I SE taeao gali i Brookings, i te feitu ki saute o Dakota, U.S.A., ne lagona ne au te ‵sau ‵moko o te vaveao. Ko iloa ei ne au me ko pili mai te ‵tau ‵moko. Kae se mea fakaofoofogia, me i te aso foki tenā, ne maopoopo se potukau foliki i loto i se fale manu mo te pole‵pole i te ‵moko. Ne ‵tu atu matou i mua o te ‵tali fagai manu telā ko tai ‵fonu i vai ‵moko! Ke fakamatala atu ne au aku tala i mea ne ‵tupu i toku olaga, ko te mea ke malamalama ei koe.

Au ne fanau i a Mati po 7, 1936, te toekimuli o te fanauga a matou e tokofa. A matou ne ‵nofo i se fa‵kai foliki e tu ki saegala o Dakota, telā e fagai ei a manu kae ‵toki lakau. A te fagai manu mo te ‵toki lakau se vaega tāua o te olaga o te motou kāiga, kae e se ko ‵toe vaega tāua. Oku mātua ne papatiso e pēla me ne Molimau a Ieova i te 1934. Ne fai ne laua te lā tukuatuga ki te ‵tou Tamana i te lagi, ko Ieova, a te faiga o te loto o te Atua ko te ‵toe mea e ‵tau o fakamuamua i lā olaga. Ne tavini atu a toku tamana, ko Clarence mo tena taina ko Alfred mai tua ifo,e pelā me se tavini o te kamupane (nei ko fakaigoa ki te Kouotineita o te Kau Toeaina) i te motou fakapotopotoga foliki i Conde, ki te Saegala o Dakota.

A te kau atu ki fakatasiga Kelisiano mo te fano mai fale ki fale o talai atu te fakamoemoega gali i te Tusi Tapu mō aso mai mua, se vaega masani o te polokalame a te motou kāiga. A fakaakoakoga mo akoakoga a oku mātua, ne aoga malosi ki a matou tama‵liki. Ne fai māua mo toku tuagane ko Dorothy, e pelā me ne tino talai o te Malo i te taimi ko taki ono ei ma tausaga. I te 1943, ne kau atu au ki te Akoga mō Tino Talai, telā ne fatoa fai pelā me se vaega fou o te motou fakatasiga.

A te ‵kau ki fono o te atufenua mo fono o te fenua se vaega tāua ki omotou olaga. A te taina ko Grant Suiter ko te failauga asiasi i te fono o te atufenua i te  1949 i Sioux Falls, i te feitu ki te saegala o Dakota. E masaua faka‵lei ne au tena lāuga, “Ko Pili Atu Nei Tatou ki te Gataga o te Fakanofonofoga Tenei i lō te Mea e Mafaufau Koe ki ei!” Ne faka‵mafa mai ne ia me e ‵tau mo Kelisiano katoa kolā ko oti ne tukugina atu o fakaaoga faka‵lei olotou olaga i te folafolaatuga o te tala ‵lei o te Malo telā ko oti ne fakatu aka. Tenā eiloa te pogai ne fakamalosi ei au ke fai taku tukuatuga ki a Ieova. I te suā fono o te fenua i Brookings, ne aofia au i tino kolā ne ‵nofo atu i loto i se fale manu telā ne ‵moko ‵ki, e pelā mo te mea ne fakamatala mai i te kamataga, kae fakatalitali ke papatiso. Ne fakaaoga te tali fagai manu telā e faite ki fiti mo papatiso a te tokofa o matou i a Novema 12, 1949.

Mai konā, ne kamata ei au o paenia i a Ianuali 1, 1952, i te taimi ko 15 ei oku tausaga. E fai mai te Tusi Tapu: “Kauga ki tino ‵poto kae ka poto foki koe,” kae ne tokouke a tino ‵poto i loto i te motou kāiga ne ‵lago mai ki taku filifiliga ke paenia. (Faata. 13:20) Ne fai a toku fakatamana ko Julius, telā ko 60 ana tausaga, e pelā me ko toku soa. E tiga eiloa e se ‵pau te ma‵tua o māua, ne gali ‵ki a taimi ne ga‵lue fakatasi ei māua. Ne uke a mea aoga ne tauloto ne au mai i tena olaga. Se leva, kae fai foki a Dorothy e pelā me se paenia.

I toku olaga fakatalavou, ne ‵kami sāle ne oku mātua a ovasia o fenua mo olotou avaga ke ‵nofo tasi matou i te fale. A Jesse mo Lynn Cantwell se tauavaga kolā ne lasi te la fesoasoani ki a au. Ona ko la fakamalosiga e uke, ne fai ei ke paenia au. A te ‵saga tonu mai o laua, se fakamalosiga ki au ke fakataunu oku fakamoemoega faka-te-agaga. I te taimi ne tavini atu ei laua i fakapotopotoga ‵pili mai, ne ‵kami ne laua au i nisi taimi ke olo tasi matou i te galuega talai. A te faiga tenā, se mea fakafiafia kae fakamalosi mai ki a au!

Ne tavini atu a Bud Miller mo tena avaga ko Joan, e pelā me se ovasia faimalaga. Ko 18 oku tausaga i te taimi tenā, kae ko manakogina ke kau atu au ki te kautau. Ne filifili ei au ne te kautau i se auala telā ne mafaufau ei au me e se fetaui mo te fakamalosiga a Iesu ki ana soko ke se ‵kau ki se feitu i mea fakapolitiki. Kae ne manako ‵ki au o talai atu te tala ‵lei o te Malo. (Ioa.15:19) Ne toe fakamolemole au ki te matagaluega telā e onoono ki koga e fakagalue ne latou a tino ke taku au e pelā me se faifeau.

Ne otia toku loto ona ko te fiafia o te taina ko Miller ke olo māua o faipati fakatasi mo te matagaluega telā e onoono ki koga e fakagalue ne latou a tino o te kautau. A ia se tagata fiafia kae uiga faigofie kae e se  mata mataku. Ne malosi eiloa toku loto me ne nofo mai i oku tafa se tagata telā e malosi i te feitu faka-te-agaga! Tela la, i te fakaotiga o te ‵tau ‵vela i te  1954 ne taku ne te kau filifili sotia a au e pelā me se faifeau. Ne ‵tala ne te mea tenā a te auala ke kausaki atu au ki te suā fakamoemoega faka-te-agaga.

I te taimi tenei, ne maua ne au se ‵kamiga ke tavini atu i te Peteli, telā ne fakaigoa ki te Watchtower Farm, i te motu ko Staten, i Niu Ioki. Se tauliaga sili ke tavini atu au i konā mō se tolu tausaga. Ne iku atu ei ki te uke o tala ‵gali, me ne fetaui eiloa au mo tino ‵poto e tokouke kolā ne ga‵lue fakatasi matou.

Ne isi foki se fale fakasalalau tala, ko te WBBR i te motu ko Staten. Ne fakagalue eiloa ne Molimau a Ieova talu mai te 1924 ki te 1957. E nofo fua ki te toko 15 ki te 20 tino mai i te Peteli ne ‵tofi ke ga‵lue i te koga fagai manu mo te ‵toki lakau. A te tokoukega o matou koi fo‵liki kae sē ata‵mai malosi. Kae ne ‵nofo fakatasi matou mo Eldon Woodworth, se taina fakaekegina matua. Ne lavea faka‵lei atu i a ia se tino poto. Ne fai eiloa a te saga tonu mai o ia e pelā me se tamana, ke fakamalosi ei matou i te feitu faka-te-agaga. I nisi taimi, kafai ko faigata te fakafesagai atu ki te tulaga sē ‵lei katoatoa o nisi tino, e fai mai sale te taina ko Woodworth, “E fakaofoofogia eiloa a mea a Ieova ne fai faitalia te tulaga sē ‵lei katoatoa o latou kolā e fakaaoga ne ia.”

Ne maua ne matou se tauliaga fakapito ke ‵nofo fakatasi mo te taina ko Frederick W. Franz. A tena poto mo tena iloa i te Tusi Tapu ne aoga malosi ki a matou, kae ne saga tonu mai a ia ki a matou taki tokotasi. A te kuka a matou ko Harry Peterson; ne faigofie atu ki a matou ke fakaaoga tena fakaotiga i lō tena igoa tonu ko Papargyropoulos. A ia se tokotasi foki o te kau fakaekegina kae ne loto finafinau malosi i te galuega talai. Ne fakamaoni te taina ko  Peterson ki tena galuega i te Peteli kae ne seki fakatamala lele a ia i te galuega talai. Ne mafai o tufa atu ne ia se fia selau o mekesini a matou i masina takitasi. Ne lasi foki tena iloa i te Tusi Tapu, kae ne tali mai ne ia te ukega o fesili a matou.

A mea kolā ne maua mai i te koga fagai manu, ne ave ki se suā koga telā e faite ei a mea konā ki loto i kāpa. E nofo ki se 45,000 tiā (42,600 L) o fuagalakau mo vesiapolo i te tausaga e faulu ki loto i kāpa ko ave ei ki te kāiga Peteli. Mai taku galuega tenei, ne maua  ei ne au te tauliaga ke ga‵lue fakatasi mo Etta Huth, se tuagane poto. Ko ia e fua ne ia te aofaki o fuagalakau mo vesiapolo kolā e faulu ki loto i kāpa. I te taimi e ga‵lue ei ki te utuga o mea‵kai ki loto i kāpa, ne au‵mai a tuagane o fesoasoani, kae ko Etta e fakatoka ne ia olotou galuega. E tiga eiloa a Etta ko te tino tāua i te utuga o mea‵kai ki kāpa, ne taumafai a ia o tuku atu se fakaakoakoga ‵lei mai te fakaasi atu o te āva ki taina kolā e fai ne latou te takitakiga i te koga ‵toki lakau mo te fagai manu. Ne kilo atu au ki a ia e pelā me se fakaakoakoga ‵lei o te fakalogo ki te takitakiga i te feitu faka-te-agaga.

A Angela Romano se tokotasi o tuagane telā ne vau o fesoasoani ki te galuega i te utuga o mea‵kai ki kāpa. Ne fesoasoani atu a Etta ki a ia i te taimi ne vau ei ki loto i te munatonu. Tela la, i te taimi ne galue ei au i te Peteli, ko toe fetaui foki au mo te suā tuagane atamai, tenei ko ‵nofo fakatasi māua i se 58 tausaga. Ne avaga māua mo Angie i a Apelila i te 1958, kae ne fia‵fia māua i tauliaga e uke ne maua ne māua ke tavini atu fakatasi. I tausaga e uke, a te fakamaoni o Angie ki a Ieova ne fai pelā me se fakamalosiga i te mā olaga avaga. Ne mafai eiloa o fakalagolago au ki a ia, faitalia a mea faiga‵ta e fakafesagai mo māua.

I te taimi ne ‵togi ei ki tua a te fale fakasalalau tala ko te WBBR i te motu ko Staten i te 1957, ne galue eiloa au i te Peteli i Brooklyn mō se taimi toetoe. Oti aka, avaga ei au ki a Angie, telā ne tiaki ei ne au te Peteli, kae mō se tolu tausaga, ne paenia ei māua i te motu ko Staten. Ne ga‵lue foki māua mo te pule fou o te fakasalalau tala i se taimi, telā ko fakaigoa ki mataimanu konei WPOW.

Ne fakaiku aka ne māua mo Angie ke fakafaigofie te mā olaga ke mafai o toka ke tavini i so se koga telā e manakogina. Tela la, i te 1961 ne talia ne māua ke ga‵lue e pelā me ne paenia fakapito i te fa‵kai lasi o Falls, i Nebraska. E seki leva ne fai ei ne māua te fakamafuliga tenā kae ko toe ‵kami māua ke ‵kau atu ki te Akoga mō te Galuega Talai, mō se masina e tasi i te feitu ki te saegala o Lansing, i Niu Ioki. Ne fia‵fia malosi māua ki te akoga kae fakamoe‵moe ke fakaaoga a mea ne tauloto ne māua i Nebraska. Kae ne ‵poi māua i te māuaga ne māua se suā galuega fou—ke ga‵lue e pelā me ne misionale i Cambodia! Ne lavea ne māua a mea ‵gali e uke i te fenua e pelā mo koga mata‵mata ‵gali, mea e lagona, mo ma‵nogi kolā e seki iloa aka loa ne māua muamua. Ne ma‵nako malosi māua ke talai atu te tala ‵lei i konā.

Kae ui ei, ne ‵fuli a mea katoa ona ko tulaga fakapolitiki, kae ne toe ga‵sue ei māua ki te feitu ki saute o Vietnam. Se mea fakafanoanoa me i loto i se lua tausaga, ne masaki malosi au, telā ne fai ei ke toe ‵foki māua ki te mā fenua tonu. Ne manakogina ne au a taimi e uke ke mafai ei o toe foki mai toku malosi, kae i te taimi eiloa ne ‵lei ei au, ne toe ga‵lue māua i te taviniga tumau.

I a Mati i te 1965, ne maua ne māua a te tauliaga ke tavini atu e pelā me ne ovasia faima‵laga i fakapotopotoga. Mō se 33 tausaga, ne fia‵fia māua mo Angie o ga‵lue e pelā me ne ovasia o fenua mo atufenua, e aofia ei a fakatokaga mai mua o te fono mo taimi o fono ‵lasi. A fono ‵lasi ne taimi fakafiafia faeloa ki a au, telā la, ne fiafia malosi au o fesoasoani atu ki fakatokaga o fono konei. Ne ‵nofo atu māua mō ne tausaga i fa‵kai lasi o Niu Ioki, kae ne fai a fono ‵lasi i te Yankee Stadium.

E pelā mo te mea ko oti ne iloa ne te tokoukega kolā ne ga‵lue i te taviniga tumau, ka fakafesagai atu eiloa māua mo Angie ki galuega fakafia‵fia kae faiga‵ta. E pelā me se fakaakoakoga, i te 1995, ne fakatonu mai ke akoako ne au te Akoga Fakamasani mō Faifeau. Tolu tausaga mai tua ifo, ne ‵kami ei māua ki te Peteli. Se mea fakafiafia ke toe foki ki te koga ne kamata ei taku taviniga tumau i sē 40 tausaga ko ‵teka atu. Ne galue foki au mō se vaitaimi i te Matagaluega mō te Galuega Talai kae ke fai pelā me se faiakoga i akoga e uke. I te 2007, ne tuku atu ne te Potukau Pule a akoga kolā e fai i te Peteli mai lalo i te Matagaluega ‵fou mō Akoga Faka-te-agaga, kae ne maua ne au te tauliaga ke fai mo ovasia mō se fia tausaga.

Ne lavea ne māua a fakama‵fuliga tāua i akoga faka-te-agaga. A te Akoga mō Toeaina ne fakatu aka i te 2008. Mai tua o se lua tausaga, ne silia atu mo te 12,000 toeaina ne a‵koga i Patterson mo te Peteli i Brooklyn. Ne tumau eiloa te faiga o te akoga tenā i koga kese‵kese, fakatasi mo faiakoga apo i te galuega talai. I te 2010, ne ‵fuli te igoa o te Akoga Fakamasani mō Faifeau ki te Akoga mō Taina Taka, kae ne kamata se akoga fou, ko te Akoga mō Tauavaga Kelisiano.

Kamata mai i te tausaga faka-taviniga i te 2015, ne tuku fakatasi a akoga e lua konā kae ne fakaigoa ei ki te Akoga mō Tino Talai o te Malo. A latou kolā ne a‵koga i ei ne tauavaga io me ne taina mo tuagane ‵nofo taka. Ne fia‵fia malosi a tino e tokouke i te lagonaga ne latou me ka fai a akoga konei i ofisa lagolago e uke. Se mea fakafiafia ke lavea a avanoaga e uke ko ‵tala mai mō akoga faka-te-agaga, kae ko oko eiloa i toku loto fakafetai ke fetaui mo latou e tokouke kolā ne ‵kau mai ki akoga konei.

Kafai e toe kilo au ki tua i toku olaga talu mai i taku papatisoga i te tali fagai manu ke oko mai ki te taimi tenei, e fakafetai au ki a Ieova mō tino ‵poto kolā ne fesoasoani mai ki a au i te munatonu. A latou e se ne tino kolā e kautama mo au io me ne ‵pau a koga ne ‵tupu ei matou. Kae i olotou loto, a latou ne tino faka-te-agaga. Ne fakamaoni mai te ‵poko o te lotou a‵lofa mō Ieova e auala i olotou faifaiga mo olotou uiga. I loto i tena fakapotopotoga, e tokouke a tino ‵poto penei e mafai o sa‵sale fakatasi mo tatou. Ko oti ne fai ne au te mea tenā, kae ne aoga tonu ki a au.