua ifo, ka ma‵nako eiloa tatou ki  fakatakitakiga ‵fou mō te olaga i te lalolagi fou kae amiotonu telā e saoloto katoatoa mai so se fakamalosiga masei a Satani.

19, 20. Ne a pelugā tusi kolā ka ‵tala mai, kae ne a ikuga ka maua ne tatou mai i ei?

¹⁹ I aso o Mose, ne manakogina ne te fenua o Isalaelu a fakatakitakiga ‵fou, e penā foki mo te fakapotopotoga Kelisiano mai lalo i te “Tulafono a Keliso.” I se auala tai ‵pau, e fakailoa mai te Tusi Tapu me ka isi ne pelugā tusi o fakatakitakiga ‵fou kolā ka ‵tala aka i te lalolagi fou. (Faitau te Fakaasiga 20:12.) E mautinoa eiloa me ka aofia i pelugā tusi konei a fakatonuga a Ieova mō tino katoa kolā e ola i te taimi tenā. Mai te suke‵suke ki mea konei, ka iloa i ei ne tino katoakolā ka ‵sao atu e pelā foki mo tino kolā ka ‵toe faka‵tu aka a te loto o te Atua mō latou. Ka fesoasoani mai a pelugā tusi konei ke malama‵lama tatou i mafaufauga o Ieova. Mai te takitakiga a te Muna fakaosofia a te Atua fakatasi mo mea kolā ka ‵tala mai i pelugā tusi, ka mafai eiloa ne tino katoa kolā e ola i te lalolagi Palataiso o fai faka‵lei olotou taina i te alofa, te āva, mo te fakaaloalo. (Isa. 26:9) Mafaufau la ki akoakoga kolā ka fai mai lalo i te takitakiga a te Tupu ko Iesu Keliso!

²⁰ Ka maua ne tino kolā e ‵saga tonu atu ki “mea kolā e tusi i te pelugā tusi” a te ola se-gata-mai. A tino kolā e tumau i te fakamaoni ki te Atua e auala i te ‵toe tofotofoga kae tusi faka‵mau olotou igoa ne Ieova i te “pelugā tusi o te ola.” Ka maua eiloa ne latou te ola se-gata-mai! Tela la, kafai tatou e ‵TU ke suke‵suke faka‵lei ki te Muna a te Atua, ‵KILO ke malama‵lama i tena uiga mō tatou, kae FAKALOGO mai te tau‵tali atu ki fakatakitakiga a te Atua i aso nei, ka mafai ei o ‵sao atu tatou i te fakalavelave lasi kae fia‵fia o tauloto e uiga ki te ‵tou Atua poto kae alofa, ko Ieova ke oko eiloa ki te se-gata-mai.—Fai. 3:11; Loma 11:33.