1, 2. (a) Ne a kilokiloga kese‵kese a tino ki te mataupu e uiga ki te saolotoga? (e) Se a te mea e akoako mai i te Tusi Tapu e uiga ki ‵tou saolotoga ke fai a filifiliga, kae ne a fesili ka sau‵tala tatou ki ei?

I TE taimi ne fakafesagai atu ei ki te faiga o se filifiliga totino, ne fai atu se fafine ki tena taugasoa, penei: “Sa fai ne koe ke mafaufau au; fai mai fua te mea e ‵tau o fai ne au. E faigofie atu tenā.” Ne ‵lei atu ki te fafine ke fai atu fua te mea e ‵tau o fai ne ia i lō te fakaaoga o te meaalofa tāua mai tena Mafuaga, telā ko te saolotoga. Kae pefea koe? E mata, e fiafia koe o fai au fakaikuga totino, io me ‵lei ke fai ne nisi tino a fakaikuga a koe? E pefea tau kilokiloga ki te saolotoga?

² Ne fakatau kinau eiloa a tino ki te mataupu tenei i se fia selau tausaga. E fai mai a nisi tino e seai se mea e pelā me se saolotoga —a ‵tou faifaiga katoa ko oti eiloa ne fakatoka mai ne te Atua. E kinau mai a nisi tino me i te saolotoga tonu e mafai fua o maua māfai e maua ne tatou te saolotoga katoatoa. E ui i ei, ke maina faka‵lei i te mataupu tenei, e ‵tau o ‵saga atu tatou ki te Muna a te Atua, ko te Tusi Tapu. Kaia? Me e fakaasi mai i ei me ne faite ne Ieova tatou mo te saolotoga; telā ko te atamai mo te saolotoga ke fai ‵tou filifiliga ‵poto. (Faitau te Iosua 24:15.) E maua foki i te Tusi Tapu a tali ki vaegā fesili penei: E mafai pefea o fakagalue aka ‵tou saolotoga ke fai a fakaikuga? E mata, e isi se tapulā ki ei? E fakaasi atu pefea te ‵poko o ‵tou a‵lofa ki a Ieova mai i te auala e fakaaoga ei ‵tou saolotoga ke fai a filifiliga? E mafai pefea o fakaasi atu ne tatou a te āva ki fakaikuga a nisi tino?

3. Se a te fakaakoakoga ne tuku mai ne Ieova i te fakaaogaga o tena saolotoga?

³ Ko Ieova fua e tokotasi e maua ne ia te saolotoga katoatoa, kae tuku mai ne ia se fakaakoakoga ki a tatou, mai te auala e fakaaoga ei ne ia. E pelā me se fakaakoakoga, ne filifili aka ne ia a te fenua o Isalaelu ke fai mo tino mō tena igoa, “ana tino ‵tonu.” (Teu. 7:6-8) A te mea tenei e sē se filifiliga fai fitoi. Ne manako a Ieova ke fakataunu tena tautoga ne fai i se fia selau tausaga mai mua ki tena taugasoa ko Apelaamo. (Kene. 22:15-18) E se gata i ei, e fakagalue faeloa ne Ieova tena saolotoga e ‵tusa mo ana uiga ko te alofa mo te fai mea tonu. E lavea ‵lei atu te mea tenei i te auala ne polopoloki ne ia te kau Isalaelu, kolā ne tiakina fakafia ne latou te tapuakiga tonu. I te taimi ne fakaasi atu ei ne latou te loto salamō tonu, ne loto fiafia a Ieova o fakaasi atu te alofa mo te loto fakamagalo, mai te fai atu: “Ka faka‵lei ne au te lotou sē fakamaoni. Ka alofa au ki a latou mo toku saolotoga kātoa.” (Hose. 14:4, NW) A te mea tenei se fakaakoakoga ‵lei ki te fakaaogaga o tena saolotoga mō te ‵lei o nisi tino!

4, 5. (a) Ko oi te tino ne maua muamua ne ia te meaalofa ko te saolotoga mai i te Atua, kae ne fakaaoga pefea ne ia? (e) Se a te fesili e ‵tau o ‵sili ifo ne tatou taki tokotasi?

⁴ I te taimi ne kamata ei ne Ieova ana galuega fakaofoofogia, ne filifili ne ia mo te alofa ke tuku atu te saolotoga ki ana tino ne faite. A te tino muamua ne maua ne ia te meaalofa tenei ko tena Tama toekimua, “te fakatusa o te Atua telā e se lavea.” (Ko. 1:15) A koi tuai foki o vau ki te lalolagi, ne filifili aka ne Iesu ke tumau a ia i te fakamaoni ki tena Tamana kae ke sē ‵lago atu ki a Satani mo ana temoni. Fakamuli ifo, i te nofoga a Iesu i te lalolagi, ne fakagalue ne ia tena saolotoga ke ‵teke atu ki fakaosoosoga a te Fili sili. (Mata. 4:10) I tena ‵talo mo te loto kātoa i te po mai mua o tena mate, ne toe taku atu ne Iesu tena fakaikuga ke fai te loto o te Atua. Ne fai mai a ia: “Toku Tamana, kafai e tonu mo tou loto, ave keatea te ipu tenei mai i a au. Kae ke se fai la toku loto, kae ko tou loto.” (Luka 22:42) Ke na fakaakoako tatou ki a Iesu kae fakaaoga ‵tou saolotoga ke fakaaloalo atu ki a Ieova kae fai tena loto! E mata, e mafai eiloa o fai penā?

⁵ Ao, e mafai o fakaakoako atu tatou ki a Iesu, me i a tatou ne faite foki ki te fakatusa o te Atua. (Kene. 1:26) Kae e isi ne ‵tou tapulā. E se maua ne tatou a te saolotoga katoatoa telā e maua ne Ieova. E fakamatala mai i te Muna a te Atua me isi ne tapulā ki ‵tou saolotoga, kae e ‵tau o iloilo aka ne tatou a tapulā konā ne tuku mai ne Ieova kolā e fetaui ‵lei mo tatou. E pelā mo te mea tenei, e ‵tau mo fafine a‵vaga o faka‵logo ki olotou avaga e pelā foki a tama‵liki ki olotou mātua. (Efe. 5:22; 6:1) E pokotia pefea a tapulā konei i te auala e fakaaoga ei ne tatou a ‵tou saolotoga? A te ola se-gata-mai i aso mai mua e faka‵na eiloa ki te tali ki te fesili tenā.

6. Fakamatala mai te pogai e ‵lei ei ke isi ne tapulā ki ‵tou saolotoga.

⁶ E mata, a te mauaga o te saolotoga fakatasi mo tapulā se saolotoga tonu? Ao! E mafai pefea o fai atu ne tatou a te mea tenā? A tapulā ki saolotoga o tino e mafai o fai pelā me se puipuiga ki a latou. E pelā me se fakaakoakoga, e mafai o fakagalue ne tatou a ‵tou saolotoga ke fai se filifiliga ke faimalaga atu ki se fa‵kai ‵mao. Kae, e mata, e ‵lei ki a tatou ke faima‵laga atu i auala kolā e seai ne tulafono o latou, kae e maua ne tino katoa a te saolotoga ke fakaiku aka te makini io me ko te feitu auala e fia ‵tele i ei latou? E mautinoa eiloa me sē ‵lei. E manakogina a tapulā ko te mea ke mafai o aoga ki tino katoa a fakamanuiaga mai te saolotoga tonu. Ke fakamatala fakalauefa atu a te poto mai te fakaaogaga o ‵tou saolotoga e ‵tusa mo tapulā kolā ne fakatoka ne Ieova, ke na sau‵tala nei tatou ki nisi fakaakoakoga i te Tusi Tapu.

7. (a) Ne faka‵kese pefea ne te meaalofa ko te saolotoga a Atamu mai nisi mea ola katoa i Etena? (e) Fakamatala mai te auala e tasi ne fakagalue ei ne Atamu tena saolotoga.

⁷ I te taimi ne faite ei te tagata muamua, ko  Atamu, ne tuku atu ne te Atua ki a ia te meaalofa telā ne tuku atu foki ne ia ki ana tama faka-te-agaga i te lagi, ko te saolotoga. Ne fakatoka te mea tenei ke faka‵kese ei a Atamu mai i manu, ona ko te mea e ola latou e ‵tusa mo olotou atamai kese‵kese. Mafaufau la ki te fakaakoakoga ki te auala ne fakaaoga ei ne Atamu tena saolotoga i se auala ‵lei. Ne muamua o faite a manu i tino. Kae ne tuku atu ne Ieova a te tauliaga ke fakaigoa a manu ki tena tino muamua ne faite. Ne kamata o aumai ne te Atua a manu “ki te tagata ke fakaigoa ne ia.” I te otiga ne iloilo ne Atamu a manu takitasi kae tuku atu foki ki ei se igoa, ne seki oso atu a Ieova o fakaseaoga a filifiliga ne fai ne Atamu. I lō te fai penā, “so se igoa ne fakaigoa ne te tagata ki ei a manu takitasi konā, ne fai eiloa mo fai olotou igoa.”—Kene. 2:19, NW.

8. Ne fakaaoga ‵se pefea ne Atamu tena saolotoga, kae se a te ikuga?

⁸ Se mea fakafanoanoa, me ne seki lotomalie a Atamu ki te galuega ne tuku atu ne te Atua ki a ia e pelā me se tino fai fatoaga mo te tino telā e tausi atu ki te lalolagi palataiso. Ne seki lotomalie a ia ki tena saolotoga lasi ke fai ne ia te fakatonuga telā ne tuku atu ne te Atua: “Fakatokouke otou tama‵liki, ko te mea ko otou fanau ke ‵nofo i te lalolagi kae pule i ei. Ko tuku atu ne au ki a koutou te pule i luga i ika, manu eva mo manu vae fa katoa.” (Kene. 1:28) I lō te fai penā, ne filifili ne ia ke kake atu mai luga o te tapulā telā ne tuku atu ne te Atua, mai te kai ki te fuaga telā ne fakatapu. Ne iku atu a te fakaaoga ‵se o te saolotoga tenei ki logo‵maega mo puapuaga ki fanau a Atamu i te fia afe o tausaga. (Loma 5:12) A te iloa ‵lei o ikuga o te filifiliga ne fai ne Atamu, e ‵tau o fai ei ke gasue‵sue tatou o fakaaoga faka‵lei ‵tou saolotoga fakatasi mo tapulā kolā ne fakatoka mai ne Ieova.

9. Se a te filifiliga ne tuku ne Ieova ki ana tino Isalaelu, kae ne ‵saga atu pefea te fenua ki ei?

⁹ Ne maua ne fanau katoa a Atamu mo Eva a te tulaga sē ‵lei katoatoa mo te mate mai olotou mātua sē faka‵logo. Kae ui i ei, koi maua eiloa ne latou te aiā ke fakagalue a te meaalofa ko te saolotoga. E fakamaoni mai a te mea tenei i te auala ne saga atu ei te Atua ki te fenua o Isalaelu. E auala i tena tavini ko Mose, ne tuku atu ne Ieova ki tino a te filifiliga ke talia io me ke ‵teke ki te tauliaga ke fai pelā me ne Ana tino ‵tonu. (Eso. 19:3-6) Ne ‵saga atu pefea latou ki ei? Ne filifili latou ke fakagalue aka a tulaga o te fai pelā me ne tino mō te igoa o te Atua kae fai ‵tonu atu, penei: “Ka fai ne matou a mea katoa kolā ne faipati mai ki ei te Aliki [Ieova].” (Eso. 19:8) Se mea fakafanoanoa, me fakamuli ifo, ne fakaaoga ‵se ne te fenua a te saolotoga kae fakaseaoga te tautoga tenā. Ke na faka‵logo nei tatou ki te faka‵pulaga ke fakaeteete kae ke fakatāua faeloa a te ‵tou meaalofa ko te saolotoga mai te tumau i te ‵piki ‵mau ki a Ieova kae faka‵logo ki ana fakatakitakiga amio‵tonu.—1 Koli. 10:11.

10. Ne a fakaakoakoga e fakatalitonu mai ei me e mafai ne tino sē ‵lei katoatoa o fakaaoga olotou saolotoga i se auala telā e fakaaloalo atu ei ki te Atua? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

¹⁰ I te Epelu mataupu e 11, e maua ne tatou i ei a igoa o tavini a te Atua e toko 16 kolā ne filifili ke fakaaoga te lotou saolotoga e ‵tusa mo tapulā kolā ne fakatoka ne Ieova. Tela la, ne tau ne latou a fakamanuiaga e uke mo se fakamoemoega mautinoa mō aso mai mua. E pelā me se fakaakoakoga, ne fakaasi atu ne Noa te fakatuanaki sili kae ne filifili ke fakalogo a ia ki fakatonuga a te Atua ke faite te vaka ke faka‵sao ei tena kāiga mo tupulaga mai tua. (Epe. 11:7) Ne loto fia‵fia a Apelaamo mo Sala ke takitaki laua ne te Atua ki te fenua o te folafolaga. Mai tua foki loa o te malaga loa tenei, ne maua ne laua te “avanoaga ke toe ‵foki atu” ki te fa‵kai maumea o Ulo. E ui i ei, ne ‵kilo tonu atu lā mata o te fakatuanaki ki te “fakataunuga o folafolaga [a te Atua] konei” i aso mai mua; ne “kausaki atu [laua] ki se koga telā e ‵lei atu.” (Epe. 11:8, 13, 15, 16) Ne fulitua atu a Mose ki koloa o Aikupito, mai te “filifili aka ke fai fakamasei a ia fakatasi mo tino o te Atua i lō te kau atu ki fakafiafiaga o te agasala kolā e se tumau.” (Epe. 11:24-26) Ke na fakaakoako atu tatou  ki te fakatuanaki o tavini konei i aso mua, mai te fakatāua ne tatou a ‵tou saolotoga kae fakaaoga ne tatou ke fai ei te loto o te Atua.

11. (a) Se a te fakamanuiaga sili e tasi o te saolotoga? (e) Se a te mea ka fakamalosi aka ei koe ke fakaaoga faka‵lei tou saolotoga?

¹¹ E tiga eiloa kāti e faigofie ke fai ne se tino a fakaikuga mō tatou, a te faiga penā ka fai ei ke galo atu i a tatou a fakamanuiaga sili o te saolotoga. E fakaasi mai a te fakamanuiaga tenā i te Teutelonome 30:19, 20. (Faitau.) E fakamatala mai i te fuaiupu e 19 a te filifiliga ne tuku atu ne te Atua ki te kau Isalaelu. I te fuaiupu e 20 e tauloto ne tatou me ne tuku atu ne Ieova ki a latou a te avanoaga tāua ke fakaasi atu ki a ia a mea i olotou loto. E mafai foki ne tatou o filifili ke tapuaki atu ki a Ieova. E seai aka eiloa se pogai e sili atu i te tāua i lō te fakaaoga ne tatou te meaalofa a te Atua ko te saolotoga, ke fakaasi atu ei te ‵tou a‵lofa ki a ia kae avatu foki i ei a te fakaaloalo mo te ‵malu!

12. Se a te mea e se ‵tau o fai ne tatou ki ‵tou meaalofa ko te saolotoga?

¹² Mafaufau la me e tuku atu ne koe se meaalofa tāua ki sou taugasoa. E mafai eiloa o fanoanoa koe māfai ko iloa aka ne koe me ne ‵pei ne ia te meaalofa tenā ki kaiga, io me e sili atu i te masei, māfai ne fakaaoga ne ia ke fakapakia ei se tino! Nei la, mafaufau ki lagonaga o Ieova māfai e lavea ne ia a tino e tokouke kolā e fakaaoga ‵se ne latou a olotou saolotoga ke fai olotou filifiliga i te olaga ke oko foki loa ki mea kolā e fai ei ke logo‵mae a nisi tino. E tonu, e pelā mo te mea ne ‵valo mai i te Tusi Tapu, i “aso fakaoti” a tino “ka se loto fakafetai.” (2 Timo. 3:1, 2) Ke mo a eiloa e fakaaoga ‵se ne tatou a te meaalofa tāua tenei mai i a Ieova io me manatu mā‵ma ki ei. Kae e mafai pefea o ‵kalo keatea tatou mai te fakaaoga ‵se o te meaalofa ko te saolotoga?

13. Se a te auala e tasi e mafai ei o ‵kalo keatea tatou mai te fakaaoga ‵se o ‵tou saolotoga faka-Kelisiano?

¹³ E maua ne tatou katoa a te saolotoga ke filifili aka ‵tou taugasoa, vaegā gatu mo teuga, mo fakafiafiaga. Kae e mafai o fai ‵tou saolotoga e pelā me se mea e “‵funa aka ei a mea ma‵sei” māfai e filifili aka ke fai tatou mo pologa ki ‵tou manakoga o te foitino io me talia ne tatou a teuga fakalumaluma mo manakoga ma‵sei o te lalolagi. (Faitau te 1 Petelu 2:16.) I lō te fakaaoga o ‵tou saolotoga e pelā me “se avanoaga ke kausaki atu ki manakoga faka-te-foitino,” e ma‵nako tatou o fakaiku aka ke fai a filifiliga  kolā e fesoasoani mai ke faka‵logo tatou ki te fakamalosiga tenei: “Fai a mea katoa mō te vikiga o te Atua.”—Kala. 5:13; 1 Koli. 10:31.

14. E aoga pefea a te talitonu ki a Ieova ki te auala e fakaaoga ei ne tatou a ‵tou saolotoga?

¹⁴ A te suā auala ke puipui ‵tou meaalofa ko te saolotoga, ke tali‵tonu ki a Ieova kae ke talia ke takitaki ne ia tatou e ‵tusa mo tapulā kolā ko oti ne fakatoka ne ia mo puipui ei tatou. Ko ia tokotasi fua ‘te Tino e akoako ne ia tatou ke ‵lei, kae fakatonutonu foki tatou i te auala e ‵tau o olo atu tatou i ei.’ (Isa. 48:17) E ‵tau o loto maulalo tatou o talia a te ‵tonu o pati fakaosofia konei: “I te tagata e se pule i tena auala. E seai se pule a te tagata ke fakatonutonu ne ia tena auala.” (Iele. 10:23, NW) Ke mo a eiloa e ‵to atu tatou ki te malei kae ke filifili aka ke fakalagolago tatou ki ‵tou iloa, e pelā mo te mea ne fai ne Atamu mo tino Isalaelu ‵teke. I lō te fai penā, ke na “tali‵tonu ki te Aliki [Ieova] mo ‵tou loto kātoa.”—Faata. 3:5.

15. Se a te mea e tauloto ne tatou mai te fakatakitakiga i te Kalatia 6:5?

¹⁵ A te tapulā e tasi ki ‵tou saolotoga ko te āva o tatou ki te aiā o nisi tino ke fai olotou fakaikuga i te olaga. Kaia? E tiga eiloa e maua ne tatou katoa a te meaalofa ko te saolotoga, ka se ‵pau faeloa a fakaikuga e fai ne Kelisiano e tokolua. E tonu eiloa te mea tenei i mea kolā e aofia i ei ‵tou amioga mo te tapuakiga. Masaua a te fakatakitakiga i te Kalatia 6:5. (Faitau.) Kafai e iloa ne tatou me e ‵tau mo Kelisiano taki tokotasi o “amo eiloa . . . tena amoga,” ka āva tatou ki te aiā o nisi tino ke fakaaoga te lotou meaalofa ko te saolotoga.

16, 17. (a) Ne fai pefea a te saolotoga ke fai a filifiliga e pelā me se fakalavelave i Kolinito? (e) Ne faka‵lei aka pefea ne Paulo a fakalavelave, kae se a te mea e akoako mai ne te mea tenei e uiga ki te aiā o nisi tino?

¹⁶ Mafaufau ki se fakaakoakoga i te Tusi Tapu telā e fakamatala mai ei te pogai e ‵tau ei mo tatou o āva ki te saolotoga o ‵tou taina ke fai olotou fakaikuga totino e ‵tusa mo olotou loto lagona. Ne mavae‵vae a Kelisiano i Kolinitio i te mataupu e uiga ki te ‵kai ki meafasi kolā ne mafai o ofo atu ki tupua kae oti aka ko ‵togi atu i te maketi. Ne fakasako‵sako mai a nisi tino: ‘Ona ko te seai se aoga o te tupua ki a latou, e ‵kai latou ki meakai kae se ma‵sei ei olotou loto lagona.’ Kae ko nisi tino kolā ne tapuaki atu muamua ki tupua konā, ne mafau‵fau me i te ‵kai ki meafasi konā e mafai o fai pelā me se vaega o te tapuakiga. (1 Koli. 8:4, 7) Ne fai te mataupu tenei e pelā me se fakalavelave, telā ne faka‵tupu aka i ei a mavae‵vaega i te fakapotopotoga. Ne fesoasoani atu pefea a Paulo ki Kelisiano i Kolinito ke maua ne latou te kilokiloga a te Atua ki te fakalavelave tenei?

¹⁷ Muamua la, ne fakamasaua atu ne Paulo ki feitu e lua me se fai ne mea‵kai ke ‵pili latou mo te Atua. (1 Koli. 8:8) Te lua, ne fakailoa atu ne ia ki a latou ke mo e talia ne latou a te lotou “saolotoga ke fai [a] filifiliga” e pelā me se “fatu telā e faka‵siga ei a tino kolā [ne] vāi‵vai.” (1 Koli. 8:9) Fakamuli ifo, ne fakatonu atu a ia ki a latou kolā e se ‵lei olotou loto lagona ke se fakamasino a latou kolā e filifili aka ke ‵kai ki vaegā meafasi penā. (1 Koli. 10:25, 29, 30) Tela la, i te fakalavelave tenei telā e isi sena sokoga ki te tapuakiga, e ‵tau o fai ne Kelisiano taki tokotasi se fakaikuga e ‵tusa mo tena loto lagona. Tela la, e mata, e ‵tau foki mo tatou o āva ki te aiā o ‵tou taina ke fai olotou fakaikuga totino ki mataupu kolā e se na loa ko tāua?—1 Koli. 10:32, 33.

18. Ka fakaasi atu pefea me e fakatāua ne koe a te meaalofa ko te saolotoga?

¹⁸ Ko oti ne tuku mai ne Ieova ki a tatou a te meaalofa ko te saolotoga fakatasi mo te saolotoga tonu. (2 Koli. 3:17) E fakatāua ne tatou a te meaalofa tenei me e fai ei ke fai ‵tou fakaikuga kolā e fakaasi atu ei ki a Ieova a te lasi o te ‵tou a‵lofa ki a ia. Ke na tumau tatou i te fakaasi atu o te loto fakafetai ki te meaalofa tāua tenei mai te fakaaogaga i se auala telā e faka‵malu atu ei ki te Atua mo te āva ki te auala e fakaaoga ei ne nisi tino a te meaalofa tenei.