1, 2. (a) Se a te fakamolemole ne fai ne Iesu i tena toe ‵talo fakatasi mo ana apositolo? (e) Kaia ne manavase i ei a Iesu e uiga ki te ‵kau fakatasi?

NE MAFAUFAU eiloa a Iesu e uiga ki te ‵kau fakatasi i tena toe ‵kaiga i te afiafi mo ana apositolo. I te taimi ne ‵talo fakatasi a ia mo latou, ne fai atu ne ia tena manakoga ke tasi katoa ana soko, e pelā mo ia mo tena Tamana e tasi. (Faitau te Ioane 17:20, 21.) Ka fai eiloa a te lotou ‵kau fakatasi e pelā me se molimau malosi, se fakamaoniga manino me ne uga mai eiloa ne Ieova a Iesu ki te lalolagi nei ke fai tena loto. A te alofa ko te fakailoga o soko ‵tonu o Iesu telā ka fesoasoani atu ki te ‵kau fakatasi o latou.—Ioa. 13:34, 35.

² E malamalama eiloa tatou i te pogai ne fakatāua ei ne Iesu a te ‵kau fakatasi. Ne lavea ne ia te sē ‵kau fakatasi io me ko te sē fealofani o ana apositolo, e pelā mo te mea ne tupu i tena toe ‵kaiga fakatasi mo latou. Ne tupu foki se mea penā muamua, se kinauga telā ne sae aka me “ko oi te ‵toe tino sili i a latou.” (Luka 22:24-27; Male. 9:33, 34) I te suā taimi, ne fakamolemole atu a Iakopo mo Ioane ki a Iesu ke tuku atu ki a lāua a tulaga ma‵luga fakatasi mo ia i tena Malo.—Male. 10:35-40.

3. Ne a mea kolā ne mafai o fakamāfua aka ne latou te sē ‵kau fakatasi i vā o soko o Keliso, kae ne a fesili ka sau‵tala tatou ki ei?

 ³ Kae ko te manakoga ke fia takutakua e se ko te auala fua e tasi e fakamāfua ne ia te sē ‵kau fakatasi o soko o Keliso. A tino o te fenua ne mavae‵vae ona ko te loto ma‵sei mo te fakailoga tino. Ne ‵tau o manumalo a soko o Iesu i vaegā lagonaga penā. I te mataupu tenei, ka sau‵tala eiloa tatou ki fesili konei mai lalo: Ne fakafesagai atu pefea a Iesu ki te fakailoga tino? Ne fesoasoani atu pefea a ia ki ana soko ke tauloto ke sē fakailoga tino kae ke tumau i te ‵kau fakatasi? Kae ka fesoasoani mai pefea ana akoakoga ke tumau tatou i te ‵kau fakatasi?

4. Taku mai ne fakaakoakoga o te fakailoga tino kolā ne fakaasi atu ki a Iesu.

⁴ Ne fakafesagai atu eiloa a Iesu ki te fakailoga tino. I te taimi ne fai atu ei a Filipo ki a Natanielu me ko oti ne maua ne ia a te Mesia, ne tali atu a Natanielu ki a ia: “E a, e mafai o maua se mea ‵lei mai Nasaleta?” (Ioa. 1:46) E manino ‵lei me ne iloa ne Natanielu a te valoaga i te Mika 5:2 kae ne kilo atu a ia ki Nasaleta e pelā me se fenua e se na loa ko tāua ke vau mai i ei te Mesia. I se auala tai ‵pau, ne takalia‵lia a tino Iutaia ki a Iesu me i a ia se tino Kalilaia. (Ioa. 7:52) Ne ‵kilo atu a tino Iutaia e tokouke ki tino Kalilaia e pelā me ne tino fatauva. Ne taumafai foki a nisi tino Iutaia o ‵losi atu i a Iesu se Samalia. (Ioa. 8:48) A tino Samalia ne tino kolā e ‵kese olotou tuu mo mea fakalotu mai tino Iutaia. Ne seki āva malosi a tino Iutaia mo Kalilaia ki tino Samalia kae ne ‵kalo kea‵tea mai i a latou.—Ioa. 4:9.

5. Se a te fakailoga tino telā fakafesagai ki ei a soko o Iesu?

⁵ E se gata i ei, ne takalia‵lia foki a takitaki lotu Iutaia ki soko o Iesu. Ne fakavasega ne te kau Falesaio a latou ki “tino malaia.” (Ioa. 7:47-49) Ao, ne ‵kilo atu latou ki so se tino telā ne seki akoga i mea fakalotu a te kau Iutaia io me ne seki tau‵tali i olotou tuu mo aganuu e pelā me ne tino sē aoga io me fatauvā. (Galu. 4:13.) A te fakailoga tino telā ne logo‵mae i ei a Iesu mo ana soko ne māfua mai i mea fakalotu, tulaga i te olaga, mo mavae‵vaega i itukāiga. Ne pokotia foki a soko o Iesu i te fakailoga tino. Ko te mea ke ‵kau fakatasi latou, ne ‵tau o ‵fuli te auala e mafau‵fau ei latou.

6. Fakaaoga a fakaakoakoga ke fakaasi mai te auala e mafai o pokotia tatou i te fakailoga tino.

⁶ I aso nei, a te tokoukega o tatou e sikomia ne te fakailoga tino. E mafai o fakafesagai tatou mo te fakailoga tino, io me e mafai o isi se fakailoga tino i a tatou. “Ne gasolo aka ki luga toku takalialia ki tino ‵kena i te taimi ne saga atu au ki faifaiga sē fakamaoni kolā ne logo‵mae i ei a te kau Apolotinisi—i aso ko ‵teka mo aso nei,” ko te fakamatalaga a se tuagane telā ko paenia nei i Ausetalia. “Ne gasolo aka o malosi toku takalialia ona ko te mea ne fakafesagai atu au ki ei.” Ne fakamatala mai ne se taina i Kanata a te fakailoga tino ne nofo muamua mo ia e uiga ki ‵gana. “Ne mafaufau au me i tino kolā e fai‵pati ki te ‵gana Falani e ma‵luga fakafia atu olotou ‵gana,” ne fai mai a ia. “Kae ne ati aka ne au te uiga loto masei ki tino kolā e fai‵pati ki te ‵gana palagi.”

7. Ne fakafesagai atu pefea a Iesu ki te fakailoga tino?

⁷ A lagonaga fakailoga tino i ‵tou taimi nei e mafai o ma‵losi ‵ki, e pelā eiloa mo aso Iesu. Ne saga atu pefea a Iesu ki ei? Muamua la, a ia e se fakailoga tino, kae ‵teke malosi a ia ki ei. Ne talai atu a ia ki tino mau‵mea mo tino ma‵tiva, ki te kau Falesaio mo tino Samalia, ke oko foki ki tino ‵tae lafoga mo tino agasala. Te lua, e auala i ana akoakoga mo tena fakaakoakoga, ne fakaasi atu ne Iesu ki ana soko me e se ‵tau mo latou o manatu fakalotolotolua io me fakailoga tino.

8. Se a te fakatakitakiga tāua telā e faka‵mafa mai i ei te ‵kau fakatasi o Kelisiano? Fakamatala mai.

⁸ Ne akoako ne Iesu ki ana soko se fakatakitakiga tāua telā e faka‵mafa mai i ei ‵tou  ‵kau fakatasi. Ne fai mai a ia, “Koutou katoa ne taina.” (Faitau te Mataio 23:8, 9.) E tonu, a te auala e tasi e fai ei tatou e pelā me ne “taina” me i a tatou katoa ne ‵tupu mai i a Atamu. (Galu. 17:26) Kae e uke atu a mea e aofia i ei. Ne fakamatala mai ne Iesu me i ana soko ne taina mo tuagane me ne taku ne latou a Ieova ko te lotou Tamana faka-te-lagi. (Mata. 12:50) E se gata i ei, ko oti ne fai latou mo sui o te kāiga lasi faka-te-agaga, telā e ‵kau fakatasi i te alofa mo te fakatuanaki. Tela la, i olotou tusi, ne fakasino atu faeloa a apositolo ki soko tali‵tonu e pelā me ne ‘taina mo tuagane.’—Loma 1:13; 1 Pe. 2:17; 1 Ioa. 3:13. *

9, 10. (a) Kaia e se ‵tau o isi se pogai ke fakamata‵mata a tino Iutaia i te lotou fenua? (e) Ne akoako mai pefea ne Iesu se akoakoga e uiga ki te manumalo i te fakailoga tino? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

⁹ Mai tua o te faiatuga me e ‵tau o ‵kilo atu tatou ki tino taki tokotasi e pelā me ne taina mo tuagane, ne faka‵mafa mai ne Iesu a te manakoga ke loto maulalo. (Faitau te Mataio 23:11, 12.) E pelā mo te mea e masaua ne tatou, a te fakamatamata ‵se telā ne sae aka i ana apositolo ne iku atu ki mavae‵vaega. Kae ko te loto fenua e mafai foki o iku atu ki se fakalavelave. E mata, e isi se pogai e ‵tau ei mo tino Iutaia o fakamata‵mata ona i a latou ko fanau a Apelaamo? Ne maua ne te tokoukega o tino Iutaia a te uiga fakamatamata tenā. Kae ne fai atu a Ioane te Papatiso ki a latou: “E mafai ne te Atua o faka‵tu aka ne tama‵liki ma Apelaamo mai i fatu konei.”—Luka 3:8.

¹⁰ Ne taku fakamasei ne Iesu a te loto fenua. Ne fakaaoga ne ia se avanoaga ke faipati atu i te taimi ne fesili atu ei se failautusi ki a ia: “Ko oi la toku tuakoi?” I tena tali, ne taku atu ne Iesu se tala fakatusa e uiga ki se Samalia telā ne tausi atu mo te atafai ki se tino faimalaga—se Iutaia—telā ne tā ne tino kai‵soa. Ne seki fia ‵saga atu a tino Iutaia kolā ne fakasili atu i tafa o te tagata tenei ko tai mate, kae ne alofa eiloa a te Samalia tenei ki tou tagata. Ne fakaoti ne Iesu tena tala mai te fai atu ki te failautusi ke fai pelā mo te tino Samalia tenā. (Luka 10:25-37) Ne fakaasi atu ne Iesu me ne mafai o akoako ne te tino Samalia a tino Iutaia ki te uiga tonu o te alofa ki tuakoi.

11. Kaia e se ‵tau o fakailoga tino a soko o Keliso ki tino mai fenua fakaa‵tea, kae ne fesoasoani atu pefea a Iesu ke malamalama latou i te mea tenā?

¹¹ Ke fakaoti te lotou galuega, ne ‵tau o manumalo a soko o Iesu i te fakamatamata mo te fakailoga tino telā ne maua ne latou. A koi tuai o fanaka a ia ki te lagi, ne ‵tofi ne ia latou ke molimau atu ki “Iuta kātoa mo Samalia, ke oko eiloa ki toe koga ‵mao i te lalolagi.” (Galu. 1:8) Ne fakatoka muamua eiloa ne Iesu latou mō se galuega lasi penā mai te faiga ke ‵saga tonu atu latou ki uiga ‵lei o tino mai fenua fakaa‵tea. Ne tavae ne ia se tino o te kautau mai fenua fakaa‵tea mō tena fakatuanaki tu ‵kese. (Mata. 8:5-10) I tena fenua tonu ko Nasaleta, ne faipati a Iesu ki te auala ne fiafia ei a Ieova ki tino mai fenua fakaa‵tea, e pelā mo te fafine Foinikia ko mate tena avaga mai Salefata mo te lepela ko Naamanu mai Sulia. (Luka 4:25-27) Kae ne seki talai atu fua a Iesu ki se fafine Samalia kae ne fakamāumāu ne ia a aso e lua i te fakai o Samalia ona ko te fia‵fia o tino ki tena fekau.—Ioa. 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Ne ‵saga atu pefea a apositolo i te taimi ne akoako ei ne Iesu se fafine Samalia? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.) (e) Se a te mea e fakaasi mai me ne seki malamalama ‵lei a Iakopo mo Ioane i te mea ne taumafai a Iesu o akoako ki a lāua?

¹² Ne seki faigofie ki te kau apositolo ke manumalo i te fakailoga tino. Ne ofo latou ke lavea atu me ne loto fiafia a Iesu o akoako atu se fafine Samalia. (Ioa. 4:9, 27) Ne seki mafai ne takitaki lotu Iutaia o fai‵pati atu ki se fafine i koga e oloolo i ei a tino, ko tena uiga e se ‵tau foki o faipati atu ki se fafine Samalia telā e se  ‵lei tena tulaga. Ne fakamalosi atu a te kau apositolo ke kai a Iesu. Kae ne fakaasi mai i tena tali a te tāua o te sau‵talaga faka-te-agaga ko ala ei o se fiakai a ia. A te talai atu ko te loto eiloa o tena Tamana—e pelā loa mo te talai atu ki te fafine Samalia, se meakai ki a ia.—Ioa. 4:31-34.

¹³ Ne seki malamalama a Iakopo mo Ioane i te akoakoga tenei. I te taimi ne faima‵laga atu ei mo Iesu i loto i Samalia kātoa, ne ‵sala atu a soko ki se koga i te fakai o Samalia ke ‵moe i ei i te po tenā. Ne seki talia ne tino Samalia a latou, telā ne fai atu ei a Iakopo mo Ioane ke kalaga ke tō mai te afi mai te lagi ke fakaseai atu te fakai kātoa. Ne ‵liko eiloa ne Iesu lāua. (Luka 9:51-56) E mafai eiloa o mafau‵fau tatou me kāti tenā foki te mea ka fai ne Iakopo mo Ioane māfai ne ‵nofo atu a te kau Samalia sē uiga talimālō i te lā fenua tonu ko Kalilaia. E foliga mai me ne fakamalosi aka ne te fakailoga tino a te lā kaitaua. Ne mafai eiloa o mā a te apositolo ko Ioane e uiga ki tena kaitaua e aunoa mo te mafaufau ki tino konā, i te taimi fakamuli ne maua ei ne ia a ikuga fakafia‵fia mai tena galuega talai ki tino Samalia katoa.—Galu. 8:14, 25.

14. Ne faka‵lei aka pefea se fakalavelave e uiga ki te kese‵kese o ‵gana?

¹⁴ Mai tua fua o te Penitekoso i te 33 T.A., ne sae aka se kinauga e uiga ki te fakakese‵kese tino i te fakapotopotoga. I te taimi ne tufatufa atu ei a mea‵kai ki fāfine ma‵tiva ko ‵mate olotou avaga, ne seki maua ne fāfine Eleni kolā ko ‵mate olotou avaga a mea‵kai. (Galu. 6:1) A te fakailoga tino ona ko te kese‵kese o ‵gana se fakalavelave e tasi telā ne sae aka. Ne gasue‵sue fakavave a te kau apositolo ke faka‵lei aka a fakalavelave mai te ‵tofi aka o tāgata kolā e fetaui ‵lei ke fai ne latou te tufatufaga o mea‵kai. A tāgata faka-te-agaga konei e isi katoa ne olotou igoa Eleni. Ne mafai ne te mea tenei o fai ke tai fia‵fia a fāfine ko ‵mate olotou avaga kolā ne seki maua ne latou a mea‵kai.

15. Ne gasolo pefea ki mua a Petelu i te fakaasiatuga o te sē fakailoga tino ki tino katoa? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

¹⁵ I te 36 T.A., ne gasolo o salalau atu a te galuega ki te faiga o soko. Ne masani a te apositolo ko Petelu ki te tuu masani ke fakatasitasi fua mo tino Iutaia. Kae mai tua o te faiatuga a te Atua me e se ‵tau mo Kelisiano o fakailoga tino, ne talai atu ei a Petelu ki a Konelio, se sotia Loma. (Faitau te Galuega 10:28, 34, 35.) Mai tua ifo, ne ‵kai kae maopoopo fakatasi a Petelu mo tino tali‵tonu mai Fenua Fakaa‵tea. Kae i tausaga mai tua ifo, ne fakagata ne Petelu te ‵kai fakatasi mo Kelisiano kolā e se ne Iutaia i te fakai o Anitioka. (Kala. 2:11-14) I te auala tenā, ne tuku atu ei ne Paulo ki a Petelu se polopolokiga ‵lei, telā ne talia eiloa ne ia. I te taimi ne tusi ei ne Petelu tena tusi muamua ki Kelisiano Iutaia mo Fenua Fakaa‵tea i Asia Foliki, ne faipati atu a ia mo te atafai e uiga ki te fakapotopotoga kātoa o taina.—1 Pe. 1:1; 2:17.

16. Se a te kilokiloga ne maua ne Kelisiano i aso mua?

¹⁶ E manino ‵lei me ne tauloto ne apositolo mai i a Iesu a te fakaakoakoga ke a‵lofa ki “vaegā tino katoa.” (Ioa. 12:32; 1 Timo. 4:10) E tiga eiloa e leva te taimi ke fai penā, ne ‵fuli eiloa olotou mafaufauga. Ne maua ne Kelisiano mua se kilokiloga alofa o te suā tino ki te suā tino. A Tertullian, se tino tusitala i te lua senitenali, ne siki mai ne ia a pati a latou kolā e se ne Kelisiano, penei: “E fakatau a‵lofa latou suā tino ki te suā tino . . . Kae e toka eiloa latou o ‵mate mō nisi tino.” Mai te fakapei ki luga i a latou a “uiga ‵fou,” ne kamata o ‵kilo atu a Kelisiano i aso mua ki tino katoa e pelā me ‵pau i te kilokiloga a te Atua.—Kolose 3:10, 11.

17. E mafai pefea o tapale kea‵tea ne tatou a te fakailoga tino mai ‵tou loto? Taku mai ne fakaakoakoga.

¹⁷ I aso nei, e ma‵nako foki tatou ke tapale kea‵tea a te fakailoga tino mai ‵tou loto. Ne fakamatala mai ne se tuagane i Falani a te faigata o te mea tenei ki a ia: “Ne akoako mai ne Ieova ki a au a te uiga o te alofa, te fai mea fakatasi, mo te alofa ki vaegā tino katoa. Kae koi tauloto eiloa au ke manumalo i te fakailoga tino, kae e se faigofie faeloa. Tenā te pogai e tumau ei au i te ‵talo faeloa e uiga ki ei.” Ne fakafesagai atu se tuagane mai Sepania mo  se fakalavelave tai ‵pau: “E taumafai au o tapale kea‵tea a lagonaga kaitaua ki se itukāiga, kae ne manumalo au i te ukega o taimi. Kae e iloa ne au me e ‵tau o tumau au i te taua atu ki ei. Fakafetai ki a Ieova, me ko fiafia au ke aofia i se kāiga telā e ‵kau fakatasi.” E mafai eiloa ne tatou taki tokotasi o fai se iloiloga ki a tatou eiloa. E mata, e mafai eiloa ne tatou taki tokotasi o taua atu ki nisi lagonaga fakailoga tino, e pelā mo te mea ne fai ne tuagane konei e tokolua?

18, 19. (a) Ne a pogai e ‵tau ei o tali fiafia ne tatou a tino katoa? (e) E mafai pefea o fai ne tatou a te mea tenei?

¹⁸ Se mea ‵lei ke masaua me e isi se taimi ne fai ei tatou katoa e pelā me ne tino “ne ‵vae kea‵tea,” io me ne tino fakaa‵tea, kolā e se ‵pili atu ki te Atua. (Efe. 2:12) Kae ne ‵taki mai tatou ne Ieova “ki uka o te alofa.” (Hosea 11:4; Ioa. 6:44) Kae ne tali fiafia ne Iesu tatou. Ne ‵tala ne ia te mataloa, ko te mea ke mafai o fai tatou mo vaega o te kāiga o te Atua. (Faitau te Loma 15:7.) Ona ko te mea ne talia ne Iesu tatou, faitalia ‵tou tulaga sē ‵lei katoatoa, e se ‵tau o mafau‵fau tatou ke takalia‵lia ki so se tino!

¹⁹ A mavae‵vaega, fakailoga tino, mo te kaitaua ka gasolo aka eiloa ki luga i te lalolagi tenei i te taimi ko pilipili atu tatou ki te gataga o te lalolagi masei tenei. (Kala. 5:19-21; 2 Timo. 3:13) Kae e pelā me ne tavini a Ieova, e ‵sala atu tatou ki te poto mai luga, telā e se fakailoga tino kae e fakamalosi ne ia te filemu. (Iako. 3:17, 18) E fia‵fia eiloa tatou māfai e fakataugasoa tatou mo tino mai nisi fenua, kae talia a tuu kese‵kese kae tauloto foki a ‵gana a nisi tino. Kafai e fai ne tatou te mea tenei, ka fai eiloa ‵tou filemu e pelā me se vaitafe, kae ko te amiotonu e pelā mo galu o te tai.—Isa. 48:17, 18.

20. Ne a mea e ‵tupu māfai e fakamafulifuli ne te alofa a ‵tou mafaufau mo loto?

²⁰ “Ne ma‵tala mai ki a au a mataloa o te iloaga tonu,” ko pati a te tuagane Ausetalia telā ne taku atu muamua. Ne fakaasi mai ne ia te auala ne aoga ei ki a ia a te sukesuke ki te Tusi Tapu, i ana pati: “Ne fulifuli toku loto mo toku mafaufau. Tela la, a te fakailoga tino telā ne ‵toki ne au i toku loto mo te takalialia ne ‵galo atu katoa mai i a au.” Kae e fai mai te taina Kanata me ko fatoa iloa ne ia me “i tino e takalia‵lia ki nisi tino ona ko te sē iloa ‵lei ne latou a tino konā, kae ko uiga o te tino e se pogai mai i te koga ne fanau ei a ia.” Ne avaga tou tagata ki se tuagane palagi! A ‵fuliga e uiga ki kilokiloga penā ne fakamaoniga me i te alofa faka-Kelisiano e mafai kae ka fakatakavale eiloa ne ia te fakailoga tino. E fai ne ia ke ‵kau fakatasi tatou kae sē toe mavae‵vae.—Kolose 3:14.