1, 2. (a) E mafai pefea o pokotia se Kelisiano i mafuli‵fuliga kolā e seki fakamoemoegina i tena olaga? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.) (e) E ‵tusa mo te Salamo 131, se a te kilokiloga e mafai o fesoasoani mai ke fakatumau ne tatou te filemu i te loto?

I TE taimi ne iloa i ei ne Lloyd mo Alexandra me ko oti ne toe ‵tofi aka lāua ke olo ki tua o ga‵lue i te galuega talai, ne tai fanoa‵noa eiloa lāua i te taimi muamua. E tonu, ne tavini atu lāua i te Peteli mō tausaga e silia atu mo te 25. E fai mai a Lloyd: “Ne mafaufau au me i te Peteli mo taku galuega ne fai mo fai se vaega o toku olaga. Ne talia ne au i toku mafaufau a pogai ne fai ei te ‵fuliga tenā, kae i te gasologa o vaiaso mo masina, ne maua faeloa ne au a lagonaga sē fiafia e uiga ki ei. Ne fai eiloa e pelā me se ‵fuliga lasi telā ne fakapoi mai i se taimi toetoe. I se minute e tasi e fiafia; suā minute ko fanoanoa.”

² Kafai e tupu se mea fakafuasei ki ‵tou olaga, e mafai ne ‵fuliga kolā e fakafesagai mo tatou o fai ke ma‵taku kae manava‵se tatou. (Faata. 12:25) E mafai foki o faigata ke talia ne tatou a ‵fuliga konā. I vaegā tulaga penā, e mafai pefea o fai ke “toka kae filemu” tatou? (Faitau te Salamo 131:1-3.) Ke na sau‵tala nei tatou ki te auala ne mafai ei ne nisi tino i te Tusi Tapu mo tavini a Ieova i aso nei o fakatumau te  filemu i loto faitalia a mafuli‵fuliga i fakanofonofoga.

3. Se a te tulaga ne oko ki ei a Iosefa?

³ Kāti ko 17 fua a tausaga o Iosefa i te taimi ne fakatau atu ei ne ana taina loto ma‵sei a tou tagata e pelā me se pologa. Mai mua o tupu te mea tenei, a Iosefa ko te tamaliki eiloa telā ne alofa malosi ki ei a tena tamana. (Kene. 37:2-4, 23-28) Kāti i se 13 tausaga, ne ‵tau mo Iosefa o kufaki i te nofo pologa mo te falepuipui i Aikupito, kae ‵mao mai i tena tamana pele, ko Iakopo. Se a te mea ne fesoasoani atu ki a Iosefa ke mo a ma fanoanoa io me loto kaitaua?

4. (a) I te nofoga i te falepuipui, se a te mea ne saga tonu atu ki ei a Iosefa? (e) Ne tali atu pefea a Ieova ki ‵talo a Iosefa?

⁴ E tiga eiloa te logo‵mae i loto i te falepuipui, ne saga tonu atu eiloa a Iosefa ki fakamaoniga o fakamanuiaga a Ieova. (Kene. 39:21; Sala. 105:17-19) A moemiti fakavaloaga kolā ne maua ne Iosefa i te taimi koi tamataene ei a ia, ne mafai foki o fai ei ke loto talitonu a ia me e maua ne ia te taliaga a Ieova. (Kene. 37:5-11) E pelā me ne tuku atu ne ia a mea ne kaitaua a ia ki ei ki a Ieova e auala i ‵talo i taimi e uke. (Sala. 145:18) I te tali ki ‵talo a Iosefa mo tena loto kātoa, ne tuku atu ne Ieova ki a ia te loto talitonu, me ka ‘fakatasi atu ki a ia’ i ana fakalavelave katoa.—Galu. 7:9, 10. *

5. Se a te aoga o “te filemu o te Atua” ki luga i ‵tou manakoga ke kausaki atu ki fakamoemoega faka-te-agaga?

⁵ Faitalia a fakanofonofoga faiga‵ta, e mafai o maua ne tatou i aso nei a ikuga fakamafanafana o “te filemu o te Atua” telā e puipui i ei te ma‵losi o ‵tou mafaufau. (Faitau te Filipi 4:6, 7.) Tela la, kafai e ‵fuli atu tatou ki a Ieova māfai e manava‵se tatou, e mafai eiloa ne te filemu o te Atua o fakamalosi ‵tou fakaikuga ke kausaki atu ki fakamoemoega faka-te-agaga kae puipui tatou mai so se manakoga ke ‵fiu vave. Ke onoono nei tatou ki nisi fakaakoakoga i aso nei kolā e fakaasi mai i ei te mea tenei.

6, 7. E mafai pefea ne ‵talo kolā e fai ‵tonu atu o fesoasoani mai ke toe maua ne tatou te filemu i loto? Taku mai se fakaakoakoga.

⁶ I te taimi ne fakailoa atu ei ki a Ryan mo Juliette me ko gata te lā galuega e pelā me ne paenia fakapito sē tumau, ne fanoa‵noa eiloa lāua. “Ne tuku atu ne māua ki a Ieova a te mea tenei i se ‵talo,” ko pati a Ryan. “Ne iloa ne māua me ne maua ne māua se avanoaga fakapito ke fakaasi atu te loto talitonu ki a ia. A te tokoukega o tino i te mā fakapotopotoga e ‵fou ki te munatonu, tela la ne ‵talo atu māua ke fesoasoani mai a Ieova ke tuku atu ne māua se fakaakoakoga ‵lei o te fakatuanaki.”

⁷ Ne tali atu pefea a Ieova ki te lā ‵talo? Ne toe fai mai a Ryan: “Mai tua loa o te mā ‵talo, ne ‵galo fakavave atu i ei a lagonaga sē ‵lei mo manava‵sega kolā ne ‵nofo mo māua i te taimi muamua. Ne puipui eiloa ne te filemu o te Atua a mā loto mo te ma‵losi o mā mafaufau. Ne iloa aka i ei ne māua me koi mafai eiloa o aoga māua ki a Ieova māfai e fakatumau ne māua se kilokiloga ‵lei.”

8-10. (a) E mafai pefea ne te agaga o te Atua o fesoasoani mai ke kufaki tatou i te manavase? (e) I auala fea e tali mai ei a Ieova ki ‵tou taumafaiga ke fakatumau se kilokiloga faka-te-agaga?

⁸ E se gata fua i te fakamafanafana mai ki a tatou, e mafai foki ne te agaga o te Atua o takitaki atu tatou ki tusi fai‵tau tāua kolā ka fesoasoani mai ke fakamuamua ne tatou a mea faka-te-agaga. (Faitau te Ioane 14:26, 27.) Mafaufau la ki te tauavaga ko Philip mo Mary, kolā ne tavini atu i te Peteli mō tausaga toeitiiti ko kātoa te 25. I loto i se fa masina, ne ‵galo atu katoa lā mātua mo nisi kāiga i te mate kae ne kamata o tausi ne lāua te tamana o Mary, telā e masaki ki te mafaufau.

⁹ E fai mai ne Philip a mea e masaua ne ia: “Ne mafaufau au me ne mafai ne au o kufaki mō se vaitaimi, kae e isi se mea ne galo i a au. Ne faitau ne au te Kolose 1:11 i se mataupu mō  sukesukega o Te Faleleoleo Maluga. E tonu, ne kufaki eiloa au, kae e se katoatoa. Ne manakogina ke ‘fa‵ki katoatoa au fakatasi mo te kufaki mo te fiafia.’ Ne fakamasaua mai ne te fuaiupu tenei me e se faka‵na eiloa toku fiafia i te olaga ki oku fakanofonofoga totino fua, kae ki te auala e galue ei a te agaga o te Atua i toku olaga.”

¹⁰ I te tali atu ki lā taumafaiga ke fakatumau se kilokiloga faka-te-agaga e uiga ki lā fakanofonofoga, ne fakamanuia ne Ieova a Philip mo Mary i auala e uke. Mai tua malie o te tiakinaga ne lāua a te Peteli, ne maua ne lāua a a‵koga faka-te-Tusi Tapu kolā ne ma‵nako o fai olotou akoga fakafia katoa i loto i se vaiaso. Kafai au e mafaufau ki te taimi tenā, e fai mai a Mary, “Ne fai eiloa pelā me ko toe taimi fakafiafia ki a māua kae e pelā me ko te auala e fai mai ei a Ieova ki a māua me ka ‵lei a mea katoa.”

11, 12. (a) I te auala fea ne tuku atu ei ne Iosefa se mea ki a Ieova ke fakamanuia mai ne ia? (e) Ne taui atu pefea a te kufaki o Iosefa?

¹¹ Kafai e fakafesagai atu tatou ki ‵fuliga fakapoi, e faigofie eiloa o fai ne te manavase e uiga ki aso mai mua ke ‵poi tatou. Tenei te mea ne mafai o tupu ki a Iosefa. Kae e mautinoa eiloa me ne fakaiku aka ne ia ke fai te ‵toe mea e mafai ne ia o fai ke tuku atu ki a Ieova se mea ke fakamanuia mai ne ia. E tiga eiloa ne ‵pei a ia ki te falepuipui, ne galue malosi a Iosefa ke fakataunu so se galuega telā ne tuku atu ki a ia ne te ofisa pule, e pelā eiloa mo te mea ne fai ne ia i te taimi ne galue ei a ia mō Potifala.—Kene. 39:21-23.

¹² I te aso e tasi, ne tuku atu ki a Iosefa a te tiute ke tausi a tāgata e tokolua kolā ne tavini muamua i tōfiga ma‵luga i te palesi o te Falao. Ona ko te tali‵tonu ki te atafai atu o Iosefa ki a lāua, ne fakaasi atu ei ne lāua a lā moemiti fakaofoofogia i te po mai mua. (Kene. 40:5-8) Ne seki iloa ne Iosefa, kae ne mafai ne te sau‵talaga tenā o fai ke maua ne ia se ikuga fakafiafia. E tiga eiloa ne ‵tau mo ia o kufaki i tausaga e silia atu mo te lua i te falepuipui, ne ‵tala fakamuli mai ki tua tou tagata, kae i te aso loa tenā, ne fakasopo aka ei a ia e pelā me ko te tokolua ki te Falao.—Kene. 41:1, 14-16, 39-41.

13. E mafai pefea o tuku atu ne tatou ki a Ieova se mea ke fakamanuia mai ne ia faitalia ‵tou fakanofonofoga?

¹³ E pelā mo Iosefa, e mafai o ‵tu atu tatou i se tulaga telā e se lava io me seai se loto pulea. Kae tiga te feitu tenā, kafai e tumau tatou i te kufaki kae ga‵lue malosi o fai te ‵toe mea e mafai o fai e ‵tusa mo ‵tou fakanofonofoga, ko tuku atu eiloa ne tatou se mea ke fakamanuia mai ne Ieova. (Sala. 37:5) E tonu, e mafai o “‵numi masei” tatou i nisi taimi, kae e pelā mo pati a te apositolo ko Paulo, ka isi eiloa “se avanoa ke ‵sao” ei tatou. (2 Koli. 4:8) Ka fakamaoni eiloa ne tatou te ‵tonu o pati konei a Paulo maise eiloa māfai e ‵saga tonu tatou ki te ‵tou galuega talai.

14-16. Ne saga atu pefea a Filipo te tino talai ki tena galuega talai faitalia te mafuli‵fuli o ana fakanofonofoga?

¹⁴ E tuku mai eiloa ne Filipo se fakaakoakoga  ‵lei o te tino telā ne saga tonu atu ki tena galuega talai faitalia te mafuli‵fuli o fakanofonofoga. I Ielusalema, ne ‵sae aka fakavave a fakasauaga kolā ne iku atu ki te mate o Setefano e pelā me se matulo. * I te taimi tenā, ne maua ne Filipo se tauliaga fou i te taviniga. (Galu. 6:1-6) Kae i te taimi ne mafuta valevale i ei a soko o Keliso, ne seki mafai fua ne Filipo o kilo atu fua ki ei kae seai sena mea e fai. Ne fanatu a ia o talai i Samalia, se fakai telā ne seki oko atu eiloa ki ei te tala ‵lei i te taimi tenā.—Mata. 10:5; Galu. 8:1, 5.

¹⁵ Ne loto fiafia a Filipo o fano ki so se koga e takitaki ei a ia ne te agaga o te Atua, tela la, ne fakaaoga a ia ne Ieova ke ‵tala a nisi koga talai ‵fou. Ne fai a tena talai atu mo te sē fakailoga tino e pelā me se mea fakamalosi loto ki te kau Samalia kolā ne ‵kilo fakatakalialia ki ei a tino Iutaia. Ne poi eiloa a ia me ne “loto tasi” te vaitino i konā o fakalogo‵logo!—Galu. 8:6-8.

¹⁶ I konā, ne takitaki ei a Filipo ne te agaga o te Atua ki Asetota mo Kaisaleia, fakai e lua kolā e tokouke i ei a tino mai Fenua Fakaa‵tea. (Galu. 8:39, 40) Kāti i se 20 tausaga mai tua o tena talaiga muamua i Samalia, ne toe ma‵fuli i ei a fakanofonofoga o Filipo. Ona ko te mea ko isi sena kāiga, ne talai atu eiloa a ia i te koga e nofo i ei a ia. Faitalia te mafuli‵fuli o ana fakanofonofoga, ne saga tonu atu eiloa a Filipo ki tena galuega talai, kae ona ko te mea tenā, ne fakamanuiagina eiloa a ia fakatasi mo tena kāiga ne Ieova.—Galu. 21:8, 9.

17, 18. E mafai pefea o fesoasoani mai a te ‵saga tonu atu ki te galuega talai ke fakatumau se kilokiloga paleni i taimi e mafuli‵fuli ei a fakanofonofoga?

¹⁷ E tokouke a tavini kolā e ‵kau atu ki te taviniga tumau ne mafai o fakamaoni mai ne latou me i te ‵saga tonu atu ki te galuega talai ne fesoasoani atu ki a latou ke fakatumau se kilokiloga paleni faitalia te mafuli‵fuli o olotou fakanofonofoga. I te taimi ne tiakina i ei ne Osborne mo Polite, mai Afelika ki Saute a te Peteli, ne mafau‵fau lāua me ka maua fakavave lā galuega sē tumau mo se koga ke ‵nofo i ei lāua. “Se mea fakafanoanoa,” ne fai mai a Osborne, “me ne seki maua fakavave ne māua ne galuega ‵togi e pelā mo te mea ne fakamoe‵moe māua ki ei.” Ne fai mai tena avaga ko Polite: “Ne seki maua ne mā galuega ‵togi mō se tolu masina, kae ne seki ai ne mā tupe ‵teu. Ne fai eiloa pelā me se mea faigata ki a māua.”

¹⁸ Se a te mea ne fesoasoani atu ki a lāua ke kufaki i te loto mafatia ona ko te tulaga tenā? Ne fakamatala mai ne Osborne i te auala tenei: “A te talai atu fakatasi mo te fakapotopotoga ne fesoasoani mai ki a māua ke ‵saga tonu atu mā mafaufau ki ei kae ke maua se kilokiloga ‵lei. Ne fakaiku aka ne māua ke fakalave‵lave faeloa i te galuega talai i lō te saga‵saga fua kae manava‵se,  kae ne aumai ne te mea tenā a te fiafia sili ki a māua. Ne salasala atu māua i koga katoa mō ne galuega ‵togi, kae fakamuli ifo, ne maua eiloa ne māua a galuega ‵togi.”

19-21. (a) Se a te mea ka fesoasoani mai ke fakatumau ne tatou te filemu i loto? (e) Ne a mea aoga e mafai o maua ne tatou mai te fakamasani atu ki fakanofonofoga ‵fou?

¹⁹ E pelā mo mea kolā e fakaasi mai i fakaakoakoga konei, kafai e fai ne tatou te ‵toe mea e mafai o fai e ‵tusa mo ‵tou fakanofonofoga kae faka‵tali mo te loto tali‵tonu ki a Ieova, ka fakatumau eiloa ne tatou a te filemu i loto. (Faitau te Mika 7:7.) E mafai foki o lavea ne tatou me ko uke a mea aoga faka-te-agaga ko maua ne tatou mai te fakama‵fuliga o ‵tou fakanofonofoga. I te taimi ne fakamatala mai ei tena tala, ne fai mai a Polite telā ne taku mai muamua, penei: “A te ‵toe fakamafuliga tenei ne fai, ne akoako mai ke iloa ne tatou te uiga tonu ke fakalagolago ki a Ieova faitalia me ne seki foliga gali mai ki a au. Ko oko eiloa i te ‵poko o toku fesokotakiga mo ia i te taimi nei.”

²⁰ A Mary, telā ne taku mai muamua, koi tausi atu eiloa ki tena tamana telā ko matua ‵ki kae paenia foki. E fai mai a ia: “Ne tauloto ne au me kafai au e manavase, e ‵tau mo au o tu, ‵talo, kae se manavase. A te fakalagolago malosi ki a Ieova ko te ‵toe akoakoga sili eiloa ne tauloto ne au, kae ka manakogina eiloa ne au i aso mai mua.”

²¹ A Lloyd mo Alexandra, kolā ne taku mai i te kamataga, ne fai ‵tonu mai me ne fai ne te mafuli‵fuli o lā fakanofonofoga o tofotofo aka te lā fakatuanaki i auala kolā ne seki fakamoe‵moe lāua ki ei. Kae e fai mai lāua: “A tofotofoga o te fakatuanaki se fakaasiga me e mata e fakatuanaki tonu tatou kae e isi foki se malosi ke ‵lago kae fakamafanafana tatou i taimi o fakalavelave io me ikai. Ne fai māua pelā me ne tino manuia.”

22. Kafai e taumafai tatou o fai te ‵toe mea e mafai o fai e ‵tusa mo ‵tou fakanofonofoga i te taimi nei, se a te mea e mafai o fakamaoni aka ne tatou?

²² Kafai e isi ne ‵fuliga fakapoi i te olaga kolā e seki fakamoe‵moe ki ei—faitalia me se ikuga o te ‵fuliga i ‵tou tōfiga faka-te-agaga, fakalavelave ki ‵tou ola ‵lei, io me ne tiute ‵fou i se kāiga—ke na tali‵tonu me e tausi atu eiloa a Ieova ki a koe kae ka fesoasoani atu foki ki a koe i te taimi tonu. (Epe. 4:16; 1 Pe. 5:6, 7) I te taimi nei, taumafai ke fai te ‵toe mea ‵lei e ‵tusa mo tou tulaga. Ke fakapilipili atu ki te Tamana faka-te-lagi e auala i ‵talo, kae tauloto ke nofo koe mai lalo i tena tausiga atafai. I te auala tenei, ka fakatumau eiloa ne koe te filemu i loto faitalia te mafuli‵fuli o ou fakanofonofoga.